Vísir - 24.04.1928, Blaðsíða 2

VlSIR
Slupepfosfatid
er komið. — Verður aikent á kaínarbakkaDum í dag
og á morguo.
Höíum einnig:
Noregssaltpétur og fjýskan kalksaltpétur.
Fypirliggjsndi:
Rio-kaffí
og
Stpausykur.
A. Obenhaupt,
Símskeyti
—0—
Khöfn 23. ajjril. FB.
Kosningarnar í Frakklandi.
Frá París cr síma'S: Mikil þátt-
taka í kosningunum i gær. Tiltölu-
iega fá kosningaúrslil eru kunn
enn sem koniiö er, en samkvæmt
þeim virfiist flokkum. sein styiSjá
Poincaré ganga vel.
Undirtektir Frakka.
Öt af tillögu stjórnar Banda-
tíkjanna um ófriöarbann, leggur
stjórnin í Frakklandi þa5 til, a'ö
bánniö útiloki ekki rcttiiin til
sjálfsvarnár. Ennfremur, ef eitt-
hvert ríkjanna rjúfi samninginn,
þá séu hin leyst frá hanninu gagn-
várt afbrotaríkinu.
Hernaðurinn í Kína.
Frá Shanghai er símaö: Þjóö-
ernissinnaj: liafa tekið Taianfu
herskildi, Bærinn hefir tnikla þýö-
ingu frá hernaðarlegu sjónarmiSi.
Stjörn þjóSernissinna í Kína, og
einnig Peking-stjórnin, hafa sent
síjórninni í Japan mótmæli út af
lí'Sssendingunni til Tsingtau.
(Hér mun vera átt viS Tai-yuan,
hcrfuShorgina í héraöinu Shan-Si
(eöa Sliansi) ; íbúatala ca. 250.000.
Vppnasmiðjur eru i horg þessari).
Einar Jónsson
og listaverk hans.
(NiSurl.)
Menn verSa aS vita einhver
tleili á hugmynduni E. J. og skoð-
vui hans á heiminum, til þess aS
geta métiS list hans. Hann er
rammíslenskur — skáld og dul-
spekingur í lífsskoSunum. Hanu
hefir sjálfur í fám orSutn lýst
skoðúnm sínum á list á jiessa leiS:
„ListamaSur ætti hvorki að rySja
öðrum greiða götu, né feta sjálf-
ui' í annara fótspor. I.ist hans er
persónuleg eign, töfragripur, sem
hirtir hugsanir hans ineS vaxandi
jmoska í línunn og myndum, sem
bera einkenni hans sjálfs.
Listamaðúrinn verSur aS heina
ílug Lil himins á styrkúm vængj-
uni, ekki til jiess eins- að hefja
sig hátt yfir hið jarölnmdna, held-
nr og til jtess að hann geti séö
vítt yfir IandiS og fært út sjón-
deilnarhring sinn. Á háflugi kom-
ast menn nær sjálfum sér, nær
innsta eöli sínu.“ Þetta er Jjeiin
niönnum sfröng kenning, sem ekki
mega heyra slikt nefnt á nafn, eti
jietta er jjungamiðjan i trúarjáln-
ing E. J. um listir. í viðræSunum
kenntr hann oft að þvi, aS ein-
kenni einsíaklingsins verSi aö
koina íram i listum. ,,Þess veröur
ekki krafist af listámanni/' segir
kann, „aö hann sýni eitthvaö, sent
.ekki svijn til neins, sem menn hafa
áður séð, því aö ekkert er nýtt
undir sólinni, — en hins verður
;v5 kreíjast, aö hann sé trúr hæíi-.
leikum sínum og snilli." Það er
skoSun E, J.. aö öll sannarleg
Fstaverk veröi aö hera ættannót
höfundar síns, og Jjurfi sjálf aö
vera meS einkennilegu yfirbragSi.
„Listin ætti hjá oss öllum aS leita
sér sama göfuga takmarks, og
verður aö gera ])aö, — en andinn
tekur á sig ýmsar myndir. Ein-
kenni listamannsins korna frant i
j'eini, og þær spegla anda hans, og
ldö innra takmark hins ytra forms
eru línur, seni ljá hverju listaverki
i érstakan svi]), hverjar á sinn hátt.
*svo aö þær beri persónulegan blæ,
er aftur sýni greinilegt ættarmót
viS sjálfan höfundinn." ESa meS
öSrum prSum : Yfirborö listaverks,
scm felst í línum þess, lögun og
meSferð efnisins, er tákn utn snilli
lvvefs einstaks listamanns, en hin
innri' einkenni ]>ess, hugsunin eöa
tdfinningin, sem JjfiS er sprottiS
a’f, eru runnin frá ahjitiinldbini,
Sjálft viSfangsefniö hefir ekkert
listagildi, aS dórni E. J., þaS er,
samikvæmt eiginorðum hans, aS-
eins fárvegur fyrir hugsanir lista-
mannsins. Ef honum tekst ekki aS
ljá því nýja og. dýpri merking en
áSur er kunn, ])á er ])aS ekki lista-
verk, heldur hégómi. Á hinn bóg-
inn er hann ])eirrar skoSunar. aS
eí listamaSuf leggur hrot af sjálf-
um sér i eitthvert listaverk, ])á
muni þaS hafa áhrif á þann, sem
a horfir, jafnvel ])ó aS sá viti ekki,
livaS veldur. Á þanú hátt nýtur og
áhorfandinn góðs af listinni, þó
aö liann skilji ef til vill ekki lista-
verki'ö eöa listina.
I'.inar Jónsson er andvígur hvers
konar stælingum, og eins öllum
„áhrifum" og „stefnum" í list.
Hann segir: ’,.IÍf listamaSur er
ekki sjálfum sér nógur, þá verður
hann ])aö þvi síöur, ef hann gcrist
lærgmál eöa skuggsjá annara."
Sjálfur hefir liann strangar gætur
a ])ví, aS hann veröi jafnvel ekki
íyrir óafvitandi áhrifum annara
listamanna. „Eg lifi", sagöi hann,
„i míixunt eigin hugarheimi, og
mér er aö meslu leyti ógeöfeld
þessi svokallaða nútíöar tnenning.
„Skólar" hafa veriö til niöurdreps
allri sannri list. Þeir hafa gert
l'ana aS sviplau.su káki, sem hvorki
á heúnili né föSurland. Svo hefir
þaS veriö á öllum öldum og ekki
síst á vorum dögum." Dómar hans
um „skóla" og „stefnur" minna á
hin frægu ummæli Wilde’s utn
„tiískuna": „Tískan er skæSasti
óvinitr listár á ])essari öld, eins og
öllttm ölditm. Flún cr risi, sem
leggur tnenn í fjötra. Listin reynir
aS sýna einstaklingseSli. TJskan
krefst |)css, aö hver maöur ,api
eftir öSrum." E. J. 1>er sötnu sök
á ,,skóla“, sent Wilde bar á tísk-
una. ,',Skólarnir,“ segir hann,
„dey'Sa listina, því aS ]>eir slíta
ttpp rætur sannrar listar, —.ein-
staklingseSlið." Listin er skapandi
afl aS hans dónii. Þráin íil aö
skapa kemur frá nauSsyn lista-
mánnsins til ])ess aS láta i ljós
nýjar hugsanir meS nýju sniði, ’eöa
meö. nýju sniði aö leggja dýpri og
fyllri merking'ar í kunnar kenn-
igar. þess vcgna er listin í eöli
sínu frjáls og óviðráSanleg; hún
getur ekki lotiS aSkotnnum lögutn.
„Alda aldanna!' er ein af eldri
myndum hans og lýsir vel list hans.
Ptlistun á hugsun skáldsins, sein
íelst i nafni myndarinnar, er frá-
hærlega skáldleg.
Myndin „Konungurinn at' At-
lantis" sýnir hann sitjandi i hásæti
railli tveggja, nauta, sent tákna
meginlönd Evrópu og Amjdriku,
„Fyrsti landnemi á íslandi", er
ný íiiynd,- gerS til minningar um
írska ínunka, setn komu til íslands
á undan NorSmönnum og sátu í
I’á])ey og ví'ðar, og létu eftir sig
hækur og hjöllur, setn Norðinenn
íundtt. Myndin sýnir niunk, sem
er aö leggja hlessun sina yfir land*
iö, sent ltann er nýkominn tii. E. J.
hefir miklar mætur á írlandi, eins
og flestir íslendingar. Þaöan kom
rllmargt landnámsmanna til ís-
kmds, og gæ'tti þar lengi irskra
áhrifa í bókmentum. íslendinga.
Þessu stutta yfirliti um skoöanir
l'.inars Jónssonar á listum, skal nú
ljúka nteS einni tilvitnun úr viö-
tæSum viö hann. Hann var aS tala
um línur ])ær, sem setja hin glöggtt
og einkennilegti frumleikamerki á
óll listaverk hans, og um einkenni
íslensks landslags, seln þær línur
eru geröar eftir. „Hin innri ein-
kenni listar minnar eru alheims-
F‘g; lögun ])eirra er alíslensk. Sál
vor er alheimsleg, en líkaminn is-
lenskur. Eins ætti ])aö aS vera um
listina .... Ekkert hefir hrifiS
mig eins og andstæSurnar i is-
lenskri náftúru. Blágrýtiö i fjöll-
unum og hin ungu birkitré hafa
inest mótaö skaplyndi mitt. Hraun-
in hafa ævinlega fylt huga minn
meS skelfingu. Þau úxinna nxig
svo eftirininnilega á dag dómsins.
En stuölahergiS hefir á hinn hóg-
frá hinni heimsþektu verksmiðju
Fabrlque Nationale d'Armea de Guem,
Belgiu, höfum við fyriilij<gjandi.
Ve*ð kp. 130,00.
Jóli. Ólafsson & €o.
SíldaFnót
talsvert notuð er til sölu mjög ódýi»t
nú þegar.
Þói'öur Sveinsson & Oo.
Sími 701.
inn mint mig á fyrstu von um Ijós
og líf eftir 'langa nótt. Hin lög-
hundna lögun ]>ess minnir mig meS
aimenniun hætti á u])pruna iífs-
ins, - - fyrstu riniina í himnastiga
jakohs. ( )g stuölahjörgin rísa svo
téinrétt og skipulega í skírum lín-
úm, . aö mér hefir komiö í hug'
mannssál, sem hefir hafiö sig til
flugs, eSa handingi, sem fengið
hefir frelsi sitt og byrjar nú nýtt
líferni. Þessi von um nýtt.lií hef-
ir jafnan haft mikil tök á mér, og
liin hjargfasta trú á guö, sem mér
hefir birst í linum og regluhund-
inni lögún stuölahergsins, eins og
])áö væri fv-rsta lofgerö náttúrunn-
ar til höfundar og gjafara lífsins.
Þetta hefir ávalt veriö mér rí.kt
í liuga og opitxberun þess leyndar-
dómsfulla lögmáls, er setur list-
inni takmörk, — ])ar sem vér höf-
uni, ef svo mætti aS óröi kveöa,
anda mannsins í annari hendi, en
hina hreinu og heilögu kristalslög-
un stuölahergsins í hinni."
Utan af landi.
—o—
FB. í apríl.
Beltisglíma á ísafirði.
Kappglíma um \ estfjaröaheliiö
íór fra'111 á ísafirSi 31. mars. Þátt-
takendur voru 9, en einn ‘þeifra;
Guðmundur Jóhannesson úr Súg-
andafiröi, fatlaöist í fyrstu glímu
sinni og gekk úr leik. Sigurvegari
varö sá, er áSur haf'öi beltið,
Marínó Norökvist úr Bolungarvik.
V erslunarmannaf élag
var stofnaö á ísafirSi í rnais. F'or-
maSur þess er Jóh. Báröarson
kau])maSur.
F imleikasýningar
voru haldnar á Akureyri á annan
])áskadág af leikfiilxisfélagi Akur-
eyrar. — Ármann Dalmannsson
stýröi leikifimisflokki kvenna, en
Magnús Pétursson karlmanna-
flokkinmn. Þótti háöum flokkun-
ijm vel takast. AS lokum sýndu
háöir flokkárnir nokkra söng-
dansa sameiginlega meS íslensktum
og dönskum textum: t. d. „Ólafur
reiS meS björgiftn fram“. Mun Ár-
mann Dalmannsson hafa stofnaö
til þess og sanxræmt dansaria viS
lögin og ísl. textana.
(Eftir Degi og Vesturl.).
Jarðarför
Geirs T. Zoéga rektors fór fram
í gær við mikið fjölmenni. Dr. Jón
biskup Helgason hélt húskveöju,
en síra Bjárni Jónsson flutti ræSu
í dómkirkjunni. Skólasveinar og
síúdentar háru kistuua úr skólan-
unx til kirkjunnar, en kennarar
Mentaskólans háru haua í kirkju
og vinir og vand.amenn úr kirkju
cg inn i kirkjúgarSinn. Stúdentar
og skólapiltar geng'u fyrir lik-
fylgdinni undir fánum sinum.
Þórður Sveinsson,
geSveikralæknir á Kleppi, hefir
verið sænxdur prófessorsnafnhpit.
Bæjarstjórnarfundur
verður haldinn i dág lcl. 5. 13
mál á dagskrá.
Þorleifur H. Bjarnason,
yfirkennari, hefir veriö settur
rektor Mentaskólans.
Altarisganga.
Síra FriSrik Hallgrímsson hiöur
l>ess getiö, aö altarisgöngunni, sem
átti aö vera í dómkirkjunni á miS-
vikudagskvöld næstkomandi, sé af
sérstökum ástæSum frestaS til
finitudagskvölds kl. Hýý
Tvísöngskveldið.
. Mjög nýstárleg skemtun er það
sqm hæjarbúum hýSst annaö
kveld, þar sem er tvísöngur þeirra
frú Guörúnar Ágústsdóttur og frú
GuSrúnar Sveinsdóttur. Rödd
lrinnar fyrrnéfndu er fyrir löngu
cllum kunn, sem ein hin fegtirsta
kvenrödd sein hér hefir heyrst. Og
þar eð hún hefir lagt stund á æf-
ingar síSustu árin, þá hefir röddin
tekiS miklum framförum. — Hin
síðarnefnda, kona Vigfúsar Ein-
orssonar skrifstofustjóra, hefir