Vísir - 11.12.1928, Side 5

Vísir - 11.12.1928, Side 5
VlSIR Þriðjudaginn n. desember 1928, Hjdnavígslar, fæðingar og manndauði árið 1927. Síðaslliðið ár liafa lijóna- vigslur, fæðingar og manndauði verið sem liér segir: Hjónavígslur . . 594 eða 5,8%c Lifandi fæddir . 2642 — 25,6— Dánir.......... 1282—-12,4— Fæddir umfram dána......... 1360 — 13,2— 1 eftirfarandi yfii'lili er sam- anburður við undanfarin ár. Um undanfarið 50 ára skeið hefir komið árlega á hvert þúsund landsmanna: Hjónav. Lifandi fueddir. Dánir. Fæddir umfram dána. 1876—85 ..., 31,4%c 24,5 %c 6,8%„ 1886—95 ... ... 7,2— 31,0— 19,5— 11,5— 1896 05 ... ... 6,4- 29,0— 17,1— 11,9— 1906—15 . .. ... 5,9— 27,0— 15,2— 11,8— 1915—20 .... ... 6,4— 26,5— 14,1— 12,5— 1921—25 .... ,.. 5,7— 26,3— 13,8— 12,5— 1926 ... 6,1— 27,0— 11,0— 16,0— 1927 ... 5,8— 25,6— 12,4— 13,2— Hjónavígslur hafa verið færri siðastliðið ár heldur en næstu ár á undan, en þó fult eins margar eins og að meðaltali ár- in 1921—25. Fæðingar hafa verið með langfæsta móti árið 1927 og töluvert færri heldur en árið á undan. Annars hefir fæðinga- ldutfallið farið smálækkandi á öllu þvi tímabili, sem yfirlitið nær yfir. pó er það hærra hér heldur en i öllum nálægum löndum Norðurálfunnar. Að eins i Suður- og Austurevrópu er það hærra. Manndauðinn hefir þó mink- að miklu meir, svo að liann er orðinn nálega helmingi minni heldur en fyrir 50 árum. Síðast- liðið ár varð manndauðinn þó heldur meiri en árið á undan og stafaði það af allslcæðum kíg- hóstafaraldri í börnum. prátt fyrir það varð manndauðinn til- tölulega töluvert minni heldur en að meðallagi árin 1921—25, eða að eins 12,4 af þúsundi, og er það ekki hátt hlutfall, míðað við flest Norðurálfulönd. Mismunurinn á fæddum og dánum varð að vísu minni árið 1927 heldur en árið á undan, en varð samt allverulegur (1 %%) og meiri heldur en að meðaltali undanfarin ár. Af lifandi fæddum börnum síðastliðið ár voru 1366 sveinar og 1276 meyjar. Andvana fædd hörn voru 73 síðastliðið ár. Voru 41 svein- börn, en 32 meybörn. Næsta ár á undan var tala andvana fæddra barna 70, en 65 að með- altali 1921—25. 42 tvíburar fæddust árið 1927, en engir þríburar. Næsta ár á undan var tala tvíbura 47, en 36 að meðaltali árin 1921—25, og á þessum 5 árum fæddust að eins 4 þriburar. Af öllum fæddum börnum, lifandi og andvana, síðastliðið ár voru 370 óskilgetin eða 13,6%. Er það svipað hlutfall eins og verið liefir um langa hríð. En fyrir síðustu aldamót var meira um óskilgetin börn. Af hverju hundraði fæddra barna voru óskilgetin: 1876—85 .... 20,2% 1886—95 .... 19,3— 1896—06 .... 14,8— 1906—15 .... 13,2— 1916—20 .... 13,3— 1921—25 .... 13,5— 1926 13,5— 1927 13,6— Af þeim sem dóu síðastliðið ár voru 634 karlar, en 648 kon- ur. Er það gagnstætt því sem vant er að vera, því að venjulega deyja fleiri karlar en konur. Barnadauði var miklu meiri liér síðaslliðið ár heldur en all- mörg undanfarin ár. Dóu 220 börn á 1. ári eða 83,2 af hverju þúsundi lifandi fæddra barna. Hefir tala þessi annars farið mjög lækkandi á undanförnum árum og árið 1926 komst hún niður í 47,7, árin 1921—25 var hún að meðaltali 52,3, 1916—20 68,5 og 1911—15 72,1, en árin 1871—80 var hún 188,8, og ef farið er lengra aftur í tímann var hún ennþá langtum hærri. 96 af börnum þeim, sem dóu á 1. ári árið 1927, dóu úr ldghósta, en auk þess dóu það ár úr kíg- hósta 53 börn eldri en ársgömul, en yngri en 5 ára. (Hagtiðindi). Bókarfregn. Kjartan J. Gíslason frá Mos- felli: Nœturlogar, Reykjavík — Prentsm. Gutenberg — 1928. Kjartan Gíslason hefir átt við mikla örðugleika a<5 etja. Sú saga verður ekki sögð hér. Eg efast um, að hann hafi nokkurn tírna átt sér tómstundir að gagni, síðan hann fór að fást við kvæðagerð. Allan dag- inn hefir hann orðið að vinna baki brotnu á skrifstofu, skrifað og reiknað á vélar, býst eg við, og kveldstundirnar mun hann býsna oft hafa helgað gestum sínum Nafnið á þessu fyrsta ljóðasafni hans, er að því leyti réttmætt, að kvæðin munu flest eða öll ort á nóttum, löngu eftir borgaralegan háttatíma; í því er enginn reyfari fólginn. \ Til þessa er ilt að vita, ekki síst þar sem Kjartan er að ýmsu leyti einkennilegur maður og búinn and- legum hæfileikum, sem hljóta að vekja samúð þeirra, sem eru honum nákunnugir. Mér varð ósjálfrátt hugsað til hans og reyndar fleiri íslenskra skálda, er eg átti síðast liðið sumar tal við erlendan rithöf- und. Sá maður lifir með smáþjóð, að vísu talsvert fjölmennari en ís- lendingar. Hann hefir skrifað nokk- urar bækur og auðgast svo á þeim, að hann hefir reist sér þrjú sæmi- leg landsetur, þar sem hann getur dvalið áhyggjulaus og lesið og skrifað eftir vild alt árið um kring. Eg las skömrnu síðar eina af bók- um hans, og færði hún mér heim sanninn um, að höfundur þessi múndi aldrei hafa ná'S lýðhylli á sla-ndi, enda mun hann talinn með smærri spámönnum þjóðar sinnar. Lífskjör Kjartans Gíslasonar speglast i sumum kvæðum hans, t. d. þar sem hann segir um hina dulrænu vornótt (bls. 22) : Þig dreymir um sólina svásu, er signir grænkandi hlíð; mig má ei um daginn dreyma, því dagurinn er mitt stríð. Og skáldið, sem hann yrkir um, (bls. 46—47), er milli tveggja elda, stritsins og þreytunnar: Það þráir líf úr ljóðum, sögum, en lesa — það er dauðleg synd, því stritið heimtar hverja stund og hóp af skáldadraumum rekur í Imskann, meðan birta ekur í bláum vagni á nætur fund. Annars yrkir Kjartan einkum um ástir. Veigamesta kvæðið í Nætur- logum, Hann er giftur, er um stúlku, sem hefir orðið vitskert, af þvi að unnusti hennar giftist ann- ari. Það er hin gamla harmsaga: „önnur fékk þann, er eg unna“, í nýrri og svipmikilli mynd. Ofsjón- um hinnar vitfirtu konu er vel lýst í þessu erindi (bls. 67) : Allir Satans alifuglar eru á flugi’ um loftin grá, bera menn á milli klónna, mikil skemtun er að sjá. Hæ! — Þeir rífa hold frá beini, hjörtu skulu’ að máltíð gjörð. Rignir tárum, — rignir blóði, — rignir stunum nið’r á jörð. Síðan koma heitingarnar: Eg skal verða fugl í flokknum, flug mitt svala myrtri þrá bera menn á milli klónna; — mikið — skal eg — kvelja þá. Ofsjónirnar hverfa, henni finst brúðguminn nálgast, og hún býr sig til að fara í brúðarklæðin (bls. 68): Hann kemur nú, eg heyri skóhljóð hans, úr hirslu minni tek upp brúðarskart, þó aldrei framar sæi’ eg sól né tungl, er sé eg hann — þá verður alt svo bjart. Yrkisefnin, sem sótt eru til forn- sagna vorra, eru og um ástir manns og konu (Hallfreðar og Kolfinnu, Kormáks og Steingerðar). Höf- undur bregður fyrir sig gamansemi i kvæðinu Kyssist þið lágt, er geymir nytsöm heilræði því fólki, sem þarf að hafa ástafundi á næt- urþeli (bls. 77—78): Varlega — hægan — þei! þei! þei! Það er víst gott,hver svefnsins nýtur. Kyssist þið lágt! Kyssist þið lágt! Passið að vekja ekki piparmey, sem piltlaus i næstu stofu hrýtur. Kyssist þið lágt! Kyssist þið lágt! „Góöa írú Mgnöur, livcruig £eró þu u6 búa til svona góðar kðkurl" „Eg skal kenna þór galðnrinn, ÓVðf mfn. Kotaðu aðeins Gerpúlver, Eggjapúlver og alla öropa fró Eína- gerð Keykjaviknr, þé verðn k'óburnar svona fyrirtaks góðar Það fæst hjá ðlluui kaupmönuum, og eg bið altaf um Gerpúlver frá Efnagerðinni eða Lillu Ger- púlver. Af þeim kvæðum, sem enn eru ótalin eru veigamest Mýrdalssand- ur og Almáttug neyð'. Enn má henda á nokkurar vel kveðnar stök- ur og loks þýðingar á kvæðum eft- ir A. K. Olsen, Thor Lange, A. Juul og Wildenwey. Frágangur bókarinnar er hinn snyrtilegasti og fylgir henni mynd af höíundi og þrjár myndir eftir Tryggva list- málara Magnússon til skýringar kvæðunum. Kjartan Gislason er sýnilega vaxinn upp úr fyrstu kvæðum sin- um; þau voru flest viðvaningsleg. Þessi kvæði eru ólik þeim, enda flest ný. Málið á þeim er yfirleitt gott, en kveðandi sums staðar lak- ari, t. d. i kvæðinu Franz frá Assisí, sem auk þess missir að nokkuru leyti marks, því að yrkisefnið er höfundi, að vonum, ofviða. Kvæð- ið til Issay Mitnitzky er alger and- stæða og bendir enn fram á leið; það byrjar svona (bls. 118): Vekur þú með stiltum strengjum stormagný, svo húsið skelfur, dynja lætur hamslaust hafrót, hrynja fossa, niða elfur. Ljóðkvak fugls á laufgum greinum liðast undan þínurn boga. Fiðlan hugbát allra ýtir inn á fjarstu draumavoga. Hrifning höfundar og vönduð meðferð, sem hér fara saman, gefa góðar vonir um, að lindin, sem fram til þessa hefir hrislast um urð- ina, skamt frá upptökunum, muni bráðlega leggjast í dýpra farveg. Sigurður Skúlason mag. art. fiegnfrakkar í mörgum litum, meö nýju sniSi, sérlega fallegir, eru nýkomnir. — Einnig vetrsr- frakkar mjög odýrir. GsM. B. Vikar. klæÖskeri. Laugaveg 21. V élalakk, Bílalakk, Lakk á miBstsívar. Einar 0. Malmberg Vesturgötu 2. Simi 1820. fiestakjöt af ungu, verulega feitt, gott og vandað, reykt á 65 au. Vz kg., ísl. smjör. VON. Sími: 1448.

x

Vísir

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Vísir
https://timarit.is/publication/54

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.