Vísir - 07.04.1929, Síða 2

VÍSIR
Nýkomið:
Amerískt haframjöl,
gott og ódýrt.
Símskeyti
—X—
Khöfn 6. apríl. FB.
Sigur stjórncirhersins í Nanking
Frá Shanghai er símað: Til-
kynt liefir verið opinberlega,
að her Nanking-stjórnarinnar
hafi tekið Hankow herskildi,
án þess að nokkurt viðnám
væri veitt.
Frá Lithauen.
Frá Berlín er símað: Lög-
reglan í Lithauen héfir aftur í
gær látið fara fram liúsrann-
sókn lijá sócialistum. Nokkur
hundruð socialistar voru hand-
teknir. Lögreglan ver handtök-
urnar með því, að húsrann-
sóknirnar hafi leitt það í ljós,
að socialistar hafi staðið i sam-
bandi við uppreisnarforingja
nokkurn, Pletsgkaitas að nafni,
og látið úhluta blaði lians, en
stjórnin hafði bannað útkomu
þess.
Gróðahrall í Bandaríkjunum.
Frá Washington er símað:
Stjórn Federal Reserve bank-
anna liefir samþykt nýjaáskor-
un til þankanna um að tak-
marka lánveitingar til gróða-
bralls. Verði bankarnir ekki
við áskoruninni, segist banka-
stjórnin hafa ráð i liendi sér
til þess að neyða bankana til
þess að veita eigi verslunarlán
og hætta öllum lánveitingum
til gróðabralls.
Ráðagerðir breskra verka-
manna.
Frá London er simað til
Kaupmannaliafnarblaðsins
„Social-demokraten": Artliur
Henderson hefir haldið ræðu
og sagði hann m. a. að ef
verkamenn myndi stjórn, að
afloknum kosningunum, þá
ætli þeir sér að draga úr her-
málaútgjöldum Bretlands að
miklum mun, kalla saman al-
þjóðlegan afvopnunarfund og
viðurkenna ráðstjórnina rúss-
nesku, gegn þvi að hún heiti
þvi, að gera engar tilraunir til
undirróðursstarfsemi i Bret-
Iándi og nýlendum þess.
Uppreisnarmenn í Mexíkó
fara halloka.
Frá Mexikóborg er símað:
Calles fyrv. forseti, sem skip-
aður var til þess að hafa á
hendi yfirstjórn stjórnarhers-
ins í stríðinu við uppreisnar-
menn, hefir tilkynt, að eftir
sigurinn við Jiminez sé mót-
staða uppreisnarmanna nær
alstaðar brotin á bak aftur.
Veitir stjórnarherinn upp-
reisnarniönnum eftirför. Her-
inn hefir unnið mikinn sigur
við Reforma í Chiuhahuafylki.
Af hálfu uppreisnarmanna
féllu eitt þúsund, en af stjórn-
arhernum tvö hundruð. Tvö
þúsund uppreisnarmenn voru
handteknir. Escobar, foringi
uppreisnarmanna, slapp und-
an á flótta. Stjórnin álítur, að
uppreisnarmenn í Chiuhahua-
fylki liafi beðið svo herfilegan
ósigur, að þar muni ekki meiri
uppreisnarólgu að vænta. Hef-
ir stjórnin sent þaðan fimm
þúsund hermenn, á móti upp-
reisnarmönnum í Jaliscofylki,
þvi að þar sé horfur ótryggar
enn.
Járn brautarslys.
60 menn bíða bana.
Frá Búkarest er símað: Hrað-
lestin á milli Bessarabíu og
Búkarest hefir hlaupið af tein-
unum. Tuttugu og fjórir menn
meiddust ,en sextíu biðu bana.
Erfiðleikar
Hljómsveitarinnar.
■—x—
Hljómsveit Reykjavíkur er orðin
hálf-opinber stofnun og þvi ctili-
legt, að almenningur fylgist með í
a'ðalniiálum hennar, þeimi er beint
hafa áhrif á framkomu hennar út
á við.
Af því aö eg átti sæti í stjórn
sveitarimiar ,fram á sumariö sem
leið, er mér að ýmsti leyti kunnugt
um hagi hennar og vil nú skýra
frá nokkrum aðaldráttum.
Það hefir staðið flokknum ínjög
fyrir þrifum, hvað mákill slcortur
hefir verið á innjendum strengleik-
urum, sem gætu myndað fastan
kjarna x hann. Að visu hafa bæði
hérlendir og útlendir menn um síð-
ustu io—15 ár haldið uppi kenslu í
fiðluleik, en eftirtekjan orðið
merkilega lítil fyrir hljómsveitina.
Það sýndist þvi vera nauðsynlegt,
að fá hingað kennara, sem legði
aðaláherslu á, að æfa menn í or-
kesterleik og smáflokkum (kam-
mermúsik). Þórarinu Guðmunds-
son, aðalfiðlari (konsertmeistari)
Hljómsveitarmnar og síðar for-
maðitr átti þá sæti í stjórninni, og
fann einnig til þessarar nauðsynj-
ar. — Og þegar bending kom um
það, að hægt væri að fá sérstak-
lega hæfan rnann til þessara hluta,
varð að samkomulagi, að með til-
liti til þjóðhátíðarinnar 1930, væri
sjálfsagt að reyna að fá hann nú
þegar, og að minsta kosti reyna
hvað hann gæti gert. — Þessi mað-
ur var próf. Johs. Velden, maður
ágætlega mentaður í tónlist, góður
fiðluleikari og vanur og duglegur
kennari. Hann hafði ferðast um
mörg lönd Norðurálfu og hafði
meðmæli, sem tóku af allan efa um
hæfileika hans. — Samþykt var
því að ráða hann liingað til kenslu.
Hann hafði ekki verið hér nema
lítinn tíma, þegar það sást, að ekk-
ert haifði verið um dugnað hans
orðum aukið. — Þegar eg hlust-
aði á æfingu hjá honum í fyrsta
sinni, varð eg hreint og beint hrif-
inn af því, hvað aðferð hans var
ákveðin og róttæk. Eg sagði við
sjálfan mig: — Svona svipu þurf-
um við íslendingar að fá á okk,-
ur, ekki í tónlist eingöngu, heldur
í öllum greinum! — Enda er það
orðið gamalt máltæki, að við
þyrftum að gefa okkur undir út-
lendan aga um hrið, til þess að
geta bygt þjóðlífinu traustan
grundvöll. En engin list er betri
fvrirmynd í þessu efná en form-
íöst og taktföst tónlist. Því er vel
að þar sé byrjað. — En hvenær
höfum við íslendingar þolað aga
og aðfinslur?" — Aldrei frá byrj-
un! — Eg gekk þess vegna ekki
að því gruflandi, að það yrði mis-
jafnlega þolað í Hljómsveitinni,
einkum hjá þeim lærðari, að svona
vægðarlaust væri gripið á veMc-
ustu punktunum. JSnda leið ekki
á Iöngu, að klofningur yrði. —
Og það voru einmitt þeir lærðari,
sem fóru leiðar sinnar, konsert-
meistari Hljómsvditarinnar, einn
efnilegur lærisveinn hans og út-
lendingarnir allir með tölu. Eng-
inn efi er á því, að mörgum af
hinum þótti líka kennarinn fyrst
full kröfuharður og fanst starfið
vera óþægilega farið að þyngjast,
en þeir sáu það brátt, að ekkert
annað dugði, ef sveitin átti að fá
krafta sína æfða eins og hún
þurlfti.
Nú hefði þessi klofningur þó
væntanlega læknast af sjálfu sér,
ef ekki hefði farið að breiðast út
ýmislegt miður vingjarnlegt hjal
um Hljómsveitina og kennara
hennar, sem auðvitað hlaut aö
verða skrifað á reikning þeirra,
sem farið höfðu úr henni, enda
varð sumt beinlíruis rakið þangað.
Það sannaðist þá um suma, sem
yfirgálfu sveitina, að þeir höfðu
alls ekki sjálfir fundið til óánægju,
en gert það fyrir áeggjan. — Til-
gangurinn var auðvitað sá, að
koma kennaranum buiiu, en
Hljómsveitin taldi sér nauðsynlegt
að hafa hann lengur, og það er
vist enginn vafi á því, að hún
hafði þar rétt fyrir sér. Enda
studdu stjórnendumir báðir, Sig-
fús Einarsson og Páll ísólfsson,
eindregið að því.Skaðlegt fordæmi
hefði það og verið að láta van-
stillingu örfárra manna ráða úr-
slitum, eins og hér stóð á. Hefir
mörgum gagnlegum félagsskap
orðið hált á slíku.
Hljómsveitin tók nú það væn-
legasta ráð, sem fyrir hendi var,
að læra af kappi 0g taka til æfing-
ar að eius tónverk við hæfi flokks-
ins. Voru nokkur af þeim fram-
borin á tónJeik þeim, sem haldinn
var í Fríkirkjunni á pálmasunnu-
dag. —
Um þennan konsert ritar Emil
Thoroddsen síðan ritdóm í Visi,
auðsjáanJega sem innlag af hállfu
mótherja Hljómsveitarinnar. Niðr-
andi orðum er farið um allt, sem
þar fór fram, og flokknum valin
háðuleg orð að auki. Hér er ekki
verið að dylja, að af fjandskap er
skrifað, enda villist enginn á þvi,
sem nokkuð þekkir til málsins. En
á þetta tilræði gegn Hljómsveitinni
verðurþó að benda ókunnugum,
sem óvandað einsdæmi þess, hvað
einn tónlistamaður getur lagt nafn
sitt við.
Sannleikurinn er nú þessi: Vel-
den og flokkurinn höfðu ælft af
svo miklu kappi undir þennan tón-
leik, að árangurinn hlaut að verða
góður, enda varð hann stórum
mun betri en vænta mátti af ekki
stærri kröftum. Hér voru að eins
kornnir tveir þriðju hlutar Hljóm-
sveitarinnar og það einmitt sá
hlutinn, sem ekkert átti að geta!
Og hvað heyrðu menn? — Röska
bogadrætti, ákveðið hljóðfall og
samtök og hljómfylli meiri en
nokkur gat vænst. —
Og þeir, sem ekki komu í kirkj-
una aðeins til að hlusta á próf,
fengu að heyra ágæt tónverk fram-
borin af listrænu fjöri stjórnand-
ans. Það var lyfting í þessum
„netnendakonsert", enda hef eg
sjaldan orðið var við almennari
ánægju á eftir innlendum tónleik,
en í þetta sinn. Áheyrendur voru
mestmegmis áskrifendur að hljóm-
leikum Hljómsveitarinnar, með
oðruni orðum, tónlistavinir bæjar-
ins. Það má auðvitað segja, að
fæstir þeirra hafi setið á tónleik-
um í 1‘arís eða Berlín, og hafi þar
af leiðandi ekkert vit á því, sem
íram fór. En hver verður árangur-
inn af því fyrir framtíð tónlistar
hér á landi, ef enginn hefir opin
eyrun fyrir henni nema E. Th. —
Nei, umsögn hans um þemian tón-
leik átti víst eingöngu að vera
móðgun við Hljómsveitina og
stjórnandann, en varð líka að
móðgun við hina ánægðu áheyr-
endur, sem nú ekki eiga að fá að
trúa sínum eigin eyrurn!
Það hlýtur nú að fara að harðna
á þeirri spumingu, hvaða framtíð
Hljómsveitinni sé fyrirhuguð. Við
höfium nú lært margt í vetur. Við
vitum nú betur en áður, hvað þarf
til að ala upp krafta, sem starfað
geta og myndað fastan kjarna í
Mjómsveit. Við verðum að byggja
á innlendum kröftum aðallega. —
Við vitum að nokkrir kraftar
verða að vera til vara, svo að ekki
fari aJlt um koll, þótt einum eða
fleiri mislíki og þeir fari leiðar
sinnar eða forfallist. Við viturn, að
það hlýtur að kosta meira en áður
var álitið, að koma upp verulega
góðum hljóðfæraleikurum og að
það er þó hreint og beint nauðsyn-
legt vegna þess, að það má ekki
spyrjast, að við leggjum ekki rækt
við góða tónlist á leikhúsumi, við
útvarp, á opinberum veitingastöð-
um og skemtunum o. s. frv.
Afleiðingin af þessum íhugun-
um verður sú, að það þarf að fara
að koma tónlistakenslu hér i líkt
liorf og er í öðrum mentalöndum,
leggja meiri stund á hana innan-
lands. Við það mundu og sparast
margir utanfararstyrkir. Auðvitað
j>arf Hljómsveitin að fá meiri fjár-
hagslegan styrk, en1 hún hefir haft
h.ingað til, en ])að sem hún síst má
án vera, er kensla á þau hljóð-
færi, er hún notar.
H. J.
Utan af landi.
—x—
Útdráttur
úr fundarger'ð a'ðalfundar Kaupfé-
lags Hvammsfjarðar, sem haldinn
vár að Ásgarði 25. og 26. mars
1929.:
.... 10. Ilafið var rnáls á nafji-
breytingu Jieirri á verslunarstaðn-
uni Búðardal, er nýútkomin áætlun
e.s. Esju ber með sér. Kom öllum
fundarmönnum saman um að slík-
ar breytingar á gömlum 0g góðum
nöfnum séu yfirleitt óviðfeldnar,
en sérstaklega sé breytingin á Búð-
ardal í Skipagrund óhæfileg, bæði
af ])ví að nafnið Búðaraalur er
frá landnámstíð, sbr. Laxdælasaga
13. kap., bls. 23, og af því að ör-
nefnið „Skipagrund" er alls ekki
til í Fjósalandi. Aftur á móti er
mönnum kunnugt um þetia örnefni
í ICambsneslandi, utan Laxáróss.
Að loknum umræðum var borin upp
og samþylct með öllum atkvæðum
svofeld tillaga:
„Fulltrúafundur Kaupfélags
Hvammsfjarðar 1929 skorar á rik-
isstjórnina að hlutast til um að
kauptúnið „Búðardalur" í Dalasýslu
íái framvegis að halda sínu rétta
nafni, sem virðist í alla staði gott
og gilt.“ — Réttan útdrátt staðfest-
ir Jón I?orleifsson framkvæmdar-
stjóri. (FB.
□ EDDA 5929497 = 5.
I. 0. 0. F. 8 = 110488
Veðurhorfur í dag.
I gærkveldi var suðaustanátt
og lilýindi um allt land. Lítils-
liáttar rigning á Suðurlandi og
Vesturlandi, en þurt fyrir norð-
an og austan. Lægð var skarnt
út af Reykjanesi og virtist
stefna norður eftir, og eru horf-
ur á að hún valdi framhald-
andi sunnan átt í dag og nokk-
urri úrkomu vestan lands. —
Frostin eru nú aftur að minka
á Norðurlöndum. í gærkveldí
var 3—5 stiga hiti i Danmörku,
nema í Borgundarliólmi; þar
var 1 st. frost. — I Mývogi á
norðaustur-Grænlandi var 21 st.
frost í gærkveldi, en 10 st. frost
á Svalbarða.
Esja
fór héðan kl. 9 i gærkveldi aust-
ur um land. Meðal farþega voru:
Pétur Þórðarson hafnsögumaður,
alfarinn til Eskifjarðar, Guðný
Þorsteinsdóttir, Vilborg Dagbjarts-
dóttir, frú Sigr. Bjarnason, Guð-
rún Árnadóttir, Helga Gísladóttir,
Unnur Jónsdóttir, María Þorleifs-
dóttir.'Elin Jónsdóttir, Karl Finn-
bogason, Sig. Guðmundsson, Karl
Vigfússon, Sigfús Vigfússon, Tóta
-Watline, Sigríður Þórarinsdóttir,
Svana Jónsdóttir, Guðjón Einars-
son, Björn Blöndal, Snæbjörn Jóns-
son, Snæbjörn Arnljótssosn, Rolf
Johansen, Jóhann Kristjánsson með
frú og dreng, Stefán Jónsson,
Guðm. Jónsson, Bjarni Bjarnason,
Ólafur Stéphensen, Arnþór Jensen,
Theódór Oddsson, Marteinn Þor-
steinsson, Óskar Bjarnason, Jóhann
P. Jónsson, Bjarni Guðmundsson,
Jón Guðmundsson, Hildur Bjarna-
dóttir o. m„ m. fl.
Dr. Guðm. Finnbogason
flytur erindi kl. 2 í dag í Nýja
Bió um Hávamál og Aristóteles
hinn fræga gríska speking. —
Margt er það í Hávamálum,
sem þarfnast skýringa til skiln-
ingsauka, og þarf enginn að efa,
að Dr. Guðmundi takist að
greiða fram úr því öllu. Þá
verður og fróðlegt að heyra
samanburð þann, sem doktor-
inn ætlar að gera á Hávamálum
og kenninguin Aristótelesar, og
er þar um það efni að ræða, sem
aldrei hefir áður verið rannsak-
að. Allur fjöldi manna hefir
meiri mætur á Hávamálum ea