Vísir - 17.09.1929, Blaðsíða 2

V I S I R
Hötum til:
Rúgmjðl
í heilutn og hálfum pokum.
Hálfsigtimjðl,
Havnemöllens og Aiaborg*v.
Jón Magnússou
skáid.
01fus*
Eyparbakka
Daglega ferðír 88
fram og tll baka. 88
æ
--------æ
Sfmar: 580, 581
og 582.
Stokkseypap
Frá Steindóri. 1
Ii j a r ð i r. Kvæöi eftir
Jón MagnúSson. R^yk-
javík. Prentsmiðjan
Gutenbcrg 1929.
Fjögur ár eru liðin síðan Jón
Magnússon gaf út fyrsta ljóða-
safn silt, H 1 á s k ó g a. Þá var
hann enn lílt kunnur, sem vænta
mátti, og hafði að eins látið fá
ein smákvæði fjúka i blöðin.
En bólc hans gaf góðar vonir.
Hún vitnaði um gáfaðan mann,
gæddan flestum bestu einkenn-
um atiiuguls islensks sveila-
pilts, aðdáun íslenskrar náttúru-
fegurðar og furðu mikla þekk-
ingu á islenskri bókmenning
fjæri alda. Veigamestu kvæðin
í Bláskógum sýndu, að höfund-
ur þeirra mundi vaxa með stór-
feldari yrkisefnum, sem reyndi
liæfilega á lcrafta hans. Þar var
livergi byrjandafálm, en glögt
mátti sjá, að höfundur hafði
miklar gætur á þvi, að velja sér
þau ein viðfangsefni, sem hann
loftaði. En þeim mun nieiri al-
úð lagði hann við ferskeytlur,
áttliagaljóð og minningarkvæði
um látna vini. Bláskógar hlutu
að vekja lésendur sina til um-
hugsunar uní það, að höfundi
lægi á að sjá meira af lieimin-
um en Andakíl og SigJufjörð,
og ]jað væri ábyrgðarhluti að
varna Iionum þess.
Fjögur íþroskaár eru liðin.
Jón Magnússon hefir ferðast
víða um Nörðurlönd, - séð brot
af listasöfnum þýskra st(’>r-
borga, lesið talsverl af sígildum
erlendum bókmfentum og stund-
að af alefii heykisiðn sina ailan
ársins tíma, stundum miktu
lengur á dag en milli sólarupp-
komu til sólarlags. I3að er ekki
tilviljun, að í þessari nýju Ijóða-
bók lians er einmitt kvaði um
höggin i smiðjunni. I Bláskóg-
um var líka kvæði, sem
Steðjahreimur, ef til vill merki-
legasta kvæðið i þeirri bók, af
því að það varðveitir þýðingar-
mikið brot af æfisögu Jóns
Magnússonar. í því er að leita
meira skilnings á kvæðágerð
hans en ætla mætti, og mundi
]>að sjást hest, ef nokkur hundr-
uð ár væru liðin frá því, er
hann var uppi, og öll vitneskja
um liann væri gleymd nema sú,
sem falin er í kvæðum lians.
Eg liefi engan mann heyrt
efást um, að Jón Magnússon
væri efni í þjóðskáld meðal vor.
Þessi nýja bók lians tekur af
öll tvimæli í því efni. Þar rekur
hvert slórkvæðið annað. Heilög
jörð, Sonarbætur Kveldúlfs,
Áramót, Sátum við hjá sænum,
Moldir, Ifreiðar heimski, Rif-
röst, Síra Jón Þorsteinsson písl-
arvottur, Sigurður skáld á Önd-
verðarnesi, Geslir og Detlifoss,
sem ofl hefir áður verið kveðið
um. I fosskvæði Jóns or ]>etta
erindi:
Einslæðingur! Bar'n á firna-
fjöllum,
fjarri bygð og vinahótum öllum.
Hálfan dag ég harm þinn bera
skal.
Voru ekki þungar þorranætur,
þegar frosin inn í hjartarætur
slorðin Já sem stirðnað liræ í
val?
Norðanliríðar báru þér að
brjósti
brunagaddsins sverð með víga-
þjósti.
I Hjörðum er líka margt
visna og smærri kvæða. Meðal
þeirra má nefna kvæðin um
Fcrjumanninn , Guðmund i
Garði og Fylgdina frá Voss, sem
öil geyma merkilegar sögur.
Margt bendir til þess, að Jón
Magnússon hafi énnþá fult fang
j yrkisefna og muni lialda beint
j sem liorfir. Hann hefir hlotið
gleymir liann aldrei að gera
jafnan sjálfur mestar kröfur til
kvæða sinna, láta ekki hrós les-
anda sinna villa sér sýn, né
leyfa makráðum ánægjukend-
um yfir unnu starfi að ná á sér
tökum. Shkt er hverjum meira
liáttar rithöfundi höfuðógæfa.
Þegar liann vex enn meir, mun
honum slciljast, að lof og last
lesanda er lítils virði, en gagn-
rýni og fyrirlitning á eigin ann-
mörkum og mannlegu skamm-
sýui hlýtur að koma frá höf-
undum sjálfum. Smáskáldum
og veigalitlum rithöfundum get-
ur hætt við að láta lof eða last
ritdómara þyrla sér til eins og
rykinu á þjóðveginum, en stór
rithöfundur gnæfir eins og
drangur í fjallshlíð — hann
stendur þar, ferlegur og veðra-
bitinn, og getur ekki annað.
Ef fásinni Reykjavíkur og
smæð vor íslendinga ætlar að
liamla eðlilegum þroska Jóns
Magnússonar, á hann jafnan að
sælcja sér nýjan þrótt til feg-
urðar og lirikaleiks islenskrar
náttúru og nýrra stórfeldra yrk-
isefna.
Sigurður Skúlason
mag. art.
Sfmskeytf
—o-
Khöfn, x6. sept. FB.
Vísindarannsóknir Steinachs.
Frá Vínarlrorg er símað : Stein-
ach, yngingalæknirinn frægi, hef-
ir sent læknafélagi Vinarborgar
skýrslu um rannsóknir sínar við-
víkjaiidi ]iví, hvort hægt sé
a*N lækna fábjána. Steinach
heldur, að hann hafi fundiö rá‘S
til ]>ess að lækna fábjána,
kve'Sst hann hafa fundiö efni í
mannaheilum, siem auki starfsemi
heilans mjög mikið. Steinach hef-
ir hepnast að framleiSa þetta
cfni og gert tilraunir með það á
froskum með góðum árangri. Efn-
ið hefir aukið taugakraft frosk-
anna. Steinach hefir enn ekki reynt
efniö á mönnum.
Utan af landi.
9. sept. FB.
úr Síeingrímsfirði.
Tíðarfar. Frá því í vor að
lvuklakaflanum létti, hefir verið
afbragðs tíð, svo sólríkt og hag-
stætt til heyskapar, að einstakt er,
þar til nú síðustu daga að brá til
vætu.
Heýskapur. Þegar kuldakastíð
gerði. um mánaðarmótin apríl og
maí, var kominn allmikill gróður,
en kuldinn hafði þau áhrif, að sá
gróður dó allur. Útengi, einkum
hið votknda, varð fyrir hálfgeröu
kali, og spratt því mjög illa, en
tún, sem þá voru oröin þur, sakaði
ekki, enda varð spretta á þeim meö
allra besta móti. Er það athyglis-
vert, hve tún eru farin að verða
árvís, ])ótt engjar !)regðist. Sök-
um hinna góöu þurka og hagstæðu
veðráttu er heyfengnr víðast að
verða allgóður, enda þótt engjar
væri snöggar. Heyfyrningar voru
miklar síðast liðið vor.
Fiskiveiðar hafa verið stundaðar
aí meira kappi hcy- við fjörðinn í
sumar en nokkru sinni fyrr. Eink-
um er niikið um aðkomubáta, sem
gerðir eru út sumarvertíðina. Afli
hefir oft verið góður, en þó nokk-
uö misjafn.
Jarðræktarframkvæmdir hafa
engar verið um heyannatímann, en
eru nú að hefjast þessa dagana,
t. d. vinna með dráttarvél þeirri,
sem keypt var í vor í Hrófbergs-
hreppi.
Heilsufar hefir verið gott hér í
sumar, síðan inflúensunni lauk,
sem gekk hér í vor og var allþung.
G. H. G.
Síra Horpir iséinissai.
Móðir mín liafði á yngri ár-
um verið uppáliald alls prest-
setursins, sérstalclega liafði liin
einkennilega prestkona, föður-
systir hennar, haft á lienni
miklar mætur. Engum, sem sá
Itrestskonuna hefði gelað dott-
ið í lihg, að hún væri systir híns
fagra Langelands (þ. e. afi höf.
Lauritz Nörregaard Lange-
land, „generalkrigskommis-
ær“); það var nefnilega öðru
nær en að liúp væri fríð. Hún
var óvenjulega búkmikil, með
lítið höfuð og nokkuð flatt and-
lit og óvenjulega fyrirferðamik-
ið snaganef, sem livergi þektist
í Langelandsættinni; hún var
með þunt jarpt hár, en leiftr-
andi, ljósblá augu, fallegar, litl-
ar hendur og fætur og rödd með
þeim blæ oi* liljóm, að mönnum
gleymdist það aldrei, sem eitt
sinn höfðu heýrt liana. Hún var
svo að segja einvöld á ])rests-
setrinu, allir báru virðingu
fyrir henni, og hún var sí og æ
á ferli bæði utan liúss og innan;
en altaf var þó einhver sá þokki
og góðsemisblær yfir gerðar-
skapnum, að lienni liélst uppi að
segja flest, sem henni datt i hug,
og þegar hún t. d. yfir miðdeg-
isborðum, er verið var að borða
súpuna,' sagði við manninn
sinn: „Sötraðu ekki, prestur“
— hún ávarpaði manninn sinn
aldrei annáð en „preslur“ — þá
hvorld fyrtist hann við þessa of-
anigjöf, né lieldur tóku aðrir til
þess.
Vinufóllcinu stjórnaði hún
með harðri hendi, en það unni
lienni þó; og hún var elskuð og
virt í öllu lcauptúninu þó mönn-
um reyndar stæði nolclcur beyg-
ur af hvatleik hennar í orðum.
Þegar liinn skrítni gamli greifi
Raben á Aalholm misti lconu
sína, hélt síra (Þorgeir) Guð-
numdsson i miklu fjöhnenni fal-
lega ræðu yfir lienni; hann sag'ði
að Iiún hefði verið óvenjulega
góð og trygg kona. “Já, gaulaði
gréifinn neðan úr lcirkjunni, ]iað
segið þér fjandinn flengi mig
(Fanden gale mig) satl“, og
þegar prestur hélt áfram; „Hún
hlynti vel að fátækum og sjúk-
um, og eg bið yður, lierra greifi,
að taka við þeim arfi úf henni“
kallaði greifinn: „Það megið
þér, fjandinn lijólbrjóti mig
(Fanden bræklce mig.), bölva
yður upp á að cg slcal gera“.
Þegar liann nú ætlaði að rjúka
upp til þcss að gefa prestinum
höndina upp á þetta, hélt prests-
konan blíðlega en einbeilt þó
aflur af honum og sagði: „Setj-
ist þér nú herra greifi,“ en
gamli presturinn var orðinn al-
veg utan við sig og varð að
hætta ræðunni hið bráðasta.
Prestshjónin áttu tvær dætur,
og var önnur gift helsta lcaup-
nianni bæjarins, Adrian Bekker,
en liin niinni háttar kaupmanni,
Sidenius. Dóttir þeirra lijóna,
hin snotra og vel greinda Mar-
ia, ólst upp á prestssetrinu, og
átti hún síðar Hertz yfirliðfor-
ingja í flotanum og lifir enn.
En svo var vandræðagripurinn,
sönur, sem liét Bjarni, sem
móðirin var afar viðlcvæm fyr-
ir, af því að liann var vel greind-
ur og fann — eins og allir af
Langelandsætt — mjög vel
hvað feitt var í stylckinu. Sjálf-
ur heí'i eg elcki lcynst Bjarna,
hann dó þegar eg var smádreng-
ur, en pörin Iians geymast eins
og liver önnur skringileg æfin-
týri með ættmönnum hans, og
ætla eg að segja hér nokkuð af
þeim. í útliti var liann mjög
svipaður móður sinni, og því
ekki neitt tiltakanlega fríður
sínum. Meðan hann var iiarn
var alt mælt upp í honum; móð-
irin gat eða vildi ekki lcoma
auga á bresti hans. Honum var
komið fyrir í drengjaskóla sjó-
liðsins, þar sem faðir hans var
kennari, og það er sagt, að eitt
sinn hafi hann lcomið heim úr
skólanum buxnalaus; hann
liafði gefið þær fátækum dreng,
sem var með gat á sínum bux-
um. Móðir hans liélt þessu
drengskaparJtragði á lofti til
]iess að færa sönnur á hjarta-
gæsku drengsins. Og' það er
satt, að ekki var i honum illur
blóðdropi, þvert á móit, hann
var of hjartagóður. Þegar fað-
ir lians varð prestur á Lálandi
var Bjarni séttur í mentaskól-
ann í Nyköbing á Falstri, og þar
eð hann var greindur, stóð hann
sig þar nökkuð sæmilega, þang-
að til að presturinn einn góðan
veðurdag felclc bréf frá rektor
um að nú væri ali i grænum
sjó með piltinn; það varð að
vísa lionum úr skóla. Svo var
mál með vexli að 29 ára göm-
ul þjónustustúlka hafði lcent
drengnum, 15 ára gömlum,
barn, og faðernið reyndist rétt.
Það varð auðvilað lieilmikið
uppistand, spekingur fjölskyld-
unnar, Adolpli Steen (háskóla-
lcennari í stærðfræði), var þegar
pantaður frá höfuðborginni til
þess að laga málið; en engum
bjargráðum varð við lcomið;
rektor var bálreiður og Bjarni
varð að fara úr skóla. Prests-
hjónin önnuðust móðurina, sem
fluttist til Rödby, og Bjarni fékk
ekki að sjá son sinn fyrri en lið-
in voru 22 ár. Þá var drengnum
boðið út í lierinn, og lagði hann
þá leið sína um Nysted til þess
nú að sjá föður sinn. Bjarni var
himinlifandi oghreylcinn af erf-
ingjanum, þaut mcð liann um
alt, og sýndi liann öllum íbúum
Nysteds. „Viltu peninga, lcarl
minn? Hvað viltu marga pen-
nga? Viltu hjór, viltu vindla?“
Sem betur fór vildi sonurinn
livorki bjór, þeninga eða vindla,
því Bjarni átli satt að segja sára-
lítið af öllu þessu. Niðurl.
G. J.
hét þakkir og virðingu Ijóðelskra
lesanda um land allt. Vonandi
/