Vísir - 13.05.1930, Síða 5

V f S I R
ÞriSjudaginn 13. maí 1930.
Utan af landi.
Vestm.eyjum, 12. maí. FB.
Magnhild, aukaskipi Eimskipa-
féiagsins hlekkist á.
E.s. Magnhild, vöruflutninga-
skip, sem Eimskipafclag íslands
hefir á leigu, strandaði hcr í gær
á leið út úr ytri höfninni. Fór
Skipið upp i urðirnar og náði sér
ekki út aftur. Goðáfoss var hér
og fór á vettvang, en norskl
flutningaskip, „Union“, dró
Magnhild á flot aftur. Skipið
tnuo hafa skemst eitthvað og
varð það Goðafoss samferða til
Reykjavíkur.
Fiskveiðar og sildveiði hélst
hér til loka. Nú streyma ver-
menn í allar áftir heim til sín.
Óðinn kom hér í nótt og tók
nokkura menn austur. Vertíðin
sú aflasælasta, sem hér hefir
komið, 80—90 þúsund hæst hjá
bátum, en yfir 100 þúsund hjá
sumum bátum, sem voru í
Sandgerði framan af vertíð.
Akureyri, 12. maí. FB.
Sænskur maður, Normann að
nafni, búsettur í grend við Ak-
ureyri, hefir verið handtekinn
fyrir vínbruggun. Fundust hjá
honum ófullkomin bruggunar-
tæki og hálftunna með ófull-
gerðu bruggi og nokkurar flösk-
ur með fullgerðu. Þeíta komst
upp með þeim hætti, að Nor-
mann lenti í slagsmálum við
Norðmann og bar sá lægri hluí
og hendi sín með þvi að ákæra
hinn.
Fimm ára gamalt barn datt
niður í lest á flóabátnum Unni
og meiddist alvarlega.
Víðavangshlaup fór fram í
gær, 3800 metrar. í þvi tóku
þátt Knattspyrnuféalg Akureyr-
ar og íþróttafélagið Þór. Vann
hið fyrnefnda með 22 stigum
móþ 33. Fljótastur varð Jónas
.Tónsson, K. A., á 12,20 rnínj .
Eoðnuveiði hér á pollinum.
íslendingar
og norðnrferðir.
—x—
í vetur kom hér út bók ein
allmikil, „Norður um höf“, efl-
ír Sigurgeir Einarsson. Segir
hún frá rannsóknarferðum til
norðurheimskautsins, landa og
eyja i íshafinu, o. s. frv. Bókin
er fróðleg mjög og skipulega
samin. Höf. hefir hina réttu að-
ferð við söguritun, þá, að láta
sögumar tala fyrir sér sjálfar,
eo fylla ekki all með dómuni
frá eigin brjósti.
En bókin er ekki að sáma
skapi skemtileg, þ. e. a. s. þar
er mörg raunasagan sögð. En
tvent skín út úr langflestum af
þessuin frásögnum: Ýkjur um
svaðilfarimar, til þess að vinna
sér frægð heima fyrir, og að
mennirnir voru ekki þessum
vanda vaxnir. Þeir voru oftast
úr suðlægum löndum: Englandi,
Þýskalandi, Austurriki, Banda-
ríkjunum o. s. frv. Þeir höfðu
ekki alist upp við þau lifskjör,
er gerðu þá hæfa tit ferðalaga
á þessum slóðum. Lengi fram-
eftir eru foringjarnir venjuleg-
ast hátt settir hermenn; á mynd-
unum í ofannefndri bók eru
þeir jafnan hlaðnir borðum og
stjörnum og öðru glingri, sem
Norðri gamli hefir ekki borið
tilhlýðilega virðingu fjæir. Þeir
voru að sækjast eftir herfrægð.
Eitthvert ljósasta og um leið
ljótasta dæmi um þetta, er No-
bileleiðangurinn til heimskauts-
itís í hítteðfyrra.
Den Suhrske Husmoderskole,
Köbenhavn. 1. Septbr. beg. Hus-
moderskolen med 10—9 og 4
Mdrs. Kursus m. og u. Pension.
2-Aarig Udd. af Husholdnings-
lærerinder. — Maanedskursus
afh. i Juni. — Statsunderstöttel-
se kan söges. — Progr. sendes.
Þó eru margar heiðarlegar
undantekningar frá þessu, og
þær koma flestar á frændþjóð-
ir okkar, Norðurlandaþjóðirn-
ar. Og glæsilegasta undantekn-
ingin er sú þjóðin, sem okkur
er skyldust og okkur er næst,
Norðmenn. Allir þeirra rann-
sóknarleiðangrar til heimskauta-
svæðanna hafa tekist giftusam-
lega. Þeir mæta auðvitað sömu
erfiðleikunum og aðrir, en þeir
eru menn til að yfirstíga þá.
Þvi, setn aðrir lýsa sem óum-
ræðilegum þjáningum, t. d. að
dvelja vetrarlangt í óbygðum
Grænlands, verður þeim leikur.
Nú reka þeir þar orðið stórfeld-
an veiðiskap og græðist vel fé
á því.
Við íslendingar höfum lítið
fengist við norðurferðir enn þá.
Liggja til þess ýmsar ástæður
og sumar eðlilegar. Það er varla
hægt að tala um sjúlfstæða vís-
indastarfsemi hér hjá okkur.
Hcr eru engir þeir sjóðir til eða
fjársterkar stofnanir, er lagt
geti fram fé til slíkra hluta, þó
að vilji til þess eða skilningur á
því væri fyrir hendi. Alt, sem
gert er í slikum efnum, verður
að vera stjakt af ríkinu, vera
samþykt af Alþingi, en það hef-
ir oftast um eitthvað nauðsyn-
legra að hugsa.
Á Gottuleiðangrinum í fyrra
komumst við ekki í neinar hætt-
ur, sem talist gæti. Þó fengum
við óneitanlega að horfast í
augu við þær. Og það þori eg
að fullyrða, að hefðu allir norð-
urfarar tekið hættunum með
jafn ósveigjanlegu hugrekki
eins og þessi fámenni hópur,
sem á Gottu var, mundu flestar
ferðir þeirra hafa farið öðru-
vísi. Fclagar minir á Gottu báru
enga gvdta borða, engar stjörn-
ur eða krossa, en það sá mað-
ur, að þetta voru menn til þess
að berjast á þessum vettvangi.
Frændur okkar og nágrannar
Norðmenn hafa borið sigur af
hólmi í viðureigninni við_Norðr;.
konung. Hróður þeirra hefir
borist um heim allan. Þeir hafa
vaxið í augum alls lieimsins og
í augum sjálfs sín. Erfið við-
fangsefni verða ávalt til þess að
þroska þann, sem er maður til
að sigrast á þeim. Þeir hafa
unnið vísindunum gagn* Og
jieir hafa öðlast sigurlaun:
veiði, sem gefur þeim mikinn
peningalegan hagnað — og
þeir eru vel að þeim launum
komnir.
Er ekki mál til komið að við
lítum í sömu áttina? Þar. er
mikið að starfa og þar erum
við starfshæfir. Hvert gagn við
gætum unnið visindunum skal
hér látið ósagt, en þó er á það
að líta að þær rannsóknir, sem
þar þarf að fullkomna, um veð-
urfar, hafstrauma, dýralíf í sjó
og á landi o. s. frv. koma okkur
meira við en jafnvel nokkurri
annari þjóð. En við getum þá
fyrst litið á það hagræna, það
sem beinlínis ætti að gela gefið
okkur arð. Hitt kæmi máske
jafnframt.
Menn munu svara þvi að við
höfum nóg viðfangsefni heima
fyirr. Það er að vísu rétt og þó
felur þetta svar í sér ólevfilega
þröngsýní. Fjarhagsleg afkoma
þjóðarinnar byggist eingöngu á
einni »atvinnugrein, sjávarúí-
veginum. Ef eitthvað verulega
ber út af með hann, hvar stönd-
um við þá? Landbúnaðurinn
gefur þeim, er hann stunda, að
eins til hnífs og skeiðar, ekkert
þar fram yfir, hve mikið sera
hlaðið er undir hann. Hið lík-
legasta til þess að bjarga hon-
um við, sem þó ætti að geta
verið sem aukageta, er grávöru-
framleiðsla. Hún gefur af sér
margfalt verðmæti á við kjöt
eða smjör. Og upþsprettan að
henni er í norðri!
Á. Á.
I n d 1 a n d.
IX.
Það þótti miklum tiðindum
sæta, að sjálfstjórnarmenn með
Gandhi í broddi fylkingar, hófu
„stríð“ á hendur breskum yfir-
völdum í Indlandi, til þess að
vinna að sjálfstæði Indlands.
Gandhi hefir alla tíð lagt ríkt á
það við fylgjendur sina, að beila
ekki valdi og vopnum í þessari
haráttu. Fyrir honum hefir það
sjálfsagt vakað, að sameina
Indverja um sjálfstæðiskröf-
urnar með því að taka þessa
stefnu, að hlýða ekki boðum og
banni breskra embættismanna
og brjóta lögin Sjálfstjórnar-
menn eru tiltölulega fáir í Incl-
landi. Hefði Gandhi tekist að
vekja samúð allrar þjóðarinnar
og áhuga, hefði kannske farið á
annan hátt. Þá hefði breska
ljónið farið sér hægt, því jafn-
vel það vogar sér ekki að öskra
framan í heila, samhuga þjóð.
Bresk yfirvöld ákváðu að láta
Gandhi fara sínu fram, nema til
alvarlegra óeirða kæmi. Bretar
eru öllum hnútum kunnugir i
Indlandi og munu ekki hafa
óttast, nð hugsjónamaðurinn
myndi áorka miklu í þessa átt.
Hinsvegar óttuðust þeir, að
hann myndi sjálfur ekki fá
neitt við ráðið fylgjendur sína
— og gáfu honum þvi nánar
gætur. Þeir handtóku þó ýmsa
fylgjendur hans og á meðal
þeirra son hans. Margir
fylgjendur Gandhi sitja nú í
fangelsi fyrir brot á saltlögun-
um. Og loks kom röðin að hon-
um. Hann situr nú i Yeroda-
fangelsi, við sæmilegan aðbún-
að, en mál hans er ekki tekið
fyrir. Vafalaust verður hann
hafður í haldi, uns kyrð er kom-
in á í landinu.Ct um allan heim
höfðu menn búist við stórtíð-
indum, ef Ghandi væri hand-
tekinn. Það varð ekki. Óeirða,-
samt liefir verið víða, en til
verulegra á taka hefir ekki kom-
ið. Deilan fer þó bersýnilega
harðnandi.Gandhisjálfummun
ekki hafa verið það m'óti skapi,
að bresk yfirvöld lögðu hendur
á hann. Hann veit, að pú mæna
allra augu á liann. Nú hugsar
alt Indland um hann, livers
vegna hann situr i fangelsi —
og fyrir livaða hugsjónir. Og
það er kannske það eitt, sem
hann i raun og veru hygst að
vinna, að vekja þjóðina til um-
hugsunar. Siðar muni aðrir
berjast fyrir þær hugsjónir, sem
haiyi bar boð um ú meðal þjóð-
arinnar og sal i fangelsi fyrir.
Hann var handtekinn þann 5.
mai, en réttum mánuði áður
hafði liann sjálfur gerst sekur
um brot á Bombay-saltlögun-
unr, sem banna einstaklingum
að framleiða eða safna salti. —
Gandíii var þá staddur i Dandi,
i Bombay-fylki og var lögregl-
unni vel kunnugt um fyrirætlun
hans og hafði strangan vörð í
nánd við verustað hans, en lét
Gandhi þó afskiftalausan. Þeg-
ar hann gekk frá verustað sin-
um kl. 6 um morguninn, að
bænargjörð lokinni, sást enginn
lögreglumaður nálægt þar. Gekk
Gandhi niður að sjónuin, ásamt
um 100 fylgjendum sínum, og
var þeirra á meðal ungfrú Tyja-
bjee, dóttir þess manns, sem
Gandhi éitnefndi sem eftirmann
sinn (Abbas Tyjabjee). Áhorf-
enduLr voru margir, er fylking-
in gekk til sjávar. Æptu menn
þá: Gandhi Iii jai (lifi Gandlii).
en Gandhi og lið hans fékk sér
bað í sjónum. Að því loknu gekk
fyíkingin að stað þar skamt frá,
þar sem var þyklc skán af þurru
salti. Söfnuðu menn hátíðlega
saman saltinu og þegar Gandhi
tók sér salt í liönd, lýsti frú
Naidu, kunn stjórnmálakona
indversk, yfir þvi, að Gandhi
hefði brotið lögin. Saltið báru
menn svo til verustaðarGandhi,
þar sem hann lýsti því yfir, að
hver sem væri, liefði óbundnar
hendur til þess að safna salti
og framleiða það.
Lögreglan sást ekki, og -er*
sagt, að Gandhi hafi þótt miður,
að hann var ekki handtekinn.
Er hann orðinn þreyttur mjög
og af ajskuskeiði kominn, en
liélt áfram baráttunni hvíldar-
laust, uns hann var handtekinn
mánuði síðar. Mun hann hafa
verið hvildar þurfi. „Gott er
gömlum að hvilast“. En í hvíld
sinni og fangelsisvist hefir hann
vaxið i augum Indverja. Sem
píslarvottur er liann Brelum
hættulegastur. — Hann sér
fráleitt þá drauma sina rætast,
að Indland verði frjálst. Hann
mun heldur ekki hafa gert sér
vonir um það. En hann lifir það
kannske, að Indland liið unga
vakni til samhuga baráttu fyrir
hugsjónir hans. Um það elur
hann miklar vonir. Ef þær ræt-
ast, veit hann, að hann hefir
ekki unnið fyrir gýg. Þá verður
Indland framtíðarinnar- frjálst.
X.
Bretar liafa 75.000 manna her
í Indlandi, en auk þess eru í Ind-
landshernum fjöldi Indverja. A
styrjaldarárunum voru 1.200 -
000 Indverjar af ýmsum þjóð-
flokkum teknir í herinn og voru
margar Indverskar herdeildir á
vesturvigstöðvuunm og viðar í
styrjöldinni. Fékk lierlið þetia
mikla æfingu í að nota nýtísku
morðvopn liinna hvítu þjóða.
Magnist andúðin enn gegn yfir
ráðum Breta í Indlandi og breið-
isl út á meðal hinna innfæddu
hermanna, verður aðstaða
Breta austur þar, öll langtum
erfiðari en verið hefir. Verður
þörfin ekki hvað rninst á stjórn-
hollum her, ef stjórnarandstæð-
ingar fara að beita sér fyrir þvi,
að verkföll verði liafin í sam-
úðarskyni við Gandhi. Siðustu
fregnir. greina frá shku verk-
falli í Rangoon. Verður að telj-
ast hæpið, að stjórnin geti haft
hemil á andstæðingunuin með
breska hernum einum, ef sam-
úðarverkfalla-alda ríður yfir
landið. Getur stjórnin trcj'st
t indversku herdeildunum? Engu
Hin dásamlega
TATOL-hac dsípa
mýkir og hreinsar hörundíð
og gefur fallegan og bjartan
btarhátt
Einkasalar
!. li0m i Ku.
Islenskt smjðr
á 1)65 f. V* kff.
Versiuniu Yiöir.
Simi 2320.
skal um það spáð, en geta má
icss, að bresk blöð halda þvi
fram, að kommúnisma-sinnaöir
undirróðursmenn hafi liaft sig
mjög i frammi á Indlandi liin
síðari ár, jafnt í hernum sem
annarstaðar. Þegar óeirðir urðu
í Peshawar-borg fyrir nolckru,
var m. a. lierdeildin „18th Royal
Garwhal Rifles“ kölluð á vett-
vang. Óeirðirnar voru bældar
niður eftir harðan bai-daga. Bar-
ist var með rifflum og vélbyss-
um. Óeirðarseggirnir höfðu ráð-
ist á breska yfirforingja og em-
bættismenn og meitt þá, breslc-
ur hermaður var veginn og lik
hans brent á götunni. Tveir
Hokkar iir Garwhal lierdeildinni
gerðu ekki skvldu sína, að því
cr opinber tilkynning liermdi,
sem þó ekki kom fram fyr en
eftir dúk og disk. Ilcrdcildin var
siðan flutt til Abbottabad, sem
er 90 mílur enskar fyrir austan
Peshawar-borg. Ilerlið þetta er
úr fjallahcraðinu Garwhal. í
herdeild þessari eru „caste“-
Hindúar, sem þótt liafa mjög
vandir að virðingu sinni. Her-
deild þessi tók þátt i orustum
i Egiptalandi og Frakklandi i
heimsstyrjöldinni. Þóttu Gar-
wlial-hermennirnir afburða góð-
ir hermenn og voru margir
þeirra sæmdir heiðursmerkjuin,
þar á meðal fengu tveir Vik-
loríu-krossinn, æðsta heiðurs-
merki, sem breska stjórnin veit-
ir liermönnum. — Áður fyrr
voru allir yfirforingjar í Ind-
landshernum Bretar. Nú er
þetta breytt. Undanfarin úr hef-
ir 40 Indverjum árlega verið
veittur aðgangur að yfirfor-
ingjaskólanum í Sandhurst á
Englandi. — Indland ber allan
kostnað af Indlandshemum, —
einnig breska Indlandshernum.
Hjí ! . • Ae