Vísir - 19.01.1931, Blaðsíða 2

VÍSIR
Maggi’s Iðgur &
—Steningar
Bætir smekkinn.
Eykur næringax-gildið.
Biðjið verslun yðar um
Maggi’s vörur í dag.
fHiWlillfciltWlhil1 ff
| Páll H. Gíslason
kaunmaður.
—o—
l’áll Haraldur Gíslason kaujx-
ma'ður, lést úr lungnabólgu þ.
13. þ. m. eflir aðeins liðlega
|xriggja sólarhringa legu.
22. desember s. 1. varð hann
58 ára gamall.
Þrátt fyrir nákvæmustu að-
hjiikrun aðstandenda og ítrustu
tilraunir læknisins til að bjarga
lífi hans, varð alt árangurslaust.
Þegar stundin er komin, tjá-
ir ekki að mögla, þá er ekki
annað eftir fyrir þá, sem eru
að skilja, en að standa upp og
kveðjast, beygja sig í auðmýkt
og ldýðni fvrir |)ví, sem verða
vill og ekki verður frestað.
Þakka honum sem er á förum
fyrir samveruna, fyrir alt þaö
góða, sem notið hefir v.erið í
samvistum við hann.
Skilnaðarstundin er mörgum
sár, einkum þegar liana ber að
svona snögt og óvænt, og sér-
staklega þegar sá, sem burt
kallast, hafði verið stoð og
styrkur, alt í öllu, fyrir vanda-
xnenn og nánustu vini. Einmitt
þannig var Páll börnum sínum,
fósturdóttur og öðrum ætt-
mönnum.
Börnum sínum var liann
faðir og möðir, eftir fráfall
konu lians, frú Stefaníu Guð-
mundsdóttur, mestu ágætis-
konu, seiu lést úr spönsku veik-
inni, fyrir 12 árum síðan.
Það var örlagaríkur atburður
fyrir hann og ungu börnin hans.
Hann reyndi þá að deyfa eigin !
sorg sína með því, að gera all
sem í lians valdi stóð, til þess
að bæta börnunum móðurmiss-
inn. Ávalt hugsaði hann fyrst J
unx þörf þeirra og annara heim- '
ilismanna, sjálfan sig lét hann
sitja á hakanum, ef með þurfti.
Hann var tilfinningaríkur,
bliðlyndur, nærgætinn og um-
hyggjusamur. Glaðlyndur og
skemtilegur heim að sækja, og
gestrisni hans var þannig að all-
ir undu sér vel hjá honum, því
þeir fundu, jxegar er inn kom
iir dyrunum, að þeir voni inni-
lega velkormiir, en það gat orð-
ið vafningasamt fyrir ýmsurn
vinum lians, að fá að fai'a. Hann
átti þá vanalega eitthvað eftir
að segja eða bjóða, sem varð að
hlvða á eðnr neyta, áður en lagt
væri af stað.
Á lxeimilinu naut Páll sín
best; ])ar kom i ljós alt það
góða, sem með lionum bjó. Þeir,
sem ekki þfektu Iiann þar, geta
ekki unx hann dæmt með sann-
gimi.
Starf Páls út á við er mér
ekki nægilega kunnugt til j)ess,
að eg treysti inér til að fara þar
að öllu leyti rétt með. Eg veit
þó til þess, að hann vann oft að
almenningsmálum, var í niður-
jöfnunarnefnd og ýmsum fleiri
nefndum, og var hpnum þá
vanalega beitt fyrir til stai-fa af
samiiefndarmönnunum, því
liann var flestum fremur sam-
vinnubýður, ötull til verka og
ósérhlífinn og glöggsýnn á það,
lxvernig verkin ynnust fljótast
og best.
Hann var greiðvikinn, hjálp-
samur og ráðliollur, og vildi
hvers nxanns vandræði leysa,
senx leituðu ráða lians, og þeir
voru ekki fáir.
Með þessum fáu minningar-
orðum vil eg kveðja Pál og
þakka alt gott sem eg naut í
viðkynningunni við liann.
Bj.
fmskeytí
—o—
Washington, 19. jan.
United Press. — FB.
Frá U. S. A.
lioover forseti hefir tilkynt út-
nefningu þjóönefndar 57 manna,
til aö styðja að fjársöfnun Rauöa
krossins handa þeim, seni eiga við
skort aö l)úa vegna uppskerubrests.
s. 1. sumar og atvinnuleysis. Rauöi
krossinn hefir ásett sér aö safna
10 milj. dollars. í þjóönefndinni
eiga m. a. sæti Coolidge fyrv. for-
seti, Alfred E. Smith fyrv. rikis-
stjóri og Pershing hershöföingi. í
tilkynningu sinni skoraði forset-
inn á ])jóöina, aö hregöast vel viö
fjársöfnunarumleitunum RauSa
Krossins, hér væri um þaö aö ræða
aö afstýra þjóðarböli.
United Press, jan. FB.
Kreppan í U. S. A.
Með ársbyrjun hófst 17. mánuö-
ur krejxpunnar í Bandaríkjunum.
Engar horfur eru á, að kreppunni
létti af til muna fyrr en með vor-
itiu, en menn hafa sannfærst um
það betur og hetur, að endurkoma
heilbrigðs viðskiftalífs er nú að
mestu undir því komin, að við-
skiftaskilyrðin batni i öðrum
heimsálfum, aðallega í Evrópu,
Asiu og Suður-Ameríku. Snemma
í desember taldist svo til af banka-
stjórn National City Bank í New
York, að viðskifti í Bandarikjun-
um hefði minkað um 35% frá því
a velgengnisskeiðinu, sem konx að
heimsstyrjöldinni lokinni. Ploover
forseti telur hinsvegar, að við-
skifti séu alt að því 20% minni en
á veltiárinu 1928. í nóvemberlok
voru 4.86Ó.ÖOO atvinnuleýsingjar
ÚTSALAN.
Flónell — Tvisttau — Morgunkjólatau — Handkiæði.
Ullarkjólar
frá 10,50.
Tricotinekjólar
mikið úrval.
Silkikjólar
frá 26,00.
Vetrarkápur
frá 18,00.
Vetrarfrakkar
mikill afsláttur.
Svuntur
ait að V2 virði.
Hattar
á 5 kr. stk.
Húfur,
áður 5,75, nú 2,85.
Sokkar.
Nærföt afar ódýr.
Notið tækifærið.
Kvenbuxur
þvkkar, frá 1,30.
Silkibindi
á 1,95 stk.
Vinnuskyrtur
á 3,25
o. m. m. fl.
Gerið góð kaup.
skráse'ttir í landinu. Aukningin í
nóvember nam 360.000, samkvæmt
skýrslum Ameriska verkalýðssam-
bandsins. Þá var því spáð, að tala
binna atvinnulausu myndi aukast
gífurlega miðsyetrarmánuðina, og
hcíir ])að reynst réttur spádómur.
(í sumum erlendum blöðum ei nú
talið, að atinnuleysingar séu 7—8
milj. talsins). Þess l)er að geta,
segir í skýrslu vei'kalýðssambands-
ins, að talan 4.860.000 innifelur
ekki skrifstofufólk og ])á, sem
hafa atvinnu við landbúnað. Þær
tilraunir, sem geröar hafa verið
til þess aö bæta úr atvinnuleysinu
og koma í veg fyrir skort, hafa
fariö í þá átt, aö stofna til ýmissa
íramkvæmda á yfirstandandi ári,
og er 150 milj. af þeirri upphæð
viöbót vegna kreppunnar. Árið
sem leið var varið til ýmiskonar
irarnkvæmda í Bandarikjunum af
hinu opinbera, félpgum og ein-
saklingum sjö biljónum dollara, en
6 biljónum og 300 miljónum 1929.
Ekki hefir komið til orða í Banda-
rikjunum, að veita atvinnuleysis-
styrki, en félög og einstaklingar
hafa gefið mikið fé til þess að bæta
úr neyðinni, t. d. Rockefeller
feðgarnir eina miljón dollara, en
þrátt fyrir það, sem ríkiö og ein-
staklingar liafa gert til þess að
draga úr atvinnuleysinu, hefir tala
atvinnuleysingjanna til ])essa auk-
ist, svo sem að framan getur.
Andrée pðifari
og félagar hans.
Eftir Ársæl Árnason.
—o—
Var pólförin vanhugsað
feigðarflan?
Við dvöl sína 1 Ameríku 1876
hafði Andrée kynst loftförum ab
þeirrar tíðar hætti, með ioftbelgj-
um, og fékk þegar mikinn áhuga
á þeim.
Vorið 1893 lagði stofnun ein í
Svíþjóð fram fé fyrir loftfari
handa Andrée, og hlaut það nafn-
ið ,,Svea“. Hann fór alls 9 ferðir
með Ioftfari þessu, sumar all-
æfintýralegar. T. d. barst hann eitt
sinn frá Stokkhólmi yfir þvert
Álandshaf, yfir i skerjaklasa
Finnlands, og lenti á eyðieyju eft-
ir ioý£ klukkustundar ferðalag,
og varð að halda þar kyrru fyrir
um nóttina. Þetta var 19. október.
29. nóv. árið eftir fór hann frá
Cautaborg, þvert yfir Suður-Sví-
þjóð, yfir á Gotland (eyju úti i
Eystrasalti fyrir austan Svíþjóð)
á 3 klukkustundum og 45 mínút-
um, vegalengd sem er fullir 400
km. (álika og frá Reykjavik aust-

i
ur á Seyðisfjörð, bein lína), yfir
100 km. á klukkustund!
Á öllum þessum ferðum var
Andrée einsamall og gerði þvi
alt sjálfur: stjórnaði, tók Ijós-
myndir, geröi ýmiskonar mæling-
ar og athuganir. Auk þess gerði
hann ýmsar lagfæringar á farar-
tækinu. T. d. fyrir ferðina til Got-
lands liaföi hann koinið fyrir
þeim útbúnaði á belgnum, að hægt
var að tæma hann á 1—2 mínút-
i’in. Einna merkilegastar voru til-
raunir hans til að stýra loftfar-
inu. Þvi miður er ekki rúm til að
lýsa því nákvæmlega hér, en þetta
er aðalatriðið: Belgur, sem flýtur
laus í loftinu, hlýtur að berast með
sama hraða og vindurinn og í
sömu stefnu. Með því að láta loft-
farið draga á eftir sér línur, fer
það nokkru hægara en vindurinn.
Með því svo að uota dálítið segl,
setja .það skáhalt við vindinn, er
hægt að þoka loftfarinu nokkuð
úr stefnu vindsins. Viö tilraunir
sínar gat Andrée komib loftfar-
inu nærri 30 stigum frá stefnu
vindsins, i einstaka tilfelluin jafn-
v.el alt að 40 stigum.
Aiidrée gaf skýrslu um árang-
ur þessara ferða sinna, bæði til
Vísindafélagsins sænska og til
„Svenska Sállskapet för Antropo-
Jogi och Geografi" (sænska mann-
fræði- og jarðfræðifélagiðj. Einu
sinni eftir fund í síðarnefnda fé-
laginu, biður pólfarinn írægi A.
E. Nordenskiöld, Andrée að verða
sér samferða heim. Nordenskiöld
var þá að áforma leiðangur til
Suðuríshafsins og vildi fá ráð-
leggingar Andrées um notkun
loftbelgja þar. Eftir langar við-
ræður kom Andrée fram með
uppástiingu sína um að fara í loft-
fari yfir Norðuríshafið.
„Já, inér líst hreint ekki illa á
það; starfið að þessu áfrain, þér
megið treysta á mig, þegar til
kastanna kemur.“
Fyrsti maðurinn, sem Andrée
skýrir frá þessari hugmynd sinni,
er frægasti pólfari þeirrar tíðar,
og hann fær strax hvatningu frá
honurn.
Menn höfðu reynt að brjótast
inn í ísinn á skipum og litið orð-
ið ágengt. Menn höfðu reynt að
fara uin hann á sleðum og gengið
mjög erfiðlega. Nansen var ])á í
fcrð sinni á „Fram“, festi skipi
sínu í ísinn undan Síberíuströnd-
um og ætiaöi að láta berast með
ísnum þvert yfir Norburíshafið,
en enn þá vissi enginn hvernig
Jjeirri ferð mundi lykta. Sjálfur
var Andrée allra manna kunnug-
astur loftförum. Hanir hafði farið
með meiri hraba en nokkur mað-
ur annar — en nokkur maður hef-
ir enn gert með því farartæki,
hann hafði getað lent í stormi á
eylandi úti i Eystrasalti, hann
hafði gert tilraunir með stýrisút-
húnað, sem gáfu betri árangur en
liann hafði búist við. í Norðurís-
hafinu var hægt að sigla „auðan
sjó“ í loftinu. Var þar ekki auð-
veldasta aðferðin, þegar hægt var
að sýna, að hún væri sæmilega ör-
ugg?
Þegar Andrée bar frarn nug-
mynd sína í ákveðnu formi, er að-
alkjarni hennar þetta:
1. ' Loftbelgurinn þarf aö hafa
])ab burðarmagn, að hann geti
borið 3 menn og um 3000 kg.
þunga.
2. Loftbelgurinn verður ab vera
svo þéttur, að hann geti sviíið í
loftinu 30 sólarhringa samfleytt.
3. Belginn verður að fylla af
gasi norður á heimskautssvæðinu.
4. Loftfarinu verður að vera
hægt aö stýra aö einhverju leyti.
Eftir ])ví sem mönnum var þá
kunnugt, átti alt ])etta að geta
staðist.
Kostnaðinn við ]>etta hafði
Andrée áætlað um 130 þúsund kr.
Nokkru eítir að Andrée hafði
borið fram ])essa hugmynd sína
opinberlega og rökstutt hana,
hæði með reynslu sinni og lær-
dómi, bauðst Alfred Nobel, sá er
gaf stoínféð að Nobels-verðlaun-
unum nafnfrægu, til að leggja
frarn helming fjárhæbarinnar með
því skilvrði, að hinn helmingurinn
fengist innan tveggja mánaða.
Þetta gekk „eins og í sögu“. Ósk-
ar konungur lagöi fram 30 þúsund
krónur, Óskar Dickson fríherra
önnur 30 þúsund og loks Gustaf
Retzius prófessor síðustu 5 þús-
undin.
Hugmyndin var djarftnannieg
og glæsileg frá höfundarins hendi,
etida hreif hún menn svo, að heita
má alveg einsdæmi.
Útbúnaður allur var svo góður
sem best varð á kosið. Mönnunum
hefi eg lýst nokkuð áður.
Vér getum ekki kallað pólför-
ina vanhugsað feigðarflan.
Framh.
*