Vísir - 28.02.1931, Page 2

V I S l H
Fóðupbœtip og hænsnafóður:
Maís,
Maísmjöl,
Ódýpt rúgmjöl,
Rúghrat,
Hveitilirat,
Blandaö hænsnafóöur,
Hafrar,
Haframjöl,
Gular baunir.
88
88
88
æ
88
8WASTIKA
CIGARETTUR
fást hvarYetna - 20 stk. 1,00.
88
88
Símskeyti
—o—
Khöfn 27. febr. (Mótt. 28.)
United Press. FB.
Verkbann yfirvofandi
í Danmörku.
Félög' ýmsra danskra at-
vinnurekenda, liafa gefið út til-
kynningu um verkbann frá 9.
mars að telja. Orsökin er á-
greiningur um launakjör. Ef af
verkbanninu verður, missa 50.-
(XK) verkamenn i járn, málm,
timbur og feiri iðngreinum at-
vinnu sína um stundarsakir. —
Tilraun til að miðla málum
mun verða gerð af sáttasemj-
ara rikisins.
Berlín, 27. febr.
United Press. - FB.
Trotsky sjúkur.
Samkvæmt áreiðanlegri fregn
liggur Trotskv þungt haldinn í
Prinkipo.
Moskva, 27. febr.
United Press. - FB.
Nýjar ofsóknir.
Ákærandi hins opinbera hefir
ákært 11 „menshevista“ fyrir
að Iiafa með leynd unnið gegn
hagsmunum ríkisins með það
fyrir augum, að erlend riki
fengi ástæðu til ihlutunar. —
Flestir liinna ákærðu eru hátt
settir umboðsmenn stjórnar-
innar. — Réttarhöldin hefjast
þ. 1 mars og er búist við, að þau
verði enn sögúlegri en réttar-
Iiöldin, þegar verkfræðingarnir
voru leiddir fyrir rétt fyrir svip-
aðar ákærur.
Utan af landi.
Flateyri, 27. febr. FB.
Súgfirðingar og Önfirðingar
ætla að verjast inflúensu fyrst
um sinn. Er þar því samgöngu-
hann.
Óskar Finarsson.
Frá Alþingi
í g æ r.
—o—.
Efri deild.
Frv. Erlings og Jóns Bald-
vinssonar um f'orkaupsrétt
kaupstaða og kauptúna á hafn-
ar mannvirkjum var til 1. umr.
í efri deild i gær. Fr með því
heimilað hæjarstjórnuin
(hreppsstjórnum í kaupstöðum,
sem eru sérstakt bæjarfélag)
að gera samþykt um það, að
áskilja bæjarfélaginu forkaups-
rétt á hafnarmannvirkjum, lóð-
um þeim, er að sjó liggja, og á
lóðum og löndum innan lög-
sagnarumdæmisins, svo og öðr-
um fasteignum, sem hæjar-
stjóm telur nauðsyn að tryggja
bæjarfélaginu forkaupsrétt á.
Sama gildir um forleigurétt.
Þetta frv. hefir verið flutt
síðustu árin, en ýmist verið
drepið, eða það hefir dagað
uppi. Frlingur mælti fyrir
því nokkur orð, og var því vis-
að til allsherjarnefndar.
Neðri deild.
í gær messaði Haraldur einn
i neðri deild. Voru á dag-
skránni þrjú skattafnunvörp,
sem liann flytur. Talaði hann i
hálfa aðra klukkustund fyrir
þeim, og tók enginn annar til
máls. Eitt l'rumvarpið er um
tekju- og eignarskatt, annað um
fasteignarskatt, og hið þriðja
um tolllækkun á kaffi og kaffi-
bæti, sykri og sýrópi. Vill hann,
eins og kunnugt er, auka mjög
hina heinu skatta. Gerir hann
ráð fyrir, að ef frumv. lians ná
fram að ganga, muni tekju- og
eignarskattur hækka um lið-
lega 1 milj. kr. á ári og i'ast-
eignarskattur um 600 þús. kr.
að minsta kosti. Vill Haraldur
svo lækka nauðsynjavöru-toll-
ana um sömu upphæð og þess-
ar lækkanir nema.
Þegar Haraldur Iiafði lokið
sínu máli, var frv. þremur yís-
að til fjárhagsnefndar, en þar
fengu þau væran blund í fyrra.
Ný þingmál.
Nokkur ný frumvörp eru
komin fram, og eru meðal
jjeirra þessi:
1. Frv. til laga um verðfest-
ingu pappírsgjaldeyris. Flutn-
ingsmenn Jón Þorláksson og
Björn Kristjánsson. Fr frv. á
þessa leið:
1. gr. Svo fljótt, sem við verð-
ur komið, og eigi síðar en 1.
júlí 1932, skal Landsbanki ís-
lands gefa úi og setja í iimferð
gullgilda, innleysanlega seðla
samkvæmt ákvæðum 3. -12. gr.
laga nr. 10, 15. april 1928, um
Landsbanka íslands. Seðlar
þessir sknlu að útliti vera
greinilega frábrugðnir þeim
seðlum, sem nú eru í umferð.
2. gr. Meðan núverandi seðlar
Landsbankans og ríkissjóðs og
seðlar íslandsbanka eru í um-
ferð, skal gildi þeirra gagnvart
gulli og gullgildum seðlum vera
þannig, að 100 kr. í þessum
seðlum,, sem nefnast íslenskar
pappírskrónur, jafngildi 82 kr.
i gullgildum seðlum og gull-
mynt. Fftir 31. des. 1935 skulu
]>essir seðlar ekki lengur vera
löglegur gjaldeyrir manna í
milli eða í opinber gjöld, en
bankarnir skulu þó enn um 2
ár vera skyldir að innleysa
seðla, sem framvísað verður,
eftir reglum, sem fjármálaráð-
herra setur.
3: gr. Allar kröfur, skuldir og
skuldbindingar, sem taldar eru
í krónutali og stofnaðar eru eða
stofnaðar verða á timabilinu 7.
ágúst 1914 til 1. jan. 1934, skulu
lúkast i íslenskum pappírskrón-
um. Eftir að seðlar samkv. 1 gr.
eru komnir í umferð, skal greið-
anda ávalt heimilt að inna
greiðsluna alla eða nokkurn
hluta hennar af hendi i gull-
gildum krónum, eftir því hlut-
falli, að hverjar 82 gullkrónur
jafngildi 100 kr. af Jæirri upp-
hæð, sem greiða ber í pappírs-
krónum.
Á sama liátt skulu allar fram-
lialdandi greiðslur, sem taldar
eru í krónum, svo sem land-
skuldir, liúsaleiga, vextir, kaup-
gjald, iðgjöld og því um líkt,
svo og skattar og gjöld til op-
inberra þari'a, lúkast í íslensk-
um pappírskrónum, eða jafn-
gildi Jæirra í gullkrónum sam-
kvæmt framansögðu, til árs-
loka 1933.
4. gr. Frá ársbyrjun 1934
skulu allar greiðslur þær, sem
ræðir um í .3. gr., umreiknað-
ar i gullgildar krónur með
lækkaðri krónutölu eftir hlut-
fallinu 82 : 100. Frá sama tíma
skulu allar verslanir verðleggja
vörur sínar i gullgildum krón-
um, og ríkissjóður inna af
hendi launagreiðslur i gullgild-
um krónuni, og skulu allar upp-
hæðir þessar lækka að krónu-
taii eftir hlutfallinu 82 : 100 frá
því, sem vera mundi á sama
tíma, ef greitt væri í pappírs-
krónum.
5. gr. Með konunglegri til-
skipun má kveða nánar á um
það, liverjar krdfur og skuldir
skuli undanþegnar ákvæðum 3.
og' 4. gr. af þeirri ástæðu, að
])ær eru stofnaðar fyrir 7. ág.
1914.
6. gr. Meðan núverandi seðlar
Landshankans og seðlar ís-
landshanka eru í umferð og eru
löglegur gjaldeyrir, skal háð-
um hönkunum skylt að inn-
leysa þá með gullmynt eða gull-
gildum seðlíim, ef liandhafi
óskar, þannig að 82 kr. i gull-
mynt eða gullgildum seðlum
séu greiddar fyrir hverjar 100
kr. í núverandi seðlum. Nánari
reglur um þessa 'innlausnar-
skyldu getur ráðherra sett.
7. gr. Með konunglegri til-
skipun má setja ákvæði um
skiftimynt, svo sem þarf vegna
framkvæmdar þessara laga.
8. gr. Lög þessi öðlast þegar
gildi.
Greinargerð. — Frv. þetta er
að mestu samhljóða frv. með
sömti fyrirsögn, sem þingmenn
úr Sjálfstæðisflokknum hafa
flutt í nd. á þingum 1929 og
1930. Frestir eru færðir aftur
um 2 ár frá. hinu upphaflega
frv., og ldutfallið milli pappírs-
króna og gullkróna er sett 82 :
100, í stað 81,70 í liinum fyrri
frv. Er ])á miðað við ])að. að
gullgikli sterlingspunds er
18,1595 gullkrónur, en sölu-
gengi sterlingspunds sem næst
22,15 pappírskrónur. Eftir
þessu vrði hlutfallið, nákvsém-
lega reiknað, 81,984 gullkr.
móti 100 pappírskrónum, og
þykir þá einsætt að velja lieldur
heilu töluna 82, er samsvarar
gengi 22 kr. 14VV ey. á gullgildu
sterlingspundi.
Við flutningsmenn teljum þá
úrlausn gengismálsins, sem í
frv. felst, þá tiltækilegusfu, eft-
ir því, sem nú er komið. Gengi
pappiskrónunnar hefir nú verið
óbreytt i 5y2 ár, og eftir svo
langan Hma mundi það vera
óeðlilcgt og óhagkvæmt að
stofna til breytinga á ])essu
gengi. Hinsvegar teljum við
nauðsvnlegt, vegna seinni tíma,
að viðurkenna gullgildi á þeim
skuldum og kröfum, sem stofn-
aðar eru fyrir slríð, þ. e. áður en
gullinnlausnarskyldunni var létt
af seðlabankanum. Ef þessar
gömlu kröfur verða feldar í
gildi með löggjöf, t. d. með
myntlagabreytingu, er altaf
hætt við, að sú trú rótfestist, að
eigi sé óhætt að geyma inn-
stífcðufé hér á landi, það verði
„stýft“ eða felt í gildi næst þeg-
ar styrjaldarkreppu eða aðra á-
móta kreppu her að höndum.
En undii-staða allra þeirra
framfara í landinu, sem byggj-
ast á notkun lánsfjár, er sú, að
menn vilji eiga hér innstæðufé
á vöxtum, 'en telji sig ekki
knúða til að forða þvi frá yfir-
vofandi „stýfingu" hér og
flytji það til útlanda.
2. Frv. til laga um rekstrar-
lánafélög fyrir bátaútveg og
smáiðju. Flutningsmenn eru
7 sjálfstæðismenn í neðri deild.
3. Frv. til ábúðarlaga.
4. Frv. til laga um ágang bú-
fjár. Flutningsmenn þessai’a
tveggja frv. eru Jörundur og
Bernharð.
5. Frv. til laga um byggingu
fyrir Háskóla íslands (stjfrv).
Mun þessara hiála getið nári-
ara síðar.
J árnbrauíin.
—o-—
Þingmenn okkar „láglend-
inga“ á kreiki.
——r
Sljórnin liefir, sem kunnugt
er, lagl fyrir Alþingi „Frum-
varp til laga um nýjan veg frá
Lækjarbotnum í Mosfellssveit
austur i Ölfus“. Hefir vega-
málastjöri samið frumvarpið
og rilað með þvi ítartéga grein-
argerð. Með frumvarpi þessu,
ef að lögum verður, má gera
ráð fyrir, að „járnbrautar-
<lraugurinn“ sé kveðinn niður
að fullu og öllu. Fn hann hef-
ir nú verið á kreiki árum sam-
an og nærst við brjóst liinna
skammsýnustu manna.
í grejnargerð Vegamálastjóra
segir svo meðai annars:
„Síðan gerður var síðast
(1926) samanburður á járn-
braut og fullkomnum akvegi til
Ölfusár, liafa komið fram mikl-
ar breytingar, er álirif hafa á
þennan samanburð. Umferðin
á veginum allan meginhluta
ársins, þann tíma allan, er veg-
urinn liefir verið fær bifreiðum,
hefir farið mjög vaxandi, en
vetrarumferðin er enn tiltölu-
lega lítil, jafnvel þó að vegur-
inn sé auður, sérstaklega eru
afurðallutiiingarnir að austan
enn tiltölulega litlir.
Árið 1927 voru bifreiðir liér
sunnanlands 461, en 1. júlí ’30
voru þær örðnar 1008, og hafa
þvi meir en tvöfaldast á þess-
um 3 árum. Eldri skýrslur hefi
ég ekki til samanburðar.
Mestur munurinn liggur þó i
því, hve flutningsgjöld öll með
bifreiðum hafa lækkað og veld-
ur þvi einkum sú ástæða, að
bæði bifreiðir og allt, sem þarf
til rekstrar þeina, hefir lækk-
að mjög í verði og' er jafnframl
orðið miklu haldbetra; á það
sérstaklega við bæði um sjálfaí
bifreiðirnar og gúmmí til þeirra,
en einnig bensínið hefir lækkað
til muna. Þá cru og vöruflutn-
ingahifreiðir orðnar stærri, svo
þær flytja miklu meiri þunga
en áður. Er nú svo komið, að
lifandi fé og stórgripir er ná-
lega allt flutt til Reykjavíkur á
bifreiðum. Hala þvi öll flutn-
ingsgjöld lækkað mikið, jafn-
vel fyllilega vum helming, og
eru nú riálega komin niður í
það verð, ef flutningur er háð-
ar leiðir, sem áætlað var með
jámbraut, 20 kr. fyrir 1000 kg.
milli Reykjavíkur og Ölfusár.
Hafa jafnvel stundum fengisf
fluttar vörur fvrir lægra verð
en þetta.“......Fargjöld fyr-
ir fólk eru komin langt niður
úr því verði, sem áætlað var
með járnbraut. Þannig var far-
gjald í lokaðri, þægilegri hifreið
1930 milli Reykjavíkur og ÖI-
fusár 5 kr., en var áætlað kr.
6.70 með jámhraut .... “
„Jafnframt er nú orðið miklu
Jiægilegra en var, jafnvel fyrir
5 áruni, að íerðast í bifreiðmn;
þær eru orðnar bæði rýmri,
hlýrri og mýkri og öruggari i
akstri, svo fara þær méð miklu
meiri liraða nú en fyr. Fru því
jafnaðarlega að eins IV2—2
lclst. niilli Reykjavikur og Öl-
fusár, sem áætlað var að járn-
hrautarlest færi á 2VÍ: klst.
Jafnframl hefir reynslan
sannað það í nálægum löndum,
að tilgangslaust er að heita
nokkurri þvingun til að tryggja
jámbrautum flutninga í sam-
kepni við bifreiðir. Hinsyegar
hefir viðast verið tekið það ráð,
að leggja allríflegan skatt á
bifreiðir til þess að fá nokkuð
upp i viðliald og umhætur veg-
anna og liefir það hvarveína
gefist injög vel.
í þeirri samkepni, sem und-
anfarið hefir verið liáð, og enu
er mjög harðvitug milli bif-
reiða og járnbrauta, hefir sætt
furðu, hve lækkáð liefir llutn-
ingskostnaður með hifreiðuin
og vérður að játa það, að þajr
hafa viðast unnið á í samkepn-
inni, sérstaklega á vegalengd-
um innan við 100 km., og það
mikið.“
Því næst skýrir vegamála-
stjóri frá þvi, að reksturskostn-
aður járnbrauta liafi að vísu
lækkað, einkum vegna hetra
fyrirkomulags, en reksturs-
kostnaður járnbrautar hér
muni ekki geta lækkað að sania
skapi, því að liér hafi verið
„miðað við mjög einfaldan og
sparan rekstur á öllum siáð-
um.“
„Má því ekld áætla rekstrar-
kostnað jámbrautar neitt svip-
að sem í hlutfalli við þá lækkttö,
sem orðin er nú þegar með hif-
reiðum.“