Vísir - 05.03.1931, Blaðsíða 3

VISIK
an brotin af því. Þeir mistu báða
bátana, en ekki urðu skipverj-
«r fyrir neinum meiðslum.
H. C. Andersen.
125 ára minning.
Eftir Richard Beck.
Framh.
Fjórtán ára gamall, nreð eitthva'ð
íitt rílcisdali í vasanunt, hélt Ander-
■sen úr föðurgarði, að leita gæfunn-
ar. Hann var sem hetjumar í rnörg-
unr æfintýrunum, er allslattsar og
einmana lögðu út í heiminn. En
Andersen var hinn öruggasti, treyst-
andi á handleiðslu forsjónarinnar,
minnugur þess, að löngttm íór vel
j æfintýrunum.
Til Kaupmannahafnar kom hann
6. september 18x9. Var það merkis-
dagur mikill i lífi hans. Fyrsti á-
fanginn var honurn að baki. Áður
.en hann fór að heintan, hafði hann
sagt við móður sina: „Fyrst verð-
ur maður margt ilt að þöla, og svo
verður maður frægttr." Hann
reyndist sannspárri en hann mun
hafa grunað. Framan af varð hann
að þola rnargt andstreymi. Vegur
snillingsins er eigi sjaldan þyrnum
stráður, og sannaðist það á Ander-
sen. Hann reyndi til að verða leik-
húss-söngvari, leikhúss-dansari og
Jeikari, en allar þær tilraunir hans
fóru út um þúfur. Þegar best vegn-
.aði með sönginn, fór Andersen í
mútur; hann var of klauffenginn
til að verða dansari og hann skorti
leikara-hæfileika. Félagar hans
gerðu gys að honum. Hann l>jó við
sult og seyru í einu lakasta hverfi
Káupmarihahafnar, mitt i hinni ægi-
Jegustu siðspillingu, en sanxt hélt
jhann hreinleik sálar sinnar og sak-
leysi. Þar við bættist, að leikhúss-
stjóniin hafnaði öllum leikritum
þeint, sent Andersen sendi henni,
-enda var hér unt harla gölluð frum-
srníði að ræða, þó finna niætti i
þeinx skáldleg tilþrif. En þrátt fyr-
-ir allan andbyrinn, glataði Ander-
•sen ekki trúnni á sjálfan sig og
framtíð sína.
Ýtnsir merkismenn höfðu líka
•orðið til að greiða götu hans. Með-
.al þeirra vortt tónsnillingurinn
Weyse, Síboni söngmeistari við
konunglega leikhúsið, og Baggesen
skáld. Þeir sá.u, ekki síst hinn síðast-
nefndi, að eitthvað óvenjulegt bjó
í pilti þessttm, þó afkáralegur væri
í útliti og hátturn. En þó var það
■rnesta gæfa Andersens, að hann á-
vann sér vináttu Jónasar Collins,
.eins af stjórnendum konunglega
Jeikhússins, er var bæði mikilmenni
,og göfttgmenni. Reyndist hann An-
•dersen ágætur vinttr og hollur ráð-
gjafi æfilangt. Ekki er þvi að undra
þó skáldinu verði tíðrætt um Col-
lins i sjálfsæfisögu sinni og bréf-
um, og minnist hans jafnan tneð
ástúð og þakklæti.*
Andersen hafði, svo sem fyr var
að vikið, notið lítillar mentunar i
.æsktt. Úr þessu varð að bæta, ættu
skáldhæfileikar hans að njóta sin
til fulls. Þetta sá Collins öðrum
fremur. Fékk hann því áorkað, að
konungur veitti Andersen 400 rikis-
dala ársstyrk í þrjú ár, til náms
á æðriskólum og ókeypis kenslu.
Stundaði Andersen fyrst nám á lat-
inuskólanum i Slagelse, en siðar á
* Um Andersen og Collins má lesa
j bókinni H. C. Andersen og det
Collinske Hutis, er Edvard, sonur
'Jónasar Collins, sá um útgáfu á, og
prentuð var 1882. Var höfundurinn
gagnkttnnugur Andersén, enda er
mikinn fróðleik að finna i riti hans
bæði um æfi skáklsins og sjálfan
;hann.
latinuskólanum í Helsingjaeyri.
Urðu námsárin honum eigi eins
gleðirík og affarasæl og ætla mætti.
Hann sætti illri meðíerð og ósann-
gjarnri of hálfu S. Meislings, er
var rektor nefndra skóla á nátns-
tíð Andersens. Meisling þenna, þó
lærður væri vel, skorti allan skiln-
ing á skapgerð og gáfum Attder-
sens og beitti hann hörku og háði.
Konx svo að lokum, að Collins tók
hann úr Helsitigjaeyrar-skóla og
setti hann til nárns í Kaupmanna-
höfn. Lauk Andersen þar stúdents-
prófi haustið 1828, með sæmilegri
einkunn. Var hann nú í sjöunda
hirnni, svo sem sjá má í fyrsta kafla
skáldsögu hans 0. T. Er þar að
finna reglulegan dýrðaróð, þó i ó-
bundnu máli sé, ttm "hamingju hins
nýbaka stúdents. Næsta ár lauk An-
dersen prófi í forspjallsvisindum
með heiðri. Og ]tar með var lokið
skólagöngu hans. Eftir það ttrðu
ritstörfin aðal viðfangsefni hans.
Andersen varð fyrst kunriur af
kvæðum sínurn. A skólaárunum í
Helsingjaeyri orkti hann hið fagra
og fræga kvæði sitt „Hið deyjandi
barn“. Var það prentað i tímariti
einu, náði brátt lýðhylli og kom
höfundinum í skáldatölu. Fyrsta
bók Andersens kom út á nýársdag
1829. Var það skáldsagan „En Fod-
rcjse fra Holmens Kanal til Öst-
pynten af Amagcr. Frásögnin er
fyndin, en ófrumleg, öfgafull og
yfirborðsleg. Þó rná glögt sjá hið
auðttga ímyndunarafl höfundarins i
smellnum samlikingttm óg glöggum
myndum hér og þar í ritinu. Bók
þessi hlaut ágætar viðtökur. Sama
árið kom út gamanleikttr og kvæða-
safn eftir Andersen og áttu einnig
vinsældunt að fagna.
Sumarið 1830 ferðaðist Ander-
sen utn Jótland. Varð för þessi
harla örlagarík i lífi skáldsins. Með-
an’hann dvaldi í Faaborg, varð hann
ástfanginn nxjög í Riborg Voigt,
systur eins vinar sins og nánxsfé-
Iaga. En hún var öðrunx heitin.
Fjarri fór þó, að Andersen gleymdi
henni. Að honum látnum fanst lit-
ill poki á brjósti hans, hafði hann
þar alla æfi geymt síðustu kveðjtt
Riborgar — bréf frá henni. Og
ástavonbrigði þessi höfðtt djúp á-
hrif á Andersen, svo setn sjá má
af ritum hans frá næstu árutn. Þar
kennir nú tneiri alvöru en áður.
Tvisvar sinnum varð Andersen
'aftur fyrir vonbrigðunx i ástum.
Hatjn lagði um skeið hug á dóttur
Jónasar Collins velgerðarmanns
sins, en árangurslaust. Löngu seirina
feldi hann mikla ást til Jenny Lind,
söngkonunar frægu, „sænska nætur-
galans" svokallaða. Fór það að von-
um, því að þau voru andlega skyld,
áttu bæði göfuga og hreina snill-
ingssál. En söngkonan galt ást An-
dersens með einlægu, bróðurlegu
vinarþeli. Og þó honurn fyndist það
að vonum rýr ástarlaun, hélst hin
fölskvalausa vinátta þeirra, rneðan
bæði lifðu. Og tvær hinar fegurstu
■af sögu Andersens, „Næturgalinn“
og „Engillinn", eru sprottnar upp
af aðdáun hans á söng Jenny Lind.
En Anderseu græddist rneira á
kynningunni við þessa frábæru
listakonu. Hún hafði rnikil og göfg-
anid áhrif á hann. Með dæmi sínu
sýndi hún honum, að hinn sanni
snillingur helgar líf sitt list sinni.
Enda segir Andersen sjálfur um
söngkonuna: „Hún kendi mér fyrst
að skilja helgi listarinnar, af henni
lærði eg,að maður verður að gleynxa
sjálfum sér í þjónustu hins æðra.“
Og er stundir liðu fram, helgaði
Andersen sig líka allan list sinni.
En hinir eru nxargir, sem gæddir
eru listgáfu, eri neita að fórna öllu
á altari hennar og verða þess vegna
aldrei nerna miðlungsmenn.
Frb.
Atliugasemd.
—O---
Út af grein hr. Gísla Sigur-
björnssonar í „Vísi“ í dag, vildi
eg leyfa xnér að biðja yður, hr.
ritstjóri, fyrir eftirfarandi linur.
Það er rétt, sem hr. G. S. seg-
ir, að laun verslunarkvenna hér
í bæ niunu ærið misjöfn og
sumar verslunarstúlkur lxafa ef-
laust lág laun. En þess ber að
gæta, að engar stúlkur eru
neyddar til þess, að sæta þeim
kjörum. Þeim er fx-jálst að
skifta um atvinnu, ef þeim virð-
ist það hagfeldara, en eg veit
ekki til, að rnargar hafi gert
það.
Ýmsar þessara ungu stúlkna
munu dveljast í foreldrahús-
um og hafa þar ókeypis fæði og
húsnæði. Þær vilja heldur „vera
í búð“, sem það er kallað, en
ráða sig í vistir eða stunda fisk-
vinnu og annað slikt, senx um
kvnni að vera að ræða. — Þær
eru sjálfráðar að fara eða vera.
Og' eg fæ ekki séð, að hr. G. S.
eða öðrum koxni það við, livorn
kostinn þær taka. Reynslan er
sú, að miklu fleiri ungar stúlk-
ur vilja komast að búðarstörf-
um í þessum bæ, en þangað
geta komist. Þeir, sem gerast
til þess, að heimta allt af öðr-
um, hættir til að gleyma, að
því eru vissulega takmöi’k sett,
hvaða kaup atvinnufyrirtækin
geta hoðið starfsfólki sínu. Það
er ekki nóg að krefjast þess af
verslunai*fyrirtækjum eða öðr-
uni, að þetta eða hitt skuli greitt
fyrir ákveðin vei’k. Fyrirtækin
verða að geta borgað. Geti þau
það ekki og fallist þó á að
greiða það kaup, sem lieimtað
er, oft og einatt af lítilli sann-
girni og engri fyrirhyggju,
hljóta þau fyrr eða síðar að
gefast upp.
Nú er einmitt svo ástatt hér,
að flest eða öll atvinnufyrir-
tæki bei’jast í bökkum. Mörg
eru í þann veginn að sligast
undir ofurþunga þeirra örðug-
leika, sem að steðja úr öllurn
áttum. Mér er þess vegna öld-
ungis óskiljanlegt, hvernig
nokkur verslunarmaður getur
verið svo skammsýnn, að ætla
nú að fara að krefjast launa-
hækkunar. Yrði slík krafa sett
frarn í alvöru og lialdið til
sti’eilu, hlyti afleiðingin að
verða sú, að margir mistu þá
atvinnu, sem þeir hafa nú, og
vafalaust verður reynt að láta
þá halda sem allra lengst, —
hverSu örðugt senx það kann
að reynast.
Þessar athugasemdir eru ekki
franx komnar sakir þcss, að eg’
unni ekki öllum góðra launa.
Eg' vldi óska, að atvinnuvegir
okkar íslendinga stæði með
þeinx blónxa, að allir, sem að
þeinx vinna, gæti notið hárra
launa. En eg veit að það er
óhugsandi senx stendur. Og eg
fæ ekki betur séð, en að allir
verði að vera samtaka að því
verki, að fleyta búskap þjóðar-
innar yfit’ mestu örðugleikana.
Að öðrum kosti mun ekki reyn-
ast hægðarleikur að vei’jast
þeim áföllum, sem i vændurn
eru, og enginn fær séð nú,
hversu víðtækar og alvarlegar
afleiðingar muni hafa i för með
sér.
Þegar um lxægist og atvinnu-
líf þjóðarinnar kemst á réttan
kjöl af nýju, er tími til þess
kominn, að ræða úm launabæt-
ur. Fvr ekki.
4. mars 1931.
Verslunarmaður.
Veðrið í nxorgun.
Hiti í Reykjavík 5 st., Vest-
mannaeyjunx 6, Julianeliaab
10. Veðurskeyti vantar frá
öllunx öðrum stöðvum, innlend-
um og útlendum. Mestur hiti
hér í gær 5 st„ minstur 1 st.
Úrkoma 56,7 ninx.). — Lægð-
in er enn fyrir suðvestan land
og yfir Grænlandshafi, en liæð
fyrir austan land. — Horfur:
Unx allt land er spáð suðvestan
hvassviðri, storxxxi og hláku.
Símabilanir
urðu nxiklar i ofviðrinu, eink-
anlega i Reykjavik og Hafnar-
firði, og fjöldi luxsa sambands-
laus. Raftaugar og símalínur
hafa víða flækst saman. Er unn-
ið af kappi að viðgerðum, eftir
því senx liægt er. Tólf staurar
brotnuðu nálægt Grafarholti, en
ekki aðrar stórfeldar bilanir á
aðallinum. Er unnið að viðgerð-
xun jxax’, en veður svo mikið að
varla er stætt, og því vafasamt
að hægt verði að gera við lín-
una í dag. Samband er við Ála-
foss yfir Ölfus og Þingvelli. Bil-
að er til Keflavíkur, en búist
var við, að sambandið jxangað
kænxist í lag í dag.
Ásahláka
íxxeð suðaustan liyassviðri og
óvenjulega nxikilli rigningu var
í alla nótt. Mikið krap er urn
allar götur og illt umferðai’, en
þó munu bifreiðir hafa komist
víða um bæinn í morgun. —
Vatnsagi var mjög mikill í nxið-
bænum í gærkveldi, en hefir
nú minkað nokkuð.
Trúlofun
sina opinberuðu síðastliðinn
laugardag ungfrú Guðrún
Guðnadóttir frá Hrauni í Holt-
uixi og Guðmundur Þoi’leifsson
frá Þvei’læk i Holtum.
Hjúskapur.
í gærmorgun voru gefiix sam-
an í hjónaband ungfrú Krist-
jana Hafstein og Sigui’ður Jóns-
son vei’kfræðingur. Brúðkaups-
veisla var haldin á Hótel ísland.
Ungu hjónin fara utan í kveld
á Primula.
Þór
konx í gærkveldi með fisk,
senx seldur verður á morgun á
Klapparstig 8.
Nokkrir línuveiðarar,
sem lágu við Hauksbryggju
i morgun, losnuðu frá bryggj-
unni og nxunu hafa laskast eitt-
hvað. — Péturseyna rak vestur
undir garð.
Bragi,
sem lagði af stað til Eng-
lands í fyri’adag, sneri aftur, til
Jxess að bæta á sig kolum. —
Leggur af stað aftur seinni part-
inn í dag', ef veður leyfir.
E.s. Suðurland
fór ekki til Borgarness í dag,
vegna dimmviðris.
Botnia
fór kl. 5 í gær frá Leith.
Esja
lá veðurtepl undan Langanesi
í nxorgun.
Primula
fer utan í kveld kl. 6.
Island
fór frá Kaupnxannalxöfn i
gærmorgun, áleiðis hingað til
lands.
Misprentast
hefir i gær i dánax-auglýsingu
Andi’ésar Ólafssonar, föðumafn
lconu hans, Ólafar, sem er Gests-
dóttir, en ekki Gísladóttir, eins
og stóð í auglýsingunnx.
Bruni.
Eldur kviknaði í ínorgun í
einu insta húsinu í Sogamýri.
Er það steinhús nxeð trérisi
og stendur nokkuð hátt. Það
var upphaflega eign Skúla
Thorarensen, en nú býr þar Jó-
liann Ólafsson bygginganxeist-
ari. Slökkviliðið fór inneftir.
Færð var mjög ill, en þó kom-
ust slökkvivagnarnir liindrim-
arlítið, en aðrar bifreiðir, með
lxrunamönnum, töfðust nokk-
uð. Loftliæð hússins logaði öll,
jxegar slökkUIiðið kom. Stór-
viðri var á og öll aðstaða ill.
Var nxannháski að standa hlé-
megin við húsið, þegar veðrið
tók að feykja járnplötum af
jxakiixu. Þó tókst að slökkva
eldinn, og starfaði slökkviliðið
að þvi nokkuð á aðra klukku-
stund. — Brann þakhæðin að
íxiestu, en engu varð bjargað
þaðan af innanstokksmumun.
Neðri liæðin er óbrunnin, og
þaðan bjai’gaðist allt lauslegt,
en talsvei’ðar skexndir nxunu
hafa 'orðið af vatni. Allt fólk
komst út, og enginn slasaðist,
svo að kunnugt sé. — Fjós pg
lilöðu tókst að verja að nxestu.
Gripir voru leystir xit, og hey
mun litt hafa skemst.
Um upptök eldsins vita nxenn
ekki, en giskað er á, að kvikn-
að liafi frá rafmagnslögn.
Útvarpið í dag.
Kl. 19,25: Hljónxl. (grammó-
fón). — Kl. 19,30: Veðurfregn-,
ir. — Kl. 19,40: Upplestur úr
bókmentum (síra Ámi Sigurðs-
son). —- Kl. 19,50: Einsöngur
(Kristján Kristjánsson, söngv-
ari): Markús Kristjánsson: Gott
er sjúkunx að sofa. — M. K.:
Er sólin hnígur. — M. K.: Den
hlonde Pike. — Kl. 20: Þýsku-
kensla i 1. flokki (Jón Ófeigs-
, son, yfirkennari). — Kl. 20,20:
Einsöngur (Kristján Kristjáns-
son, söngvari): Páll ísólfsson:
Frá liðnum dögum. -— P. í.:
Söknuður. — P. 1.: Heirnir. —
Kl. 20,30: Erindi: Ferðasaga
suður Kjöl (Jón H. Þorbergs-
son, bóndi). — Kl. 20,50: Ó-
ákveðið. — Ivl. 21: Fréttir. —■
— Kl. 21,30-35: Grammófón-
liljóml. (Orkester): Strauss: An
der schönen blauen Donau. —
Strauss: Wein, Weib und Ge-
sang. — Schumann: Tráumereí.
— Dvorak: Hunxorescpie. —
Toselli: Serenade.
Brauð og smjttrlikl.
—0—
Mig langar til að biðja Visi
fvrir eftirfarandi línur. Það er
ekki oft, sem eg tek mér penna
i hönd, enda hefi eg oftast öðru
að sinna, sem nauðsynlegra
jxykir en skriftirnar. En komi
Jxað fyrir, að eg ráðist í að láta
hugsaixir nxinar í ljós á prentí,
þá sný eg mér ávalt til Vísis,
því að kynni mín af því blaði
eru góð, bæði að fomu og nýju.
Visir hefir, eg held einn allra
blaða hér, bent á nauðsyn þess,
að brauðvörur lækkuðix í verði,
Eg hefi séð fi’á því skýrt á
prenti, að rúgmjöl og hveiti
hafi fallið talsvert i verði á er-
lendum markaði, upp á síðkast-
ið, en þess hefir lítið gætt f
lækkuðu brauðverði hér, hvern-
ig sem á þvi stendur.
Hér hafa nú risið upp tvær