Vísir - 15.04.1931, Blaðsíða 2

VISIR
APPELSÍNUR „J a f f a“,
do. „V a 1 e n c i a“»
EPLl í ks.
rimurnar gömlu, nokkur ein-
tök, fást nú í Bókaverslun Ár-
sæls Árnasonar.
Athugið verð og vörugæði hjá okkur áður en þér kaupið ann-
arsstaðar.
Bílstjórap
þurfa
8KRDFLYKLA.
Sumarkápurnar
veröa teknar upp i dag.
Mapteinn Einarsson & Co.
„Verkin tala“.
Stjðrnin fremur stjúrnarskrárbrot
til að geta lafað tram yfir kosningar.
Frá þyí var sagt hér í falað-
inu í g'ær, til favers örþrifaráðs
ríkisstjórnin faefði gripið, til
þess að geta lafað við völd.
Það var kunnugt, að stjórnin
var orðin i minni faluta í þing-
inu. Forsætiráðfaerrann lýsti
því yfir, að stjórninni væri
þetta kunnugt. Samkv. þing-
ræðisreglum lá því ekkert ann-
að fyrir stjórninni en að faeið-
ast lausnar og kanna, hvort
ekki væri faægt að mynda nýja
stjórn, er hefði stuðning meiri
faluta þingsins. En þá leið vildi
stjórnin ekki fara, faún kaus
faeldur að traðka þingræðinu,
rjúfa þingið i trássi við meiri
faluta þess og sitja fram vfir
kosningar.
Og stjórnin veit það þó vel,
að sá meiri liluti þingsins, sem
faún liafði nú á móti sér, faefir
sér að haki yfirgnæfandi meiri
faluta þjóðarinnar, svo' yfir-
gnæfandi meiri hluta, að vafa-
laust nemur tveimur þriðju og
líklega alt að þremur fjórðu
hlutum þjóðarinnar. Og hún
veit það með fullri vissu, að
nýjar kosningar geta ekkfaleitt
í ljós að nokkur breyting sé
orðin á faessu, faenni i faag. —
Stjórnin traðkar því ekki að
eins J)in(jræt)mu, Iieldur og lýð-
ræðinu í landinu, með þvi að
rjúfa þingið.
En stjórnin faefir ekki áðeins
tj'aðkað þingræði og lýðræði.
Hún liefir framið tvímælalaust
stjórnarskrárbrot. I 18. grein
stjórnarskrárinnar, er svo fyr-
ir mælt, að e.ngu þingi megi
alíta, fgrr en samjnjkt hafi ver-
ið fjárlög. — Þetta þing var
rofið, og því þar með slitið, án
þess nolckur fjárlög faefði verið
samþykt. — í 20. gr. stjórnar-
skrárinnar, er konungi að vísu
heimilað að „rjúfa“ þing. En
að sjálfsögðu verður að skilja
þá heimild svo, að faún sé faáð
skilyrði 18. greinar um að fjár-
lög Ijafi verið samþvkt.
Stjórnin faafði enga faeimild,
Iivorki siðferðilega né lagalega,
til þess að rjúfa þingið, eins
og á stóð.
En favers vegna gerir faún
það þá?
Að því geta menn leitt getum,
faver eftir vild sinni, kunnug-
leika og skilningi á öllu fram-
ferði núverandi stjórnar, fvrr
og síðar.
Það er kunnugt, að stjórnin
faefir misbeitt aðstöðu sinni
mjög freklega til þess að kaupa
sér fglgi. Hún vill geta faaldið
þessu áfram fram yfir kosn-
ingar. — Það er kunnugt, að
hún liefir • notað rikisfé til
beinna flokksþarfa, svo tugum
þúsunda krória nemur. Nægir
þar til að nefna flugrit þau,
sem faún faefir gefið út og er
að gefa út. Hún faefir notað
varðskip ríkisins og önnur
samgöngutæki faæði til flokks-
þarfa og til einkaþarfa sinna
og vildarmanna sinna, svo að
þjóðarfaneyksli faefir valdið. —
Þessu vill faún geta faaldið á-
fram fram yfir kosningar.
Það er fains vegar ekki kunn-
ugt, í hve ríkum mæli ráðfaerr-
arnir hafa misbeitt aðstöðu
sinni í þessum efnum öllum.
Það er ekki kunnugt, favort það
eru faeldur tugir þúsunda eða
bundruð þúsunda króna af rík-
isfé, sem stjórnin faefir varið
til fylgiskaupa og annara
flokksþarfa. En um jjctta faefði
væntanlega fengist full vit-
neskja fjuár kosningarnar, ef
stjórnarskifti faefðu nú farið
fram. En með því að rjúfa
þing og sitja, getur stjórnin
levnt þessu að meira eða minna
leyti frani yfir kosningar.
Stjórnin faefir eytt miljónum
króna af ríkisfé, án fjárlaga-
faeimildar, þau ár, sem liún
faefir setið að völdum. Með því
að rjúfa jDÍng, kemur hún sér
lijá ])ví, að gera fulla grein fyr-
ir þessari ófaófsevðslu að sinni.
— Um það ætlar hún að svara
kjósendum ])ví einu, að verk
faennar tali!
En favert er j)að verk stjórn-
arinnar, sem nú farópar faæst?
Hverl er það verk faennar, sem
lýsir faenni faest? - Það er tvi-
mælalaust þetta siðasta verk
faennai’, offaeldisverkið, þing-
ræðisfarotið, stjórnarskrárbrot-
ið, sem faún fremur til þess, að
geta Iafað við völd fram yfir
kosningai’, í þeirri von, að hún
getið með því faaldið leyndum
ávirðingum sínum og flekað
kjósendur til að veita sér fylgi,
til þess í skjóli ranglátrar kjör-
dæmaskipunar að geta lafað
við völd eftir kosningarnar.
Mótmælin.
í gær gerðist sá atfaurður á
Aljiingi, sem Islendingar munu
aldrei gleyma og mega ekki
gleyma. í gær, þ. 14. apríl, varð
ölfami landslýð ljóst, að íslensk
ríkisstjórn, sem komin er í
minni faluta á Aljiingi og skort-
ir manndóm til Jiess að verja
gerðir sínar á réttum vett-
vangi, getur með atfaeina kon-
ungsvaldsins komið þvi til
leiðar, að J)ingræðið er fyrir
faorð faorið. Er nánara gert
grein fyrir óverjandi atfaæfi
ríkisstjórnarinnar og konungs-
ins í annari grein, sem fairt er
í falaðinu i dag. En faér verður
nokkuð frá þvi skýrt, sem
gerðist faér í bænum, er fregn-
in um Jiennan einstæða atfaurð
í íslenskri Jiingsögu faarst út
meðal faæjarbúa. Menn faöfðu
faúist við öllu öðru en þessu.
Menn faöfðu faúist við því, að
stjórnin myndi Jiora að mæta
andstæðingum sínum og svara
til saka. Menn faöfðu að visu
ekki faúist við Jivi, að ráðfaeri*-
arnir myndu verða sigursælir
i Jieim viðskiftum. En þess
voru cngin dæmi, að islenskir
ráðfaerrar rynni af liólmi, þeg-
ar vantraust var að djmja yf-
ir. En Jiegar menn áttuðu sig
á þvi, hvað gerst liafði, að for-
sætisráðfaerra með aðstoð kon-
ungsvaldsins liafði farotið lög
— sjálf stjórnskipunarlögin —
lil Jiess að rjúfa Jiing og kom-
ast fajá Jieirri ráðninug, sem
yfir vofði, J)á varð mönnum
Jiegar Ijóst, að kjósendurnir,
favört sem Jieir væri sjálfstæð-
ismenn eða jafnaðarmenn, yrði
að mótmæla kröftuglega þeirri
óliæfu, sem framin faafði ver-
ið. Og það er engum efa undir
orpið, að allur meginþorri
borgarfaúa stendur sameinaður
um Jiau mótmæli, sem þegar
faafa fram komið, og Jiau mót-
mæli, sem daglega munu fram
koma, uns sá dómur verður
upp kveðinn af Jijóðin ni i
kosningunum, að rikisstjórnin
faafi farotið svo mikið af sér,
að faún sé ekki verð trausts
þjóðarinnar, að lienni sé ekki
treystandi til Jiess að fara með
mál Jijóðarinnar út á við né
inn á við. Jafnvel Jieir, sem
faingað til faafa faaft trú á
stjórninni, Jiótt óánægðir væri
með margar gerðir faennar,
faafa nú að fullu glatað Jiví
trausti, sem J)eir erin faáru til
hennar. Margt manna var á
áheyrendapöllum og i áfaeyr-
endaherbergjum, J)egar for-
sælisráðfaerrann tilkynti Jring-
rof og nýjar kosningar. Og
fyrir utan þingbúsið safnaðist
J)egar múgur manns. Þing-
menn sjálfstæðimanna ogþing-
menn jafnaðarmanna ávörp-
uðu J)á, sem J)ar liöfðu safn-
ast saman. I stuttum en áfarifa-
miklum ræðum lýslu J)eir J)vi
ófaæfuverki, sem frámið faafði
verið, og favöttu faorgarana til
þess að slanda saman sem einn
maður og mótmæla, allir sem
einn. Ræður J)eirra fengu hin-
ar faestu undirtektir. Engin
rödd faeyrðist, Jiar eða á fund-
um þeim, sem síðar voru
faaldnir, til Jiess í einu né neinu
a'ð réttlæta gerræðið, nema ein,
sem fljótlega Jiagnaði. Á með-
al ræðumanna á þingsvöluri-
um voru Jieir: Sig. Eggerz,
Magnús Jónsson, Ólafur Tfaors,
Héðinn Valdimarsspn og Har-
aldur Guðmundsson. Tilkyntu
ræðumenn, að mótmælafundir
yrði haldnir síðar um daginn
og livöttu menn til að sækja
J)á. Tveir fundir voru faaldnir
í og fvrir utan Varðárhúsið,
því a'ð eins lítill faluti fundar-
manna komst inn. Töluðu
ræðumenn af svölum faússins.
Létu þeir, sem úli urðu að vera,
Jia'ð ckki á sig fá, þótt úrhellis-
rigning væri.
Fundarmenn skiftu áreið-
anlega mörgum luindruðum.
Á meðal ræðumarina voru:
Jón Þorláksson, Magnús Jóns-
son, Ólafur Tliors og Hendrik
Ottósson. Var gerður liinn besti
rómur a'ð máli Jieirra allra.
Eftirfarandi ályktun var
samþykt með öllum atkvæð-
urii. Munu nær allir, ef ekki
allir, fundarmenn liafa greitt
faenni atkvæði, og ekki einn
einasli á móti:
„Borgarafundur mörg' hundr-
uð Reykvíkinga af öllum
flokkum mótmælir algerlega
Jiví stjórnarskrárbroti Tryggva
Þórfaallssonar að láta slíta Al-
Jringi áður en það faefir lokið
afgreiðslu fjárlaga, og telur
a'ð ráðuneyti faans sé ekki
lengur lögleg stjórn landsins."
í fundarlok var ákveðið, að
fara með ályktun ])essa á fund
forsætisráðherra. Var gengið
undir fánum að faústað Iians.
Bættust margir í liópinn á leið-
inni þangað, og liafa þeir
sennilega ekki veri'ð færri en
3—4000, sem J)angað fóru. Á
leiðinni faeyrðust mörg ófögur
orð um atfaæfi stjórnarinnar,
en yfirléitt verður ekki annað
sagt, en að menn faafi komið
vel fram, enda var það aug-
Ijóst, að menn voru sér ])ess
meðvitandi, livert alvörumál
faér er um að ræða.
Er forsætisráðherra liafði
verið afhent tillagan, talaði
faann nokkur orð og fékk
sæmilegt faljóð. Varð litið urii
varnir, t. d. mætti nefna l)að,
að forsætisráðfaerra kvað
„gþða lögfræðinga" faafa sagt
sér, að ekki væri um stjórnar-
skrárbrot að ræða. Því svar-
aði Thor Tfaors m. a. nieð því,
að t. d. væri Einar prófessor
Arnórsson J)eirrar sko'ðunar,
að um stjórnarskrárbrot væri
að ræða. Raunalegt og faros-
legt um leið var að falusta for-
sætisráðfaerra reyna að ])vo
faendur Kristjáns konurigs.
„Fræddi“ forsætisráðfa. menn
á J)ví, að liann (]). e. ráðh.)
faæri ábyrgð á J)ingrofinu!
Skein J)að í gegnum orð ráð-
herrans, að faann var mjög
skelfdur af Jieirri tilfaugsun, að
konungur mundi styggjasl af
reiði íslendinga. En vel má
forsætisráðfaerra og konungur
vita, að sú reiði er réttmæt,
faafi forsætisráðfaerra skýrt
konungi rétt frá málavöxtum,
og verður að krefjast ])ess, að
forsætisráðherra geri þar
lireint fyrir sínum dyrum.
Að ræðu Tlior Tliors lokinni
farópuðu menn: „Niður með
stjórnina", en forsætisráðlierra
lirópaði: „Island lifi!“ Tóku
menn undir J)að, J)ótt lítt sé
skiljanlegt favers vegna for-
sætisráðlierra var að flagga
með nafni íslands á J)eirri
stund, er borgararnir komu á
fund lians í ]>úsundatali til
J)ess að mótmæla J)ví, að faann
með atbeina konungs faafði
gengið á rétt íslenskra kjós-
enda.
Kl. 8 var aftur settur fund-
ur i Varðarhúsinu. Fluttu
ræður á þeim fundi: Sigurður
Eggerz, Magnús Guðmundsson,
Einar Arnórsson, Jón Þorláks-
son, Magnús Jónsson, .Takob
Möller, Sigurður Kristjánsson,
Lárus Jóliannesson og Halldór
Steinsson.
Ræður J)essar fanigu allar í
sömu átt. Fóru ræðumenn
þungum orðum um aðfarir
stjórnarinnar og þarin voða
fyrir ríkið, sem af þeim kanu
að liljótast.
Einar Arnórsson prófessor
dró fram skýr rök til Jiess að
sýna og sanna hver voði væri
á ferðum, Jiar sem nú væri
ekkert Alþjngi, er kalla mætti
saman, ef knýjandi nauðsyn
krefði. Sýndi faann fram á, að
annaðhvort faefði stjórnin
framið ofbeldisverkið af ráðn-
um faug eða algerlega misskil-
ið stjórnskipunarlögin og
kynni ekki að gera mun á
Jringrofi og þingslitum. Sann-
a'ði faann með skýrum rökum,
að stjórnin faefir framið stjórn-
arskrárfarot.
Að loknum ræðufaöldunum
var samþykt samskonar til-
laga og birt er liér að framan.
TiIIagan var samþykt í einu
liljóði. Enginn greiddi atkvæði
á móti.
Að þessum fundi loknum,
sem var enn fjölmennari en
!l21!ll|I!83l!!RilISIIISI9ISi!ie!KBIIIIIII
JOOíXíoocíSöaíííSíSíXKxtocoíxsaoí
hattarnir gdðn
eru komnir.
Fallegir litir og sniS.
í
ÍTÖLSKU
SOftíMXSíSKOtSfííSíSIStSOrsítOÍSOíSíXSÍSÍ
li81lliliglilil8B81li!iflllllBKIEiilllillBI