Vísir - 09.01.1932, Blaðsíða 2

f "S ! H
Dagatöl. !
Ai' blokkum með íslenskum texta höfum við lítið eitt eftir,
oft selst það með tækifærisverði.
Símskeytl
— o
Tokió, N. jan. .
Unitcd Prcss. FC.
Frá Japan.
llikisstjórnin liefir Ijeðisl
lausnar vegna banatiiræðisins
við keisarann. Er búisl við, að
keisarinn taki lausnarbeiðni In-
ukai til greina, en lyrirskipi, að
hann myndi stjórn á ný,
l okíó, 8. jan.
United Prcss. Fí>.
Lögreglan hefir tilkynt, að
Kóreubúi sá, sem varpaði
spréngikúlunni að keisaravagn-
inum, sé 32 ára gamall og heiti
Riliosho. Hann er einn af áliang-
endum s j álf s t æðishreyf in gar-
innar i Kóreu. Kom hann til
Tokíó frá Seoul þ. 22. desem-
ber. Keisarinn er Jiinn róleg-
asti, |>rátt fvrir banatilræðið.
Washington, 8. jan.
United Press. FB.
Stórveldin cg Mansjúríudeilan.
Slimson utanríkismálaráð-
herra hefir senl ríkisstjómun-
um í Kína og Ja]>an orðsendingu
<>g bent þeim á þær skyld-
ur, sem á þeim hvíla vegna
Kelloggs-sáttmálans og stór-
veldasamningsins (niu velda
samningsins). Afrit af orðsend-
ingu Stimsons liafa verið send
til utanríkismálaráðuneyta stór-
veldanna. í orðsendingu Stim-
sons er bent á, að Bandarikin
ætli sér ekki að viðurlcenna þá
samninga, sem Japanar og Ivín-
verjar geri sín á milli og lcunna
að koma í bága við samninga-
réttindi Bandarikjanna.
Vashington, 9. jan.
Únited Press. FB.
Gefið hefir verið i skyn að
stórveldin ræði innbyrðis orð-
sendíngu Stimson’s, utanrikis-
málaráðherra U. S. A., áður cn
lil framkvæmda kenuir.
Imndon, 8. jan. Mótt. 9. jan.
United Press. FB.
Gengi sterlingspunds.
Gengi sterlingspunds miðað
við dollar 3,41%, er viðskifti
hófust, en 3,40V2 er viðskiftum
lauk.
New York: Gengi steríings-
punds $3,41%- 3,10.
------- n«Tii»TTm—1. --
Utan af landi.
—o—
Akureyri, 8. jan. FB.
Millisíldar-sölusamlag var
stofnað hér í gær. Stofnendur
um 60. Tilgangur samlagsins er
að annast sölu á millisíld og
smásild, sem veiðisl við Norður-
land og söltuð er til útflutnings,
beita sér fyrir stofnun samskon-
ar samlaga í öðrum landsfjórð-
ungum og leita samvinnu við
þau. Stjórn samlagsins skipa 5
menn og er Guðmundur Péturs-
son, útgerðarmaður, formaður
hennar.
Látinn er hér í bænum Sig-
mundur Sigurðsson, úrsmiður,
mætur og merkur borgari. 63
ára gamall.
----------------------—
Rússland 1931.
Moskva i des.
United Press. FB.
í lok ársins 1931 cr það eng-
uin efa undirorpið, að bæði
embættismenn ráðstj órn arrikj -
anna og allur almenningur er
þeirrar skoðunar, að verstu
erfiðleikarnir séu að baki í
þeirri baráttu, að gera Rúss-
land að iðnaðarlandi. Þessir
baráttuerfiðleikar náðu há-
marki 1931, en úr því var svo
komið, að liægt var að leggja
aðaláliersluna á raunverulegá
framleiðslu, en til þess tíma
var aðaláherslan lögð á smíði
verksmiðja. Þegar þetta er
skrifað (15. des.), er ekki að
fullu ljóst hve mörg af hinum
518 nýju iðnaðarfyrirtækjum,
stórum og srnáum, sem ráðgert
var að liafið gæti starfsemi
sína á árinu, liafa hafið fram-
leiðslustarfsemi. En hinsvegar
er það víst, að framleiðslu-
starfsemi svo margra þeirra er
hafin, að örugt er að iðnaðar-
framleiðslan er að aukast gíf-
urlcga.
Lesendur í gömlu iðnaðar-
löndunum geta ekki vfirlcitt
gert sér að fullu ljóst, hverjum
augum Rússar alment líta á
þær breytingar, sem hér er um
rætt. Rússar liafa til tiltölulega
skamms tíma átt við að búa
slíkar aðstæður á viðslcifta- og
framkvæmdasviði, að likastar
cru aðslæðum þeim, sem aðr-
ar menningarþjóðir áttu við að
búa á miðöldunum. Svo má
heita, að fjöldi rússneskra al-
þýðumanna liti með óttabland-
inni lotningu á bina miklu
aukningu nýtisku véla, dráttar-
véla, bifreiða og allskonar
verksmiðjuvéla. Rússneska al-
þýðufólkið lítur á framfarirn-
ar þeim augum sem nýr heim-
ur sé i sköpun. Og það hefir
meira gildi í augum þeirra en
tölur úr liagskýrslum alment
hafa í öðrum löndum, að árið
1931 varð Rússland annað
mesta olíuframleiðsluland í
lieimi, fjórða mesta kolafram-
leiðsluland og aðal dráttarvéla
framleiðsluland lieims. í einu
landi heims að cins — Banda-
ríkjunum — eru máhnar not-
aðir meira i iðnaði en í Rúss-
landi. En einmitt málmanotk-
un gefur betri liugmynd en
flest annað um þá þróun, sem
iðnaðirnir eru undirorpnir. ()g
ekki einu sinni Bandaríkin
fara fram úr Rússum nú, að
því er snertir framleiðslu bygg-
ingarefna.
Opinberar upplýsingar eru
enn ekki fvrir hPndi til þess að
sagt verði með vissu, hvort
framkvæmdir á þriðja ári
fimm-ára-áætlunarinnar liafi
verið framkvæmdar eins og
ráð hafði verið fyrir gert, og
sennilega hefir það ekki tek-
ist, en hinsvegar fullvíst, að
framfarirnar 1931 miðað við
1930, að því er framkvæmd á-
ætlunarinnar snertir, eru afar
miklar.
Miklir þurkar eyðilögðu
kornuppskeruna svo mörgum
hundruðum miljóna af skepp-
um nemur. Uppskeran 1931
mun liafa orðið svipuð og 1930,
en þess er að gæta, að miklu
meira land var tekið til korn-
ræktar 1931 en 1930. Ilefði
þurkarnir ekki eyðilagt upp-
skeruna svo mjög sem raun
varð á, hefði uppskeran
1931 orðið rniklu meiri en 1930.
Fjárkreppan mikla hefir án
efa koinið alihart niður á
Rússum, þar cð Rússar þurfa
að nota fé það, sem fæst fyrir
útflutningsafurðir, til innflutn-
inga, sem nauðsynlegir eru
veg'na fimm-ára-áætlunax4nn-
ar. Minkandi kaupgeta á
heimsmörkuðunum liefir því
komið Riissiun illa, vegna
fimm-ára-áællunarinnar. Hins-
vegar er augljóst, að heims-
kreppan hefir liaft stjórnmála-
lega þýðingu í ráðstjórnarrikj-
unum, sem þeim hefir orðið
hagur að. Framfarirnar i iðn-
aði, uppræting atvinnuleysis
og launahækkanir tala sínu
máli til fjöldans, bornar sam-
an við ástandið á ófriðarlím-
unum og áslandið á byltingar-
tímanum og iðnaðarniðiu’læg-
inguna fyrr á timum. Og þá
liefir það ekki síður liaft áhrif,
er fregnir hafa horist um erf-
iðleikaástandið í öðrum lönd-
um, þar sem atvinnuleysi hef-
ir aukist og verksmiðjum ver-
ið lokað.
Mesti stjórnmálaviðhux’ður
ársins í Rússlandi var, er Stal-
in hélt ræðu sina í júní. í öðr-
um löndum vildu menn skilja
ræðu lians svo, sem liann Fann-
aðist við, að eigi yi’ði hægx að
framkvæma fimm-ára-áætlun-
ina. En það hefir komið í ljós,
að nýtt fjör hefir færst í fram-
kvæmdir áætlunarinnar, og
það virðist ekki útilokað, að
hún verði framkvæmd á fjór-
um árum í stað fimm. Stalin
kom því til leiðar með ræðu
sinni, að ábyrgð livers einstaks
verkamanns var aukin og þeir
fengu meira svigrúm til að
ábatast með því að leggja sig
betur fram, en ]>ess er að gæta,
að í engu var slakað til í stjórn
og afskiftum þess opinbera af
í’ekstri fyrirtækjanna í land-
inu. Kjör vérkamanna hafa
því batnað og lifnaðarhættir.
Lifsskilyrði vinnandi verlca-
manna í Ameriku og vestiu-
hlula Evrópu eru enn að ýmsu
leyti betri en verkamanna i
Rússlandi, en lífsskilyrði
verkamanna í Rússlandi fara
batnandi og eru langtum hetri
en þau voru fyrir ári síðan.
Hinsvegar hefir ráðstjórnin
lagt áherslu á að skýra fyrir
mönnum, að enn sé við mikla
ei’fiðleika að stríða. Flutninga-
kerfinu hefir ekki verið kom-
ið i viðunandi liorf. Meira er
að flytja en flutningatækin
geta annast. Ástandið á al-
þjóðamörkuðum getur haft
enn verri afleiðingar á fjárliag-
inn en þegar er komið í ljós.
Og með liverjum mánuðinum
sem liður kernur l>etur í. ljós,
hve mikill skortur er kunn-
áttumanna, sem mikil þörf er
á i hinum vaxandi iðngrein-
um.
Áhrifa Rússa liefir gælt
meira i utanríkismálum árið
1931 en nokkru sinni síðan
byltinguna. Sérstaklega hefir
þess gætt í Genf. Litvinoff hef-
ir þar verið talsmaður þeirra
þjóða, sem viljá breytingar á
Versalafi’iðarsamningunum.
Skoðanir sumra Mið-Evrópu-
ríkja, l’yrklands og Italiu eru
ekki fjarlægari skoðunum
Rússa cn það i þessum máluni,
að um samvinnu getur verið
að ræða. Og þrátt fyrir hið
nána samband, sem er milli
Frakklands og Póllands eru
Rússar nú öruggari um vestur-
landamæri sin cn þeir hafa
áður verið.
-----------------------
Portúgal 1931.
—o—
Lissabon í des.
United ’Press. FB.
Einræði hélst i Portúgal árið
1931. Var meiri lcjæð á í stjórn-
málalífinu en tíðast er liér i
landi. Byltingatilraunir voru að
vísu gerðar, en þær voru kæfð-
ar fljótlega. F’járhags og við-
skiftahagurþjöðarinnar varhinn
aumasti á árinu. En þótt Dom-
ingos de Oliveras tækist að
bæla niður mótþróa þann, sem
vart varð innanlands, án þcss
einræðið yrði hætt statt, var
erfiðara viðureignar að bæla
niður uppreistir þær, sem brul-
ust út á Madeira, Azoreeyjum,
Cajie Verde eyjum, Saint Tlio-
mas og Guinea. Varð að senda
flotadeild til þess að bæla nið-
ur uppreistimar og varð það
kostnaðarsamt. — Þött viðskifti
væri slæm og tekjur af sköttum
40 milj. escudos minni en 1930,
voru fjárlög afgreidd með
tekjuafgangi. En til ]>ess varð
að leggja skatt á laun allra
starfsmanna rílcisins. — í júlí
var g'engi escudo fcsl, ]>annig,
að 110 escudos jafngilti einu
sterlingspundi.
Lágt verð á vini og landbún-
aðarafurðum leiddi af sér at-
vinnuleysi. Búskapurinn bar sig
ekki. Ifafa ]>ó laun sveitaverka-
manna lækkað svo, að þau nema
að eins 6 eseudos á dag. Einnig
er þess að geta, að fólksflutn-
ingar til Argentínu, Rrazilíu og
Bandaríkjanna liafa stöðvast,
svo atvinnuleysingjar geta ekki
komist þangað eins og fyrr á
timum, ]>egar liart var i ári
lieima fyrir. Horfurnai’ í
Portúgal 1932 eru yfirleitt
mjög slæmar.
V atnið.
—o—
Vatnsveita Reykjavíkur ber
órækt vitni um framsýni þeirra
manna, sem ráðið liafa málefn-
um bæjarins. Hún hefir tvisvar
eða þrisvar orðið of lítil á rúm-
um 20 árum.
Það liefir einkent fram-
kvæmdir bæjarfélagsins frá
upphafi, að hér hefir ekkert
verið haft „við vöxt“. — Raf-
magnsveita bæjarins er eins og
allir vita. Hún er „frá me'ð lög-
um“, ef „haustrigningarnar
bregðast.“ Og enn eru til þeir
menn, sem treysta vilja á haust-
rigningarnar og forðast önnur
úrræði.
Þegar vatnsveitan var aukin
síðast, átti sú aukning' að duga
lengi. Eftir skamman tima þótti
þó sýnt, að vatnið, sem liún
flytti til bæjarins, inundi bráð-
lega reynast of litið. Og menn
fóru að tala um, að Iíklega væri
nú rétt að stækka vatnsveituna,
bæta við nýrri æð. — Menn
röbbuðu um ]>etta aftur og
fram, eins og þeir tala um
veðrið, þegar „liaustrigningam-
ar“ eru í lagi. En þeir, sem ráðin
höfðu, framkvæmdu ekki neitt.
í málinu og „slógu sér til róleg-
heita“.
í fyrra haust var þó s\-o kom-
ið, að augljóst þótti, að ekki
niætti við svo búið sitja. Vatntð
var orðið mikils til of lítið, heil
bæjarhverfi vatnslítil eða vatns-
laus mikinn hluta dags, og
þarna var ekki til neins að
treysta á „huustrigningar“ eða
annað þess háttar. Gveudar-
brunnar taka liti'ð mark á
haustrigningum. En þeir eru ó-
spai’ir á vatnið og Reykvikiug-
ar þurfa ekkert annað að gera,
en að taka mannlega á móti því
og leyfa þvi að renna til bæjar-
ins og inn i húsin.
En þar stendur hnífurinn í
kúnni. Rcykvikingar þarfnast
vatnsins, greiða fyrir það stórfé
og fá }>að ekki. Og hver veíí
nema bráðum verði látið varðw
við lög að þvo sér í þessum bæ.
Það mun hafa verið í fyrm
um þetta leyti, eða þó líklega
nokkuru fyr, sem bæjarstjórn-
in ákvað, að vatusveitan skylti*
aukin svo, að ekki þyrfti um að
bæta fyrst um sinn. Var víst
gert ráð fyrir, að aukningbs
mundi kosta æði mikið fé og
mun hafa átt að taka það að
láni, úr því að fé var ekki fýrir
liendi i bæjarsjóði. Er og sjálf-
sagt, að taka lán til slíkra fram-
kvæmda, þvi að engin sanngirni
mælir með því, að kostnaði at
slíkum verkum, sem koma
næstu kynslóðum a'ð notum,
elcki síður en okkur, sem nú Lif-
um, sé eingöngu dembt á núlif-
andi borgara bæjarins. Heimild
til lántöku í þcssu skyni mun
og liafa verið samþykt, en þeas
hefir elcki verið getið, að neitt
lán hafi verið tekið.
Fyrra hluta síðastliðins ára,
liefði bærinn sennilega getað
fengið lán í litlöndum til aukn-
ingar vatnsveitunni, ef að því
liefði verið undið þá ]>egar. En
hvernig sem á ]>ví hefir staðið,
er svo ao sjá, sem það liafi farist
fyrir eðá að minsta kosti gengið
mjög tregt. Menn biðu og von-
uðu alt síðastliðið sumar, að
aukning vatnsveitunnar yi’ði
liafin, en ekkert varð úr fi-am-
kvæmdum. Og eg licld að mér
sé óliætt að segja, að ckki sé
farið að snerta á þessu mikia
nauðsynjaverki enn í dag.
Eg minnist ]>ess nú, að bær-
inn bauð út lán hér innan bæjar
og innan lands einliverntíma í
fyrra. Var það auglýst i blöð-
um og lánveitöndum boðin að-
gengileg kjör. Siðan hefi eg ekki
heyrt á þetta lán minst og hefir
mig stuudum furðað á þvi. —
Eg hélt að forráðamenn bæjar-
ins mundu þó ekki gleyma því,
að benda inönmun á, að þarna
gæti ]>eir ávaxtað fé sitt með
góðum kjörum og á tryggau
liátt. Engi vafi getur leikið á
því, að hverjum manni er óliætt
að lána bænum fé sitt, því að í
raun réttri er liagur hans góð-
ur, þó að nú kunni a'ð vera litið
um bandbært fé.
Mig langar nú til að spyrjast
fyrir um það, hvað úr þessari
lántöku hafi orðið. Og ef lánið
skyldi ekki vera fengið enn að
fullu, væri áreiðanlega ekki úr
vegi fyrir þá, sem peningaráð
hafa, að láta nú Ixejarflagið
njóta þeirra. Það væri hagfelt
fyrir báða: peningamennina og
bæjarsjóð.
Vatnsskorturinn er mjög til-