Vísir - 13.01.1932, Blaðsíða 2

VlSIR
Dagatöl.
Aí' blokkum með Menskum texta höfum við lítið' eitt eftir,
og selst það með tækifærisv erði.
Símskeyti
Milan 12: jan.,
United Press. FB.
Ófriðarskaðabæturnar enn.
J Popolo d’Italia liefir liirst
löng og ítarleg grein itm ófriðar-
skaðabæturnar og er greinin nafn-
laus, en samkvæmt góöum heini-
ddum er talið, að Mussolini sé liöf-
undur greinarinnar. I greininui
segir m. a., að ef eigi veröi liægt
að leysa vandamálin á Lausanne-
ráðstefnunni, ]iá væri lietra, að
hún liefði aldrei komið saman. —
í greininni er hvatt til að hætta
gagnslausum ráðstöfunum við-
víkjandi ófriðarskuldum og skaöa-
bótum. „Kreppan í Þýskalandi er
orðin að lieimskreppu/' „Þýska-
land getur ekki borgað, eins og
’Baselskýrslan sannar." „Viðskifta
og fjármálalíf álfunnar er að fær-
ast í áttina til algerðs hruns.“
„Sannleikurinn ,er, að ef-alt geng-
ur með sama ólagi og hingað til,
þá verður að eins um tvent að
velja: Niðurfelling ófriðarskuld-
anna eða ringulreið.“
París 12. jan.
United Press. FB.
Frakkneska stjórnin beiðist
lausnar.
Laval hefir gert þaö aö umtals-
efni, að áöur en ráðstefnan í Lau-
sanne hefjist, væri æskilegt að
sem flestir stjórnmálaflokkar í
landinu hefði fulltrúa í stjórninni.
Síðar: Allir ráðherrarnir hafa
farið að dæmi Briands og lýst yfir
þvi, aö þeir séu reiðubúnir til að
segja af sér. Getur Laval því beð-
ist lausnar fyrir ráðuneyti sitt í
heild eða tckið nýja ráðherra í Stað
Briands og Maginots.
Enn síðar: Laval hefir ákveð-
ið aö senda forsetanum lausnar-
beiðni allrar stjórnarinnar.
. Madrid 12. jan.
United Press. FB.
Atvinnuleysi á Spáni.
Ráöherra opinberra verka liefir
tilkynt, aö tala atvinnuleysingja í
landinu sé yfir hálf miljón. Séu
atvinnuleysismálin orðin erfiöasta
viðfangsefni lýðveldisstjórnarinn-
ar.
Washington 12. jan.
United Press. FB.
Frá Bandaríkjunum.
Öldungadeild þjóðþingsins hef-
ir meö sextíu og þremur atkvæð-
um gegn átta samþykt frumvarp
Hoovers forseta, sem fer fram á
að tveim miljörðum dollara verði
varið til eflingar viðskiftum og
iönaði. — Frumvarpið hefir verið
afgreitt til fulltrúadeildarinnar, og
er talið, aö það eigi þar vísa af-
greiðslu. Er búist við, að Hoovcr
forseti fái lögin til undirskriftar i
]>essari viku.
Osló 13. jan.
United Press. FB.
Frá Noregi. Þingsetning.
■ Stórpingið var sett i gær. í kon-
ungsræöunni var farið þeim orð-
um um heimskreppuna. að áhrifa
hennar hafi gætt meira í Noregi
1931 en 1930, og leitt af sér mjög
aukna erfiðleika. Drepið var á
þær breytingar, sem það leiddi af
sér. að Bretar hurfu frá gullinn-
lausn, viðskiftaerfiðleika þjóðanna
o. s. írv. Ennfremur, að árið 1931
hefði verið mjög erfitt fyrir út-
gerðina, skipaeigendur, félög og
einstaklinga. Fjárlagafrumvarpiö
var og lagt fyrir þingið. Gert er
raö fyrir. að fjárlög verði af-
greidd án tekjuhalla , og hefir
mjög verið drégið úr -ýmsurn út-
gjaldaliðutn.
Vþenuborg 13. jan.
United Press. FB.
Forvaxtahækkun í Grikklandi.
Grikklandsbanki liefir hækkað
forvexti utn 1% i 12%.
Stokkhólmi 13. jan.
United Press. FB.
Frá Svíþjóö. Fjárlögin lögð fyrir
þingið.
Fjárlagafrumvarpið var í gær
lagt fyrir báðar deildir Ríkisdags-
ins. Gert er ráö fyrir, að útgjöld
nemi 822.600.000 krónum, en á
fjárlagafrumvarpi því, sent lagt
lagt var fyrir Jiingið 1931, námu
útgjöldin 874.200.000 kr. Útgjöld
til landvarna liafa verið lækkuð
um 9 miljónir króna. Ráðgert er
aö leggja aukna skatta á áfengi,
bjór, biíreiðir, bensín og tóbak, og
er ráðgert, að tekjur af þeirri
skattaaukningu nemi 37 miljónum
lrróna. Gert er ráö fyrir sérstök-
unt skatti af tekjum, sem fara
fram úr 8000 krónum árlega.
París 13. jan.
United Press. FB.
Doumer íorseti hefir tekið
Jausnarbeiðni stjórnarinnar til
greina. Hóf hann viðræður uln
stjórnamiýndun viö flokksleiðtog-
ana kl. 9 í morgun.
London 12. jan. Mótt. 13.
United Press. FB. ,
Gengi sterlingspunds.
Gengi sterlingspunds miðað við
dollar 3.39%—3-4Ú4-
New York: Gengi sterlings-
punds $ 3.42—3.41%.
CJtan af landi
—o—
Vestm.eyjum i3..jan. FB.
Sjcslys við Vestmannaeyjar.
Laust fyrir miðnætti i nótt urðu
meiin ]>ess varir, að skip var
nauðulega statt skamt frá Vest-
mannaeyjum. Gaf það neyðar-
merki meö flautu sinni livað eftir
annað. Tveir vélbátar fóru á vett-
vang og fundu botnvörpúng, um
100 faðma undan Eiðinu. Hafði
komíð gat á kinnunginn og var
mikill sjór kominn í skipið að
framan. Geta menn sér þess til, að
iiotnvörpungúrinn liafi orðið fyrir
árekstri i nótt. Tekist hefir að
koma taug á land, en að öðru leyti
er óvíst um horfur á hvort takast
muni að Jjjarga skipinu. Menn
halda, aö lxitnvörpungurinn sé
c.nskur.
Veður var austlægt um mið-
nætti og livast, en versnaði mikið
eftir miðnætti og var mikið brim
i nótt og er enn.
Nánara siðar.
Eyrarbakka 13. jan. FB.
Bæjarbruni.
Bærinn Bran’dshús í Gaulverja-
bæjartorfu í Flóa brann i gær til
kaldra kola. Bær þessi er lélegur
timliurbær og búa þar fátæk lijón
ineð barnalióp sinn. Ovíst er um
eldsupptök, en eldurinn magnað-
ist skjótt og varö bærinn alelda
á skammri stundu. Varð litlu eða
cngu iijargað. Hjónin komust með
börn sín ómeidd á aðra bæi þarna
i torfunni. — Bærinn var í sveita-
fryggingu, sem er mjög lág.
Spánn
1931.
Madrid i desember.
Uljited Press. F.B.
Árið 1981 var eitthvert lúö
mesta merkisár í sögu Spánar
fyrr og síðar, því konungsveld-
ið leið undir lok, en lýðveldi
var stofnað í landinu. ()g með
stofnun lyðveldisins var hafin
viðtæk starfsemi til að koma
mannúðar-, menningar- og f jár-
hagsmálum þjóðarinnar í gott
horf. Alfonso XIII. Spánarkon-
ungur hélt völdunum, er ein-
ræðisherranum Primo de Ri-
vera var hrundið frá völdum i
septcmber 1930, en hann varð
að reyna það ]i. 14. april 1931,
að þjóðin i heild var orðin mót-
snúin honum og einnig, að her-
inn var orðinn honum fráliverf-
ur. Eins og eðlilegt er, þar sem
slíkir stórviðburðir gerðust i
landinu og að framan er minst
á, varð oft töluverðrar æsingar
og ókyrðar vart, og er í raun-
inni furðulegt, hve friðsamt var
i landinu, þegar tekið er tillit til
livernig ástatt var. Þegar í árs-
hyrjun var þáð orðið ljóst, að
undirstaðan undir veldi Alfonso
var öíl að láta sig. Herlög voru
í gildi i landinu og strangt eftir-
ht með skeytasendingum og
blaðaútgáfu. En bæklingum og
pésum var úthlutað um gervalt
landið með greinum gegn kou-
ungsveldinu. Ljósmyndum af
Fermin Galan og Garcia Her-
nandez, leiðtogum í Jaca-upp-
reistinni, var dreift út um land-
ið af lýðveldissinnum, og voru
þær hengdar upp á spánversk-
um lieimilum, en myndir af
konungsfjölslcyldunni eyðilagð-
ar. Fyrsta verk lýðveldisstjórn-
arinnar var að nema úr gildi
ýmis óvinsæl lög, svo sem liegn-
ingarlög Primo de Rivera o. fl.
Víðtækar ráðstafanir voru gerð-
ar til þcss að koma hetra skipu-
lagi á herinn. Alcala Zamora
fór frægðarför til Barcelona, til
þess að senija við Francisco
Macia, aðalstjórnmálalciðtoga
Cataloníu.
En Alfonso hafði enn ekki
gefist upp að fullu. Þann 5. mai
birti lilaðið A. B. C. í Madrid
viðtal við hinn afsetta konung.
Hvatti iAlfonso konxmgssinna í
viðtali þessu, til þess að missa
ekki móðinn, sigurinn væri vís
i framtíðinni. Þann ö. maí birti
Pedro Segura kardínáli, fulltrúi
páfans, liið fræga karcliuálabréf
sitt í Toledo, og fór Hnsamleg-
um orðum um Alfonso og stjórn
lians og hvatti kaþólska menn
til samvinnu fyrir kirkjuna og
konungsveldið. Vakti þelta fá-
dæma gremju og þann 10. mai
tók múgurinn til sinna ráða og
kveikti í lmsi því, sem skrifstof-
ur A B C voru í og árásir voru
eipnig gerðar á ritstjórnarskrif-
stofur kaþólska ldaðsins „E1 De-
Rafmagnsperur
ódýrastar.
Helgi Magnússon & Co.
bate“. — SyndikaUstar gerðu til-
raunir til þess að koma á bylt-
ingakendri stjórn, allsherjar-
verkföll voru hafin o. s. frv.
Og þótt tilganginum væri ekki
náð, jók þetta vandræði og all-
mikið tjón hlaust af. Tilraun var
einnig gerð til ])ess að stofna
lýðveldi i Andalúsíu og stóð að
beirri tilraun flugmajórinn
frægi, Ramon Franco, cn eigi
hepnaðist honúm það. Þing-
kosningar voru nú haldnar þann
28. júní og voru róttækari flokk-
arnir í miklum meiri hluta. Þ.
14. júlí komu liinir þjóðkjörnu
fulltrúar saman í Madrid og
komsl nú aftur á þingbundin
■uíAvp \ Jandinu, í fvrsta skifti
á átta árum. Þjóðþingið (cortes)
tók nú til óspiltra málanna að
undirbúa nýja stjóruarskrá og
tók það all-langan tíma; er hin
nýja stjórnarskrá mjög frjáls-
leg, samanhorið við grundvall-
arlög flestra landa. Gerði þjóð-
])ingið svo víðtækar breytingar
i sambandi við trúarleg mál, að
Alcala-Zamora, sem er ka-
þólskur, baðst lausnar sem for-
sætisráðherra þann 14, okl. En
það hafði ekki alvarlegar afleið-
ingar. Don Miguel Azana mynd-
aði stjórn á ný og voru flestir
gömlu ráðherranna teknir i
stjóm hans. Alcala Zamora
hnignaði ekki í áliti að neinu
ráði og að eins í bili, enda mátti
heita, að allir flokkar væru sam-
mála um að kjósa hann fyrir
forseta lýðveldisins.
Fjárltags- og viðskiftaástæð-
ur voru slæmar á Spáni 1931,
verri en nokkru sinni. Ástæð-
urnar til ])ess voru margar, ekki
síst afleiðingarnar af syndum
konungsveklisins og einræðis-'
ins, sem hafa hitnað á lýðveld-
inu, svo sem óhófleg' eyðála og
fjármálaafglöp ýmiskonar. Ó-
vissan um framkvæmanleik ým-
issa endurbóta hafði og slæmar
afleiðingar, sérstaklega að því
leyti, að viðskifti komust ekki
á tryggan grundvöll. Þá bitn-
aði lieimskrep])an mjög á Spán-
verjum á árinu. Spánn hefir
ávalt sent fjölda sona sinna og
dætra til annara landa, aðal-
lega Suður-Amcriku. Og Spán-
verjar þar ltafa tíðast sent heim
miklar fjárfúlgur, en þetta
brevttist alt, vegna liarðæra í
þeim löndum, sem Spánverjar
hafa sest að í. Og útflutningur
fólks liefir að mestu stöðvast og
alvinnuleysi aukist lieima fyrir.
Slysfarir urðu ekki miklar á
árinu og flugslys að kalla eng-
in. Af merkum mönnum, sem
létust á árinu, ber að nefna:
Santiago Rusinol, sem var cata-
lanskt skáld og málari, Mig'uel
Villaneuva, fyrv. ráðlierra,
jafnaðarmannaleiðtoganna Ma-
nuel Llaneza og Mariano An-
guiano og Marceliano Isabel,
sem var einn eftirlifandi af
Jijóðþingsmönnum þeim, sem
lýstu yfir stofnun fyrsta spán-
verska lýðveldisins 1873.
Aðalfulltrúar Spánverja í al-
])jóðamálum voru á árinu Ale-
jandro Lerroux fjármálaráð-
herra, á fundum Þjóðabanda-
lagsins, og Salvador Madariaga,
sendiherra spánverska lýðveld-
isnis i Waslúngton. — í her
Spánverja eru nú lielmingi
færri menn en á dögum kon-
ungsveldisins.
„KarinadeWaldoza*
Það er ekki liægl að ætlast tiá
)ess, að blö'ð fari i alvöru að
gera sýningar af svipuðu tæi og
)ær, sem kona þessi heldur, að
miklu umtalsefni. Þær og eðli
öeirra eru svo alkunnar. Sams-
konar sýningar má sjá fyrir
„hillegan pening“ í stagbættum
tjöldum við annað hvert mark-
aðshald erlendis og á alþýðleg-
um skemtistö'ðum og svonefnd-
um „variétés“. Konan er trúð-
ur (artisti) og er það fullkom-
lega lieiðarleg atvinna, og fólk
hefir mjög gaman af slíkun*
„konstum“, en tekur þær auð-
vitað sem marklaust og græsku-
laust gaman. A'ð sýningar kon-
unnar séu þessarar tegundar,
sést hvað best á því, að hún,
eins og trúða er siður, fellir nið-
ur sitt rétta heiti og kallar sig
á sýningunum hljómliveliu er-
lendu nafni. Frammistaða lienn-
ar er hvorki betri eða lakari.
lieldur en tíðkanlegt er í þeim
efnum. Meginið af „tilraunum"
liennar mistókust, en þær sem
lókust, tókust i lieild sinni að
eins á dönskum 'inönnum. Pilt-
ur einn íslenskur, sem hún hafði
notað sem „miðil“, lýsti því una
leið og hann fór af palliniua,
hverjar aðferðir hún hefði haft
við liann, og það leyndi sér ekki,
að liann sagði satt frá. Þess skal
getið, af sanngirni við konuna.
að hún reyndi ekki að villa
mönnum sýn um eðli lista sinna,
lieldur gat þess oft, að þetta
væri að eins til gamans gert.
Varð lienni það til nokkurs
haga, að hún talaði dönsku, því
að alment skildu liinir íslensku
„miðlar“ liana ekki sem best, e»
])að liefði fyrir svo sem 20 ár-
um farið nokkuð á annan veg.
Konunni var í heild sinni held-
ur fálega tekið.
Það er til önnur hlið á þessu
máli, sem er ólíkt merkilegri
lieldur en sýningin sjálf. Nú eru
krepputíniar, ríkið er félítið,
iðjuhöldarnir cru féhtlir og al-
menningur er félaus og atvinnu-
laus. Til þess að „bæta úr“ ]>cssu
hefir ríkisstjórnin lagt bann á
innflutning ýmislegs erlcuds
varnings. Ekki skal farið út í
það hér, hvað skvnsamlegar eða
óskynsamlegar þær ráðstafanir
kunna að þykja, en þær eru nú
einu sinni komnar á. Nær bann
þetta lil ýmissa matvæla, þar á
meðal til grænmetis og ávaxta,
og er það þó mál lækna vorra,
að í þeim matvælum séu einna
mest fjörefni, scm þeir telja
vera mönnum bráðnauðsynleg.
Og innflutningsbannið er sett á
])essi matvæli, enda þótt enn sé
þvi miður mjög fjærri því, að
vér framleiðum nóg af þeim
handa okkur sjálfum. Það verð-
ur að vera eitthvert samræmji
í öllu. Þyki það skaðvænt hag
rikis og landsmanna, að flytja
út peninga til þess að fá inn kál-
meti, þá hlýtur það að vera enn
skaðlegra að flytja út peninga
og fá inn svona galdraverk, eins
og þetta i staðinn. Að þessu þarf
ckki að eyða orðum, enda er
núna i bili mikið talað um þetta
níanHa á meðal. Fátækur al-
menningur hefir og annað við
sína peninga að gera, heldur en
að láta þá í slíkt, sem stendur.
Vilji almenningur skemta sér,
sem ekkert er út á að setja, er
nóg innlenl við að vera. I>etta er
ekki sagt af meinbægni við út-
lendinga alment, og því síður
við konuna sjálfa eða þær listir.
scm hún leikur, en sem stendur
hafa landsmenn ekki efni á