Vísir - 18.04.1932, Blaðsíða 3

y i s i r
frv., en sanisetningin efnagerð, seni
venjulegt samnafn (nomen appella-
livum) finst mér - óhæf, og því
slæmt, ef slíku orði er ætlað að fest-
,ast í ináli voru. Engin af þeim
■verksmiðjum, sem taldar eru í vöru-
skrá fslensku vikunnar undir heit-
inu efnagerðarvörur, gerir (e'Öa býr
:til) efni, heldur blandar efnum.
Þetta sjá allir heilvita menn. Því
-væri réttara að tala um efnalilönd-
-un eða jafnvel efnamyllu en efna-
gerS.
Nú vill svo til, að í Reykjavík er
fyrirtæki, sem nefnist H.f. Efna-
-gerð Reykjavikur. í heiti þess ætla
.eg, að oröi'ð efnagerð komi fyrst
fyrir. Þetta nafn mun vera tilraun
Þil þess að vera „þjóðlegur". En
þó lítur út fyrir, að þeim, er valdi
það, hafi verið ljóst, að orðið er
,ekki sem heppilegast, því að i aug-
Jýsingum frá verksmiðjunni hefir
.oft staðið aftan við nafn hennar
,til frekari skýringar: Kemisk verk-
smiðja.
Þar sem Efnagerð, Reykjavíkur
ær eiginnafn (nomen proprium), er
í sjálfu sér ekkert við ])ví að segja.
Menn eru að sjálfsögðu sjálfráðir i
vali á heitum. En að fara að nota
.eiginnafnið efnagerð alment og láta
orðið efnagerðarvörur tákna vörur
úr ýmsum fjarskyldum efnum, svo
sem bökunarvörur, sætindi, hrein-
lætisvörur og snyrtivörur er rangt.
Slíkar vörur verða að heita sinum
réttu nöfnum framvegis eins og
hingað til, og verksmiðjurnar, sem
búa þær til, geta þá til hægðarauka
valið séf smeklcleg nöfn eins og t.
.d. H.f. Hreinn og H.f. Svanur hafa
gert. Annars hafa eigendur þeirra
stefnt út á málfræðilega glaj)stigu.
Eg vil biðja þá menn velvirðingar,
sem hér eiga hlut að máli. Þessi
athugasemd er síður en svo gerð
þeim til baga, heldur þvert á móti.
Hún er gerð vegna þess, að eg sá,
að eitt af nýyrðunum var að setja
ryðblett á rökrétta íslenska hugsun,
.að hér var að fæðast íslenskt bögu-
mæli, að vísu miklu áferðarfallegra
en flest »_ý-yrðin úr viðskiptamál-
jnu, en því ísmeygilegra, af því að
auðsýnt er, að góðir menn eru i
þann veginn að taka það upp. Slíkt
má ekki henda þá rnenn, sent nú
.eru að berjast hinni góðu baráttu í
miðri kreppunni, ungu islensku
jðnaðar- og iðjuhöldana okkar, sem
stöðva árlega álitlegan straum fjár-
rnagns vors út úr landinu og skapa
hér atvinnu og aukna velmegun, en
:um leið tryggara sjálfstæði ís-
Íensku þjóðinni til handa.
Signrðiir Skúlason.
mag. art.
Ritfregn.
Nýdega er komin út á vegurn
'Búnaðarfélags íslands bók, að nafni
Jiestar. Höfundur hennar er Theo-
,dór Arnbjarnarson búnaðarráðu-
nautur, frá Stóra-Ösi i Miðfirði.
Er bók þessi fjórða í röðinni af
.búfræðiritum þeim, sem félagið
hefir gefið út. Eru bækur þessar
;allar hinar nauðsynlegustu, hver á
sínu sviði og væri æskilegt að ntega
vonast eftir áframhaldi þessa rit-
:safns næstu ár, svo mjög sem
skortir frœðilcg rit um landbúnað-
arefni vor.
Þessi bók mun eigi hvað síst
æiga erindi til þjóðarinnar, þeirra
-rita, sem út eru komin, því, eins og
kunnugt er, hefir hesturinn verið
,oss íslendingum á liðnum öldum,
.aðal flutninga- og farartækið og
:auk þess afkastamesti vinnukraft-
lirinn á velflestum heimilum lands-
ins og það nálega jafnt til sjós og
■sveita. Hann hefir vissulega veri'ð
,oss „þarfasti þjónninn", eins og
síra Ólafur Ólafsson fríkirkju-
prestur réttilega nefndi hann.
Fyrir þetta margra alda og marg-
])ætta samneyti manns og hests hér
á landi, mætti ætla að í'slendingar
væru licstamenn, þ e. kynnu mörg-
um fremur að fara með hesta og
þætti vænt um þá. En því verður
])ó ekki neitað, að mikið skorti enn
á, að me'ÖferÖ hesta sé sem skyldi
og æskilegt væri, sem eg vil fremur
kenna fátækt, van])ekkingu og
getuleysi, en öðru verra. — Fram
að* þessu hafa hestarnir veri'Ö „börn
náttúrunnar", ]). e. orðið sjálfir að
sjá fyrir sér alla ársins tíma, að
mjög mikíú leyti og það má telja
víst, að svo verði enn um skeið,
þótt nokkurra breytinga sé orðið
vart í því efni síðustu tíma, hér og
hvar í landinu. Ýms einkenni þessa
náttúru-uppfósturs bera þeir og að
vonutn. Þeir eru smáir vexti, en
frjálsir og léttir i lund, þrautseigir
og fótfimir. Harðréttið hefir vafa-
laust smækkað þá, en löngu, dimmu
og köldu hríðarnæturnar hafa lam-
ið inn í þá þrautseigju og þol. Að
hinu leytinu hefir langdegið, bjarta
og hlýja, úti á iðjagrænum grund-
um í algerðu sjálfræði, hafið þá
upp úr vetrarkreppunni, seitt þá
til áfloga og leika og aukið þeim
fimi, fjör og þrótt.
Bók sú, sem hér um ræðir, er
vísindaleg, göfgandi og hagfræði-
leg, sem vefst hvað í annað og
gerir hana mikið aðgengilegri og
skemtilegri, altnenningi til aflestr-
ar. — Fræðilega hlið hennar fjall-
ar um sögu hestsins yfirleitt, sögu
hinna ýmsu kynþátta og sögu kyn-
blöndunarinnar hjá ýmsurn þjóð-
tim, eftir að hestarækt er komin til
sögunnar hjá þeim. En með henni
hafa þær kept að mörguiu og ólík-
um markmiðum: Að framleiða
veðhlaupara, hesta fyrir léttan
akstur, og aðra líkamaþunga,
stóra og sterka fyrir þungan akst-
ur, hesta hentuga til hernaðár,
til ýmsra leika, litla, þæga og ])jála
fyrir skólabörn, veiðihesta o .s. frv.
o. s. frv. — Þá fjallar hin fræði-
lega hlið hennar um byggingu,
skapnaðarlag og einkenni. Er ])að
næsta margþætt og margvíslegt, en
ómissandi hverjum manni að vita,
enda er það framsett mjög skýrt
og skilmerkilega fyrir alla, sem
lesa með athygli og eftirtekt. Loks
fjallar hin fræðilega hlið bókarinn-
ar um tamning og notkun hesta,
itppeldi og fóðrun, hús og hirðingu
og alla umgengni maiinsins við
þenna „þarfasta þjón“. Tel eg
þenna ])átt bókarinnár eiga, hvað
alt snertir, langmesta erindið til
lesendanna Hann þurfti óhjá-
kvæmilega að komast „inti á hvert
heimili", til allra, sem eitthvað fara
með hesta, því að vart mun sá
hestafræðingur né hestamaður vera
til, að hann ekki geti ntityið af hon-
um lært og á honum grætt, l)æði
livað mannúð snertir og svo hags-
munalega skoðað. Hverjum, sem
les þenna ])átt bókarinnar, hlýtur
að aukast nærgætni og skilningur
á þörfum og líðan hestsins, sem
hann umgengst og ])á um leið liafa
hans meiri og betri not, njóta þann-
ig í senn meiri ánægju og meira
gagns. Hvergi i bókinni tel eg að
höfundinum takist betur upp ,en
um þetta efni. Það dylst engum,
að þar talar einni tungu hestafræð-
ingurinn og hestavinurinn, sem þó
í hvívetna hefir fyrir augum hag
eigendanna, að þeir hafi hestanna
fylstu not með hagsýni og sparn-
aði, er þeir umgangast og l)reyta
vi'ð hestinn sinn viturlega og mann-
úðlega.
Mönnum, sem lesa ,,Hesta“ með
athygli og skilningi, hlýtur að renna
til rifja, hversu aftarlega og neðar-
lega vér íslendingar stöndum enn í
hverju þvi, er bók þessi ræðir um,
eftir þúsund ára sambúð í þessu
landi við hestinn, en þó að . hinu
leytinu að dáðst að, hversu mikla
gæðinga og afburða hesta vér höf-
um átt og eigum þrátt fyrir alt og
alt. Og fletti maður upp mynda-
hluta bókarinnar og beri úrvals-
gripina þar saman við óræktarlegu,
margkúguðu og „drepnu" og að
öllu leyti illa hirtu drógarnar, sem
svo viða getur að líta, ])á getur
manni ofboðið munurinn, sem staf-
ar af aldagamalli vanþekkingu,
skilningsleysi og rótgrónu smekk-
leysi manna á fögru og ljótu, góðu
og lélegu.
Málið á bókinni er alstaðar gott
og víða ágætt, þróttmikið og mynd-
ríkt, sem greinilega speglar tilíinn-
ingar og sannfæringu höfundarins
fyrir, að málefnið sé mikilsvert og
göfugt, er hann sé að skrifa um.
— Frágangur allur frá hendi út-
gefanda er og hinn prýðilegasti,
])appír og prentun i besta lagi. —
Aftast í bókinni er prentaður á sér-
staklega sterkan pappír, sægur 'af
myndum til skýringar lesmálinu
framar í bókinni. Getur þar að líta
margan fallegan grip, 1 >æðj útlend-
an og innlendan.
Bókin er í einu orði sagt, hin
eigulegasta og besta, sem hver
hestaeigandi þarf að eignast og lesa
og kynna sér rækilega til þess svo
að lifa eftir henni.
E. Þ. St.
1.0 0F. = 0blP.s 1184198'/*
-Ptr.st
Veðrið í morgun.
Hiti í Reykjavík 4 stig, Isa-
firði 4, Akureyri ö, Seyðisfirði
6, Vestmannaeyjum 5, Stykkis-
hólmi 2, Blönduósi 5, Raufar-
höfn 4, Hólum í Hornafirði 6,
Grindavík 5, Færeyjum 5, Jan
Mayen 5, Hjaltlandi 3, stig.
(Skeyti vantar frá Julianehaah,
Angmagsalik og Káupmanna-
höfn). Mestur hiti hér í gær 8
stig, minstur 3 stig. Úrkoma 0,4
mm. — Yfirlit: Lægð yfir Vest-
fjörðum á lireyfingu austur eft-
ir. ísfregn: íshrafl og nokkurar
ísspengur- á Strandagrunni alt
vestur undir Kögur. Horfur:
Suðvesturland, Faxaflói: Stinn-
ingskaldi á norðan eða norð-
vestan. Skúrir. Breiðafjörður,
Vestfirðir: Vestan og norðvest-
an kaldi. Slydda. Norðurland,
norðausturland: Suðvestan kaldi
og rigning i dag, en norðvcstan
kaldi og dálítil snjóél í nótt.
Austfirðir, suðausturland: Vest-
an og norðvestan kaldi. Ur-
komulaust að mestu.
Botnvörpungarnir
Draupnir kom af veiðum í gær
með 65 tn., en í morgun Skalla-
grímur með 125 tn., Þórólfur með
I2r og Sindri með 58 tn. Gulltopp-'
ur er væntanlegur af veiðum í dag.
Kaupendur Vísis,
sem verða fyrir vanskilum á
blaðinu, eru vinsamlegast beðn-
ir að gera afgreiðslunni aðvart.
Símar 400 og 1592.
Skip Eimskipafélagsins.
Gullfoss kom i gærkveldi kl. 11
að vestan og norðan. Goðafoss fer
frá Hamborg í dag. Brúarfoss fer
frá Kaupmannahöfn á morgun.
Dettifoss er á útleið. Lagarfoss
kom til Norðurf jarðar kl. 12 á há-
degi í gær.
Söngkensla.
Ungfrú Jóhanna Jóhannsdóttir
auglýsir söngkenslu hér i blaðinu í
dag. Til viðtals á Laufásvegi 53.
Simi 116.
Merkúr
heldur aukaaðalfund annað kveld
kl. 8)4, sbr. augl. hér í bl. í dag.
Ver'ða lagðar fyrir fundinn marg-
ar tillögur um breytingar á lögum
félagsins og er því injög áríðandi
að allir félagsmenn komi á fundinn.
Félagsmenn þeir, sem ekki hafa
fengið tillögur stjórnarinnar um
breytingar þessar, gefi sig fra'm á
skrifstofu Merkúr, Lækjargötu 2,
sími 1292.
Kvikmynd
um samtök verslunarmanna í
Þýskalandi verður sýnd að tilhlut-
un Verslunarmannafélagsins Merk-
úr í kveld kl. y/ í Nýja Bíó. Mun
Wichmann, verslunarfræðingur frá
Hamborg, skýra myndina. — Mun
verða mjög fróðlegt og gagnlegt
fyrir verslunarmenn að sjá kvik-
mynd ])essa, má márgt af henni
læra. Þess er því vænst, að aðsókn
verði mikil. Myndin er einstök í
sinni röð og lærdómsrík. *
Leikhúsið.
,,Á útleið“, hinn góðkunni og
ágæti sjónleikur, var sýndur i Iðnó
í gærkveldi vi'ð mjög mikla aðsókn
og hinar bestu viðtökur. Leikurinn
mun ckki verða sýndur aftur fyrr
en næstkomandi sunnudag. -— Ann-
að kveld hefir Leikfélagið barna-
leiksýningu í Iðnó og verður ])á
sýnd ,,Töfraflautan“, æfintýraleik-
ur eftir Óskar Kjartansson.
Utflutningur á saltkjöti
nam í mars s.l. 2.675 tn., ver'ö
kr. 118.240, en á tímabilinu
jan.—mars 3.645 tn., verð kr.
165.560. Á sama tímabili í fyrra
749 tn., verð kr. 76.980.
E.s. Lýra
kbm til Vestmannaeyja i morgun
kl. 5-
Utflutningur á freðkjöti
nam í mars s.l. 531.130 kg.,
verð kr. 254.720, en á tímabil-
inu jan.—-mars 544.841 kg.,
verð kr. 265,620. Á sama tíma-
hili i fyrra 362.552 kg., verð
kr. 297,220.
Útflutningur á fiskmjöli
nam i mars §.l. 510.540 kg.,
verð kr. 146.580, en á tímabil-
inu jan.—ípars 1.119.460 kg.,
verð kr. 313.580. Á sama tíma-
í fyrra 1.145.200 kg., verð kr.
394.850.
Skátastúlkur.
Ariðandi fundur annað kveld kl.
8/.
Útflutningur á síldarmjöli
nam i mars s.l. 50.000 lcg.,
verð kr. 10.670, en á tímabilinu
jan.—mars 373.000 kg., ver'ð kr.
77.150. Á fyrsta fjórðungi árs-
ins 1931 var ekkert síldarmjöl
flutt út:
Lýsisútflutningurinn
nam 564.610 kg. i mars s.l.,
verð kr. 333.540, en á tímabil-
inu jan.—mars 755.530 kg.,
verð kr. 430.520. Á sama tíma
i fyrra 357.640 kg,, verð kr.
192.270.
Sumar og fermingarkortin
í stóru og fallegu úrvali fást í
Safnhúsinu.
Málfundafélagið Óðinn
síðasti fundur vetrarins i kveld
á venjulegum stað og tima. Um-
ræðuefni samkvæmt fundarbo'ði.
Ritsafn
Steingríms Thorsteinssonar I.—
II. i fallegu bandi fæst nú aftur
hjá öílum bóksölum. Kærkomin
fermingargjöf.
Höfnin.
Tveir franskir botnvörpungar og
einn spánverskur komu inn í gær og
dag, til að taka vatn, salt og kol.
Gengið í dag.
Sterlingspund . . .. . kr. 22,15
Dollar . — 5,90
100 ríkismörk ... . — 140,38
— frakkn. fr. ... . — 23.44
— belgur . — 82,70
— svissn. fr . — 115,06
— lírur . — 30,48
— pesetar . — 45,54
— gyllini . — 239,84
— tékkósl. kr. . . , — 17,61
— sænskar kr. . . . — 110,51
- norskar kr. . . . — 112,94
— danskar kr. . . . — 121,44
GuIIverð
íslenskrar krónu er nú 63,25.
Otvarpið í dag.
10,00 Veðurfregnir.
12,15 Hádegisútvarp.
12.30 Þingfréttir.
16,00 Veðurfregnir.
19.30 Veðurfregnir.
19,40 Grammófóntónleikar:
Píanó-sóló.
20,00 Ivlukkusláttur.
Bókmentafyrirlestur:
Einar Benediktsson —
(Guðm. Finnbogason).
20.30 Fréttir.
21,00 Tónleikar: Alþýðulög
(Útvarpskvartettinn.
Einsöngur (Einar Mark-
an): Gamle Mor og Ung-
möen, eftir Grieg; Ef
sofnað eg get ekki, eftir
Þorstein; Heimþrá og Sá-
uð þið hana systur mína,
eftir Pál ísólfsson.
Grammófón: Serenade,
eftir Toselli; Menúett,
eftir Bolzoni, og Slav-
neskir dansar, eftir Dvo- .
rák.
Metaskrá
Iþróttasambands íslands
1. janúar 1932.
Kappganga. 5000 st. kappgangyi,
27 m. 25 sek. Haukur Einarsson
(K. R.), sett 16. júni 1929.
Hlaup. 100 stiku hlaup. 11,3
sek. Garðar S. Gislason (í. R.),
sett í Rvík 25. sept. 1926. — 200
st. 23.4 sek. GarSar S. Gíslason.
Sett 26. sept. 1926. — 400 st. hlaup
54,6 sek. Stefán Bjarnason (Á.).
Sett 7. ágúst 1927. — 800 st. 2 m.
2,4 sek. Geir Gígja (K. R.). Sett
í Khöfn 11. júli 1927. — 1000 st.
2 m. 39 sek. Geir Gigja. Sett x
Khöfn 16. maí 1930. — 1500 st.
4 m. 11 sek. Geir Gígja. Sett í
Khöfn 11. júlí 1927. — 3000 st.
9 m. 1,5 sek. Jón Kaldal (í. R.).
Sett i Khöfn 25. júlí 1922. — 50OO
st. 15 m. 23 sek. Jón Kaldal. Sett
i Khöfn i ágúst 1922. — 10000 st.
34 111. 13,8 sek. Jón Kaldal. Sett í
Rvik í sept. 1921. — 40200 st,
Maraþonhlaup 2 st. 53 m. 6 sek.
Magnús Guðbjörnsson (Iv. R.).
Sett 5. sept. 1928 i Rvík. — 4X
100 st. boðhlaup 48,8. Glímufélag-
ið Ármann. Sett í Rvik 18. júní
1922. — 4 X 400 st. boðhlaup 3 m.
52 sek. Glímuf. Ármann. Sett í
Rvík 21. júní 1922. — 1500 st.
boðhlaup (800—400—200—100) 3
m. 47 sek. Glímuf. Ármann. Sett
17. júní 1930. — 110 st. grinda-
hlaup 18,4 sek. Ingvar Ólafsson
(K. R.). Sett 16. sept. 1931. —.
Hástökk með atrennu 1.755 st.
Helgi Eiríksson (í. R.). Sett 6.
júní 1930. — Hástökk án atrennu
1.27 st. Ósvaldur Knudsen (í. R.).
Sett 18. júní 1924. — Langstökk
með atrennu 6.55 st. Sveinbjöm
Ingimundarsón (í. R.). Sett 18,
júní 1928. — Langstökk án at-
rennu 2.82 st. Jörgen ÞorbergssOtt
(Á.). Sett 29. ágúst 1926. — Þrí-
'stökk 12.87 st- Sveinbj. Ingimund-
arson (í. R.). Sett 17. júni 1928.
— Stangarstökk 3.25 st. Friðrík
Jesson (Á.). Sett 17. júni 1929.