Vísir - 06.06.1932, Blaðsíða 2

V I s I R
Ullarballar!
Nýkomnir 1 fl. 7 Ibs. uliarbaliar.
Frá Alþingi
Rómaborg 5. júni.
United Press. FB.
Frá Ítalíu.
Seinni liluta dags í gær kom
lögreglan í veg fyrir, að fram-
kvæmt væri áform um að
drepa Mussolini. Lögreglan
handtók mann nokkurn i nánd
við embættisbústað bans.
Maður þessi liafði skammbyssu
og tvær sprengjur i fóruin sín-
um. Hann hefir játað, að liann
hafi ætlað' að drepa Mussolini.
-—- Maðurinn var með falsað
vegabréf. Hann kveðst heita
Angelo S. Bardeletto og hafa
lcomið frá Svisslandi.
Santiago 5. júni.
United Press. FB.
Stjórnarbylting á Chile.
Montero-stjórninni hefir
verið hrundið frá völdum. Her-
stjórn liefir verið sett á stofn í
landinu. Yfirmaður hennar
heitir Davila.
Santiago (». júní.
United Press. FB.
J af naðarm ann ast j órn hef ir
verið sett á stofn i Chile og
liefir það aldrei komið fyrir áð-
ur í sögu landsins. Stjórnar-
byltingum i Cliile fylgja vana-
lega blóðsútheílingar miklar,
en að þessu sinni var það eigi
svo, þvi að að eins þrír menn
biðu bana, en sextíu og þrir
særðust. — Stofnað liefir ver-
ið ráð (junta) til þess að
stjórna landinu og er Puga
liershöfðingi forseti ráðsins. í
því eiga einnig sæti Enrique
Matte og Carlos Davilla, fyrr-
verandi sendiherra í Wasbing-
ton. Mun hann liafa átt mestan
þátt í að undirbúa stjórnar-
byltinguna. Ivvað liann svo að
orði, að ríkisstjórnin áformaði
að framkvæma hugsjónir jafn-
aðarmanna en ekki kommún-
ista. Hvorki eignir innlendra
né erlendra manna kvað hann
verða gerðar upptækar. Samn-
ingar við erlend félög og ríkis-
stjórnir verða lialdnir. Fyrsta
hlutverk liinnar nýju ríkis-
stjórnar verður að láta lausa
alla pólitiska fanga og greiða
fyrir öllum, sem geta eigi
greitt liúsaleigu. Loks liefir
ríkisstjórnin fyrírskipað, að
taka skuli til ibúðar öll óleigð
hús.
Síðar: Ráðstjórnin liefir
rofið þingið. — Alt með kvrr-
um kjörum í landinu.
Berlín, 6. júní.
United Press. - FB.
Nazistar vinna enn á
í Þýskalandi.
Þingkosningar liafa fram
farið í Mecklenburg—Sohwerin
og fengu Nazistar nærri þvi
50% greiddra atkvæða. Þeir
fengu meiri hiuta þingsæta.
í fyrradag.
—o—
í gær var hér í blaðinu skýrt
frá fundum sameinaðs þings á
laugadag, en frásögn af deilda-
fundunum varð að J)iða Idaðs-
ins i dag vegna rúmleysis.
I e f r i d e i 1 d
liófst fundur kl. 5 síðdegis á
laugardag, og voru finnn mál á
dagskrá.
1. Kosning milliþingafor-
seta deildarinnar. — Stendur
svo á um alla liina reglulegu
forseta deildarinnar, að eng-
inn þeirra er búsettur liér í
liænum, og þegar svo er, verð-
ur slík kosning fram að fara.
Var Jónas Jónsson, hinn ný-
afsetti dómsmálaráðlierra, kos-
inn milliþingaforseti deildar-
innar með atkvæðum fram-
sóknarmanna, en ýmsum þótti
þó sem sú kosning væri miður
lögleg, því að ekki fékk liann
meiri liluta atkvæða, svo sem
þingslcöp mæla fyrir.
2. Frv. til laga um lúfreiða-
skatt. — Var frv. afgreitt til
neðri deildar með þeirri breyt-
ingu, að skatturinn falli niður
í árslok 1933, í stað þess sem
lionum var ætlað að vera var-
anlegur samkv. frv.
3. Frv. til fjáraukalaga fyr-
ir árið 1930. — Frv. var vísað
til 3. umr. með atkvæðum
framsóknarmanna, en Jón
Baldvinsson var úrskurðaður
óatkvæðisbær.
4. Frv. íil laga unx samþykt
á landsreikningnum 1930. —
Þessu frv. var sömuleiðis vís-
að til 3. umr. með atkvæðum
þeirra frámsóltnarmanna, með
liinum sömu forsendum og áð-
ur, að Jón Baldvinsson bæri
að skoða sem óatkvæðisbæran.
5. Frv. til laga um lieimild
fyrir ríkisstjórnina til að
leggja á tekju- og eignarskatts-
aulca. — Frv. var vísað til 3.
umr., og síðan tekið fyrir á
nýjum fundi og afgreitt til
neðri deildar. Samkv. ákvæð-
um frv. er stjórninui heimilt
að innheimta aukreitis tekju-
og eignarskatt fyrir árið 1932,
þó ekki fyrr en eftir 1. okt., og
má skattaukinn nema 25% af
skattinum eins og hann er í ár
samkv. gildandi lögúm um
tckju- og eignarskatt. Þó er
stjórninni óheimilt að inn-
heimta lægri uppliæð en 2 kr.
lijá gjaldanda.
í n e ð r i d e i 1 d
hófst fundur sömuleiðis kl. 5
á laugardag, og voru þar 3 mál
á dagskrá.
J. Frv. til fjárlaga fyrir ár-
ið 1933. — Ein breytingartill.
lá fyrir við frv. frá jafnaðar-
mönnum, þess efnis, að veittar
vrðu 350.000 kr. til atvinnu-
bóta í kaupstöðum og kaup-
túnum, að því tilskildu, að
lilutaðeigandi bæjar- og sveit-
arsjóðir legðu fram tvöfalt
framlag á móti, enda væri
þeim jafnframt gefinn kostur
á láni í þessu skyni, er næmi
lielmingi af framlagi þeirra.
Var þessi tillaga samþykt með
14:1 atlcv. og frv. siðan af-
greitt til efri deildar aftur.
2. Frv. til laga um Jiráða-
Jiirgðabreyling nolckurra laga.
— Frv. var afgreitt til efri
deildar aftur með þeirri Jireyt-
ingu, að tekjur tóbakseinka-
söluniiar slcyldu renna í ríkis-
sjóð til 1. júlí 1933, i stað þess
að i frv. var þella álcvæði bund-
ið við árslok 1933.
3. Frv. til laga um lieimild
lianda ríkisstjórninni til þess
að talca lán til skipaviðgerðar-
stöðvar i Reykjavík. — Er þetta
nýtt frv., Iiorið fram af Einari
Arnórssyni, og var frv. afgreitt
til efri deildar með margföld-
um afbrigðum frá þingsköp-
um, en slikt vill oft lirenna við
i þinglok, þegar liraða þarf af-
greiðslu mála vegna væntaii-
legra þingslita. Samkv. frv.,
eins og neðri deild afgreiddi
það til efri deildar, er stjórn-
inni lieimilt að ábyrgjast alt
að 125.000 kr. lán fyrir drátt-
arbraut liér í Reykjavík, gegn
balcábyrgð Reykjavíkurbæjar,
og er svo tilskilið, að fyrirtæk-
ið geti tekið til starfa fyrir 1.
mars 1933.
Samsteypnstjðrn.
iÞess verður vart, að einstaka
menn meðal sjálfstæðismanna
telja það jafnvel alt að því ó-
liæfu, af sjálfstæðisflokknum á
Alþingi, að liafa nokkra sam-
vinnu við framsóknarflokldnn
í stjórn eða um stjórnarmynd-
un. Þeir geta þó ekld neitað því,
að eins og þing er nú skipað,
þá geta sjálfstæðismenn ekki
komið nokkru máli fram á
þingi, ncma i samvinnu við
framsólaiarmenn, eða að kjör-
dæmamálið sjálft verður elcki
leyst með öðrum Jiætti. — Og
livernig mundi þetta verða,
jafnvel eftir að fullum réttlæt-
iskröfum er fullnægt í kjör-
dæmamálinu?
Það er kunnugt, að enginn
stjórnmalaflokkur í landinu
ræður ’yfir lireinum meirihluta
atkvæða við almennar þing-
kosningar. Við síðustu þing-
kosningar liefðu 43 þingsæti
skiftst á milli þingflokkanna
þannig, að sjálfstæðismenn
liefðu hlotið 20, framsókn 10
og jafnaðarmenn 7, cf fult jafn-
rétti liefði verið í lcosningarfyr-
irkomulaginu. Það gat þannig
enginn þiiigflokkurinn myndað
stjórri á eigin spýtur.—- Fram-
sóknarflokkurinn hefði getað
myndað stjórn með stuðningi
jafnaðarmanna. Sjálfstæðis-
menn hefði getað myndað
stjórn með stuðningi nokkurs
liluta framsóknarfl. Og þann-
ig verður það að öllum líkind-
um í framtíðinni, meðan floklca
skiftingin eru svipuð því, sem
liún er nú.
En eiga þá sjálfstæðismenn í
framtíðinni að neyða þann Jiluta
framsóknarflokksins, sem held-
ur kýs samvinnu við þá, held-
ur en við jafnaðarmenn, til þess
að mynda stjórn með jafnaðar-
mönnum, með því að neita
þeim um samvinnu. — Til þess
mundu kenningar Iiinna ein-
strengingslegustu flokksmanna
leiða.
Það, sem nú liefir gerst i
þinginu, er ekkert annað en
það, sem áreiðanlega hlýtur að
margendurtaka sig i framtíð-
inni, að sjálfstæðismenn liafa
tekið liöndum saman við þá
menn innan framsóknarflokks-
ins, sem næstir þeim standa í
skoðunum. Og þetta liefir nú
verið gert i þeim tilgangi, fyrst
og fremst, að reyna að leiða
kjördæmamálið til farsælla og
friðsamlegra lykta.
Það er því svo fjarri livi, að
með þessu liafi verið höfð í
frammi nokkur óhæfa, að sjálf-
stæðisflokkurinn liefði alger-
lega brugðist skyldu sinni við
góðan málstað, ef liann liefði
ekki tekið þennan kostinn. Og
um leið liefir sjálfstæðisflokk-
inum tekist í framkvæmdinni
að lagfæra að nokkuru misrétti
kjördæmaskipunarinnar.
Og í raun og veru þurfa menn
ekki annað en að skygnast svo-
lítið í kringum sig, til þess að
sannfærast um það, að það, sem
liér liefir skeð, er alsiða i öll-
um þingræðislöndum. Hvergi i
nokkuru landi situr stjórn að
völdum, sem styðst eingöngu
við einn flokk. Alstaðar eru það
samsteypustjórnir, sem með
völdin fara, eða stjórnir studd-
ar af öðrum þmgflokkum að
meira eða minna leyti. Og í
Englandi sameinast í stjórninni
hinir römustu andstæðingar frá
fyrri tímum.
Og jietta þarf á engan liátt
að kosta það, að sjálfstæðis-
menn taki á sig að nokkru leyti
ábyrgð á syndum fyrverandi
stjórnar. Auðvitað kemur slikt
ekki til mála. Og ]iví var það,
t. d., að allir þingmenn sjálf-
stæðisflokksins í efri deild
greiddu á laugardaginn at-
kvæði á móti fjáraukalögum og
landsreikningi fyrir árið 1931.
Með þvi er sýnt, að þeir ætla
ekki að taka á sig ábyrgð á
gerðum fyrverandi stjórnar.
Ritfregn.
—o—
Guðbrandur Jónsson: Moldin
kallar og aðrar sögur. Út-
gefandi: Ólafur Erlingsson.
Ileykjavík 1932.
I.
Guðbrandur Jónsson hefir
farið víða og veit sjálfsagt af
eigin og annara reynslu, livern-
ig moldin kallar, eða föðurland-
iðdregur til sín aftur börnin sín,
hve langt sem þau liafa koinið
út í heiminn. „MoIdin“ eða föð-
urlandið er í ýmsum mynduin
fyrir þeim. Stundum er það
ung bláeyg berhöfðuð stúlka,
sem rekur kýr með reiptagl í
hendinni, sturidum kotbær i
skuggahverfinu, þar sem göm-
id fátæk og fórnfús móðir
prjónaði syni sínum fegurstu
sokkana, áður en hann fór að
heiman. Stundum lcallar mold-
in manninn til grafar með því
að Maríulikneskiö, sem liann
hefir smíðað í eftirlíkingu af
Guðrúnu sinni, sem liann ung-
ur unni, réttir fram hendurnar
móti lionum til að sættast á
unnið æskubrot, en liann deyr
af hrifningú yfir kraftaverk-
inu. Fyrir Gottskálki grimma
er það fagurt fermingarbarn,
sem heldur honum frá að lýsa
banni yfir lienni og manni
hennar og hneigir liann til að
gera erfðaskrá fyrir sálu sinni
áður en moldin kallar liann til
grafar.
II.
Tvær sögurnar eru úr ka-
þólskum sið, Pygmalion, og
Erfðaskrá Gottskálks
Hin vandaða blöndun
af ilmandi egipzku
tóbaki, sem er í Teo-
fani cigarettum, —-
skipar þeim á bekk
með hinuni dýrustu
og bestu cigarettum,
sem revktar eru af
þeim vandlátustu. —
Þó er verðið svo lágt,
að allir geta rejTkt
þær. —- 20 stk. 1.25.
TEOFANI & Co. Ltd.
grimma. Þar er liöfundurinn
svo fróður og viss sem best má
verða, og flestir aðrir, sem þó
vita eittlivað, í liinni veraldlegu
sögu vorri, en lítið um kirkj-
una, lita svo á málið, sem hann
skrifi þar óritaðar rúnir úr
sögu landsins. Þannig litu Skot-
ar áður á skáldsögur Walter
Scotts sem snérust um sögu-
lega atburði, að þær væru saga
Skotlands.
III.
Frásögnin er teprulaus, en
sjaldan grófgerð. í máli liöfund-
arins er karlmannlegur málm-
hreimur sem lætur vel í eyr-
um.,Sol Salutis6 og,Yinnuhönd-
ur‘ eru áhrifamiklar sögur,
og enda á þann liátt, sem hver
góður og göfugur maður mundi
óska. Báðar sýna þær livernig
tveir ungir menn hvor í sínu
lagi kasta af sér liræsnisliamn-
um, sem þeir éru færðir í
.heima hjá foreldrum sinum og
verða að almennilegum mönn-
um, sér sjálfum til láns. „Hala-
stjarnan“ er ádeila á jiólílikina
i þinginu hér áður; þar er ver-
ið að ræða frumvarp„um friðun
hrafna, eða lunda, eða eitthvað
því um líkt“ „svo blátt áfrani
og svo eðlilega nautheimsku-
legt“ „að alstaðar blikar á hina
slajjanda deyfð“. Hver sem vill
kynna sér innihaldið verður að
lesa söguna sjálfa.
Fyrsta sagan, sem lieitir
„Moldin kallar", fer fram í
Hamborg á jólanótt og byrjar
með að lýsa aðföngunum til
kvöldsins, og kyrðinni miklu
eftir kl. 6. Höfundurinn lýsir
þvi að lokum með þessum orð-
tifti:
„Nóltin lielga var sigin yfir
heimsborgina.“ - Hann fór inn
í veitingahús eftir meðmælum;
fékk leyfi til að setjast lijá
nokkuð druknum manni, sem
talar vel þýsku. Við það að
sögumanni varð að orði: „And-
skotans klaufi getur maðurinn
verið“, lítur hinn upp. „Ertu
landi, karl minn?“ og þeir
byrja að tala saman á íslensku.
Maðurinn liafði verið í förum í
25 ár, þá kallaði skyldustarf
hann heim í þorpið þar sem
hann liafði verið, „það var
heimsbær með sextíu íbúa“.
Og þar sá liann stúlkuna sem
bíður þess, að hann komi heim
aftur. Þessa sem var moldín
sem kallar liann. ■— „Rauða