Vísir - 17.07.1932, Blaðsíða 2

V I S I R
tojteim&Ot^EMOÍ
Víking hafpamjöl í pðkkum.
bygggpjón í pðkkum.
Hreinn— ódýr* og heilnæmup
matup. Ráðlagðup af læknum.
Hessian
Bindigarn Saumgarn
Fy pirliggj andi.
Þórðnr Sveinsson & Co.
Norskar
loftskeytafregnir.
Osló, 1(5. júlí. NRP. — FB.
Finn Devold hefir sent Tidens
Tegn skeyti þess efnis, að hann
fallist á að svæði það í Græn-
landi, sem hann liefir helgað
Noregi, verði kallað „Land Frið-
þjófs Nansens“.
C. Möller, leiðtogi hægri-
manna í Danmörku, hefir kraf-
ist þess, að utanrikismálanefnd
ríkisþingsins verði köiluð til
fundar. Möller leggur til, að af
Dana hálfu verði unnið lcröftug-
lega gegn áformum Norðmanna
í Grænlandi. Einnig leggur hann
til, að leiðangursmönnum, sem
hætta slafar af, verði bönnuð
landganga i Grænlandi.
Stauning forsætisráðlierra
hefir lýst þvi yfir í Social-demo-
kraten, að hann sé mótfallinn
ummælum hægrimanna um
Grænlandsmálið.
„Isbjörn" lagði af stað í dag
frá Tromsö áleiðis til Græn-
lands. Á skipinu tóku sér fari
leiðangursmenn, tveir flokkar.
Fyrirliði annars flokksins er
Jon Giævers, en liinn maður að
nafni Töllefsen. „Quest“ fór
einnig af slað frá Tromsö i dag
áleiðis til Grænlands. Skipið
hefir á leigu frakkneskur mað-
ur, Micliael að nafni, sem hefir
siglt kringum hnöttinn.
Lögmaður ríkisins hefir á-
lcveðið lögsókn á hendur verk-
fræðingnum Hagemann hjá
Norsk Hydro, fyrir óráðvand-
lega meðferð á starfræksluáætl-
unum.
Samningar þeir, sem gildandi
eru i pappírsiðnaðinum liafa
verið endurnýjaðir frá 1. ágúst
um eins árs bil.
Gengi: London 20,12. Paris
22,40. New York 5,6Sy2. Stokk-
hólmur 103,50. Ivaupmanna-
höfn 109,25.
Bankamál
og blaðaskrif.
—o——
Alþýðublaðið licfir lengi lagt
mikla stund á að fræða lesend-
ur sína um viðskifti Islands-
banka. Munu skrif ritstjórans
hafa átt sinn þátt í þvi, að traust
manna á íslandsbanka fór mjög
þverrandi. Svo fór að lokum,
að Islandsbanki lenti í því öng-
þveiti, að það reið stofnuninni
að fullu. Hér skal eigi út í það
farið að ræða, að hve miklu
leyti það kann að liafa verið
réttmætt að ræða opinberlega
viðskifti íslandsbanka. Vafa-
laust má ýmislegt til færa til
sönnunar því, að bankanum
hafi eigi verið stjómað af þeirri
forsjá og gætni, sem vera átti.
Mig brestur kunnugleika til að
ræða ítarlega um þau mál, enda
hefi eg fráleitt hvorki gáfur né
bankaipálaþekkingu á horð við
ofurmenni það, sem hefir rit-
stjórn Alþýðublaðsins á liendi.
Eg vil að eins geta þess, til þess
að koma i veg fyrir misskiln-
ing, að eg tel mikla nauðsyn á
þvi, að bönkum sé stjómað af
gætni, forsjá og samviskusemi,
að almenningstraustið á slíkum
stofnunum sé í engu rýrt að
nauðsynjalausu og þess sé gætt,
að ræða opinberlega um við-
skifti bankanna á þann hátt, að
af fullri sanngirni sé og þeim
hættulaust. Það munu nú flest-
ir á þeirri skoðun, að ógætilega
hafi verið um íslandsbanka
skrifað, hvað sem um viðskifta-
starfsemi hans annars má segja;
og hefði verið betur, ef þeir,
sem tóku sig til að skrifa um
þau, hefði gætt þess að liugsa
líka um framtíð stofnunarinn-
ar og ganga heldur ekki fram
hjá því gagni, sem stofnun þessi
gerði um langt skeið, þótt mis-
fellurnar kunni að hafa verið
margar á liðnum árum. Enginn
getur neitað því, að íslands-
hanki gerði kleifar miklar
framfarir í landinu. Og þ\d má
ekki gleyma. Það má ekki ein-
hlíiia á þær misfellur, sem orð-
ið liafa. Eg hefi sist á móti því,
að rætt sé um misfellurnar, en
það á að gera það gætilega og
ekki í pólitískum tilgangi.
Bankastarfsemina á einmitt að
taka út úr stjórnmáladeilunum.
Og bankastjórar eiga ekki að
taka opinberlega þátt í stjórn-
málum. Sömu reglur eiga að
gilda um bankastjóra Útvegs-
bankans og Búnaðarhankans
og Landsbankans.
Mér hefir virst, eins og að
framan hefir verið dre])ið á, að
í skrifum Alþýðublaðsins um
bankamálin, hafi ekki verið
nema hálfsögð sagan. Þess
góða, sem uf starfsemi bank-
ans leiddi, er að litlu eða engu
getið. Enn er ein lilið á málinu:
Menn alment líla á Útvegs-
banka Islands sem nokkurs-
konar framhaldsstofnun ís-
landsbanka. Það þarf enginn að
efast um, að á meðan haldið
verður áfram pólitískum undir-
róðri út af misfellum Islands-
bankaviðskiftanna, nær Útvegs-
bankinn aldrei ahnennings-
trausti — því miður. Óíafur
Friðriksson ætti að athuga
þetta og skrifa um misfellurnar,
sem urðu á stjórn íslandsbanka,
af gætni og sanngirni, ef hann
þarf endilega um þær að ræða.
Og hann ætti að gæta þess, að
skrifa af sanngirni um Lands-
hankann og Útvegsbankann —
hann og aðrir, sem í blað hans
skrifa, taka tillit til almennings-
hagsmuna, en ekki einblina á
að nota misfellumar í pólitísk-
um tilgangi. Almenningi er á-
reiðanlega enginn hagur í, að
traust manna á peningastofnun-
um i landinu fari enn þverr-
andi. Aðalatriðið er að vinna að
því, að girt verði fyrir misfell-
ur í framtiðinni. En það tekst
ekki með því að skrifa um
bankamál eins og Ólafur Frið-
riksson, Jónas Jónsson og „ungi
lögfræðingurinn“ („cand. jur.“
Ólafur Friðriksson eða „cand.
jur.“ Jónás Jónsson?), sem ný-
lega er farinn á stúfana í Al-
þýðublaðinu.
Og kannske mætti þessir
herrar og fleiri athuga enn eitt
atriði. Alþýðublaðið birtir lista
yfir menn og fyrirtæki, sem Is-
landsbanki tapaði á liðlega 18
miljónum króna, að sögn „unga
lögfræðingsins“. Ef þessi listi
er réttur verður þvi tæplega á
móti mælt, að bankastjórn Is-
landsbanka liafi lánað fé ógæti-
lega, nema hún hafi sýnt eða
sýni fram á annað opinberlega.
Menn gæti þó hugsað sér, að af
ýmsum ástæðum hafi þótt rétt
að halda við fyrirtækjum þeim,
og atvinnurekendum sem minst
er á í Alþýðublaðinu, a. m. k.
sumum, en vel má þó vera, að
bankinn hafi lánað þeim ófor-
svaranlega. Eg skal kannast
við það, að eg á bágt með að
trúa öðru, en tek aftur fram, að
eg hefi ekki skilyrði til að dæma
um þetta. En mér er ljóst og
það mun flestum, að einnig hér
er ekki nema hálfsögð sagan.
Setjum svo, að bankinn hafi
tapað 18 miljónum króna á
þeim mönnum og fyrirtækjum,
sem nefnd eru i Alþýðublaðinu.
En — væri nú ekki vert, fyrst
blaðið vill fá æfiferilsskýrslur
aílra þeirra manna, sem við lán-
tökurnar voru riðnir, að át-
liuga sérstaklega og mjög ítar-
lega, hvað hafi orðið af þessum
töpuðu 18 miljónum króna?
Mér leikur sterklega grunur á,
að óvilhöll rannsókn mundi
leiða í ljós, að mestur hluti
þessa fjár hafi runnið til þjóð-
arinnar. Menn þeir, sem Al-
þýðuhlaðið er að tala um, hinir
óttalegu íhaldsmenn, sem fengu
féð að láni (náttúrlega eru J>eir
ekki nærri allir íháldsmenn)
hafa vafalaust ekki nema lítið
eitt, ef til vill ekkert af þessum
18 miljónum. Það hefir vafa-
laust farið að mestu til þess að
halda atvinnutækjunum gang-
andi, i vinnulaun til alþýðu
manna m. a. Peningarnir hala
farið i fyrirtæki, sem ráðist
hefir verið i, húsabyggingar,
bryggjubyggingar, efniskaup til
útgerðar, skipakaup o. s. frv.,
o. s. frv. Hafi sumir lánþiggj-
endanna reist sér „villur“ þá
höfðu menn líka atvinnu af þvi
og jafnvel af eyðslu þeirra hefir
leitt, að ])eningarnir hafa hald-
ist í umferð. Eg er hér ekki að
tala um, hvað sé forsvaranleg
og óforsvaranleg meðferð á
lánsfé. Eg veit vel hverjum
skyldum lánþiggjandinn hefir
að gegna. Eg vil að eins henda
á, að það eru allar likur sem
benda til þess, að þessar 18 mil-
jónir hafi runnið að mestu til
þjóðarinnar. Mörg, ef ekki öll
þau fyrirtæki, sem hafa farið
um, hafa veitt fjölda manna
lífsviðurværi. Sé gcngið fram
lijá því, er ekki nema liálfsögð
sagan. En þannig er um þetta
skrifað í Alþbl., að engu er lik-
ara, en að lánþiggjendumir
hafi enn lánsféð handa milli og
liggi á þvi sem ormar á gulli.
Eg ætla nú að gera ráð fyr-
ir þvi, enda þótt jnargir æth
annað, að Ólafur Friðriksson
vilji stuðla að gætilegum lieil-
brigðum bankaviðskiftum,
þrátt fyrir ])að hvernig hanu
skrífar um þessi mál. Og eg
gerí ráð fyrir, að liann meini
það, að liann sé með þessu að
sannfæra þjóðina um, að mis-
fellur liðinna ára sanni, að taka
l>eri upp socialistiskt skipulag
og þá komist alt í besta lag. Eg
ætla ekki að ræða það við hann
að sinni, en vil taka fram að eg
er þar á öðru máli. Eg ætla ekki
að ræða um það t. d. hve mörg
fyrirtæki liafa blessast við það
isama skipulag, senx Ólafur
Friðriksson vill uppræta o. s.
frv. Eg vil að þessu sinni að
eins benda honum á, að jafnvel
þótt hann liti svo á, að íhaldinu
og íhaldsskipulaginu sé um að
kenna alt, sem miður hefir far-
ið, og telji því réttmætt að gera
það, sem hann getur, til að rífa
það niður, að afleiðingin af
framhaldsstarfsemi hans i
þessa átt, verði hún svipuð og
verið hefir, hlýtur að verða sú,
að traust manna á peninga-
stofnunum landsins alment fer
þven-andi, og' mundi það þá
fyrst og fremst bitna á þeim
banka, sem m. a. forseti Al-
þýðusambands Islands veitir
forstöðu, vegna þess hve saga
Útvegsbankans er tengd sögu ís-
landsbanka. Sannleikurinn er
sá, að þótt menn telji Ólaf Frið-
riksson engan mann til þess að
ræða þessi mál, þá dugar það
eitt til, þegar um svona mál er
að ræða, að skrifa ógætilega, af
fákænsku og illvilja, til að spilla
áliti peningastofnana. Því má
vera, að það verlc hepnist, sem
Ólafur Friðriksson hefir tekið
að sér, þrátt fyrir liæfileika-
leysi lians og ábyrgðarleysi.
Mun þá sennilega aðdáendum
hans, ef til eru, finnast það
verðug kóróna á alt fyrra starf
þessa manns, ef honuni tekst
með heimsku sinni, illgirni og
glannaska]), að níða niður allar
peningastofnanir landsins.
Alþýðumaður.
íslenskt sælgæti.
Forgöngumenn . „íslensku vik-
unnar“ efndu til sanisætis þriSju-
dagskveldiS þ. 12. þ. m. og buðu
þangaö all mörgu fólki.
Það mun nú engin nýlunda
Jjykja hér i þessum bæ, en sam-
sætið, sem hér veröur ofurlítið
sagt frá, var ])ó með ö'örum hætti
en venjulega gerist, af því aö þeir
matarréttir sem þar voru um hönd
haf'ðir, voru allir úr innlendu efni.
Fyrst er þá a'ð segja frá síldinni,
fagurlega framreiddri, með hagan-
lega gerðum skrautsnei'öum, aug-
anu til gamans og gómsætum, þeg-
ar í munninn kom. Síldin er, svo
sem menn vita, ódýr fæða og nær-
ingarrík. Hún ætti a'ð vera á hvers
rnanns borði, og hér var það sýnt
og sannað að síldin getur einnig
farið vel á veisluborði.
Þá kom hvannasúpa ljúffeng og
góð. Ætihvönnin okkar er því ekki
að eins fögur uft og tilkomumikil,
heldur er hún jafnframt besta
súpuefni, sem íslensku húsmæð-
urnar ættu að gefa gauin að og
gæða fólki sínu á ö'Öru hverju.
Ekki má eg heldur glevma að
geta um geitaskófar-býtinginn,
sem var þriðji veislurétturinn.
Hver niundi nú trúa þvi, sem
séð hefir geitaskófina í fjallagrjót-
inu, að þessi gráleita skán sé gædd
þeim kostum. sem með þarf til
prýði og næringar á veisluborð-
um ? En i þessu samsæti bar raun
vitni um að svo er; því þarna
framreiddu snyrtilegar blómarósir,
ágætan mat úr þessari urt, sem
alt of fáum er kunnugt hvað hef-
ir til síns ágætis.
„íslensku viku salatið,“ skartaði
hið besta á fannhvítum borðdúkn-
um, og bragðaðist vel ásamt öðr-
um ísleskum grænmetisréttum, svo
sem stöppu úr skarfakáli o. fl. er
bornir voru með kjötmeti, fram-
reiddu eftir öllum „kúnstarinnar
reglum.“
Loks rak lestina fjallagrasaís.
Ekki er þörf þess að ey'ða mörg-
um orðum um ágæti fjallagras-
anna, því að i þeim búa einmitt
þau fjörefni, sem íslenski æsku-
lýðurinn hefir sérstaklega svo
mikla þörf á. en það er raunalegt
hve litið menn nota þau nú orðið.
„Grasaferðirnar“ eru svo að segja
úr sögunni, grasate þekkist varla,
og það þykir tiltökumál, ef ein-
hver húsmóðirin hagnýtir fjalla-
grös heimilisfólki sinu til fæðis. í
þessu sambandi mætti einnig
minnast á fleiri íslensk grös, sem
nota má í stað kaffis, eða í stað-
in fyrir te. þar á meðal er blóð-
bergið, vallhumallinn, rjúpnalaufið,
nturan, ljónslöppin, o. fl. urtir.
Væri ])að- nú ekki búhnykkur
íyrir heimilin okkar að safna
þessum grösum, að sumri til, þvo
þau og ]>urka og nota þau svo til
drykkjar?
Eg spái að þaö færi svo með
límanum, að við vendumst bragð-
inu svo vel, að við söknuðum
hvorki kaffis né tevatns, og vafa-
lítið mun það vera, að heilnæmari
yrðu okkar eigin innlendu grös.
Þeir, sem hafa kynst Ijúffengi
þeirra, setja sig ekki itr færi, að
gæða sér á þeim, þótt mikið vanti
á, að þau séu notuð svo sem vera
ættí.
Fjallagrasaísinn sómd’ sér veb
á veisluborðinu, svo vel að eg tel
það mikinn ábata, bæði gestum
og gestgjöfum vor á rneðal, ef
hann b'ættist við sælgætið í við-
hafnarveislunum.
Forgöngumenn íslensku vikunn-
ar hafa unnið þarft verk. Menn
gera sér það ef til vill ckki fylli-
lega ljóst enn þá, hvers virði slík
starfsemi er. En þeir hafa veríð
að reyná til að taka skýlu frá aug-
um þjóðar sinnar, skýlu, sem hef-
ir hingað til hindrað sjóií hennar,
og falið fyrir henni ýmisleg verð-
mæti eigin efna. Slíkt starf er
þakklætisvert. og á ]>að skilið að
þess sé minst í ræðu og riti. Það
er sérhverrar ])jóðar sómi og heill
að búa sem best að sínu, og bjarg-
ast við það, sent fyrir hendi er.
Samsætið á þriðjudagskveldið,
var einmitt bending í þessa átt,
og vonandi ber sú bending ]>ann
árangur, sem til var ætlast, að
mönnum fari að skiljast það betur,
að óþarfi er að seilast út fyrir
landssteinana eftir sælgæti á mat-
borðin. ,
Eg get ekki lagt frá mér penn-
an fyr en eg hefi mínnst ofurlítið
á koitu þá, sem drýgstan átti þátt-
inn í því, hvað maturinn var góð-