Vísir - 15.08.1932, Blaðsíða 2

V 1 S I R
Síldarnet
' •
útvegum við með stuttum fysrirvara frá
Gæðin viðurkend.
Jokan Hansens Sönner A.s.
Bergen.
æ
æ
æ
æ
æ
æ
æ
Þðrður Svemsson & Co. ®
æ
Símskeyti
—o—
Madrid, 14. ágúst.
United Press. - FB.
Uppreisnin á Spáni.
Spánversku einveldissinnarn-
ir, sem þátt tóku í uppreistinni,
verða sennitega gerðir land-
rækir, og hafðir i haldi í ný-
lendu Spánverja í Afriku, en
þeir menn úr hernum, sem
höfðu forgöngu á hendi i upp-
reistinni, verða leiddir fyrir
rétt, og fá mál þeirra sömu með-
ferð og önnur mál, eftir þvi sem
lög mæla fyrir um.
Dublin, 15. ágúst.
United Press. - FB.
Erfiðleikar
fríríkisstjórnarinnar.
Gerald Boland, fulltrúi De
Valera, hefir haldið ræðu í
Castlerea, og lýst því yfir, að
fríríkisstjórnin ihugi að leggja
fyrir neðrideild (Dail) frum-
varp til laga um að leggja nið-
ur efri deild þingsins (senate),
vegna þess, að hún hafi gert sig
seka uin að tefja fyrir fram-
gangi nauðsynlegra þjóðmála
og verði að telja slíkt and-
stætt liagsmunum þjóðarinnar.
ÁfeagisbroBBBBin
í sreitaiom.
Þaö er alkunna, aS áfengi er nú
bruggaö í ýntsum sveitum lands-
ins, enda fer drykkjuskapurinn í
sveitunum hraövaxandi. Hér verö-
ur eigi rætt um hverjar orsakir
liggja til þeirrar bruggunaraldar
sem virðist upprunnin í sveitunum,
að neinu ráði, að eins skal á það
ibent, aö þótt kenna mætti banninu
um bruggið, þá er það engan veg-
inn víst, aS afnám bannsins myndi
leiða af sér, að menn hætti aö
brugga áfengi. Það eru einmitt af-
ar miklar hættur á því, hvort sem
bannið verður afnumið eða ekki,
aS bruggunin haldi áfram aö fær-
ast út um sveitirnar, ef ekki verð-
ur tekiö í taumana. Og þaö er ein-
mitt þaS, sem hér þykir ástæða
•til aö benda á, að ríkisvaldið hef-
ir aldrei beitt sér, aldrei Iagt sig
fram um, aS gera ráöstafanir til
útrýmingar á áfengisbruggun i
sveitunum. ÞaS er ákaflega auö-
velt að ræSa af miklum fjálgleik
um allar hinar illu afleiðingar af
heimabruggun, aukinn drykkju-
skap, barsmíöar og meiðsli o. s.
frv. og kenna banninu um alt, en
það sanna er, aS hvaö sem um
bannið má segja, þá er svo kom-
ið, að allar líkur lænda til aS
bruggunin haldi áfram livað sem
banninu líður, svo fremi að sama
sinnuleysi verði ríkjandi hjá hinti
opinbera um að gera ráðstafanir til
jiess að uppræta heimabruggunina.
Sá, er þetta ritar, hefir alt af ver-
i'S og er andbanningur, en sér enga
ástæðu til þess, að fánýtt skraf um
bann eða ekki bann, verði látið
tefja fyrir framkvæmd þeirrar
sjálfsögðu skyldu, að gera ráðstaf-
anir til þess að uppræta. bruggun-
ina í sveitunum. Að það sé hægt,
dettur engum manni í hug að neita,
ef þeir sem laganna eiga að gæta,
verða látnir verða þess varir, að
ríkisstjórnin í landinu hafi áhuga
fyrir því, að þessum lögum sé hlýtt.
En því mun ekki verða neitaÖ, að
það sé skylda ríkisstjórnarinnar og
allra embættismanna, að stuðla að
því, að öll lög séu haldin, hvort
sem þau þykja góð eða ill. Lögum,
sem illa reynast, ber að breyta eða
afnema, en það er annað mál.
Mér er í fersku minni nokkurra
daga dvöl i fjallasveit einni á Suð-
urlandi á þessu sumri. Bruggun er
enn ekki hafin í þessari sveit. Sveit
þessi hefir verið menningar- og
f ram f ar asveit. Sóknarpresturinn,
sem þar var til skamms tíma, var
þjóðkunnur sæntdarmaður, og gæt-
ir áhrifa hans þar enn. 1 þessari
sveit hafa menn haldið trygð við
]>að gantla, en ekki hafnað hinu
nýja, sem nýtilegt er. í þessari
sveit eru blómagarðár og trjágarð-
ar á flestum bæjum og garðrækt
þar á háu stigi. Og yfirleitt hafa
menn lagt þar mikla rælct við
heintili sin. Sveitarbúar komast
alntent vel af, og þeir hafa af
engum utanaðkomandi ófögnuði
haft að segja, fyrr en í suntar. 1
sumar hafa verið nokkur brögð að
því, að ntenit úr næstu sveitum, þar
sent bruggun er hafin, hafa flutt
með sér áfengi inn í sveitina, en
af þvi hefir leitt ölvun, spjöll og
'meiðsli. Og ef að líkum ræður
verður farið að brugga í þessari.
sveit eins og fleirum innait skamms.
Þessa er hér að eins getið til að
sýna frant á, hvernig heintabrugg-
unarspillingin færist út um landið,
á meðan algert athafnaleysi er á
haírri stöðum um ráðstafanir til
þess að kveða þennan ófögnuð
niður, en öllum hlýtur að vera
ljóst, að það er hægðarleikur, ef
ríkisstjómin sýndi festu og sterkait
vilja í því, að uppræta ósómann.
Iíg get vel skilið það, að það er
freistandi fyrir stæka andbanninga,
a'ð nota sér þetta vaxandi spilling-
arástand til þess að hamra á því,
að flýta verði fyrir afnánti bann-
laganna; þeirn sé um þetta að
kenna. En slik rök er reist á ram-
skökkunt grundvelli, þegar vitað er,
að löggjafarvaldið gerir lítið sem
ekkert — sennilega ekki neitt, sem
gagn getur talist í, til þess að upp-
ræta braggunina í sveitunum.
Nú ætti ])að að vera noklairn
veginn augljóst mál, að þjóðfélag-
inu og rikinu hlýtur að verða ólrel-
anlegt tjón að því, ef ekkert verð-
ur aðhafst í þessum málum. Það
er vafalaust ha'gt að blekkja ein-
hvern hluta þjóðarinnar á þá skoð-
un, að vegna aukinnar heimabrugg-
unar verði að afnenta bannlögin, og
heimabruggunin verður sjálfsagt
einhverjum einstaklingum gróða-
vegur, en hvorugt þetta getur ver-
ið aðliald ríkisstjóm og ]>iiigi að
halda í það ófremdarástand, sem er
í þessum efnum hér á landi. En
eftir hverju er beðið, til þess að
útrýma sveitabrugguninni ? Hvað
veldur því, að ekki er hafist handa
i þessum efnum? Ríkisstjómin get-
ur upprætt heimabruggunina í sveit-
unum, ef hún vill, á nokkrum mán-
uðum, og sennilega án þess að beita
harðnesku, ef rétt er að farið. Þeir,
sem hafa áhuga fyrir upprætingu
áfengisbölsins, andbanningar jafnt
og bannmenn, spyrja: Hvers vegna
er ekkert aðhafst? Það verður
spurt, ])angað til svarið fæst, spurt
]>angað til viðunanlegt svar fæst —
og viðunandi framkvæmdir.
A.
LJtan af landi.
Siglufirði, 14. ágúst. FB.
Lík Guðmundar Skarphéðins-
sonar fanst í morgun fram af
Ríkisverksmiðjunni.
Vestm.eyjum, 15. ágúst. FB.
Þjóðhátíð Vestmannaeyja var
haldin í Herjólfsdal á laugar-
dag og sunnudag. Iiátíðina sóttu
flestir Eyjaskeggjar, eins og
vant er, og héldu til i tjöldum
sínum, sem voru að þessi sinni
250. — Á liátíðina koniu frá
Reykjavik á tveimur seinustu
skipum 200 manns. Einstök veð-
urbliða báða dagana og fjöl-
breytt skemtun, svo sem bjarg-
sig. Tveir menn sigu samhliða
livor á mót öðrum og vakti það
sérstaka aðdáun, einkum gesta.
íþróttir, ræða, söngur, flugeld-
ar, brenna o. s. frv.
Fimtán manna sveit knatt-
spymulélagsins Vals, Reykja-
vik, eru gestir Knattspyrnufél.
Vestmannaeyja. Úrslit í kapp-
leik urðu þau, að Valur sigraði
með 3:0.
Þættip
úr spænskri bókmentasögu.
Mærin frá Elche.
Það virðist svo þegar menn
líta á landabréfið, að iheriski
skaginn sé mjög einangraður,
þar sem að honum liggja höf á
þrjá vegu, en á einn veg hin
hrikalegu Pýreneafjöll þvert
yfir eiði það hið mikla, sem
tengir skagann við meginland
Evrópu. Og þvi gætu menn
hugsað, að ibúar skagans hefðu
jafnan átt hægl með að lifa
sinu lifi óáreittir, varðveita
frelsi sitt og efla þjóðfélagsein-
inguna. í rauninni liafa þó
hvorki höfin né fjöllin verið
nógu sterk víggirðing til að
bægja frá þeim útlendu innrás-
arherjum. Þvert á móti hefir
Pýreneaskaginn ekki getað
sloppið við neina þá plágu, sem
þjóðflutningar og víking her-
skárra nágrannaþjóða höfðu i
för með sér.
Landabréfið getur ekki lield-
ur gefið réttar hugmyndir um
afstöðu og eðli hinna ýmsu
landshluta. Fjallgarðar eða „si-
en-as“ liggja hér og þar um
landið og skifta því í héruð mis-
jafnlega stór. Samgöngur eru
oft ógreiðar yfir þessa fjall-
garða. Vegna hæðarmismunar
frá sjó og ýmsra annara orsaka
eru héruðin næsta ólilc að lofts-
lagi, jarðvegi, gróðri o. s. frv.
Ilvað getur t. d. verið ólíkara
en kastiljanska hásléttan, þyrk-
ingsleg, óbhð að verðrátlufari
og fáskrúðug, og austur- eða
suðurströndin, þar sem gróður-
inn minnir helst á plantekrur
eða vinjar suður í hitabeltinu?
Eins má segja, að Pýreneadal-
irnir norðanvert við Ebró séu
harla ólíkir norðurdölum
Kantabríufjalla og Galisiu-
stjröndinni. En það er ekki nóg
með það, að öll þessi liéruð séu
ólík frá landfræðilegu sjónar-
miði, heldur hafa þau og sætt ó-
líkum örlögum í sögunni, þau
hafa verið numin og bygð á
mismunandi tímum af ólíkum
þjóðflokkum, sem liöfðu ekki
sömu menningu, tungu né trú-
arhrögð. Eining landslilutanna
í menningar- og stjórnarfars-
legu tilliti var verk margra alda
og tókst ekki fyr en eftir marg-
ar mishepnaðar tilraunir.
Og þrátt fyrir eining Spánar,
sem svo seint og erfiðlega varð
til lykta leidd, þá eru í fáum
löndum jafn greinileg sérein-
kenni hvers landshluta og menn
óviða jafn fastheldnir við forn-
venjur sínar og héraðsmállýsk-
ur.
Hverjir fyrstir bygðu Spáu
verður engum getum að leitt, en
fyrstu ibúarnir, er sögur fara
af voru liinir svo nefndu Iberar.
Þeir eru fvrst nefndir á nafn i
skrifum rómverska sagnaritar-
ans Varró, sem uppi var á 1.
öld fyrir Krist, og notar hann
þetta lieiti yfir ættkvíslir þær,
sem áttu sér bústaði á hans
dögum umhverfis Ebró-fljótið.
Um uppruna íbera er alt á
huldu eins og vænta má. Menn
hallast þó mest að þeirri skoð-
un, að þeir hafi komið frá Asíu
og verið náskyldir frumbyggj-
um Kaldeu og Assýríu eða hin-
um svo nefndu „Súmer-Akkadí-
um“ eins og úral-altaísku þjóð-
irnar“ (Finnar, Mógúlar o. s.
frv.) nú á dögum. Þeir niunu
liafa brotist inn á Spán að sunn-
an, komið frá Aíriku. Þar
munu þcir hafa látið eftir sig
ýms vegsummerki og ef til vill
átt talsverðan þátt i myndun
egipsku þjóðarinnar.
Um menningu þeirra á Spáni
verður htið sagl. Eitt verk er
það þó, sem varðveist liefir eft-
ir þá og er ])ögull en órækur
vottur um það, að þeir liafi að
minsta kosti á sviði myndlistar-
innar staðið merkilega framar-
lega með tilliti til þáverandi
þroskastigs manna. Það er
„mærin frá Elche“, brjóstlíkan
af ungum, fríðum kvenmanni
meistaralega skorið út í kalk-
stein og málað yfir með ýmsum
litum. Það fanst á öndverðu
sumri 1897 nálægt borginni
Elche, alldjúpt niðri í jörðinni
innan um mannabein, brot af
leirkcrum og áhöldum, sem
gáfu til kynna að þar mundi
vera gröf frá dögum íbera.
Finnendurna rendi engan grun
í, hve fágætan dýrgrip og lista-
verk þeir hefðu komist yfir og
seldu það fvrir eina 4000
franka eða tæplega þá upphæð,
sem hálsmenið og annað skraut
á líkaninu var virt á. Nú er það
á Louvre-safninu i Parísarborg.
Þar mætti það standa við hlið
Afródite frá Milos og þyldi vel
samanburðinn, þótt það sé ekki
eins og flestar aðrar höggmynd-
ir fornaldarinnar, sem varð-
veist hafa, tókn einhvers átrún-
aðar, heldur að öllum líkindum
mynd af íberiskri liefðarkonu.
Það sýnir höfuðbúningurinn,
fötin og' skartgripirnir, sem
koma alveg heim við það sem
menn vita best um búninga
fólks á þeim tímum. Ef trúa
má orðum Tliéophile Gautier’s
liefir raunsæi rikt frá öndverðu
yfir spænskri list og hvorki
hugarflug né fyrirframsann-
færingar orkað neinu gegn því.
Og hafi svo ávalt verið, verða
menn að játa, að íberiskir kven-
menn hafi verið einkar fríðir
sýnum. Andlitsdrættir meyjar-
innar frá Elche lýsa, þrátt fyrir
greinileg austurlensk áhrif, sér-
kennilegri fegurð, sem ekki
verður vart annarstaðar en á
Spáni, enda má enn þá sjá sama
ættarmótið yfir ungum stúlk-
um í Murcia og Alicante. „Mær-
in frá Elhe“ er Carmen vorra
tíma, skreytt dýrindis djásnum
eins og Salammbó, hin fagra
konungsdóttir úr Karþagóborg,
þessi sama Carmen, sem spænsk
skáld og rithöfundar síðari
tíma engu síður en listamenn
hafa tilbeðið og tileinkað mörg
sin fegurstu meistaraverk, eins
og síðar mun vikið að.
Um beina afkomendur íbera
nú á dögum getur vart verið að
ræða, en þó eru nokurar líkur
til að Baskar séu það, og ef til
vill Berbar í Afriku. Sumir
halda fram, að Iberar liafi ekki
einungis dreifst um alla norður-
Afríku og Spán, heldur einnig
um suður-Frakkland, Italíu,
Sikilev, Korsíku og máske fleiri
lönd og hafi á 15. öld f. Iír.
myndast stórt íberískt-lybískt
ríki, sem kept hafi um yfirráð-
in í Miðjarðarhafinu við Egipta
og Föníka, en orðið undir í við-
ureigninni við þá. Og frá þeim
tima séu fyrstu nýlendur Fönik-
íumanna á Spáni. Nágrannar
íbera voru Lígúrar á Frakk-
landi, sem siðar brutust inn á
Spán og blönduðust íbúunum i
norður- og vestursveitum lands-
ins. Voru þeir ekki ósvipaðir
íberum eftir þvi sem liöfuð-
mælingar virðast nú henda til
(hvorirtveggja langhöfðar). Á.
árunum 600—400 f. Kr. komu
Keltar fyrst inn á Spán. Er
þeirra a. m. k. ekki getið fyr en
á fjórðu öld, að griski ferða-
maðurinn Pyteas telur þá búa
á vestaliverðu því landi, sem nú
nefnist Frakkland. Þeir voru
einnig komnir frá Asíu og
dreifðust víða um lönd. Þeir
voru Indógermanslcir eða ar-
iskir, óskyldir íberum, ósiðaðir
mjög og létu ekki að sér kveða
í menningarlegu tilliti. Eftir
marg-íírekaðar inni'ásartil-
raunir tókst þeim að leggja
undir sig allverulegan lilula
Pýreneaskagans, og tóku sér
þar bólfestu. Iberar híifðust eft-
ir það við i Pýreneadölum, á
strandlengjunni við Miðjarðar-
hafið og súður-Spáni. Aftur
urðu Keltar í meiri hluta þar