Vísir - 17.10.1933, Blaðsíða 2

VISIR
VopnafjarOarkjotiO
kemar með es. Esju |). 16. |i. m.
Aðeins örfáar tannnr úseldar.
O Þeir, seiti hafa pantað kjöt hjá okkur, geri svo vei
• að tala við okkur sem fyrst.
Sími: einn—tveir—þrír—fjórir.
Símskeyti
—o---
Oslo, 17. okt.
United Press. - FB.
Kosningarnar í Noregi.
Samkvæmt fyrstu fregmum um
úrslit kosninganna i Noregi eru
horfur á, aS verkalýösflokkinum
hafi aukist fylgi, en fylgi hinna
flokkanna hraka’ö. — Allar líkur
eru til, að fylgi Quisling-flokks-
ins verði mjög lítið.
Riga, 17. okt.
United Press. - FB.
Frá Eistlandi.
Þjóðaratkvæði hefir fariö fram
um breytingu á stjórnarskrá Eist-
lands. Greiddu 417.000 atkvæði
með breytingunni, en 160.000 á
móti.
Washington, 17. okt.
United Press. - FB.
Frá Bandaríkjunum.
Tilraunir stjórnarinnar að und-
anförnu til þess að hækka verðlag
á landbúnaðarafurðum hafa ekki
borið tilætlaðan árangur, þrátt
fyrir feikna mikil fjárútlát til
stuðnings tilraununum. Viðuv-
kennir ríkisstjórnin, að tilraunir
hennar hafi mishepnast, en hefir
látið í ljós, að bráðlega muni verða
gripið til annara ráða til þess aö
knýja upp verö á landbúnaðarat-
urðum.
Atkvæöagreiöslan
1. vetrardag.
--o--
Útvarpsræða stórtemplars, Sig-
fúsar Sigurhjartarsonar.
—o—
Háttvirtu tilheyrendur!
Þeir menn, sem fyrstir reistu
sér bu á Islandi, liafa vérið
kallaðir „frjálsræðishetjurnar
góðu“. Það orkar ekki tvimæl-
is, að slíkt er réttnefni, því að
elckert er það, er einkendi þá
eins og trúin á einstaklinginn,
mátt lians og megin, frelsi lians
og rétt lil þess að neyta hvors-
Iveggja. En Jvrátt fyrir þetla
varð þeim brátt ljóst, að mynda
varð allsherjareglur, sem hverj-
um einstaklingi bar að liegða
sér eftir. Lög varð að setja, og
þeir liófu lagasmíð sína með
liinni alkunnu setningn: „Með
lögum skal land hyggja“. Eftir
þvi sem tímamir liafa liðið, hef-
ir löggjöfin færst inn á fleiri og
fleiri svið mannlífsins. Mönnun-
um hefir orðið ljósara og ljós-
ara, að framkomahverseinstak-
lings liefir margháttuð áhrifálíí
fjölda margræ annara einstak-
línga. Þess vegna er það talið
rctfmætt. að mynda allsherjar-
reglur, um hcgðan manna með
það fyrir augum, að forðast sem
auðið er að einn verði öðrum
til meins, heldur fái hver notið
til hlitar alls þess besta, scm
honum er í blóð borið, orðið
hávaxið tré í skógi þjóðfélags-
ins og skógurinn sem heild náð
þeirn besta blóma sem auðið er.
All-langt er nú síðan að mörg-
um mætum manni var ljóst, að
nautn áfengra drykkja er ekki
fyrst og fremst einkamál livers
vínneytanda, heldur grípur hún
á margvislegan hátt inn i líf
annara einstaklinga. er með
öðrum orðum þjóðfélagsmál. —
Þess vegna er það, að allar
menningarþjóðir hafa viður-
kent, að einnig á sviði áfengis-
málanna skuli land með lögum
bygt. Allar liafa þær myndað
löggjöf um framleiðslu, sölu og
veitingar áfengis, allar liafa þær
sína áfengislöggjöf. Tilgangur-
inn með áfengislöggjöf allra
þjóða er einn og liinn sami, sá,
að koma í veg fyrir, að ein-
staklingar og þjóðarheildin hiði
tjón af áfengisnautn. Um þetta
er ekki deilt og þess vegna verð-
um vér að meta áfengislöggjöf
hverrar þjóðar á þami mæli-
lcvarða, að live miklu eða litlu
leyti liún liefir náð þessum til-
gangi. Það, sem íslenska þjóðin
á að svara fyrsta vetrardag, er
því í raun og veru ])etta: Er
sennilegt, að einstakliugar og
þjóðarheildin híði meira eða
minna tjón af áfengisnautn en
nú er, ef sú breyting er gerð á
áfengislöggjöfinni, að leyfa inn-
flutning allra tegunda áfengis
og þá sennilcga um leið að leyfa
útsölur víðsvegar um landið,
segjum í liverju þorpi með 300
íbúum og þar yfir, eins og gert
var ráð fyrir i áfengislagafrum-
varpi því, sem lá fyrir síðasta
Alþingi?
Reynsla áranna 1888—1922.
Til þess að svör vor séu á
rökum reist, verðum vér fyrst
að spyrja reynsluna, þ. e. að
gera oss Ijóst, hvernig læfir á-
fengislöggjöf Islands verið hátt-
að á ýmsum tímum og hvenær
liöfum vér komist næsl þvi
marki, að þjóðin hiði ekki tjón
af áfengisnautn? Það er fyrst
eftir að regla Góðtemplara hóf
starf sitt á Islandi árið 1884, að
löggjöfin fer að færast inn a
svið áfengismálanna. Reglan
hélt þvi fram, að það, sem
stefna bæri að,væribindindifyr-
ir einstaklingana, en bann fyr-
ir þjóðina; með öðrum orðum,
grundyöllurinn var sú sannfær-
ing einstaklínganna, að ]>cirra
heill væri þá betur horgið, ef
þeir liöfnuðu áfengisnautn með
öllu. Rökrétt afleiðing af þessu
var su, að þjóðarheildinni væri
hest Ixirgið, ef hún útilokaði
áfengi og áfengisnautn innan
sinna vébanda. Eg held, að eg
hefi engan mann liitt á minni
lifsleið, sem ekki hefir i orði
kveðnu að mínsta kosti viður-
kent, að þetta væri rétt. Hið
æskilega væri engin áfengis-
nautn, og því minni, því hetra.
Fyrsta sporið, sem stigið var
inn á braut áfengislöggjafinn-
ar á íslandi er það, þegar árið
1888 er bannað að selja áfengi
i slaupatali og að gefa eitt og
eitt staup við búðarborðið og
sveitarstjórnum fengið vald yf-
ir vínveitingaleyfum. Síðan er
sligið hvert sporið af öðru.
1899 eru lögleidd hin svokölluðu
héraðshönn, þ. e. íbúum hvers
héraðs er í sjálfsvald sett, hvort
leyfa skuli sölu og veitingar í
því héraði. Árið 1900 er hönnuð
framleiðsla áfengis í landinu,
1907 er bannað að selja áfengi
á strandferðaskipum og 1908 fer
fram þjóðaratkvæðagreiðsla um
það, hvort banna skuli innflutn-
ing áfengis til landsins með öllu.
Af þeim, sem á kjörstað mættu,
sögðu 61%: „Við viljum bann“,
og samkvæmt þeim vilja sam-
þykti Alþingi 1909 hannlög, er
ganga skyldi i gildi 1912, að því
leyii, að þá skvldi liætta allur
innflutningur áfengis, en leyft
skyldi að selja þær hirgðir, sem
í landinu voru til ársloka 1914.
1. janúar 1915 öðlast því ís-
lensku bannlögin fult gildi og
standa lítt skert til 1922. Vert
er þó að gela þess, að á þeini
voru ýmsar glufur í fullu sam-
ræmi við vilja andbanninga, og
á eg þar við hinar alkunnu
lækna- og konsúla-undanþágur.
Alt þetta tímabil, frá 1888 til
1922, er fylgt hinni tvíþættu
stefnu templara: bindindi fyrir
einstaklingana og bann fyrir
þjóðina, þ. e. a. s. að Reglan
reynir í ræðu og riti að kenna
einstaklingunum bindindis-
semi, og eftir þvi sem ávinsl að
þeirri leið, skapast þrengri og
þrengri áfengislöggjöf, meiri og
meiri takmarkanir á innflutn-
ingi og sölu áfengis. Vitnishurð-
ur reynslunnar um alt þetta
timabil er þessi: Áfengisnautn
þverrandi. Áfengisböl minkandi.
Eg skal ekki þreyía yður með
tölum, sem sanna þetta, en ]iær
eru fyrir liendi fram til ársins
1912 og sýna frá ári til árs
þverrandi innflutning áfengis,
enda ljúka allir, sem m.una
þessa tírna, upp einum munni
um það, að áfengisnautnin
hafi þorrið stórlega. Árið 1912
hverfur áfengi af innflutnings-
skýrslum landsins og helsl svo
til 1922. Dómur vor um það
tímabil verður því að byggjast
á eigin athugun og almanna-
rómi. Sá dómur er þannig:
Sveitir landsins voru með öllu
þurrar; við sjávarsiðuna var
eins og fýrir bann eitthvað um
ólöglegt áfengi, en áfengis-
nautn þó einnig þar minni en
nokkuru sinni áður, og það
þrátt fyrir mjög lélegt eftirlit
með lögunum af liálfu yfir-
valdanna, sem flest voru þeim
andstæð, og þrátt fyrir það, þótt
spádómar andbanninga um það,
hversu takast mundi að fram-
kvæma lögin, væru í raun og
veru bein kensla i þvi, liversu
þau mættu verða fótum troðin.
Það skal viðurkent að hannlög-
in náðu aldrei þeim tilgangi að
firra þjóðina öllu áfengishöli,
en reynsla áranna 1888—1922
hefir letrað þessa setningu með
skýrum stöfum í sögu þjóðar-
innar. Eftir því sem meiri laga-
hömlur hafa verið á innflutn-
ingi, sölu og framleiðslu áfeng-
is, eftir því hafa einstaklingar
og’ þjóðarheild beðið minna
tjón af áfengisnautn. Regla
templara, bindindi fyrir ein-
staklinga og hann fyrir þjóð-
irnar hefir reynst rétt.
Reynsla áranna 1922—1933.
Árið 1922 markar tímamót í
bindindis- og hannsögu Islands.
Það ár lælur Alþingi undan
kröfu Spánverja, gerir undan-
þágu frá bannlögunum og leyf-
ir að flvtja til landsins áfengi
með alt að 21% áfengisstyrk-
leika. Þar með er hið fullkomna
bann úr sögunni. Þjóðin liefir
stigið spor aftur á bak, fengið
áfengislög, sem að vísu leggja
allmiklar hömlur á innflutn-
ing áfengis en skortir þó mikið
á við liið fullkomna hann. Því
má ekki gleyma, að andbann-
ingar töluðu mikið um það fyr-
ir 1922, hversu æskilegt það
væri að fá liin hollu og léttu
suðrænu vin inn í landið. Þeir
töldu, að þá mundi all ólöglegt
áfengi hverfa og allur almenn-
ingur læra að fara með áfengi,
eins og þeir orðuðu það. Það
ber því að skrifast megin stöf-
um að undanþágan frá bann-
lögunum frá 1922 var gerð í
fylsta samræmi við óskir and-
banninga þeirra tíma, hún var
sannnefnt andbanningaspor.
Þær afleiðingar, sem orðið liafa
af þessari undanþágu eru því
sýnishorn af því, hvernig stefna
andbanninga liefir reynst.
Reynsla áranna síðan 1922 sýn-
ir að undanþágan frá hinu full-
komna banni liefir leitt til sí-
aukinnar áfengisnautnar — sí-
aukins áfengisböls, hún hefir
sannað regluna því minni laga-
hömlur á innflutningi áfengis,
því meira drukkið. Vér stöndum
því svo vel að vigi, er vér förum
að mynda oss skoðun um at-
kvæðagreiðsluna fyrsla vetrar-
dag, að vér getum borið saman
tvö tímahil. Annað frá 1888 til
1922 með vaxandi lagahömlum
og þverrandi áfengisnautn. Hitt
frá 1922 til 1933 með þverrandi
hömlum og vaxandi áfengis-
nautn.
Bindindi og- áfengislög.
Nú geri eg ráð fyrir, að ein-
hver komi og segi: Það eru
fleiri orsakir en löggjöfin ein,
sem valda ]iví, hvort mikið eða
lítið er drukkið í landinu. Þetta
er rétt, önnur meginorsök ligg'-
ur hér og til grundvallar. Það
er bindindisstarfsemin, gengi
hennar eða gengisleysi. Þcss
vegna er vert að athuga livort
hindindisstarfsemi hefir verið
öflugri liið fyrra eða hið síðara
tímabil. Regla templara hefir
haft forustuna i liöndum i bind-
indisbaráttu þjóðarinnar, og
vöxtur hennar og viðgángur má
því skoðast mælikvarði á þrótt
bindindisstarfseminnar í land-
inu á hverjum tíma. Reglan á
mikið hlómaskeið á landi hér
frá því um aldamót og fram til
1908, sjálfsagt er því að álykta,
að liin þverrandi áfengisnautn
þessa tímabils standi á tveim
stoðum, öflugri hindindishreyf-
ingu og áfengislöggjöf, sem
mjög var farin að nálgast bann.
Árið 1908 fer Reglunni að
hnigna og lágmarki sínu nær
hún 1918. Alt þetta tímabil er
áfengisnautn í landinu mjög lit-
il og liefir aldrei fyr eða síðar
verið minni. Af þessu virðist
eðlilegt að draga þá ályktun, að
góð bannlög geti bætt bindind-
isstarfsemina upp þótt vitanlegt
sé, að æskilegur árangur fæst þá
fyrst þegar hvorttveggja er fyr-
ir hendi, bindindi handa ein-
staklingunum og bann handa
þjóðinni. Eftir árið 1918 tekur
Reglan aftur að rétla við og nær
hámarki sínu 1928. Það ár varð
Reglán fjölmennust á Islandi
og það ár hefir liún flesta fé-
laga af hverjum 100 landsbúum.
En reynslan hefir því miður
sýnt að liðstyrkur hindindis-
manna nægði ekki til að hamla
upp á móti afleiðingum and-
banningasporsins frá 1922. Ár-
ið 1928 tekur Reglunni að
hnigna, og er óhætt að fullyrða,
að svo var og um aðra bindind-
istsarfsemi í landinu. En á síð-
asta ári hefir sést gleðilegur
vottur þess að bindindisáhugi
þjóðarinnar fer aftur vaxandi.
Er þetta bygt á því, að Reglan
hefir tekið upp starf á síðasta
ári á allmörgum stöðum, þar
scm ekki hefir verið starfað
hin síðustu ár, og ennfremur á
því, að öflug bindindishreyfing
hefir nú hafist í mörgum skól-
um, og hefir Mentaskólinn i
Reykjavík forustu í þeirri har-
áttu. Sú niðurstaða, sem vér þvi
komust að, er vér atliugum sam-
band bindindisstarfsemi og á-
fengislöggjafar er, að hvorugt sé
einhlítt. Bindindisstarfsemi án
mikilla lagahamla á innflutn-
ingi, sölu og framleiðslu áfeng-
is getur ekki forðað þjóðinni frá
bölvun áfengisnautnarinnar, og
jafnvel hin fullkomnustu bann-
lög ná ekki fyllilega tilgangi
sínum, nema á bak við þau
standi öflug bindindisstarfsemi.
Hér er því ckki um að gera
bannstefnu eða bindindisstarf-
semi, heldur bannstefnu og
bindindisstarfsemi. Því er
endalaust slegið fram af and-
banningum, að bannstefnan
hafi dregið allan þrótt úr starfi
templara og að Reglan starfi
nú í seinni tið á öðrum grund-
velli, en hún gerði áður. Hvort-
tveggja er rangt. Reglunni tek-
ur að hnigna árið 1908. Bannið
gengur ekki til fulls í gildi fyr
cn 1915. Reglan tekur aftur að
vaxa 1918. Bannið er þá í fullu
gildi, og' hámarki sinu nær
Reglan undir núverandi áfeng-
islöggjöí. Það er því meir en
vafasöm ályktun, að lialda því
fram, að afnema þurfi núver-
andi áfengislöggjöf til að fram-
kalla sterka bindindisstarfsemi.
Hitt, að Reglan hafi hreytt um
starfsgrundvöll er f jarslæða, og
megum við teplarar vita lietur
skil á ])eim málum en andbann-
ingar.
NitSurlag.
Þýskunámskeið
hcfst föstudaginn 20. þ. m. kl. 8 e. h. og stendur vfir til jóla.
Kent verður i 2 flokkum, tvo tíma í viku i hverjum flokki.
Sérstök áhersla lögð á talmálið.
Kenslugjald kr. 20.00 fyrir allan timann.
Væntanlegir þátttakendur geta fengið állar nánari upp-
lýsingar i Pennanum, Ingólfshvoli. si'mi 2354, eða eftir kl. 8
c. h. heiina lijá undirrituðum.
Halldór P. Dungal,
Maravgötu 6. Sími 1895.