Vísir - 15.01.1934, Qupperneq 3

VlSIR
Fiskilínur
ódýrar og góðar frá
Rendall & Coombs.
Bridport, England.
Aðalumboðsmenn á íslandi:
s. Arnason & co.
Sími 4452. — Lækjartorg 1.
Bæjarstjórnarkosningar.
Úrslit á Siglufirði.
Sjálfstæðismenn tvöfalda atkvæðatölu sína og vinna eitt sæti af
kommúnistum.
Siglufirði, FB. 14. jan.
Bæjarstjórnarkosning fór hér
tram í gær og voru kosnir níu
fulltrúar. Talningu atkvæSa var
loki'ð kl. 3 i nótt. Úrslit urðu setn
hér segir:
,A-listi (jafnaðarmenn) acx^atkv.
B-listi (framsóknarmenn) 210 —
C-listi (sjálfstæðismenn) 366 —
D-listi (kommúnistar) 224 —
Af A, B og D lista voru kosnir
tvgir af hverjum, en af C-lista
3. SjálfstæÖismenti unnu þannig
eitt sæti, en kommúnistar mistu
eitt. — Kosningin var mjög vel
aótt. Af 1225 kjósendum á kjör-
skrá greiddu 1017 atkvæði. 3 seöl-
ar voru auðir og 10 ógildir.
‘Bæjarstjórn lét jafnframt grei'ða
atkvæði um hvort kjósendur vildu
bæjarstjóra. 395 svöruðu játandi,
-en 433 neitandi. 146 skiluöu auðum
-seðlutn.
kjósendur á kjörskrá, og greiddu
736 atkvæði. Þá voru aðeins þrtr
listar t kjöri, þvt að jafnaðarmenn
og kommúnistar voru saman um
einn lista. Hlaut sá listi 384 atkv.,
listi fratnsóknarmanna 164 atkv.
og listi sjálfstæðismanna 181 atkv.
— Nú hefir þetta snúist svo, að
sjálfstæðisimenn hafa meira en
tvöfaldað atkvæðatölu sína. Árið
193o greiddu 736 atkv., en nú 1004,
(gild atkvæði) eða 2Ó8 fleiri gild
atkv. en 1930. Af aukningunni
hefir Sjálfstæðisfiokkurinn hlotið
185 atkvæði, en 83 atkvæði hafa
fallið á alla hina flokkana til sam-
ans. — Sigur Sjálfstæðisflokksins
er því mikill og ánægjulegur, en
Alþýðuhlaðið hyggur lesendur sína
svo fávísa og heimska, að hægt sé
að telja þeim trú um, að Alþýðu-
flokkurinn hafi unnið glæsilegan
sigur, þó að bæði hann og hinir
„rauðu“ (flokkarnir hafi í raun
réttri stórtapað!
Við kosningarnar 1930 voru 900
gfengiö til, því miður, þá verður
<‘kki séð, að menn þar fyrir þurfi
að glata trúnni á þaö skipulag,
•serrí þrátt fyrir alt' hefir mest gott
icitt af sér í heiminum, lýðræðis-
fyrírkomulagið. Og skynsamlegra
virðist vera að reyna að hæta úr
þeim göllum, sem á því eru, í stað
þess að fjargviðrast um gallana,
án þess að geta bent á nokkra færa
Jeiö aðra. Því að vitanlega verður
eitthvað að koma i staðinn og þá
.sennilega einræðisfyrirkomulág.
vn hver heilvita maður sér, að ekki
hin minsta trygging er t þvi, að
einræðisstjóm vcrði góð stjórn, og
vist: er, að þar myndi skiftast á
.,skin og skuggar,“ alveg eins og
þar, sem lýðræðið rikir. Og sann-
leikurinn er auðsæilega sá, að við
einræðisstjórn á valdastóli, er
miklu hættara við hverskonar
spillingu og ofsóknum og fleiru
illu, þegar aðeins fáir menn ráða
öllu, menn, sem vafalítið myndi
hugsa utn það fremst af öllu að
treysta sem mest aðstöðu sína til
að halda völdunum. Það er nú svo
fyrir þakkandi, að einræðiskenn-
ingar hafa átt örðugt uppdráttar
með þjóð vorri, og væntanlega
hcldur þjóðin fast á þeim rétti
sínum áð geta haft áhrif á það,
hvernig stjórnað er í landinu,
hvemig farið er með málefni sveita
og bæjarfélaga og málefni rík-
isins. Einræðiskenningarnar eru
hættulegaf margra hluta vegna, en
ekki minst vegna þess, að þær —
ef þær næði • nokkurri úthreiðslu
—- myndi veikja til muna áhuga
of margra manna til }>ess að neyta
þess réttar síns, að hafa áhrif á
hvernig stjórn þjóðin býr við.
I’essa hættulegu skoðun, að „með
kosningum“ sé ekki unt að leysa
vandamál þjóðarinnar, þarf að
kveða niður. í henni er fólgin hin
mcgnasta vantrú á þeim, sem land-
ið byggja. Þeir, sem unna lýðræð-
inu og vilja bæta úr þeim göllum,
sem enn eru á ríkjandi skipulagi,
hafa með réttu þá trú á kjósend-
unum, að þeir vilji vel, og muni
meö auknum þroska, kynnum og
aískiftum af stjórnmálum, komast |
á rétta leið, og stuðla að því með |
atkvæði síriu, að vitrustu og be,stu j
menn hvers bæjarfélags komist i
bæjarstjórn og vitrustu og bestu
rnenn landsins á þing og í lands-
stjórn. Hitt er rétt, að það þarf að
hvetja menn til áhuga um bæjar-
mál og landsmál, það þarf að
menta menn og stuðla að auknum
stjórnmálaþroska þeirra. íslend-
ir.gar munu aldrei sleppa úr hendi
sér þeim rétti, sem þeir hafa til
Jjcss að vinna að því, að þeir fái
völdin í hendur, sem færastir cru
til þess. Vantrúarmennimir, þeir
sem hvorki trúa á þjóðina né það
skipulag, sem ríkjandi er, ætti að
hverfa frá villu síns vegar, og
stuðla að utnbótum, í stað þess að
vilja feigt skipulag það, sem hefir
orðið þjóðinni til góðs á marga
lund, enda hefir í rauninniöllumið-
að áfram við þetta skipulag, en
mjög óvíst um það, setn í stað þess
kæmi. — Kjósendumir munu
f’.ykkjast að kjörborðinu næstkom-
andi laugardag í þessum bæ. Þeir
munu þá sýna áhuga sinn fyrir því,
að hinum vitmstu og bestu mönn-
um, sem í boði eru, verði falin for-
sjá í bæjarmálcfnum. Það mun
sannast, að yfirgnæfandi meiri
hluti borgaranna velur rétt og kýs
þá menn, scm best em til þess
fallnir að efla gengi Reykjavíkur
og þeirra sjálfra. Þeir munu ekki
verða fyrir áhrifum af hinni
„hættulegu skoðun,“ nema örfáir.
Heilbrigðar skoðanir verða ráð-
andi, því að hér búa framtíðar-
innar menn.
Allir góðviljaðir og hugsandi
kjósendur fylkja sér um C-listann.
Harðfiskor
ágætur, nýkominn.
Versl. Vísir.
Leikhúsiðt
Maður og kona. AJþýðusjón-
leikur samin af Emil Thor-
oddsen upp. úr samnefndri
sögu eftir Jón Thóroddsen.
Það hefir ekki farið betur fyr-
ir þessari tilraun til þess ab semja
sjónleik upp úr hinni óviðjafnan-
legu skáldsögu Jóns Thoroddsens,
en þeim tilraunum, sem ekki
komust lengra en að sýna kvöld-
vökuna í Hlíð, því að hún hefir
gersamlega mistekis. Það má þó
rcyndar vera.-að það sé rangmæli,
en að hitt sé sanni nær, að höf.
hafi lagt á sig óvinnandi verk, og
eg get ekki neitað því, að mér
finst það bera vott bæði um mis-
skilning á sögunni „Maður og
kona“ og um fullmikið sjálfs-
traust, að hafa þorað að leggja út í
það. Þessi skáldsaga er ekki að-
eins um ágæti ólik öðrum skáld-
sögum, heldur og að frágangi. Það
er elcki samfeld saga, þar sem smá-
atvik hnappa sig kringum sterka
dramatiska atburðaröð, er bindur
þá saman í eitt skorðað kerfi. Það
vantar í söguna galig — það sem
Bretar kalla „plot“, — þvi að
ástasaga þeirra Sigrúnar og Þórar-
ins, sem er ætlað að vera rauði
þráðurinn, er svo viðaveik móts
við aukaatvik sögunnar, að það má
heita að það séu þau, sem berauppi
þennan bláþráð, þvert ofan í það,
sem venjan er til. Það eh þó síður
en svo ljóður á sögunni, að hún
skuli, ef svo mætti segja vera
sundurlausar myndir, að það má
vera að það sé beinlínis styrkur
hennar. Þessar myndir eru svo
h.art og haglega gerðar, að það
dregur alla athygli manns frá því
við lesturinn, að það svo að segja
vantar í söguna dálkinn. Því liefir
verið haldið fram vdðar en á ein-
um stað, að Walter Scott hafi verið
íyrirmynd Jóns Thoroddsens. Það
má vel vera að það sé rétt, en hitt
þykir mér engu síður vist að
Charles Dickens hafi haft fult eins
mikil áhrif á hann. Beri menn
saman „Mann og konu“ og „The
posthumous papers of the Pick-
wick club“, sem er ein frægasta
saga eftir Dickens, getur ekki hjá
því farið, að menn reki augun i
það, hvað bygging þessara sagna
er svipuð. í sögu Dickens er svo
að kalla engin gangur; hún er
sundurlausar, glettnar en þó
græskulausar myndir af heldur
skrítnu fólki í skrítnum stellingum,
og alt heldur fært i stílinn. Þetta
er rétt eins og í „Manni og konu“.
Nú er það fátt sem sjónleik er
nauðsynlegra, en að í honum sé
föst uppistaða, — glöggur gang-
ur, -— og þetta er því nauðsyn-
legra, ef um alþýðusjónleik —«
Folkeskuespil, sem Danir nefna —
er að ræða. „Maður og kona“ er
því eftir gerð sinni mjög illa falj-
in til, að upp úr henni sé sniðíð
leikrit. Það hefði þurft að smíða
í söguna nýja og fasta uppistöðu
og hlaða atvikunum utan að h^nní,
hefði sagan átt að verða leikhæf.
Afleiðingin af þvi myndi þó hafa
orðið sú, að uppistaðan hefði bor-
ið aukaatriðin ofurliði, en af því
að þau eru styrkur sögunnar
hefði þessi aðferð því held-
ur ekki stoðað. Hvernig sem
maður veltir þessu fyrir sér verð-
ur niðurstaðan altaf sú, að þetta
sé ckki hægt. „Maður og kona“ er
sígilt rit og hefir gildi sitt ein-
göngu í þeirri mynd, sem það er í,
og i engri annari. Það er þvi ekk-
ert last um höf. þó sagt sé, aö
honum hafi mistekist, þvi að það
hefði farið eins fyrir öllum öðrum,
en þetta hefði höf. átt að sjá. Hitt
er annað mál, að úr þvi sem komið
var, hefði frágangurinn þurft að
vera annar en er. Höf. hefir farið
eftir þeirri meginreglu að ná öllu
með. Það er nú nokkuð mikið að
vöxtunum, og niðurstaðan er sú, að
leikurinn stendur yfir á fimtu
klukkustund, en það þreytir inenn
að sitja svo lengi við. Höf. hefir og
ekki gáð þess sem skyldi, að setn-
ingarnar og talið í skáldsögunni
er ætlað til lestrar, en ekki til leiks.
Hér þurfti þvi að hagræða, hnika
til og skera, — og skera miskunar-
laust. Alt það skringilega og
mikla mas, sem maður les í skáld-
sögunni með mestu ánægju og
graíðgi, þolir maður ekki að hlusta
á af leiksviði. Hinn langa og
skringilega vaðal þeirra Hallvarðs
Hallssonar og Bjarna á Leiti hefði
þurft að stytta og stýfa, svo að
mönnunum yrði lýst meö nokkr-
um örfáum auðkennandi setning-
um. Það er allþreytandi að horfa
v.pp á Griin meðhjálþara, Egil,
Hallvarð og Bjarna á Leiti þar
sem.þeir hanga við saltketsát og’
hlusta á alla mærð þeirra þá; það
atriði allt hefði átt að styttast. Höf.
hefir lika fundið að stytta þurfi,
sem sjá má á því, að í samtalinu
milli Hallvarðs og Egils um
galdrablaðið styttir hann, en þó
svo, að lakara er en ekki; í stað
þess að þjappa þessu saman og
draga það inn, þá stýfir hann aft-
an af því. Eg lái höf. ekki þó að
hann kveinki sér við að stýfa Jón
Thoroddsen; það er eins og hver
siái sjálfan sig, því að hver vildi
eiga að ganga að mynd eftir
Thorvaldsen og höggva af heruii
hörid, fót eða höfuð? Bréf og ým-
iskonar samningaplögg, sem fyrir
koma, held eg þó hefði verið óhætt
Dokað við í Hraunahreppi.
arnar. Það er raunar viðasl fagurt, ef menn gefa
-sér tíma til þess að líta í kringum sig og kynnast
öllu vel! —■“
Þegar Þorgeir mælti á þessa leið, mintist eg um-
mæla samferðafólks míns á leiðinni vestur Hrauna-
hrepp. Og eg verð að kannast við það, að eg hafði
í fávisku minni hugsað á líkan hátt og það, }>ótt að
A’ísu hefði þegar }>á lagst i mig, að fljótfærnislega
væri ályktað.
Eg ákvað þegar, að ræða Jætta við vin minn og
mælti:
Menn hafa á orði tíðum, hve mjög skifti um, er
kemur vestur í’yrir ána, þegar farið el* yfir Hrauna-
hrepp á leið vestur, þar só ólíkt fegurra en i Hrauna-
hreppi.“
„Já! Eg hefi oft heyrt merin mæla á þessa leið.
Þú hefir nú sjálfur svipast dálílið um liórna upp
við múlana. Þú ættir að minnast á þetta við konu
mína“.
Þorgeir brosti við.
„Nú?“
„Hún er borin og barnlædd liérna i lireppnum.“
„Þá koinum við aftur að þvi, sem við sögðum um
hernskustöðvarnar. Henni finst að sjáifsögðu falleg-
ast þar, af þvi að hún lítur }>ar hvern blett umvafinn
birtu minninganna — eins og eg lít á mínar bernsku-
stöðvar úr fjarlægðinni.“
„En þú erí fæddur og uppalinn fyrir sunnan.“
„Að vísu. En eg á líka aðrar bernskustöðvar, þar
sem eg' var smali i sveit, frá því eg var smáhnokki
fram undir fermingaraldur. Stundum finst mér, að
eg ætti ekki að fara þangað nú, til þess að enginn
skuggi falli á gömlu, góðu minningarnar.“
„Þú ættir að fara eigi að síður, }>ó að þú kunnir
að verða fyrir vonhrigðum i aðra röndina. Eg man
vcl hversu umliorfs var á ]>essum bernskustöðvum
þinum á þeim árunum, er þú varst þar. Túnið ógirt,
áin óbeisluð. Gamall, en lilýlegur, snotur torfhær. Já,
vinur! Áin er óbeisluð enn. Hún liðasl sem fyrrum
milil grasi vaxinna eyra og kjarri -vaxinna ása og
þú munt hafa unun að því eigi síður en á bernsku-
árunum, að hlýða á niðinn í litla fössinum. Skógar-
ásarnir, tjarnimar, götutroðningamir meðfram ánni
— alt er það óbreytt að kalla. En gamli, hlýlegi torf-
bærinn er horfinn og komið mvndarlegt steinsteypu-
Inis í lians stað.“
„Og gamla eldhúsið og fjósið?“ spurði eg. —
„Manstu ekki, að fyrir utan hlóðirnar var op á
göngum, sem lágu út í fjósið, en þau voru að eins
notuð i hriðarveðmm á vetnim?"
„Saknarðu gamla eldhússins?“ sagði Þorgeir og'
brosti.
„Eg á margar góðar minningar þaðan. Þær voru
góðar við litla hnokkanu, mæðgurnar, og sögðu mér
frá mörgu, þegar eg sneri gömlu handkvörniimi eða
sat þar auðum höndum, er þær gengu frá öllu á
kvcldiu og fólu eldinn. Það var ekki nema eitt glugga-
kríli á eldliúsinu og þegar Tryggur gamli lagðist nið-
ur fyrir utan gluggann tók fyrir þá litlu skímu, sem
inn kom.“
„En }>ér leið vel hjá þessu fátæka einyrkjafólki.“
„Eg var sæll, Þorgeir. Hvemig gat eg verið annað ?
Eg várð þar aldrei var við annað en umhyggju og vel-
vild. Þrált fyrir fátæktína var altaf hægt að miðla
öðrum. En þrátt fyrii liana, undi þetta fólk glatt við
sitt, af takmarkalausri trjrgð við erfiða lifsharáttu á
rýrðarkoti, engjalausu, þar sem reyta varð saman í
vetrarfóður handa skepnum, á blautum mýruin og
móajöðrum. Þó ungur væri, skildi eg hve erfiðleik-
arnir voru miklir - sá glögl afleiðingarnar. Gömlu
lijónin voru orðin iit slitin og gigtveik, en þau kvört-
uðu ekki. Eg heyrði aldrei stygðaryrði í Koti. Og
mér skilst enn betur nú en þá, hvílíkt lán það er að
geta alið alditr sinn með þeim, sem eiga í jafn ríkum
mæli og einyrkjahjónin i Koti, samúð og góðvild og
t/ygð.“