Vísir - 16.06.1934, Blaðsíða 2

VISIR
)) Qlsem ((!
T ÖFR AMADURInN
»OPAL«

býður vður hjálp sína til HitewÍlÉ
þess að lita alskonar vefn- WWMm
að og prjón úr ull, bómull og silki.
Biðjið því kaupmann vðar ávalt um „Opal“-liti. ylllB

Stadreyndip
gegn skáldskap.
Nýlega hefir birst i Tíman-
um og sem sérprentun, ritsmíö
að nafni „Ðómsmál og réttar-
far“ eftir Hermann lögreglu-
stjóra Jónasson. Fyrir alla þá,
sem telja brevtingu á skip-
un lögreglustjóraembættisins í
Reykjavík vera óhjákvæmilega
nauðsyn, hlýtur birfing áam-
setnings þessa að vera hinn
mesti hvalreki. Með útgáfu rit-
smíðarinnar hefir lögreglu-
stjórinn sem sé fengið andstæð-
ingum sínum í hendur enn eina
sönnun fyrir því, að réttarör-
yggið í landinu og virðing
dómsvaldsins þolir það eigi, að
hann sé látinn gegna einu á-
byrgðarmesta dómaraembætti
landsins. Mega því andstæðing-
arnir óska þess lieitast, að rit-
smíðin fari sem víðast um
landið og verði lesin af sem
flestum.
Nær allur þessi samsetning-
ur lögreglustjóra er beinar eða
óbeinar árásir á hæstarétt, sem
hann þjónar undir sem hér-
aðsdómari. Mikið af þessum
árásum hafa itarlega verið
hraktar áður, t. d. ásakanir
Timamanna út af Behren'smál-
inu. Það eitt er nýtt i þeim,
að nú setur lögreglustjórinn
sjálfur nafn sitt undir. Mun
gildi árásanna lítið vaxa við
það, en álit Hermanns væntan-
lega minka að mun. Þarf vænt-
anlega ekki að evða orðum að
þvilíkrirökfærslu sem þeirri, að'
af því að hæstiréttur og lands-
yfirréttur liafi dæmt 6 menn
fyrir afbrot, sem sannað var,
að þeir höfðu framið, ])á hefði
hæstiréttur einnig átt að dæma-
þann sjöunda, sem sannað er
að var saklaus. Tekur því ekki
að hrekja níð þetta nú ennþá
einu sinni, enda missir lög-
reglustjóri víða svo hroðalega
marks, t. d. í róginum um einn
hinn lærðasta og mikilhæfasta
lögfræðing landsins, Einar Arn-
órsson, að jafnvel hinum sauð-
spökustu Tímamönnum ofbýð-
ur.
Að því er snertir ákærur lög-
reglustjóra á dómsmálaráðu-
neytið um misbeiting náðunar-
valdsins, þá er þar efni i lang-
ar umræður. Mun það sanni
nær, að stundum hafi náðan-
ir átt sér stað, sem erfitt er
að verja, en vitanlega nefnir
lögreglustjóri ekki gleggstu
dæmin, sem sé, er Jónas Jóns-
son lét náða vipi Hermanns og
félaga, þá mannorðsskemmina
Gísla Guðmundsson og Björn
Haraldsson.
Um mál þau, er liann ræðst
á dómsmálaráðuneytið fyrit,
að liafa látið undanfallast
málshöfðun í, þá eru þau einn-
ig þaulrædd áður, svo sem ís-
landsbankamálið og „borgar-
stjóramálið“. Skal einungis
ennþá einu sinni á það bent,
að tilefnið til þessara mála er
svo gamalt, að ef um van-
rækslu á má’lshöfðun er að
ræða, þá lendir hún fvrst og
fremst á Jónasi Jónssyni, sem
frá þvi í febrúar 1930 og fram
á síðustu valdadaga sína
1932 dró að fyrirskipa máls-
höfðun í „íslandsbankamál-
inu“, og Hermanni sjálfum,
sem skv. 15. gr. iilslcipunar 24.
jan. 1838 hefir skýlausa heim-
ild til aö höfða mál í þessum
tilfellum, án þess að þurfa að
berá það áður undir dóms-
málaráðuneytið. Þetta siðasta
er einnig að segja .um ávísana-
málið í Útvegsbankanum. Ann-
ars sýnir lögreglustjóri það í
ummælum sínum um þessi á-
visanamál frá því í vetur og
íslandsbankamálið, að hann
liefir alis ekki átlað sig á hvað
það er, sem virðist sérstaldega
vítavert í ávísanamálun um, sem
sé að undirmenn i bönkunum
vörðu bankans fé án vitundar
yfirmanna sinna til kaupa á
miður góðum tékk-ávisunum.
En ekkert slíkt átti sér stað
um ávísanir þær, er Hermann
lalar um í sambandi við fyr-
verandi bankastjóra íslands-
banka, og er þess vegna fjar-
stætt, að telja þessi mál al-
veg samskonar, eins og H. J.
gerir. Þar sem lögreglustjóri
hefir nú í Alþýðublaðinu látið
það boð út ganga, að hann ætli
„sjálfur“ að kveða upp dóm í
ávísanamálunum frá því í vet-
ur, er ekki alveg ófróðlegt að
taka eftir þessari fyrirfram yf-
irlýsingu hans um lagahlið
málanna.
Svo sem menn sjá þegar af
þessu, er ærið margt athuga-
vert í þessari ritsmíð lögreglu-
stjóra. En enn hefur ekki ver-
ið minst á það málið, sem hann
leggur mest upp úr, og hefir
enda orðið honum síst til háð-
ungar af hinum meiri háttar
embættisverkum lians, en það
er mál Björns Gíslasonar. Þar
sem telja má, að Hermann
standi best að vígi i þessu máli,
af öllum þeim, sem hann nefn-
Verzlnn Ben. S. Þðrarinssnnar býðr liezt kaup.
ir, er einmitt sérstaklega æski-
legt að taka það og ásakanir
hans út af því til meðfer
Takist að sýna fram á, að Her-
mann standi einnig höllum fæti
í því máli, þá mega menn þar
af ráða, hversu ástatt • sé um
liann i öðrum málum.
Lögreglustjórinn her fram
ýhisar ásakanir í þessu máli,
sem í stuttu mál ganga út á,
að hæstiréttur, dómsmálaráðu-
neytið og „íhaldsflokkurinn“
liafi liér lagst á eitt um það,
að draga málið á langinn og
helst kæfa það.
H. J. segir, að málið liafi haf-
ist 24. ág. 1929 með gjaldþroti
Hansínu Ingu Pétursdóttur,
verslunarfélaga Björns Gísla-
sonar. I sambandi við þetta
gjaldþrot liafi lögregluréttar-
rannsókn farið fram, en máls-
skjöl hennar hafi verið send
dómsmálaráðuneytinu, til þess
að það tækiákvörðun um.hvort
mál skyldi liöfðað. En dóms-
málaráðuneytið liafi fvrirskip-
að, að hiða skyldi með máls-
höfðun, þangað til dómur hefði
verið kveðinn upp um það i
hæstarétti, livort gjaldþrotsúr-
skurðurinn fengi staðist. Fvrsta
ásökun Hermanns er því sú, að
með því að setja þetta tvennt
i samband, Iiafi dómsmála-
ráðuneytið revnt að koma í veg
fyrir og tefja liina sjálfsögðu
málshöfðun. gegn Birni Gísla-
syni. En hver ber ábyrgð á
drættinum?
Gjaldþrotalögin frá 14. júní
1929 gengu í gildi 1. júli sama
ár. Þau höfðu því tekið gildi,
er umrætt gjaldþrot átti sér
stað. En skv. 8. gr. 3. málsgr.
þessara laga er það beint tek-
ið fram, að ef dómari telur ein-
hvern hafa gerst sekan um
sviksamlegt athæfi í sambandi
við gjaldþrot, „þá skal dóm-
ari, án þess að hann þurfi að
leita til dómsmálaráðuneytis-
ins, að undangenginni frekari
rannsókn, ef áslæða þykir til,
höfða mál til refsingar“ o. s.
frv. Um þetta ákvæði segir Jón-
as Jónsson i atli. við frum-
varpið, sbr. Alþt. 1928 A, bls.
371: „. . . . er það skylda dóm-
ara, að lwfða þegar að rann-
sókn lokinni mál á hendur
þeim, er grunur féll á“! Með
þessu er það þá þannig ber-
sýnilega sannað, að sá, sem
fyrst og fremst verður vald-
andi tafarinnar í máli Björns
Gíslasónar, er Hermann Jónas-
son sjálfur, sem að dómi Jón-
asar Jónssonar þverhrýtur em-
bættisskyldu sína, lil að tefja
málið.
En setjum nú svo, að for-
svaranlegt hefði verið af H. J.,
að skjóta málinu«til dómsmála-
ráðunevtisins, liver ber þá á-
lívrgðina á þeim drætti, sem
það fékk áorkað, að sögn H. .T.?
Á þessum tíma, 1929—1930, var
Jónas Jónsson dómsmálaráð-
herra. Hafi þvi úrskurðir ráðu-
nevtisins i þessu máli, að ein-
hverju levti verið óforsvaran-
legir, þái er það á ábyrgð Jón-
asar Jónssonar.
Næsta ásökunin er sú, að
hæstiréttur liafi frestað að taka
fyrir þenna gjaldþrotaúrskurð,
og er það beinlínis gefið í
skyn, að ■ tilgangurinn með
þeirri frestun hafi verið sá, að
svæfa sakamálið gegn Birni.
Um ])etta er það að segja, að
slík mál sem þessi, getur hæsti-
réttur alls ekki neytt aðilana
til að flytja. Ef aðilarnir sjálf-
ir framfylgja þeim ekki með
löglegu móti, verður það til
þess, að málinu verður frávis-
að eða málssóknin fellur niður.
Samkvæmt dómasafni hæsta-
réttar þá hefir áfrýjunarmálið
fallið niður i hæstarétti 28. fe-
brúar 1930, sakir þess, að áfrýj-
andi mætti ekki, sbr. hindi III,
s. 59. Hér liafði rétturinn því
enga heimild til að taka mál-
ið fyrir. En afleiðingin af því,
að málssóknin féll niður, hlaut
að verða sú, að gjaldþrotsúr-
skurður undirdómarans stæði
óhaggaður, þar sem áfrýjunar-
frestur uar liðinn. Var því skil-
yrði það, sem Jónas .Tónsson
setti áður fyrir málsliöfðun-
inni fallið niður og sjálfsagt
fyrir Hermann að halda áfram
lögregluréttarrannsókninni. En
það er enn dregið. Hermann
lætur raunar lita svo út. sem
það hafi varnað framhaldi
málsins, að áfn’junarlevfi á úr-
skurðinum liafi þegar i stað
verið gefið, er hæstiréttur
trevsti sér ekki til að draga
málið lengur án þess! En á-
frýjunarmálið féll niður 28./
febrúar 1930, og ])að er ekki
fyrr en 6. júní sama ár, að
leyfið er veitt, sbr. dómasafn
hæstaréttar III. bindi, bls. 422.
Nógur tími var því fyrir H. J.,
lil að ljúka málinu, ef hann
vildi. í stað þess biður hann
eftir þvi, að B. G. fær með
sérstöku áfrýjunarleyfi á gjakl-
þrotsúrskurðinum, ])etta ein-
kennilega skilyrði Jónasar
Jónssonar fvrir sakamálsliöfð-
uninni endurvakið. Hermann
gefur fvllilega í skyn, að það
hafi verið hæstiréttur, sem
þetta áfrýjunarleyfi gáf. En
það er dómsmálaráðherra
einn, sem þvílík leyfi má gefa,
shr. 28. gr. hæstaréttarlaganna
frá 1919. Hafi þetta áfrýjunar-
leyfi því verið gefið í þeim til-
gangi, sem H. ,T. segir, sem sé,
til að koma í veg fyrir saka-
málshöfðunina gegn B. G., þá
er ])að því enn flokksforingi
H. .T., Jónas Jónsson, sem verð-
ur þessari töf valdandi.
Þegar hér var komið, segist
Hermann liafa séð, að á þess-
um drætti hafi enginn endir
ætlað að verða, „tók eg saka-
málið fyrir, rannsakaði það og
dæmdi í því“. Sá dómur var
uppkveðinn 12. des. 1930. H. J.
lætur, sem liann liafi þurft á
öllu afli að taka, til að ná mál-
inu frá dómsmálaráðuneytinu
og litur því úl fyrir, að .Tóhas
liafi enn lialdið fast í. Þetta er
að vísu ekki rétt hjú H. J., því
að skv. ummælum hans sjálfs
í héraðsdóminum, sbr. dóma-
safn liæstaréttar, bindi V., bls.
278, vap það dóinsmálaráðu-
neytið, sem með bréfi 12. sept.
1930 „lagði fyrir dómarann . .
að halda máli þessu áfram“.
En livað sem um það er, þá
er hér að framan sýnt ólmekkj-
anlegum rökum, að það eru
þeir Ilermann Jónasson og
Jónas Jónsson, ásamt Birni
Gislasvni sjálfum, sem hafa
tafið málið þennan tíraa,
frá 24. ágúsl 1929 til 12. des.
193ð, og ef hér er um ó-
hæfilegan drátt að ræða, lend-
ir hann á baki þcirra þremenn-
inga.
Hermann Jónasson revnir
með ýmsum hætti að gera með-
ferð hæstaréttar á sakamálinu
tortryggilega. Sumt er svo af-
slept, að ill er að festa hendur
á. Þannig hafa ókunnugir
menn þessum efnum fulla á-
slæðu til að halda, af um-
mælum H. .T„ að hæstirétt-
ur hafi stefnt Herinanni til
ábyrgðar og refsingar, þar sem
það vitanlega voru liin ákærðu
i málinu, sem þetta gerðu, en
til þess liöfðu þau fullan rétt.
Hæstiréttur taldi hins vegar IL
J. vítalausan, svo að þessar
dylgjur koma úr hörðustu átt.
Þá þykir H. .]. það í frásög-
ur færaiuli, að hæstiréttur liafi
orðið við heiðni B. G., um að
ákveðinn liæstaréttarmála-
flutningsmaður, Eggert Claes-
sen, væri skipaður verjandi í
málinu. Undrun H. .1. yl’ir þessu
getur þó naumast átt sér mjög
djúpar rætur, því að þekkja
lilýtur hann 2. mgr. 17. gr.
hæstaréttarlaganna frá 1919.
Þar segir: „Nú óskar sökunaut-
ur í opinberu máli . . sér skip-
aðan ákveðinn hæstaréttar-
málaflutningsmann og skal
lionum þá sá maður skipaður,
nema einhverjar sérstakar á-
stæður mæli gegn því“. Er ekki
sýnt, af hverjum ásfceðum
hefði átt að svifta B. G. þess-
um sjálfsagða rétti sakborinna
maiina.
Mikil firn þykja H. J. það,
að hæstiréttur skyl'di fvrir-
skipa framhaldsrannsókn í
máli þessu, og þar með fresta
málinu nokkuð. Sjálfur upp-
lýsir hann þó, að í réttinum
liafi verið lögð fram 46 ný
skjöl, sem efni sínu samkvæmt
áttu að sanna, að ýms atriði í
prófum málsins væru röng. Nú
lilýtur jafnvel H. J. að vera
kunnugt um, að liæstiréttur
hafði éngin tök á þvi, að sann-
reyna sjálfur livað á skjölum
þessum væri byggjandi. Til
þess þurfti nýjar vitnaleiðslur
og yfirleitt nýja rannsókn, sem
ekki varð fram komið, nema
með því, að úrskurða fram-
haldsrannsókn. Til hins getur
lögreglustjórinn væntanlega
ekki ætlast, að hæstiréttur
dæmi menn í þungar refsingar
áður fullrej-nt er, hvað upp úr
varnargögnum þeirra er leggj-
andi. Telji lögreglustjórinn
slíkt sæmilegt, þá er það sorg-
legt vitni þess, að hann skort-
ir fullkomlega þekkingu á
frumatriðum sakamálaréttar-
farsins.
H. .1. segir, að er málið kom
fyrir hæstarétt á ný, að lokinni
framhaldsrannsókninni. „mátti
af einliverjum ástæðum, ekki
flytja málið opinberlega á
ný, heldur ákvað dómstjór-
irin, eftir beiðni Eggerts Claes-
sen, að málið skvldi þá flutt
skriflega“. (Leturbreytingar
hér). Hvað er það sanna í
þessu? Það sést i hæstaréttar-
dóminum, bindi V., s. 237, en
þar segir: „Var m(dið nú i ann-
að sinn flutt skriflega, sam-
kvæmt sameiginlegri ósk sækj-
anda og verjanda.... “.* Þegar
þess er gætt, að skv. 2. mgr.
2. tl. 38. gr. liæstaréttarlaganna
1919 nægir óslc annars hvors
aðilans, til að leyfa megi skrif-
legan málflutning, en liér var
mjög umfangsmikið mál og
báðir aðilar óskuðu hans, fer
því fjarri, að þessi undanþága
hafi verið óvenjuleg eða var-
hugaverð. A. m. k. geta Fram-
sóknarmenn ekki látið mikið
um þetta, því að foringi þeirra,
•Tónas Jónsson, vildi í frv. um
liæstarétt, er hann har fram á
Alþingi 1923, láta það verða
skilorðslausa skyldu, að flytjá
öll mál skriflega í hæstarétti,
ef einungis annar aðilinn ósk-
aði þess, sbr. Alþt. 1923 A,bls.
Leturbreýting hér.
i