Vísir - 09.07.1934, Blaðsíða 2

VISIR
IKRAFA
neytenda er að kjötið sé
flutt í kjötpokum til
kaupmannsins.
KJ0TPOKANA
fáið þið hjá okkur.
I Sími 1-2-3-4
Ílfllllllllllllllllllllllllllll
Styrjöidin
í Suíur-Ameríkn.
Paraguayherinn gerir árás á
sterkustu vígi Boliviumanna.
Loftorusta. — Mikið mannfall.
London 9. júlí. FB.
Frá Asuncióri er símað, að
her Paraguay hafi tekið út-
jaðra sterkustu vígja Boliviu-
raanna. Samkvæmt upplýsing-
um frá Estigarribia hersliöfð-
ingja var loftorusta háð um
leið og fótgöngulið tók vígin.
Hröktu Paraguaymenn fjórar
Boliviuflugvélar á flótta, en
skutu eina niður. Hrapaði hún
til jarðar í ljósum loga. Talið
er, að mannfall Boliviumanna
sé yfir 1000 í þessari seinustu
orustu, en um mannfall Para-
guaymanna er ekki símað, enn
sem komið er. (United Press).
Frá Cnba.
Uppþot á haðslað. Skotið á
mannfjöldann.
London 9. júlí. FB.
Á Mariano baðstaðnum í
Havaua (á Cuba) hrutust út
óeirðir í gær, af pólitískum
toga spunnar. Hermenn, sem
kvaddir voru á vettvang, til
þess að dreifa útifundi, voru
þess ekki megnugir, og liófu þá
skotliríð á mannfjöldann,
drápu unga stúlku og einn
mann, en særðu nokkra. (Uni-
ted Press).
Lá viö slysi.
8. júlí. FÚ.
Erlingi Sveinssyni, bónda á
Víðivöllum i Fljótsdal, varð
með naumindum bjargað frá
druknun, er ferja á Jökulsá
söklc í miðri ánni með full-
fermi, þegar verið var að ferja
afréttarfé yfir ána síðastliðinn
þriðjudag. Á ferjunni voru
þeir Erlingur og Þórarinn Hall-
grímsson á Víðivöllum. En þar
sem hún sökk var eyri, og tók
vatnið þeim Þórarni undir
hendur. Stóðu þeir fvrst á ferj-
unni, en kólnaði mjög, og ætl-
aði Þórarinn þá að synda til
lands með Erling, en sökum
kulda dapraðist honum sund-
ið og misti hann. Jörgen Sig-
urðsson á Víðivöllum, er til
þeirra sá, reyndi að sundríða
til þeirra, og stóð það heima,
að honum tókst að komast til
þeirra í því augnabliki, er Þór-
arinn misti Erling. Náði Jör-
gen Erlingi, en Þórarinn synti
til lands. Erlingur lá einn dag.
Tveim dögum eftir þennan at-
burð áttu þeir Jörgen og Þór-
arinn háðir hrúðkaup.
Aflðvaldsjálknr. —
Sfóar kommnnisti.
—o—
Það getur verið fróðlegt, að
lita eftir því, livernig sumir
menn brevtasl með aldrinum
— breytast í all aðra átt, en hú-
ast liefði mátt við.
Eg ætla nú að segja frá ferli
eins sveitapilts, sem eg hefi
haft mciri og minni kynni af,
síðan er hann var drengur.
Hann var ekki greindari cn
rétt í meðallagi, að því cr mér
virtist. En eg hefi trauðla þekt
öllu áhugasamari ungling —
áhugasamari í þá átt, að vilja
eignast eitthvað og verða sjálf-
bjarga maður.
Þau voru tvö systkinin, liann
og stúlka nokkuru vngri. For-
eldrar þeirra voru iðjusamar
manneskjur, en þeini liélst ekki
vel á fé. — Þau voru einstak-
lega greiðvikin og góðviljuð,
tóku fátæk hörn á heimili sitt
og höfðu árum saman. Hjá
þeim átti og athvarf gamalt
fólk, er flosnað liafði upp eða
rekist á verðgang af ýmsum
sökum.
Syni þeirra, piltinum, sem eg
ælla nú að segja frá að nokk-
uru, líkaði þetta ekki allskost-
ar. Hanu sagði sem svo, að
þetta gamla fólk gæti farið á
sveitina, er það væri orðið ,svo
lirumt, að það gæti ekki unn-
ið fyrir sér. Þar ælti það heima.
Foreldrum hans væri að minsta
kosti óskydt, að sjá því far-
borða. Húsfreyjan, mamma
drengsins, svaraði oftast á þá
leið, að óvíst væri „hvort leng-
ur entist lif eða litlir aurar“.
Hitt væri og efalaust, að bless-
an guðs livíldi yfir þeim heim-
ilum, sem sýndi snauðu fólki
örlæti og kærleika.
Húsbóndinn var að öllu
sams hugar og kona hans. En
sonur þeirra kváðst ekki
mundu láta ölmusufólk eta sig
út á gaddinn, þegar hann væri
tekinn við stjórn heimilisins.
Þá skyldi verða „hreinir reikn-
ingar“ í öllum greinum.
Drengurinn, sonur hjónanna,
hinn fégjarni unglingur, fór
þegar eftir fermingu að „hleypa
upp fé“, sem kallað er. — Og
næstu árin, eða fram yfir tvi-
tugsaldur, græddi hann á tá og
fingri, en kvikfjáreign for-
eldranna dróst saman. —
Vitanlega þurfti snáðinn litlu
til áð kosta lieiina fyrir, því
að foreldrarnir studdu Jiann i
öllu og létu honum alt til
reiðu, það er þau máttu. Og
svona liðu áriu. Bóndasonur
gerðist fjáður, að þeirrar tiðar
liætti, cn eignir foreldranna
gengu rnjög til þurðar.
Harðdrægur ])ótti hann í
skiftum, hinn ungi maður, fé-
fastur og aösjáll. Kvaðst vilja
„hreina reikninga“ og ekki
hafa í huga, að fleygja reytum
sinum i gin fátæklinga, let-
ingja og ölmusulýðs. Væri og
sjálfsagt, að hver og einn sæi
sér og sínum 1‘arborða, en legð-
ist ekki öðrum til þyngsla.
Foreldrarnir brugðu búi og
fóru „í horuið“ til sonar síns.
Hann var þá kvæntur fyrir
sköinmu og var lalið, að liann
hefði lent á óvalinni könu. En
dugleg var hún sögð og kallað
að liún stjórnaði bónda sínum
— stjórnaði öllu utan stokks
og innan.
Á þessum árum var „Heima-
stjórnarflokkurinn“ upp á sitt
hið besta, og liinn ungi bóndi
fvlgdi þar 1‘ast að málum. Hann
bar mikla lotningu fyrir auð-
legð og eignarrétti og strengdi
þess heit, að verða ríkur.
Þá er hann var tekinn við
jörðinni, hóf liann tilkall til
beitartolls og slægnagjalds á
liendur föður sínum. Gamla
manninum þótti þetta býsna
ósanngjarnt, sem von var, og
minti son sinn á, að ekki liefði
hann verið krafinn um þvílilc
gjöld, áður en hann hóf bú-
skapinn. Þá hefði alt verið til
reiðu, endurgjaldslaust, og
kynni hann betur við, að svo
vrði um sína daga, þó að skií't
væri um lilutverk, gömlu lijú-
in komin í húsmensku þar „í
horninu“, en sonurinn tekinn
við kotinu.
En hóndinn ungi kvaðst ekki
fara að slíku. Milli þeirra yrði
að vcra „hreinir reikningar“.
—- Hann sæi það líka sjálfur,
gamli maðurinn, að ekkert vil
væri í þessu. Systir sín mundi
og græða á slíkum gjöfum frá
sinni hálfu, því að ekki væri
víst, að lekið j'rði tillit til gjaf-
anna við arfaskiftin síðar. En
hann væri nú svoleiðis gerður,
að hann vildi hafa „lireina
reikninga“ við hana, eins og'
alla aðra. —
Og svo varð að vera, sem
bóndinn ungi vildi. Faðir hans
greiddi honum beitartoll og
venjulegt gjald fyrir slægnaleyfi
Fór svo fram nokkur ár. — Og
bóndinn lifði og lirærðist í
iniklum gróðavonum. Iiann gaf
engum neitt og krafðist altaf
„hreinna reikninga“.
En búskapurinn gekk ekki
allskoslar slysalaust. Og því
var líkast, sem einhver óhless-
an væri yfir lieimilinu. Bráða-
fárið kom og drap ærnar,
hrossin fóru i fönn, tvö eða
þrjú í senn, að minsta kosti
tvívegis, og kýrnar voru nvt-
litlar. Og ofan á þetta hæltist'
svo það, að ómegð hlóðst á
lijónin. Konan var vanfær á
hverju ári og einu sinni færði
liún bónda sinum tvíbura i
jólagjöf. Það fanst honum ó-
þörf rausn, enda voru börnin
þá orðin níu.
Eg liafði nokkur kynni af
bóndanum um þessar mundir.
Hann var enn gallharður eign-
arréttarmaður, en kvartaði
sáran undan því, að nú væri
óðum að ganga af sér. Hann
yrði að hafa vinnukonu allan
ársins hring, og kaupakonu að
sumrinu. Þær væri rándýrar,
en auk þess ónýtar og latar,
sumar hverjar. Og kaupamann
vrði hann að liafa, hvað sem
tautaði. Og allir þekti óbilgirni
þeirra í kaupkröfum. — Þetta
verkafólk kynni sér ekkert hóf
og líklega yrði niðurstaðan sú,
að það gleypti alla bændur
með húð og hári.
Heilsa konunnar tók að bila.
Eg þenti manni hennar á, að
íerzlun Ben. S. Þörarlnssonar ifír bezt kaup.
það væri óverjandi, að lcgg'ja
á liana svona tiðar barneignir.
Hann héll að það skifti engu
máli, enda yrði guð að ráða
slíku. Konurnar vðeri líka til
þess gerðar, að ciga börn. Nei,
lasleikinn væri ekki því að
kenna. Hitt mundi heldur, að
einhver leynd bölvun liefði
verið á henni frá upphafi.
Enn liðu nokkur ár. — Þá
var það eitl sinn, að ég fékk
hréf frá bóndanum. Hann kvað
þá foreldra sína gengna veg allr-
ar veraldar. Og liann lét þess
gelið, að þau liefði verið orð-
in eignalaus, svo að þar hefði
ekkert verið að hafa. — Hann
skýrði enn fremur frá því, að
nú væri börnin orðin tólf. Þar
á væri bvorki þrot né endir.
Og altaf væri lieilsufari kon-
unnar að lmigna. — Svo hætti
hann því við, að nú væri liann
orðinn félaus með öllu. Hann
kvaðst líka vera kominn á þá
skoðun, að þessi svo kallaði
eignarréttur væri ekkert annað
en vitleysa. — En erindið væri
það, að giðja mig að útvega
sér peningalán með einhverj-
um ráðum. Hann þyrfti að fá
mikla peninga, mörg þúsund,
og liann ætti heimtingu á að
fá þá, eins og liver annar.
Eg skrifaði honum aftur og
sagði, að hann yrði að útvega
einhverja tryggingu fyrir lán-
inu, ef nokkur von ætti um
það að vera, að það fengisl. —
Þá sendi hann mér mergjað
skanunabréf, kallaði mig auð-
valdsbullu, þræl eignarréttar-
vitleysunnar og annað þess
háttar. Eg væri náttúrlega einn
þessára andstyggilegu mann-
hunda, sem „dýrkuðu“ eignar-
réttinn og settu upp hrókaræð-
ur um það, að hann ætti að
vera friðhelgur!
Eg svaraði og minti hann á
Iiina „hreinu reikninga“, sem
hann bafði talað um við for-
eldra sína og aðra. Á þeim ár-
um hefði hann talið eignarrétt-
inn friðhelgan og lagt óvenju-
legt kapp á, að eignast sem
allra mest. Hann hefði þráð
mikinn auð, borið mikla lotn-
ingu fyrir’fjármunum, hrakyrt
þá, sem minni máttar voru og
borið þeim á brýn leti og ó-
mensku. — Hann hefði verið
allra manna harðastur og ó-
sanngjarnastur við fátæklinga
og prédikað þau ósannindi, að
öll fátækl væri sjálfskaparvíti.
Ef honum liefði lánast auð-
safnið, mundi hann hafa orðið
allra fépúka harðsvíraðastur
og verstur i garð lítilmagnans.
En nú hefði alt mistekist fyr-
ir honum, meðal annars vegna
sjálfskaparvíta og ómannlegr-
ar breytni við foreldra sina,
gamla og lúna. Og þá ryki liann
upp fokvondur, bölsótaðist eins
og naut í flagi, þættist vilja
byltingu og afnám eignarrétt-
arins — þess eina, sem eg vissi
til, að hann hefði liaft veruleg-
ar mætur á um dagaua, auk
peninganna.
Bóndi þessi hefir nú flosnað
upp af jörð sinni, fluttst að
sjónum og gerst ofsafenginn
kommúnisti.
Beri stjórnmál á góma í ná-
vist hans, segir hann ávalt hið
sama: —
„Eg er með Jónasi mínum
elskulegum, því að hann ætlar
að drepa andskotans auðvald-
ið ■—• í sveitum og við sjó!“
P-
Þorsteinn Jönsson,
járnsmiður sjötugur.
Þennan dag fvrir sjötíu áriun
fæddist Þorsteinn Jónsson,á Seli
liér fyrir vestan bæ. Hann átti
erfitt uppdráttar í æsku, eins
og raunar margur í þá daga, eu
þó voru erfiðleikar Þorsteins
meiri en margra annara. Sex
ára gamall misti hann föður
sinn og lá þá ekki annað fyrir
en sveitin — uppi í Hvítársíðu
— og er Þorsteini minnisstæð
vistin þar. Tiu ára gamall flutt-
ist hann þó suður aftur og liefir
verið hér síðan.
Það má með sanni segja um
Þorstein, að hann liafi verið
„sinnar eigin gæfu smiður“.
Járnsmíði lærði liann hjá Gísla
Finnssyni; að námi loknu byrj-
aði liann járnsmíði á eigin
spýlur. Ekki voru efnin meiri
en það, að hann fékk að láni
sleðja hjá Jónasi Helgasyni,
sem þá vár hættur járnsmíði;
hamar smiðaði hann sér sjálf-
ur og þá auðvitað annaii útbún-
að til smiðjunnar. Þó réðst liann
i að kaupa .gamalt hússkrifli,
„fyrir vestan allan bæ“, eins og
sagt var i þá tíð, þ. e. vestur á
Bræðraborgarstíg sem nú er.
Smiðju gerði hann i kjallaran- s
um, en hjó sjálfur uppi yfir.
Þarna byrjaði Þorsteinn starf-
semi sína sem járnsmiður og
farnaðist vel, þó að smátt væri
byrjað, og varð, eins og áður
er sagt, sinnar eigin gæfu smið-
ur. En það er þó raunar of mik-
ið sagt, að hann liafi verið einn
um það, þvi um sama leyti
gekk hann að eiga unga og öt-
ula fríðleikskonu, Guðrúnu
Bjarnadóttur, og mun hún hafa
ált sinn drjúga þátt í gæfu
þeirra lijóna. Síst mundi Þor-
steinn sjálfur bera á móti þvi,
svo miltíð ann hann konu sinni
og metur hana.
Seinna keypti hann gamalt
hús /t Vesturgötu 33, bygði þar
nýtt hús árið 1903 og var það
þá^itt af stærstu íbúðarhúsuíh
í bænum.
Ósvikinn kjarni hefir verið í
sveinstaulanum, þvi þrátt fyrir
skort, sem hann varð oft að
líða á uppvaxtarárunum, varð
liann karlmenni hið mesta,
enda hefir iðn hans þroskað
Iiann i ]iá átt. Þorsteinn var um
langt skeið einhver athafna-
mesti járnsmiður í bænum og
liefir fjöldi nemenda lært lijá
lionum. Á síðari árum liafa i*is-
ið upp nýjar vinnustofur með
fullkonmari vélum og liefir
Þorsteinn þá dregið sig í hlé.
Það var á orði hér í hænum
áður fyrri, að járnsmiðir væru
músikalskari en aðrir menn, og
var það þakkað iðn þeirra.
Hvemig sem því er varið, þá er
það víst, að Þorsteini er sú gáfa