Vísir - 23.08.1934, Qupperneq 3

VlSIR
AfkomnmOgnleikar
reykvískra bænða
og verðjöfnunarskatturinn.
Þar sem ríkisstjórnin num hafa
í hyggju a‘S koma í framkvæmd
meS bráSabirg'Salögum, verð-
jöfnunarskatti þeim á mjólkursölu
er þingmenn haf'a ekki enn feng-
Ist til aö samþykkja, tel eg nauö-
synlegt a‘8 sem flestir meSal mjólk-
urframleiöanda Reykjavíkur, er
•skattur ]>essi mundi koma þyngst
niður á, sýni stjórn og þingi fram
á ])aö meö rökum, hversu órétt-
látur þessi skattur yröi gagnvart
reykvískum mjólkurframléiöend-
xnn, þegar litiö er nieÖ sanngirni
á aöstoöu og afkoinumöguleika
þessara manna.
Þess er þá fyrst aö gæta. aö
meiri hluti ])eirra manna er stofn-
aö hafa nýbýli i landi Reykjavíkur-
bæjar, eru fátækir barnamenn, sem
lagt hafa eignir sínar. alt fáan-
legt lánsfé og vinnu sína árum
sarnan í byggingar og ræktun þess-
ara smábýla, meö ])aö fyrir augum
aö skapa sér framtíöaratvinnu,
knúöir til þess af yfirvofandi at-
vinnuleysi annars vegar, en sjálfs-
’bjargarþrá' hinsvegar..
Þegar litið er á lönd ])essi, sem
fiest eru æöi smá, þegar þess er
-gætt aö hvergi et beitiland aö fá
fyrir g;ripi bæjarmanna, sýnir þaö
sig, aö jarðvegurinn er ekki glæsi-
legur til ræktunar. Valllendismóar
þekkjast ])ar tæplega, heldur fúa-
mýrar, grjóturöir og leirmelar, en
af þessu þrennu eru þó mýrarnar
lang skárstar.en ræktunarfrestur sá
er i)æjarstjórn veitir emsvo naum-
ur, að mýrarnar þyrftu að standa
framræstar en óunnar allan þann
tíma, er menn hafa til ræktunar.
Þá fyrst væri hugsanlegt að gera
þær aö viöunandi túni. Ræktun
:grjóturöanna mun varla þurfa að
lýsa fyrir neinum. Þar eru þaö
ekki tugir dagsverka, heldur
bundruö, sem fara í vinslu á hverri
dagsláttu, og hvað leirmelana
snertir. mun mönnum þykja gott
borgi þeir áburöinn fyrsta áratug-
inn eftir aö sáð er i ])á. Það ætti
því hver maður að geta séö, aö
varla getur veriö þar um upp-
gripagróða aö ræöa.
Eg efast ekki um að hæstvirtur
forsætisráðherra, er þessi mál
lieyra undir, þekkir það af eigin
reynslu aö þaö kostar æriö fé aö
rækta, þó hann væri svo heppinn
að fá einn af þeim bestu blettum
til ræktunar, sem Reykjavíkurbær
hefir getaö látiö i té á síðari árum.
ITann mun því geta gert sér grein
fyrir hversu dýrt er að rækta þau
lönd, sem raunverulega er tvöfalt
])refalt dýrara að rækta, en hans
eigið land.
En eitt er ])að sem öllum þeim,
er ætiö lofa nægtir reykvískra
bænda, hefir skotist yfir, en ])aö
eru hin miklu árlegu vanhöld á
kúm hér i bæ, sem hvergi eru slik
á öllu landinu. En þó árlegar
skýrslur liggi fyrir um þetta efni,
hefi eg ekki oröiö þess var að
nokkur maöur sem einhvers væri
megnugur i því efni, hafi hreyft
hönd né tungu, til þess aö hrinda
aí stað vísindalegri rannsókn í
þessu efni, eins og gert hefir ver-
iö um sauðfjár sjúkdóma út um
land. Mér viröist þó ekki vera um
neina smámuni að ræöa, þar sem
skýrslurnar l)era með sér, að sem
svarar rúmlega áttunda hver kýr
fer í vanhöld árlega hér i Reykja-
vík, og kæmu þar öll kurl til graf-
ar, mundi vanhalda tölurnar veröa
enn þá ískyggilegri, því sumt er
alls ekki tekiö meö á vanhalda-
skýrslur, sem miklu máli skiftir
hvern bónda.
Sem dæmi um hversu róttæk
vanhöld veröa hér stundum, ætla
eg að taka tvö dæmi um vanhöld
á yfirstandandi ári: Annar maöur-
inn mun hafa byrjað meö io kýr
i ársbyrjún, þar af hafa fjórar
drepist eöa oröið áö drepa, aðrar
fjórar eru kálflausar, og því eigi
setjandi á vetur. Þessum manni
mundi hafa veriö ætlaö að greiða
Soo krónur í verðjöfnunarskatt.
■Hinn maðurinn er einn af þeim
smáu, hann átti fjórar kýr í árs-
byrjun. Ein þeirra heltist úr lest-
inni strax í vetur, tvær eru kálí-
lausar, en aðeins ein sem setjandi
er á vetur. Þessum manni mundi
hafa verið ætlað að greiöa 200 kr.
í verðjöfnunarskatt eða sem svar-
ar þessari einu belju sem setjandi
er á. Slíkt endurtekur sig ár eftir
ár, hjá einum ])etta áriö.öðrumhitt.
En þetta er ærið þungur skattur,
þó ekki bætist an'nar viö enn
þyngri.
Mér virðist þetta vera það al-
vörumál, aö þing og stjórn geti
varla setiö lengur hjá, án þess aö
aðhafast eitthvað í þá átt er leitt
gæti í ljós af hverju þessi miklu
vanhöld stafa, og hvað hægt værÞ
aö gera til þess aö draga úr þeirn.
Aö ])essu öllu athuguðu mun
heildarútkoman verða sú, aö aðeins
sárfáir ])essara bænda lifa viö
sæmileg kjör, ílestir berjast í
bökkum, þó allrar sparsemi sé
gætt, og sumir lifa viö sultarkjör.
Þetta býst' eg viö að framtals-
skýrslur sýni, séu þær athugaðar
tortryggnislaust. -
Nokkuð margir þessara manna
hafa hvorki haft nægilegt land, né
fé, til þess að koma sér upp því
búi, er veitt gæti fjölskyldu ])eirra
sæmileg lífskjör, og efni hefir oft
skort til þess aö afla sér sæmilega
góöra gripa. Menn hafa þvi orðið
aö sitja meö lélegar kýr, máske
árum saman. Sumir eru aö byrja
aö rækta, aðrir eiga töluvert órækt-
aö. Ýmsir höföu ætlað sér að
stunda aöra vinnu jafnframt bú-
skapnum, en ])etta mun flestum
bafa brugðist, því ekki er um auð-
ugan garð aö gresja hvaö atvinnu
snertir, enda flest vinna ósamrým-
anleg heimilisstörfunum, og meir
en nóg að gera meðan veriö er aö
rækta ])ó búin séu smá.
Afkoma alls þorra reykviskra
bænda er því þannig að komist
þessi verðjöfnunarskattur á, er at-
vinna þeirra í rústum, og lönd þau
er þeir hafa lagt aleigu, lánstraust
og vinnu sina í, lítils eöa einskis
virði. Mér virtist því aö sú ríkis-
stjórn er telur sig málsvara verka-
nianna og smábænda, verði aö gæta
allrar varúðar, þar sem eignir og
afkoma svo margra fjölskyldu-
manna er í veöi.
Þorst. Finnbogason.
Knattspyrnnmðtið.
Úrslitakappleikur Revkja-
víkurmólsins fer fram á íþrótta-
vellinum í kveld milli Fram og
Vals. Átti kappleikur þessi að
fara fram í fyrrakveld, en var
frestað vegna þess hve völlur-
inn var blautur. — Leikur þessi
verSur án efa mjög skemtileg-
ur og bíSa knattspyrnuvinir
þess meS óþreyju aö sjá hvort
félagiS ber sigur úr býtum. —
Ivappleikurinn hefst kl. 6.30.
Veðrið í morgun:
Hiti í Reykjavík 10 stig, ísa-
firSi 7, Akureyri 8, Skálanesi 9,
Vestmannaeyjum 9, Sáiidi 8,
Kvígindisdal 7, Hesteyri 7,
Gjögri 6, Blönduósi 10, Siglu-
nesi 6, Grímsey 7, Raufarhöfn
7, Skálum 6, Fagradal 7, Papey
9, Hólum í Hornafirði 9, Fagur-
liólsmýri 8, Reykjanesi 9. Mest-
ur hiti hér í gær 12, minstur 9
stig. Úrkoma 7.6 mm. Yfirlit:
Ivyrstæð lægð milli Færeyja og
Noregs. Smálægð við suðvestm*-
strönd íslands. Horfur: Suð-
vesturland, Faxaflói: Suðaustan
og austan kaldi. Rigning öðru
liverju. Breiðafjörður, Vestfirð-
ir: Austan og norðaustan kaldi,
rigning öðru hverju. Norður-
land: Austan goía, víðast úr-
komulaust. Norðausturland,
Austfirðir: Norðaustan kaldi,
dálítil rigning. Suðausturland:
Norðaustan gola, víðast úr-
komulaust.
Skip Eimskipafélagsins.
Gullfoss er á Akureyri. Goöa-
foss fór héöan í gærkveldi áleið-
is til útlanda. Brúarfoss er í Kaup-
mannahöfn. Dettifoss er á leiö til
landsins. Lagarfoss fór héöan i
gær áleiðis vestur og noröur. Sel-
foss kom til Leith i fyrrakveld.
Skriftarnámskeið
liefst á morgun (föstud.) og
verður lokið 1. okt.
Guðrún Geirsdóttir.
simi 3680.
Saumur
allai' stærðir fyrirliggjandi.
J. Þorláksson & Norðmann.
Bankastræti 11. Sími 1280.
Timarit iðnaðarmanna,
VIII. árg. 2. hefti, er nýlega
komiö út. Efni: Hlutverk iðnaö-
arins i þjóðarbúskapnum, eftir
Pétur G. Guömundsson. Málmhúö-
un (P. G. G.) — Timbur sem
byggingarefni, eftir Þorlák Ófeigs-
son. — „Köbenhavns Bagerlaug“,
eftir Björn Björnsson.
Gullverð
ísl. krónu er nú 49.87, miðað
við l'rakkneskan franka.
flannes ráöherra
hefir selt ísfiskafla i Þýska-
landi, 107 smál., fvrir 11.900
ríkismörk.
Farþegar á Goðafossi
í gær: Mrs. Wall og dóttir henn-
ar, ungfrúrnar Esther Poulsen og
Guöriöur Gísladóttir, hollensku
slúdentarnir, sem hér hafa verið
í sumar o. m. fl.
Þrír ungir og efnilegir lista-
menn. — Listmálararnir Jón
Engilberts, Þorvaldur Skúlason
og_ Sigurjón Ólafsson mynd-
liöggvari munu sýna nokkuð af
verkmn sínum á sýningu, sem
haldinn verður i sambandi
við Cliarlottenborgsýninguna í
Kaupmannahöfn í haust. —
Er það ávalt gleðiefni ]>egar
listamemi vorir vinna sér frægð
og frama, í öðrum löndum.
Þeir kynna land vort og þjóð
betur en flestir aðrir og þeir eru
útverðir vorir um menningar-
mál. Sigurjón Ólafsson er þegar
F R Á NOREGI.
einhverju blámannaþorpi inni í Afríku og hann átti auö-
vitaö aö þjálfa liöiö og skipa ])vi fyrir á því blámanna-
máli, sem þar var. talað. En Joleik var heldur ónæmur
á svertingjámálið eða nenti ekki að læra' það, og tók
því þaö upp, að fara að skipa liðinu fyrir á nýnorsku.
‘Svertingjarnir reyndust vera miklu næmari á nýnorskuna
en Joleik haföi verði á blámenskuna, og gekk alt eins
og i sögu, aö þeir hlýddu skipunum hans á því máli. Eitt
rsjnn bar svo til að belgiskur hershöföingi kom i þorpið
til Joleiks i eftirlitsferö og til þess aö kanna liðið. Hafði
Joleik þá uppi mikla hersýningu og skipaði svertingjun-
um fyrir á nýnorsku svo að brakaöi í hverju tré, en þeir
brúgöu viö þeini skipunum sem leiftur væri. Að lokinni
liöskönnuninni sagöi hershöfðinginn við Jóleik: ,,Eg get
.ekki annað en dáðst að þvi, hvaö þér hafiö lært þetta
svertingjamál fljótt og vel, eins og það er lika herfilega
ljótt“. Svo er ekki sú saga lengri, en auövitaö sel eg
hana ekki dýrara en eg- keypti liana.
Næsta dag fór eg suöur yfir Harðangursfjöröinn og
eg hefi sjaldan séð blíðari og' mildari náttúru en þar, og
þó er á einu hægt að sjá aö hér er ekki nema um sýndar-
blíðu aö tefla, því að fólkið er hart á svipinn ög ber-
sýnilega markaö af skannndegismyrkri og snjóþyng-slum.
í firðinum er hvaö blíðastur og ísmeygilegastur staöur,
sem heitir Lofthus, hann er angurblíöur, hann er róman-
tískur, enda er staðurinn orðinn viöa frægur af málverki
íftir norska málarann Gude, sem heitir „Brúðför i Harð-
angri" og af kvæði og lagi meö sama nafni, sem eg held
að hvert mannsbarn hér á landi þekki.
■ i
* . >
Enginn kann að meta það sem hann á.
Fyrir fjaröarbotninum liggur staöúr, sem Oddi heitir.
Þaöan lögðum við upp yfir fjalliö niður í Röldal, þar
sem við ætluðum aö ná háttum. Liggur vegurinn upp yf-
ir skógarmörkin og fram með litlum jökli, sem heitir
Folgefonn. Fyrir ofan skógarmörkin tók við"heiði, sem
var svo svipuö íslenskum heiðum, að eg hefði vel getaö
haldiö að eg væri heima hjá mér, til dæmis uppi á Mos-
fellsheiöi. Nú er mér ekkert í nöp viö íslensk heiöalönd
alment eöa viö Mosfellsheiði sérstaklega, en eg get þó
ekki neitað því, aö eg myndi ekki fara í lang-ferðir til
þess aö fara að sjá svona heiöarvegi. Skaflarnir voru
og hvergi þiðnaöir enn, og yfir þveran veginn lá tveggja
mannhæöa há fönn. Það haföi veriö rudd braut í gegn
um hana og risu skaflbrúnirnar hátt yfir höföi manni
til beggja handa meðan ekiö ,var gegnu.m þessa fönn.
Þaö blés ískaldur gustur ofan af jpklinum, og eg vafði
kápunni minni aö únér og lét mér fátt um finnast, en
hlakkaöi til þess aÖ komast niöur í skógi vaxnar breklc-
urnar. Viö hliðina á mér sat Svíi, sem var úr Norður-
Svíþjóö, þar sem alt er þakið ilmandi greniskógum. Hann
leit hrifinn vit yfir móana og fönnina og beygði sig svo
að mér og sagði: „Er þetta ekki hrífandi, er þetta ekki
yndislegt". „Oh, jaja, svona“ ansaði eg og vafði betur
að mér kápunni. „Þetta er alveg dásamlegt" hélt Sviinn
áfram, honum hefur vist ekki þótt eg kunna að meta
þetta senv skyldi. „Oh, jaja, svona'í, ansaði eg aftur, „eg
kynni nii samt betur viö að vera kominn í greniskógana
i hlíöinni hérna fyrir neöan“. Þá svaraði Sviinn hálf-
önugur: „Æ, blessaðir minnist þér eltki á bölfaöa greni-
skógana, þegar maðúr horfir á þá svona dag eftir dag,
eins og eg- verð að gera, þá er maður orðinn svo leiður
á þeim, aö maður getur ekki séð þá“. Svo horföumst
viö í augu dálitla stund og skeltum loks upp úr, og okk-
ur kom þá saman um að svona væri nvi mannfólkið, aö
það lcærði sig kolTótt vvm það sem það gæti alla daga
séö, hann vinv greniskógana en eg unv nvóana, en að því
þætti mikið til þess korna sem það sjaldan eða aldrei
ætti kost á, mér til greniskóganna, en honum til móanna.
Náttúrufegurð og öfund.
Bifreiðin rennur niður hlíðina og angandi bjarkir og
ilmandi greniskógar eru aftur á báöar hendur ogllækjar-
sprænurnar steypast nvi á ný niður klettana. Á leiðinni
ofan í Röldal er heldur vatnslítill foss en hár, og er hann
nafntogaöur unv Noreg og vúðar fyrir fegurðar sakir.
Hann heitir Laatefoss og fellur í þremur lotum ofan klett-
inn, stall af stalli. Hann er ekki meiri en þaö, aö. rnest
af vatninu verður að úða við hvert fall, og þegar maður
stendur á þjóðveginum er eins og maður standi í ýrings-
rigningu. En jafnskjótt og viöinn kemur á stallinn, renn-
ur hann aftur saman í straum og spýtist i háurn boga
upp yfir hann og niður á næsta stall. Það er sólskin, altaf
sólskin og geislarnir brotna í úðanurn þrátt og sarnt í
alla liti friðarbogans, og þetta endurtekur sig viö hvert
fall. Eg lvefi aldrei séð jafn dýrölegan litarauð, jafn
óendanlega síkvika breytni, og mér flaug- í hug Gullfoss
okkar heima, litskrúö hans og vatnsmagn, og eg hélt
dauðahakli : vatnsmagniö, því aö þar hafði hann vissu-
lega vinninginn, en eg gat ekki neitaö því aö litauður
þessarar lækjarsprænu var rikari og fegurri en í hon-
um. Mér datt þá í hug saga. af nvér og' einum Berlínar-
búa, .sem var kunningi nvinn. Viö vorum á gangi saman
í borginni Hannover í linditrjáagöngunv, sem kölluö eru
Herrenhauseralléé. Eg var aö dásama fegurö trjánna,
enda var þar ekki hægt aö bera of mikið í. En hann svár-
■ aöi mér því viðstöðulaust, að þetta væri ekkert hjá lindi-
göngunum á Uiiter den Linden í Berlin. Eg nenti ekki að
vera aö karpa viö hann um þetta, en um trén á þessari
nafntoguðu götu er þaö að segja, að þau standa slap-,
andi og lválfdauð meöfram stéttunum, því að þau þola
ekki gasið, senv vir jaröpípunum kemur, og bæjarstjórn-
in í Berlín verður árlega aö kosta ærnu fé til þess að lvalda
þeim á lífi, ekki burðugri en þau þó verða. Nokkru síðar
mættumst við þessi maður og eg á Unter den Linden,
og eg spuröi lvann þá livort hann héldj þvi fram i al-
vöru að þessar lindikreistur þyldu nokkurn samanburö
við hin fallegu bráðlifandi tré í Herrenhauser Allée. Og
þá svaraði hann: „Við skulum eldki vera að tala um
þetta. Eg þoli það ekki þegar.einhversstaðar er eitthvað,
sem er skárra en við höfum hér í Berlín. Þá fyllist eg
öfund“. Þegar eg stóö í úðanum af Laatefoss og var að
hugsa um Gullfoss, fór líkt fyrir mér og Berlínarmann-
invvm. Eg fyltist öfund. „