Vísir - 13.09.1934, Blaðsíða 2

V I s I R
))Mm«
kaupmann yðar um
fá&ítteltwp
C,0CQ4
BEM5D0RP
Bussuh-Hoiubd
BUSSUM - HOLLAND
Það er drýgst og best og því ódýrast.
Fæst í pökkum með 1/8 og 1/4 kg.
og pokum með 5 kg. Heildsölubirgðir.
Siml 1234.
I.
Lögin um eí'lirlil með bönk-
itm og' sparisjóðum voru sett á
Alþingi 1923. Áður liafði vérið
rætt um það, að lögskipa eftir-
lit með sparisjóðum, en ekkert
orðið úr því. Tildrögin til þess,
að málið var svo tekið upp á
þinginu 1923, voru þau, að á
þvi þingi var borin fram tillaga
um að skipa sérstaka þingnefnd,
til að rannsaka liag Islands-
banka, eða meta hann á ný.
Mat liafði þá farið fram á bank-
anum alveg nýlega, en það mat
var véfengt, og voru það forvig-
ismenn framsólcnarmanna og
socialista á Alþingi, sem beittu
sér fýrir því, að ný rannsókn
yrði gerð á liag bankans. .Sterk-
ur grunur lék nú á því, að þessi
krafa uin rannsókn- á bankan-
um stafaði fyrst og fremst af
óvild til lians og livöt til þess að
spilla trausti almennings á hon-
um, bæði utanlands og innan, og
af ótta við það, að ný rannsókn
kynni að liafa slíkar afleiðing-
ar, var rannsóknarlillagan feld
i þinginu, en þáverandi forsæl-
isráðherra lofaði að leggja fyrir
sama þing frumvarp um eftirlit
með bönkum og sparisjpðum.
Voru svo lögin um eftirlitið
samþykt með miklum meiri
liluta alkvæða, en skipun eftir-
litsmannsins dróst þó fram á
næsta þing.
Það var Klemens Jónsson,
þáverandi fjármálaráðherra,
sem átti að skipa bankaeftirlits-
manninn. Það var þannig á
valdi framsóknarflokksins, hve-
nær skipað yrði i stöðuna og
liver skipaður yrði. Skipunin
var dregin í því nær heilt ár, og
má af því ráða, bve bráða nauð-
syn framsóknarflokkurinn lief-
ir lalið á þvi, að rannsóknin á
Islandsbanka yrði látin fara
fram. Flokkurinn virðist alger-
lega bafa mist áliugann fyrir
rannsókninni, þegar svo var
komið, að iiana álli að fram-
kvæma einslakur, opinber
starfsmaður, með embættis-
ábyrgð og bundinn þagnar-
skyldu, en ekki nefnd, sem vel
gat-farið svo að skipuð yrði að
einhverju leyti ábyrgðarlausum,
pólitiskum stigamönnum, með
það fyrir augum, að fá einskon-
ar opinbera staðfestingu á róg-
inum, sem þá var iiafinn gegn
bankanum.
Eins og áður er sagt, leið nú
þvi nær heilt ár, áður en banka-
eftirlitsmaður var skipaður.
Mér er ókunnugt um, liverjir
liafa sótt um stöðuna. Sjálfur
sótti eg ekki um hana, lieldur
var eg beðinn að taka að mér
starfið og varð eg við þeim til-
mælum. Eg er sannfærður um
það, hvað sem líður ýmsum
flokksmönnum þess ráðherra,
sem skipaði mig í þessa stöðu,
að liann hefir ekki ætlast til
annars af mér en að eg rækti
starf mitt eftir bestu samvisku
og eftir því sem eg befði vit og
getu til. Honum vanst liinsvegar
ekki tími til ]iess að setja nein-
ar reglur um það, hvernig starf-
ið skyldi unnið, og við það situr
enn, að engar slíkar reglur liafa
verið settar. En eg geri ráð
fyrir, að það hafi vakað fyrir
ráðherrunum, hverjum eftir
annan, að bankaeftirlitsmaður-
inn gæti unnið starf sitt i sam-
ráði við ráðlierra, án erindis-
bréfs eða reglugerðar, enda
liafa þeir, hver um sig, lagt fyr-
ir mig að vinna ýms verk, eftir
þvi sem þeim liefir fundist þörf
kalla að á hverjum tíma.
Eg tók við þessu starfi i júní-
byrjun 1924. Það sumarið skoð-
aði eg nokkra sparisjóði, en fór
utan um haustið, til að kynna
mér starfsaðferðir eftirlits-
manna í nálægum löndum, og
hef síðan liagað störfum mínum
samkvæmt þeim. Á næstu 5 ár-
um 1925—29, lauk eg rannsókn
á um 40 sparisjóðum og báðum
bönkunum, Landsbankanum og
íslandsbanka, ásamt útibúum
þeiira, auk þess sem eg tók þátt
í mati þvi á Landsbankanum,
sem fram fór á árunum 1927—-
28, ásamt nefnd þeirri, sem
skipuð var til að framkvæma
það mat.
011 þessi ár, sem og síðan, þar
til nú eftir stjórnarskiftin, hefir
samvinna mín við ríkisstjórn-
ina, eða viðkomandi ráðherra,
verið hin besla. Hins vegar verð-
ur sú breyting á aðstöðu minni
með árinu 1929, að úr því má
heita að lialdið liafi verið uppi
stöðug'um ársásum gegn mér, i
blöðum framsóknarmanna og
sócialista og af einstökum
flokksmönnum þeirra. Á ár-
inu 1929 gerðist tvent, sem eðli-
legt virðist að setja í samband
við þetta. Snemma á árinu sam-
einuðust „frjálslyndi flokkur-
inn“ (gamli sjálfstæðisflokkur-
inn) og ihaldsflokkurinn, og
mynduðu einn flokk, sem tók
upp nafnið „sjálfstæðisflokkur-
inn“. Eg gerðist flokksmaður
þessa nýja flokks. Um sumarið
veiktist eg allalvarlega á ferða-
lagi erlendis, og Iiafa þau veilc-
indi dregið nokkuð úr starfs-
þreki mínu. Það er þó augljóst,
að það er ekki þessi heilsubilun
mín, heldur hin pólitiska af-
slaða, sem verður þess valdandi
að berferðin er hafin gegn mér.
Þegar í árslokin 1929 og í árs-
byrjun 1930, er byrjað á því í
blöðum framsóknarflokksins, i
sambandi við bæjarstjórnar-
kosningar í Reykjavik, að
brigsla mér um sviksemi í starfi
minu, gersamlega órökstutt og
út í loftið. Seinna á árinu 1930
er svo meirihluti bankaráðs

a/b. B. A. Hj orth & Co.
Stockliolm.
Prímnsar.
Skrúflyklar og tengnr.
Lngtír.
Aðalumboð fyrip fsland
Þörðar Sveinsson & Co.
Reykjavíii.

Þj óðabandalagið og RússaPu
AdStup- Evpópu sáttmálixm.
Fulltrúar bandalagsþjóðanna sitja nú á þingi í
Genf. Erfiðleikar á að ganga frá inngöngu
Rússa í bandalagið. Ummæli De Valera vekja
athygli. Pólverjar og Þjóðverjar fráhverfir
Austur-Evrópusátímálanum.
Berlín, 11. sept. — FB.
Þýska ríkisstjórnin befir sent
orðsendingu til ríkisstjórnanna
í Frakklandi, Bretlandi og ítal-
íu, þess efnis, að liún geti ekki
séð að liverjum notum Austur-
Evrópusáttmálinn gæti komið
til þess að varðveita friðinn i
álfunni. Telur þýska stjórnin
lieppilegra, að einstök ríki
semji sín á milli heldur en að
gerðir séu sáttmálar um þessi
efni, sem fjöldi ríkja standi að.
Hinsvegar hefir þýska ríkis-
stjórnin ekki með öllu neitað
að fallast á slíkan sáttmála.
(United Press).
Gefn 12. sept. FB,
ÞaS hefir vakiö feikna mikla at-
hygli meöal fulltrúanna á ■ þingi
bandalagsins, aö De Valera hefir
mælt á móti því hvernig tilhögun-
in er á inngöngu Rússa í Þjóöa-
bandalagiö. Telur hann, aö meö
því aö bæta einu stórveldinu til
i ráð bandalagsins sé komið í veg
íyrir, aö smáþjóöirnar geti notið
sin innan bandalagsins. Einnig hef-
ir hann lagt til, aö Ru'ssar undir-
gangist aö veita öllum trúar-
lu'agðafrelsi í ráðstjórnarríkjasam-
bandinu, þegar þeir gangi í banda-
l^gið. (United Press).
• London 13. sept. FB.
Samkvæmt áreiöanlegum heim-
iljdurn hefir Beck, pólski sendiherr-
ann, gefið í skyn, í viðtali viö
Anthony Eden, aö Pólland hafi
tekiö fullnaöarákvörðun um, aö
taka ekki þátt í Austur-Evrópu-
sáttmálanum, sem Barthou utan-
ríkismálaráöherra Frakklands hef-
ir lagt mikla áherslu á aö fá þjóö-
irnar í Austur-Evrópu til þess að
sameinast um. (United Press).
Genf 13. sept. FB.
Fulltrúar ýmissa þjóða hafa lát-
ið í ljós þá skoðún, aö það kunni
að hafa illar afleiðingar hve lengi
dregst að leiða til lykta að ganga
frá inngöngu Rússa í Þjóðabanda-
lagið. — Eru ýms-ir smeykir
um, aö ekki geti orðið af því aö
Rússar gangi í bandalagið, ef ekki
verði undinn bráður liugur að því,
að ganga frá málinu til fullnustu.
(United Press).
Genf 13. sept. FB.
Eystrasaltsríkin Lettland og
Eistland hafa fallist á Eystrasalts-
ríkja-sáttmálann og undirskrifuðu
utanríkismálaráðherrar þessara
ríkja hann í dag. Sáttmálinn gild-
ir fyrst um sinn emn áratug, en
framlengist af sjálfu sér, ef enginn
aðila segir honum upp. Samkvæmt
sáttmálanum verður stefna Eystra-
saltsríkjanna, tveggja liinna fyrr-
nefndu og Lithaugalands, sameig-
inleg, en í sáttmálanum eru þó
ekki ákvæði um Vilna- og Memel-
ceilumálin, sem finna verður lausn
á sérstaklega. (United Press).
Landsbankans, framsóknar- og
socialistalilutinn, látinn sam-
þvkkja tilmæli til ríkissljórnar-
innar um það, að Landsbankinn
verði losáður við eftirlit af
minni bálfu, vegna þess að nú
sé endurskoðun bankans kom-
in í það liorf, að slíkt eftirlit sé
óþarft! Ber þessi samþykl
bankaráðsins, eða meiri hluta
þess, skýrl vitni um fákænsku
þcirra manna, sem þann meiri
blula skipuðu, og um fullkomið
þekkingarlej'si þeirra á því,
sem þeir áttu um að fjalla. Af
mönnum, sem slcipa bankaráð
þjóðbanka, ætti þó að mega
krefjast þess, að þeir gætu gert
greinarmun á venjulegri reikn-
ingsendurskoðun og störfum
bankaeflirlitsmanna. -— Þá var
socialisla- og framsóknarmeiri-
blutinn í bankaráði Útvegs-
bankans látinn flónska sig á
sama hátt, en liann varð síðar
að þola þá liáðung, að verða að
leita til mín til þess að fá mat
á bag bankans, lil að leggja fyr-
ir Alþingi! — En hvorki fyrr né
síðar var að nokkuru fundið
við mig af ráðberrum, sem yfir
mér áttu að segja, fyrr en nú.
Með ]iví sem hér hefir verið
sagt, þvkist eg liafa sýnt fram á,
að lierferðin gegn mér er liafin
ekki vegna þess að eg hafi ekki
rækt starf mitt, heldur fyrst og
fremst af pólitískum ástæðum,
eða ef til vill þó meðfram af því,
að ýmsir ráðamenn núverandi
sljórnarflokka liafi gert sér
vonir um annan árangur af eft-
irlitinu með bönkum og spari-
sjóðum en orðið liefir, eða ætl-
að mér annað hlutverk heldur
en eg hef tekið að mér og; mun
eg síðar víkja að því. Enn er
það augljóst, að mér hefir ekki
verið vikið frá fyrsl og fremst
vegna þess að eg liafi ekki rækt
slarfið, því að ]iað er sannan-
legt, að mér var vikið frá ein-
mitt vegna þess að eg var að
starfa. Þ. 3. sept. s. 1. var sagt
frá því í einu sorpblaði stjórn-
arinnar, að það befði frésl, að
eg væri á eftirlitsferð norður í
landi, og var þess jafnframt
krafist,-að mér væri ekki lálið
haldast slíkL uppi. Daginn eftir
fór svo frávikningin fram!
Jakob Möller.
Enskn flngbátarnir
lagðir af stað.
Plymouth 12. sept. FB,
Tveir ílugbátar úr breska loft-
flotanum eru lagðir af stað héð-
an áléiðis til Færeyja, en koina
sennilega við i Oban til þess að
taka bensín. Ráðgert er að halda
áfram frá Færeyjum til Islánds og
þaðan til Grænlands, til þess að at-
huga flugskilyrði á nörður-flug-
Ieiðinni milli Bretlandseyja og
Canada. (United Press).
Tinnudeiinrnar í
Bandaríkjnnnm.
Allar málamiðlunartil-
raunir árangurslausar.
Washington 13 sept. FB.
Ráð það, sem Roosevelt forseti
skipaði, til þess að leiða vefnaðar-
iðnaðardeiluna til lykta, hefir gefið
út tilkynningu Jiess efnis, að allar
tdraunir til þess að miðla málum
hafi orðið árangurslausar. — Ráð-
ið er ekki hætt störfum. (United
Press).
Leikfélag
Rey kj avíkup.
Leikárið 1934—35.
FB. 12. sept.
Á þessu hausti hefst 38. starfs-
ár Leikfélags Reykjavíkur. Hefj-
ast sjónleikasýningar 23. septi með
sýningu á sjónleiknum „Maður og
kona“, sem félagiö sýndi 36 sinn-
uni á fyrra vetri. Eftir sýningar
hér verða leikbúningarnir lánaðir
til Akureyrar, en þar ætlar Leik-
félag Akureyrar að sýna sjónleik-
inn undir stjórn Ágústs Kvarán
leikara.
Hin eiginlega vetrarstarfsemi
L.eikfélags Reykjavíkur hefst með
sýningu á gamanleiknum „Jeppi á
Fjalli" eftir Ludvig Holberg. Á *
þessu ári eru 250 ár liðin frá fæð-
ingu Holbergs og verður hans
minst víða um heim en hér með
þessari sýningu á „Jeppa á Fjalli“.
Leikstjórnina ,hefir á hendi Gunn-
ar Hansen leikstjóri frá Kaup-
mannahöfn, en hann hefir verið
ráðinu leikstjóri hjá félaginu í vet-
ur. Aðalhlutverkin í leiknum leika
þau Þorsteinn Ö. Stephensen og
ungfrú Gunnþórunn Halldórsdótt-
ir. Önnur leikrit, sem sýnd verða,
en ekki fullákveðið um röð þeirra,
eru þessi: „Piltur og stúlka“ eftir
Eniil Thoroddsen, samið eftir sam-
nefndri skáldsögu Jóns Thorodd-
sen sýslumanns, „Straumrof“ eftir
Halldór Iviljan Laxness 0g „S\ð-
asti víkingurinn" eftir Indriða Ein-
arsson, en sá leikur er um Jörund
hundadagakonung. Þá lcoma er-
lendu leikritin: „Ferð á nóttu“ eft-
ir Sigurd Christiansen, norskt
skáld, „Freistarinn" eftir ung-
verska skáldið Molnar, „Vélin“
eftir danskan rithöfund, Andres
Olsen, og snýst sá leikur um póli-
tísk átök stjórnmálaflokka nú á
1 tímum, loks er gamanleikurinn
„Nýmálað“ eftir Rene Fauchon,
franskan höfund. Eins og undan-
farin ár mun félagið halda uppi
barnaleiksýning'um og verða sýnd
leikritin „Hrekkir Scapins" eftir
Moliere og „Þyrnirósa konungs-
dóttir“ eftir Zacharias Topelius.