Vísir - 13.12.1934, Page 2

VÍSIR
Flotamála—
umræ ð urnap
í London báru engan ár-
angur. j
London 12. des. FB.
Taliö er líklegt, aö flotamála-
umræöunum, sem hér hafa staðið
yfir aö undanförnu, veröi frestaö
í yfirstandandi viku, en ekki beö-
iö eftir því, að Japanar segi upp
Washington-flotamálasamningn-
um, eins 0g búist er við, aö þeir
geri. Engar ákvaröanir hafa ver-
iö teknar enn sem komiö er urn
það, hvenær umræöurnar hefjist á
ný, Árangurinn af flotamálaum-
ræðunum í London er enginn aö
heita má. (United Press).
Fjármálaráð-
heppar Belgíu
og Fpakk-
landLs
á ráðstefnu um gjaldeyris-
málin.
París 12. des. FB.
Gutt, belgiski fjármálaráöherr-
ann kom hingaö í dag til viðræöna
viö Germain Martin, fjármálaráö-
herra. — Aðalviðræðuefnið verður
gullmyntfóturinn. Talið er líklegt,
meö tilliti til fjárhagserfiðleikanna
í Belgíu og annara erfiðleika,' sem
standa í sambandi við þá, að mik-
ilvægar ákvarðanir verði teknar á
þessum fundi ráðherranna. (Uni-
ted Press).
Frá Alþingi
í gær.
Neðri deild.
Þar fóru fram atkvæöagreiðslur
um þrjú mál, sem frestað hafði
verið nóttina áður.
Um frv. um bifreiðaeinkasölu
gekk forseta erfiðlega að fá fram
atkvæði þm. Þegar við fyrstu til-
raun greiddu þó 16 þm. atkv. á
móti frv. (1. gr.) en ekki nema
14 með frv. og komu þannig ekki
fram atkv. tyeggja þm. auk for-
seta, en þeir tveir þm., sem ekki
greiddu atkvæöi, voru þeir Bjarni
Ásgeirsson og Magnús Torfason.
Að lokum varð að beita nafna-
kalli og var fr-ý. 'þannig samþykt
(til 3. umr.) með 17 atkvæðum
stjórnarflokkanna og Magnúsar
Torfasonár, gegn 16 atkv. 'sjálf-
stæðismanna, Ásgeirs Ásgeirsson-
ar og Hannesar Jónssonar.
Nokkurar umræður urðu enn um
frv. um síldarútvegsnefnd o. fl.,
en umræðu um það mál hafði verið
frestað nóttina áður. Að lokinni
umræðu fór fram atkvæðagreiðsla
um breytingartillögur sjálfstæðis-
manna og voru þær flestar feldar
og allar sem verulegu máli skiftu.
Var frv. síðan samþykt meö atkv.
stjórnarliða og fer nú til e. d.
Um ferðamannaskrifstofu
,,Rauðku“ urðu nokkurar umræður
og var því andmælt af sjálfstæðis-
mönnum sem algerlega óþörfu,
enda mundi fram borið aðallega til
að búa til bitlinga handa þægum
flokksmönnum. Umræðunni mun
ekki hafa verið lokið og málinty
frestað.
Frv. um gengisviðauka var nú
tekið fyrir til 3. umr., eftir að það
hefir „legið í salti“ vikum saman
Fylgir því nú viðaukatillaga frá
fjármálaráðherra, þess efnis, að
leggja 25% viðauka á aukatekjur
ríkissjóðs og á verðtoll. Er giskað
á, að þessi viðauki mundi gefa rík-
issjóði tekjur er nema á fjórða
hundrað þús. kr. — Verður nú
gaman að sjá socialistana rétta upp
hendurnar með þessári hækkun á
verðtollinum, sem þeir hafa látist
vera svo hamramir á móti. En lítill
ætlar nú að verða hagnaðurinn af
því að afnema gengisviðauka á
kaffi- og sykurtolli! — Samkomu-
lag varð um að fresta umr. um
þetta mál og vísa því til fjárhags-
nefndar til athugunar.
Að lokum var tekið fyrir frv.
um skuldaskilasjóð útgerðarmanna
til 2. umr., en umræðunni var
frestað í miðri framsöguræðu Sig-
urðar Kristjánssonar, framsögum.
minni hluta sjávarútvegsnefndar.
Frá meiri hluta nefndarinnar er
komið fram alllangt nefndarálit og
er ]iað allfjandsamlegt málinu.
Hinsvegar er nú sýnt, að málið
muni ekki úr þessu geta náð fram
að ganga að þessu sinni, enda vís-
ar meiri hluti nefndarinnar til þess
að bankastjórar Landsbankans og
Útvegsbnkans ráði til að fresta
því til næsta þings.
Efri deild.
Samþykt var sem lög frá Al-
þingi frv. til 1. um gjaldeyrisversl-
un o. fl. (innflutningshöftin). —
Umr. urðu aðeins um áfengislögin
(3. umr.). Stóðu þær umr. nær
óslitið til kl. ca. 7)4. Lítið kom
fram nýtt í málinu nema ýmislegt
smáskrítið, sem bar á góma í karpi
milli þeirra Ingv. Pálmas. og
Bernh. Stef. Sagði einhver að um
þá viðureign mætti segja líkt og
í Heiðarvígum er sagf um þá Þor-
björn aumingja og Þorbjörn vesa-
ing: „Börðust þeir lengi dags, og
veitti hvorugum betur, féllu þeir
að lokum báðir dauðir, og voru
þó qsárir.“ — Varð Ingvari það
m. a. á, að tala um „bifreiðar, sem
neyti áfengis" og vildi hann auð-
sjáanlega kúga hinar brotlegu bif-
reiðar með refsivendi laganna.
Sömuleiðis lýkti hann Bernh. Stef.
við „Jeppa á Fjalli", sem að vísu
vildi forðast brennivínið, en fæt-
urnir hlypu með hann i gönur. —
Bernh. Stef. hinsvegar lýkti Ingv-
ari við hina stjórnsömu (en ótrúu)
konu Jeppa, sem vildi hakla Jeppa
frá brennivíninu með „Meistara
Eirík", hrísvendinum. Ingvar
kvartaði undán því, að Bernharð
skyldi ekki greiða atkv. með til-
lögum sínum og Sigurj. Á. Ó. þó
hann engu að síður segði að sér
litist vel á þær. Þessu svaraði
Bernh. með því, að þó mönnum
litist vel á fallega stúlku og fyndu
ýmsa g'óða kosti á henni, þyrftu
menn ekki endilega að fara að
dekra við hana! Margt fleira bar
þeim á góma, sem of langt yrði að
telja upp. Sigurjón hneykslaðist á
fáfræði Bernh., sem hann sagði að
vissi ekki „hvenær tímatakmark
þessa máls hefði farið fram.“ En
um ágreining þeirra Ingv. .Pálma-
sonar við aðra deildarmenn sagði
hann: „lífsskoðanir okkar stangast
hér við andstæða póla.“
Breytingartillögur komu margar
undir atkvæði, en voru allar feldar
aðrar en tillaga frá Ingvari og S.
Á. Ó.. um að ekki mætti selja sama-
manni nema ákveðinn skamt á-
fengis á mánuði (3 lítra). Einnig
var samþykt br.tillaga frá Guðr.
Lárusd., þess efnis, að við það á-
kvæði frumvarpsins, að ekki
skyldi selja áfengi þeim, sem
dæmdir hefðu verið fyrir ólöglega
vínsölu, skyldi bætast „eða brugg-
un áfengis“. — Málið var afgreitt
aftur til n. d. tneð 13:3 atkv.
Nokkup of5
um ljóðmæli
Gríms Thomsens.
Heildarútgáfan af ljóðmælum
Gríms Thomsens er hið mesta vin-
arbragð íslenskri menningu. Lengi
hefir mestur hluti þessara ágætu
ljóða verið ófáanlegur á íslenskum
bókamarkaði. En nú geta allir, sem
annars kaupa góðar bækur til að
lesa, veitt sér það eftirlæti að eign-
ast ljóö þessa merkilega höfuð-
skálds og sækja sér þangað sálu-
bót og menningarauka. Og fáar
bækur er unt að benda á, er séu
íegurri vinargjöf þeirn, sem ann
kostaauðugum kveðskap. Ætla má
líka, aö hin fróðleiksfúsa yngri
kynslóð kynni sér sem best þennan
skáldskap og sæki sér i hann
heilsusamlegan brýning til dreng-
skapar og dáða. Eg veit af eigin
reynslu, að Grímur getur heillað
þá sem ungir eru. Og vinum sín-
um verður. hann því kærari, sem
þeir lifa lcngur og vaxa að viti
og skilningi.
Bókaútgefendur munu vera háð-
ir því lögmáli, eins og aðrir góðir
menn, að njóta verka sinna eða
gjalda, eftir því sem málefni
standa til. Njóti því Snæbjörn
Jónsson heill lianda, er hann hefir
boðið þjóð sinni þessa heildarút-
gáfu, svo falleg og ágæt sem hún
er um flest. Líldega rennur Grím-
ur ekki út „eins og vatnið“, eða
ýmisleg þynka, sem boðin er í bók-
menta nafni. En þó má ætla, og
er skyit að vöna, að útgefandinn
fái að lokum útgáfukostnaðinn
endurgreiddan, og þurfi ekki að
greiða af eigin efnum „óendur-
kræft meðlag“ með Grími, þessum
höfðingja íslenskrar orðsnilli og
braglistar, sem aldrei mun fyrnast,
meðan íslendingar kunna að meta
það, sem þróttmest er og spakleg-
ast í skáldskap sínum 0g bókment-
um.
„Sá deyr ei, sem heimi gaf líf-
vænt ljóð“, segir einn þeirra skáld-
bræðra, sem Grími er líkastur um
margt. Grímur hefir gefið þjóð
sinni svo mörg „lífvæn ljóð“,
að hann á þennan ódauðleika alveg
vísan. Með kveðskap sínum um
táp og drengskap, um sérkennilega
menn fyrri og síðari alda, um stór-
menni og andans höfðingja sög-
unnar og listarinnar, hefir Grímur
hlaðið sjálfum sér „lofköst, er
lengi stendur óbrotgjarn í braga-
túni“.
í vorri glæsilegu skáldahirð sé
eg innarlega á hinum æðra bekk
stórmannlegt og mikilúðlegt yíir-
bragð Gríms Thomsens, og sómir
hann sér þar vel. í bragaræðum og
orðasennum verður rýrt fyrir hon-
um smámennið. Þótt hann þyki
stirðkvæður stundum, á hann það
til að bregða.á leik í léttum og
dýrum háttum. Hann kveður að
því, sem hann' vildi sagt hafa, fast
og skýrt, svo að orðtök hans
gleymast eigi. Hann æpir eigi eft-
ir nótum grunnfærs tíðarandans,
heldur fer sinna eigin ferða, frjáls
og sjálfstæður.
Skáldlist Gríms er „íþrótt
vammi firð.“ Hún lýtur ekki að
])ví lægsta, heldur bendir til hærra
lifs. Grímur hefir enga löngun til
að lýsa sem gerst eymd og and-
stygð lífsins, eöa mála með sterk-
um litum frumstæðar hvatir og á-
stríður mannanna. Hann hefir meiri
huga á því, að sýna sem gleggst
og skýrast það, sem best er og
gildast í lifi hvers manns, skap-
styrk, hreysti, mannvit, drengskap
og aðrar dygðir og mannkosti.
Hann sækir mjög yrkisefni í forn-
ar sögur og liðnar aldir, og þýðir
gamlan grískan skáldskap. En
þetta er ekki dautt fornfræða-
grúsk. Hann vill með því það,
sem hann segir sjálfur í kvæðinu
„Formáli“. í þessu kvæði sjáum
vér stefnuskrána, skáldviljann á
bak við alt sem hann yrkir. Því
vil eg minna á kvæðið hér:
i
1
„Víða eru vörður reistar
á vegum sögu þessa lands,
úr fornöldinni fljúga neistar
framtaksins og hraustleikans.
(
l
Rétt er vörður við að hressa
veginn svo að rati þjóð,
og bindini’ í að binda þessa
björtu neista úr fornrl glóð.
J
Svipi’ að vekja’ upp aftur alda,
atidans rekja spor á sjót,
og fyrir skyldum skuggsjá halda,
ef skyldu finnast ættarmót,
%
hvort lifs er enn í laukum vafinn
laufguð enn hin forna þöll,
eða blöðum bóka vafin
blóm eru sögu þornuð öll.“
i
\
Þegar Grímur tók sér yrkisefni
úr íslenskum og norrænum forn-
sögum, þýddi kvæði grískra forn-
skálda, og leiddi fram á sjónar-
sviðið afreksmenn og sérkennileg-
ar persónur horfinna alda, varð alt
þetta nýtt og lifandi í meðferð
hans, svo að þá var auðfundið,
að „lífs er enn í laukum safinn“,
máttugt líf fólgið á bókablöðum
horfinna alda, sem enginn kunni
að endurvekja eins og Grímur. Og
hann endurvakti ])að, samtíð sinni
og síðari kynslóðum til eggjunar
og hvatningar, til að vísa þjóð sinni
veginn, gefa henni I-ðunnarepli
æsku og endurnýjunar úr hennar
eigin laukagarði.
Mörg af kvæðum Gríms bera
vott um ást þans á dýrunum.
Kvæðin „Skúlaskeið“, „Rakki“,
„Kópur“ o. fl. bera þess vott, að
hann skildi eðli dýranna, þarfir
og kröfur betur en nokkurt ann-
að íslensk skáld, að Lorsteini Er-
lingssyni og Þorgils gjallanda
undanskildum. Og/ í „Stjömu-
Odda draumi“, einu hinna merki-
legustu kvæða í islenskum bók-
mentum, gerir hann jafnvel ráð
fyrir því, að þessir förunautar og
vinir mannanna njóti ódauðleikans
með þeim, vegna trygðar sinnar.
En Grímur heldur fast fram
þeirri skoðun, að maðurinn sé öll-
um dýrum æðri, og eigi að vaxa
upp úr dýraríkinu, samkvæmt
æðstu hugsjónum og þrám anda
síns. Hann lætur þeim því eftir
skáldfífla hlutinn, sem yrkja og
rita mest um „dýrið“ í manninum,.
en skeyta minna um að flytja
mcnjnunum fegurð, gleði og göf-
ugar kendir. Grímur hefir orkt
stutt kvæði, aðeins eitt erindi, um
þá lífsskoðun, sem nú er alment
nefnd efnishyggja. Grímur kallar
hana „fjóstrú“, og lýsir henni
þanriig:
„Verst er af öllu villan sú,
vonar og kærleikslaust
á engu að hafa æðra trú,
en alt í heimi traust,
fyrir sálina’ að setja lás
en safna magakeis,
og á vel tyrfðum bundinn bás
baula’ eftir töðumeis.“
J
Grímur var víðförull maður
framan af ævi. Þess gætir mjög
víða í skáldskap hans, að hann hef-
ir margt séð og mörgum kynst.
Hann hefir verið víðförull í heimi
skáldskapar, lista og fagurra
fræða, og eru þess dæmin ótelj-
andi. Hann gaf sig mjög að stjórn-
málastarfsemi, bæði erlendis og
síðan heima. Hann hefir séð og
skilið skuggahliðar þeirrar starf-
semi, þótt nauðsynleg sé, og fund-
ið sjálfur, að í þeim viöskiftum á
margur á hættu að verða „kalinn
á hjarta“. I kvæðinu um lífið í
höll Goðmundar kóngs á Glæsi-
völlum, er með fáum, skörpum og
skýrum setningum dregin upp
snildarmynd sem aklrei gleymist.
Mér er markaður bás hér í dálk-
um blaðsins, og get því eigi ritað
um Grim og skáldskap hans eins
ítarlega og vel og eg vildi í þakk-
lætiáskyni fyrir allar þær unaðar-
stundir og andlega nautn, sem ljóð
hans hafa veitt mér, frá því er eg
nam ungur nokkur alþýðlegustu
kvæðin hans.Auk þess hlýt eg að
nota hverja stund til annara starfa
en bókmentaritgerða. En til skiln-
ings á Grími og skáldskap hans,
er Iíka nóg að ráðleggja mönnum,
að lesa sem best ])ær ágætu rit-
gerðir tvær, er fylgja hinni nýju
útgáfu, ævisögu Grims eftir dr.
Jón Þorkelsson þjóðskjalavörð, og
erindið um skáldskap Gríms eftir
Sigttrð Nordal próf.
En einu vil eg bæta við að lok-
um. Grímur er ekki aðeins háment-
að og spakviturt skáld og snilling-
ur á sína vísu. Hann er Iíka krist-
inn maður, og það í besta skilningi.
I því sambandi vil eg aftur vekja
athygli á kvæðinu : „Stjömu-Odda
draumur nýrri.“ Hér er ekki unt
að vitna í einstök erindi. Kyæðið
er Iangt, og ])arf að lesast alt í
samhengi. En svo mun fleirum
fara en mér, að lestur ]>ess kvæðis
sannfæri þá um, hvílíkan snilling
vér höfttm átt, þar sem Grímur
Thomsen var, frjálsan og auðugan
anda, en auðmjúkan um leið, skáld
sem skildi og dáði mannlega snild
og yfirburði, en beygði sig um íeið
í lotningu fyrir Guði og dásemd-
um hans.
Það er vafalaust, að Grímur
Thomsen á sína tryggu vini og að-
dáendur með þjóð sinni enn í dag
og mun ætið eiga. En þjóðin verð-
ur að kynnast honunt betur alment,
og hver kynslóð að endurnýja þau
kynni, svo að sem flestir megi
þiggja andlega nautn, hressing og
hvatning úr nægtabúri þessa
kjarnorða kraftaskálds.
Þess vegna er það svo mikill
gróði islenskri bókmenningu, að
ltafa nú fengið fullkomna og fagra
heildarútgáfu af Ijóðum Gríms
Thomsens.
Á. S.
S»SFr'
Krafa um fangahúa og
atvinnuhótafé.
Norðfirði 12. des. — FÚ.
Á fundi Bæjarstjómar Neskaup-
staðar 7. þ. m. var samþykt áskor-
un til ríkisstjómarinnar um að
leggja fram styrk til fangahús-
byggingar gegn framlagi frá bæn-
um. — Sami fundur skoraði einnig
á ríkisstjórnina að leggja fram
8000 krónur til atvinnubóta þar,
nú eftir áramótin.
Ritfregn.
—o—
Guðbrandur Jónsson: Gyðing-
urinn gangandi og önnur út-
varpserindi. Rvík 1934. Bóka-
vérslun Sigurðar Kristjáns-
sonar.
Guðbrandur Jónsson er starfs-
maður mikill, sem kunnugt er, og
á síðari árum hefir komið hver
bókin af annari frá hans hendi.
Þessi bók, sem hér um ræðir, mun
vera sú fjórða á yfirstandandi ári,
ef með eru taldar Ferðaminningar
frá Noregi (sérpr. úr Vísi). og
„Frjálst verkafólk á íslandi fram
til siðaskifta og kjör þess“, en út-
gáfa þeirrar bókar mun raunar
hafa byrjaö í fyrra.
Auk ritstarfanna hefir Guð-
brandur Jónsson í seinni tíð flutt
allmörg erindi í útvarpið og segja
svo margir, bæði í Reykjavík og
út um land, að G. J. sé einhver
vinsælasti útvarpsfyrirlesarinn, og
skal sá, er þessar línur ritar, ekki
annað um þetta segja frá eigin
brjósti en það, að hann heíir heyrt
ýmsa um þetta ræða, bæði Reyk-
vikinga og utanbæjarmenn, og
sumir hafa jafnvel tekið Guðbrand
fram yfir alla hina. Það þarf raun-
ar ekki að fara í neinar grafgötur
um það, hvers vegna G. J. sé vin-
sæll útvarpsfyrirlesari. Hann er rel
máli farinn, hnittinn og fjörlegur,
og manna fróðastur í fjölda mörg-
um greinum. Og hann kann þann-
ig með hin ýmsu efni, er hann tek-
ur til meðferðar, að fara, að fólk-
inu er bæði skemtun og fróðleikur
að, og það er ekki öllum gefið.
Og þetta má raunar segja að G. J.
takist alla jafna ágætlega, bæði í
ræðu og riti. Hann er aldrei leið-
inlegur, þótt hann sé óþarflega
langorður stundum og málið ekki
eins vandað og skyldi, en höf. hef-
ir sínar kreddur þar um, 0g skal
ekki út í það farið hér.
Útvarpserindin, sem hér hefir *
verið safnað saman, eru þessi:
Gyðingurinn gangandi, Apollinia
Schwartzkopf, Maria Stuart,
íþróttir og met, Jón Þorláksson,
Fossinn horfni, Don Bosco, Ösku-
dagur, Siðáskiítamenn og Jól.
Eins og upptalningin ber meö
sér er efnisvalið fjölbreytt. Un»
þessi erindi er það í stuttu máll
að segja, að þau eru hvert öðrtt
skemtilegra og hin fróðlegustu.
Einhver bestu erindin eru þó tvfll
hin fyrstu. Erindið um Apolliniu,
sem aö líkindum var myrt á eitri
á Bessastöðum, mun vekja mikl»
athygli. Þar er efni, sem skáldi*
eiga eftir að smíða úr.
Þetta útvarpserindasafn G. J. or.
engan veginn merkasta bók han*,
en eg trúi vart ööru, en að hútt
verði einna vinsælust og mest lesiii
allra bóka hans, en með þvi er sagt
að hún renni út, og það gerir húa.
a.