Alþýðublaðið - 11.07.1928, Blaðsíða 2

2
ALÞÝÐUBLAÐIB
ÍALÞÝÐUBLAÐIB [
; kemur út á hverjum virkum degi. í
; AfgreSBsla i Alpýöuhúsinu við í
i HverHsgötu 8 opin irá ki. 9 árd. |
til kl. 7 síðd.
j SScriístofá á íámá stáð opin Síi. |
i 9»/,— 10l,3 árd. ogki. 8—9 síðd. t
< 'íimaj': 988 (afgreiöslan) og 2394 \
; ískrífstoian). (
« Veröiag'i Áskriftarverð kr. 1,50 á !
: mánuði. Auglýsingarverðkr.0,15 (
hver mm. eindálka. j
Prentsmiðja: AiþÝöuprentsmiðjan t
; (i sama húsi, simi 1294).
„Vísis“ kerlmgin.
Eirm sinni — enduT fyrir löragu
— ver tekið tillit til Maðsins „Vís-
ir“ hér í bænum. Pað var á pcim
árum, er blaðið skifti sér af ýmsu
þvi, er máli skiftir.
En smátt og smátt breyttist
petta. Blaðinu „Vísi“ fór eins og
konum þeim, er verið hafa nokkr-
ar fyrir sér á bezta skeiði æfi
sinnar, en síðan hrömar og er í
horn þokað. Minna og minina hafa
þær látið tii sín taka það, er
nokkru varðar, en klifað' jafn-
an nokkuð á því, sem ómerkast
er. Nú er svo komið fyrir „Vís-
is'-kerliragunni, að hið venjukjía
hjal heranar er um týnt og furadið,
flutninga fólks hús úr húsi ojg
vörur kaupmarana. Eða þá smá-
sldtlegur fréttaburður, innlendur
eða erleradur, jarðarfarastagl, eft-
irmæli eftir þá, sem upp af
hrökkva, eða blíðmæli til afmæí-
isbarna — xétt svona eiins og ger-
ist og gengur um hornkerlingar,
er lifað hafa sitt fegursla og klifa
eitthvað yfir pxjónum sínum.
Og eiras og fyrir kemur um slík-
ar kvinnur, fær „Vísiis“-kerlingiin
köist, svona einstaka sinnum. Hún
geipar þá mjög, lætux móðan
mása um eitthvert nytjamál og
heldur sig víst á duggarabands-
árunum, heldur hlýtt á orð sín
með athygli og tillit tekið' til
þeirra. . . En menn brosa og
hrista höfuðið yfir barnaskap
kexlingarhnósiíns og taut heranar
láta þeir inn urn annað eyrað og
út um hitt.
Svona kast fékk „Vísis“-kerling-
in í fyrra dag. Hún faran alt í
einu ástæðu til að fara að gefa
Alþýðuflokknum góð ráð, gefa
honum heilræði >og lífsreglur. Hún
glaymir því, veslinguri'nn, hvað
íhefir á daga hennar drifið siðustu
árin. Hún hefir átt að sjá um
„frjáls]ynda“ flokkiranj!!). En
þessi umsjónarkrói hennar, sem
raunar var þegar í upphafi hið
mesta afstyrmi, hefir velt sér í
óþrifunum og smátt og smáít
rýrnað og megrast, þrátt fyrir
skilvíslega greidd mieðlög danska
íbankaras í landjnu — og nú hefir
króinn loks horfið í kverkar í-
haldissvarksins kveldýlfða og mun
þaðan aldrei frainar eiga aftur-
kvæmt.
Vonandi er, vegna „Vísis“-keTl-
ingarinnar sjálfrar, að rokan, sem
úr herani kom í fyrra dag, hafi
verið pólitíisk andlátsorð hennar.
Frlður sé með henni.
„Ellifevíld“
KaispusaBaMaliaSfiBar''
foæ|ar«
Oti við Fælledveijen í Kaup-
mannahöfn standa um 20 stór
rauð múrsteinshús. Þau mynda
eina heilsteypta húsaþyrpingu, er
skýlir fögrum vel ræktuðum
trjágarði með grasflötum, götum
og laglegum smá myndastyttum
hingað og þangað. Þetta er „Elli-
hvíld“ Kaupmannahafnarbæjar, —
De gamles By — eins og Danix
nefna það, — fallegasta og fuffl-
komnasta elliheimilii á Norður-
löndum. —
Ég hiefi, fyrir tilstilli aðailritara
Alþýðuflokksins danska — Alsing
Andersens — fengið Ieyfi fátækra-
málaborgaristjórans, Viggo Christ-
ensens, sem líka er jafnaðarmað-
ur, til þess að skoða heimili þetta,
ásamt öðrum stofnunum, er bær-
inn notar við framfærslu, fátæk-
linga sinna.
„EUihvíId" er af nokkuð anraari
tegund en Mnar stofnanirnar. Þar
eru engir aðrir en þeir, sem laga-
legan rétt hafa til þess að njóta
ellistyrks, en þann rétt öðlast all-
ir — karlar og konur — sem náð
hafa 65 ára aldri, hiafa óflekkað
mannorð, hafa ekki þegið sveitar-
styrk o. s. frv. —
Allir, sem þar búa, hafa fulil-
komin mannréttindi og þeir hafa
heldur kosið að kaupa sér fyrir
-styrkinn fasta vist á elliheiintil-
inu, en að fá peniingana útborgaða
aða og leigja sér herbergi úti i
bænum og iifa þar einsetulífi. Að
nefna þetta fátækraframfærslu
-þykir hneyksli, og yfirleitt eru
Danir hættir að nefna fátækra-
stofnanir sínar „Fattigvæsen",
eins og áður tíðkaðist. í stað þess
kalla þeir þæ:r nú „Forsörgejses-
væsen“, sem óneitainlega er miklu
skemtilegra orð.
Vif/ffo Christpmen borgarstjóri
-er sá maðurinn, sem mest hefir
unnið að því að koma „Ellihvíld"
á laggirnar og gera hana svo úr
garði að hún á hvergi sinn líka.
Það er hans' „konu'ngshugsun“ að
Danmörk eigi veglegásta og full-
komnasta elliheimilið á Norður-
löndum — eða jafnvel í afflri
Evrópu —; að ættjörð hans geti
boðið þeim, sem unnið hafa að
framleiðslu þjóðaíauðsins full-
komnari hvild og Setri aðbúð es
nokkurs staðar aninars staðar sé
unt að fá, þegar kraftarnir til
frekara starfs eru þrotnir. Ég
þarf ekki að taka það fram, að
móti þessari göfugu hugsjón hefir
íhaldið barist af öllum mætti, og
talið, að þetta kostadi of mikid.
En nú hafa jafnaðiarmenn haft
meiri hluta í stjórn bæjannála
hér mörg ár, og þeir hafa, studdir
af „frjálslyndum“ knúið mélið
fram.
Árið 1919 hóf „Ellihvíld" starf
sitt í þeirri mynd, sem hún er i
nú. Fyrir þann tíma hafði að
eins eitt af húsum þessum vexið
notað sem elliheimili, hin voru
notuð sem fátækrahús og sjúkra-
hús. Það ár var breytt til og
húsunum breytt með það fyrir
augum að verða elliheimiM. „Elli-
hvíld" getur tekið á móti um 1460
gamalmennum. Herbergin eru
stór og rúmgóð og búa að jafn-
aði 4 í hverri stofu. Þegar um
hjóiri er að ræða, fá þau eina stofu
til íbúðar, og hafa þá ekki aðr-
ir aðgarag að þeirri stofu en hjón-
in ein. í hverju húsi eru 3 hæð-
irnar notaðar fyrir gamalmennin,
og er hver hæð eins iranréttuð
og hefir sömu þægindi. Er það
gert til þess að ekki skuli geta
skapast óánægja yfir því, að einn
haíi það betra en anraar. Aðal-
drættimir í skipun ibúðarana á
hverri hæð eru þessir: í miiðju
húsinu er stór stofa, er nær þvert
yfir húsið, ex hún í senn borð-
stofa og setustofa allra, er á hæð-
inni búa. Koma þeir þaragað til
máltíða, sem frískir eru og sitja
þar og rabba samian að máltið
iokinni. Þeir, sem lassnlr em og
ekki geta komið til máltíða, fá
matinn í hexbergi sí|n. Sitt hvoru
megin við borðsalinn er gangur
eftir endilöngu húsirau, og eru
herbergi gamalmenraarana beggja
vegna viÖ ganginnL Yzt í öðrum
endanum eru aðaldymar, en yzt
í hinum eradanum er „forstofa",
og dálítill sa,lur. Eru þar striá-
stóiar og önnur slík húsgögn,
„radio“ o. fl. til þæginda pg
skemtunar. Stofa þessi er ætluð
tll þess að taka á iraðti gesturai í,
því oft koma ættingjar og virair
garauilin; ntmnna að heimsækja
þau. Er þeim þá boðið til þess-
arar stofu, og er þar heirrailt að
reykja og borða ávexti eða rajóta
annaris sælgætis, sem gestimir
kunraa að hafa 'nj(?.ðferðis.
Húsin eru ýmist eingöngu fyrir
konur eða eiragönjBia fyriir kaxla, og
þegar um hjón eir að ræða, eru
þeim valin þara herbiergi er bezt
hæfa þeiira, hvað etærð snertir.
Hver hæð er heimili fyriir sig með
einni ráðskonu og þjóniustustúlk-
um. Sá einra viirðiist vera galli á
heimili þessu, að heribergm eru
fuilstóir. Stafar það laf því, að
áður voru húsin sjúkrahús og stof-
urnar því stórar. Vjarð því erfitt
að fá lítil (herbergi. Það er bæði
kostur og Jgjalll, segir yfirumsjón-
armaöurinn, að herbergin eru
svona stór. Það er galli aið pví
Ieyti, að ekki er hægt að láta
tvo og tvo búaj isaman, sem þó
líklega væri heppjliejplast, og ó-
möigul'cjgt er að hafa eánn í beri-
bergi, isem þó stundum jelæti kom-
ið iSér vel að geta. jggsTt, era' það
er koistur að því leyti, ajð gam-
almeinnin hajfa oft meiri áraægju
af því að vera fleiri saman, ef
þeim á anraajð borð kemur vel
saman. Þau geta þá talað um
fleira og (jert sér fleira til gam-
ains.
Sú er reynslan hér, segir um-
isjóinarmaðuiinn, að gamalmennin
vilja ógjarnan fara hinjgað. Þau
vilja heldur, þó merkilegt sé, hýr-
Bist í köldum og rökum kvisther-
bergjum ojpj iifa á kaffi og víinar-
brauði, og það tekur oft larjgan
tíma fyrir ættingja þeirra ojg vini
að fá þau talira á að fara hingað.
þegar þau jhafa verið hér í viku,
eliiraraar. En — bætir ha'ran við —
þegar þau hafa verið hér í vika
vilja þau ekki fara héðain aftur.
Og oft hefir það komið fyrir, að
gamalmerani, sem t. d. hafa fenjgið
Brif og hafa við það nrást réttiradi
til elliistyrks, hafa sótt um að fá
að búa hér áfram og hefir það
verið veitt, ef tök hafa verið á
því. Aranars er þetta nú óðum að
breytast og raú Mja gja fyrir 50
umsófcnir um upptöku á heim-
ilið.
Heimilt er gamalmennunum að
virina að því sem þau geta og
vilja og er stuðlað að því eftir
miegrai, að þau geti gert sér eitt-
hvert gagn. Yzt í húsagarðinuiri
eru margir smáreitir. Getur hvert
gamalmenni, sem rólfært er og
þess óskar, fengið reit þarraa til
ræktunar. Annast það að ö!lu
ieyti sjálft um ræktunina og ræð-
ur því, hvað það ræktar. Rækta
sumir blöm, aðriir kartöflur eða
aðria jarðarávexti. Eiga þau sjálf
uppskeruna og mega gera við
hana hvað sem þau vilja. Selja
sumir þetta og fá raokkrar króraur
fyrir, era aðrir gefa þiað fátækum
frændum og viraum. Trúir því
enginn pema sá, sem sér, hve
prýðileg umgengni þessara elli-
lotriu gamalmerana er utn garð-
holur þessar og anraað það, er
þau hafa með höradum. Glöð og
áraægð eyða þau síðustu æfidög-
unum á þessu kyrláta og fagra
heimili sínu, og hugsa um það
eitt, að geta enn orðið til gagns9
og að síðasta verluö skuli verða
svo vel unnið, sem Iviaftamir
leyfa. Það mætti kannske hafa
fleiri kriónur upp úr þeim pen-
ingum, sem lagðir hafa vexið í
,.EIlihvíld“ og reks.tur hennar, ef
þeir væru lagðir í eitthvert svo-
nefnt „arðberandi“ fyrirtæki. En
hvort þeim fylgdi meiri ámáegja,
meiri lífsgleði og meiiri mann-
úðax- eða bróður-hugur en skap-
ast við veruna og starfið á „Elli-
hvíld“, leyíd ég mér að efast um.
Eins og gjefur að skilja fylgja
sjúkdómar ellánni. Á „Ellihvíldj‘
er líka sérsiakt sjúkrahús. Þang-
að eru þeir fluttir, sem veikjast.
Þegar beilsa gamalmennisins
þrýtur er venjulega stutt eftir æf-
innar. Á sjúkrahúsinu fá þau allá
þá aðiilynningu. sem þa;u geta
bezta kosiið, og sé um einhvérn
þann sjúkdóm að ræða, sem sér-
fræðinga þarf við, er sjúklingur-
inn fluttur á stofnáhir þeiria. Á
árinu 1926—27 dóu 393 garraal-
menni á . „Ellihvíld".