Vísir - 27.10.1935, Blaðsíða 2

VÍSIR
fo INIamaw & Oísiew (f
Orðrómurinn um
friðarumleitanirnar.
Engar opinberar tilkynningar hafa enn verið birlar
um umleitanir til þess að koma á friði milli ítala og
Abessiniumanna. Mussolini vill, að hætt verði við
refsiaðgerðirnar, áður en gengið sé til samninga. —
Haile Selassie neitar að láta Tigre-hérað af hendi
við ítali.
Oslo 2ö. október.
Samkvæmt símskeytum frá
London til Sjöfartstidende
ræða heimsblöðin enn mikið
orðróm þann um tilraunir til
þess að koma á friði milli Itala
og Abessiníumanna, sem svo
mikið hefir verið unx skrafað
að undanförnu. En þess er
jafnframt getið, að engar opin-
Frá víg—
stöðvunum.
London 26. okt. FÚ.
í opinberri tilkynningu frá Róm
segir, að hersveitir ítala á nor'Sur-
vígstöðvunum haldi áfram að sækja
fram, viðnámslaust, á milli Adua
og Adigrat, þar sem innfæddir
höfðingjar gangi hver á fætur öðr-
um ítölum á hönd. Ennfremur ér
sagt, að ítalskar flugvélar, sem flog-
ið hafi suður fyrir herlínuna, hafi
ekki orðið varar við, að alxessinsk-
ar hersveitir væru nokkuð á ferð-
inni. lil
Frá suður-vígstöðvunum berst sú
fregn, að báðir herir búi sig nú
undir stórorustur. ítalir halda þvi
fram, að innfæddir Somalilands-
búar þokist áfram norður á bóg-
inn, meðfram Shibelifljótinu.
AbessiDiolóiisarl
ávarpar Frakka
í útvarpsræðu.
London 26. okt. FÚ.
1 útvarpi, sem blaðið ,,Paris Soir“
berar tilkynningar séu komn-
ar fram um friðarumleitanirn-
ar. Mussolini kvað krefjast
þess, að hætt verið við refsi-
aðgerðirnar, áður en gengið
verði til friðarsamninga. Hins-
vegar neitar Haile Selassie því
mjög ákveðið, að láta Tigre-
hérað af hendi við ítali. (NRP.
—FB.).
stóð fyrir í gærkvöldi, flutti Abes-
siníukeisari ávarp til frönsku þjóð-
arinnar. Hann rakti sögu ófriðar-
ins, frá því 3. október, að ítalir
brutust inn yfir landamærin, frá
Eritreu og Somalilandi. Hann sagði,
að Abessiníunxenn hefðu dregið,
eins lengi og þeim var unt, að búa
sig út í stríð, en þeir væru ráðnir
í því, að vemda land sitt gegn
ítölum, hvað sem það kostaði.
Bresk far-
þegaflugvél
ferst
London 26. okt. FÚ.
Bresk póst- og farþegaflugvél, á
póstleiðinni frá Liverpool um
Blackpool til Manar, fórst í dag í
Norður-Lancashire. Auk flug-
mannsins, var aðeins einn farþegi
í flugvélinni, maður frá Mön. Lög-
reglan fann flugvélina, og var hún
brunnin, að heita rnátti, til kaldra
kola, og báðir mennirnir með.
Skygni var afarslæmt, og mun það
hafa valdið slysinu.
skólans.
Hér í blaðiiiu hefir áður ver-
ið skýrt frá ágreiningi þeim,
senx risinn er út af skipun yfir-
kennara í Austurbæjarbarna-
skólanum. Svo sem nxenn
muná; liggur svo í málinu, að
meiri hluti skólanefndar gerði
tillögu um það til bæjarstjórn-
ai', að Gunnar M. Magnúss yrði
skipaður í stöðuna. Meiri liluti
hæjarstjórnar sá sér þó ekki
fært, að verða við þessari lil-
lögu, þar sem með lienni var
gengíð fram hjá eldri, reynd-
ari og nxiklti betur metnum
kennurum. Var og vitað, að
staðan hafði ekki yerið aug-
lýst, og kentiurtlm alnient þann-
ig ekki gefið tækifæri til að
sækja um liana'. Hefir formað-
ur skólanefndar, að því er ætla
nxá, hagað þessu svo, í þeim
tilgangi, að hægara yrði fyrir
nefndina að ganga fram hjá
lxinum liæfustu kennurum með
því að.geta borið það fyrir sig,
að þeir lxafi ekki sótt um stöð-
ina. Bæjarstjórnin virti þvi til-
lögur meiri hluta skólanefnd-
ar að vettugi og skipaði Gísla
Jónasson í yfirkennarastöðuna.
En Gísli er, sem kunnugt er,
einn hinn best metni og vin-
sælasti kennari lxér í bæ, og
þótt hann sé eldri kennari en
Gunnar M. Magnúss, er liann
maður á besta aldri.
Yfir þessari ákvörðun bæjar-
stjórnar reiddist frú Aðalbjörg
Sigurðardóttir ofsalega, jafn-
vel svo, að hún gekk með ærn-
um hávaða af fundi bæjar-
stjórnar, þegar þar var úr-
skurðað, að bæjarstjórn liefði
veitingarvald á stöðunni. Lét
liún sér og ekki þau nxótmæli
ein nægja, lieldur kærði yfir
kosningunni til stjórnarráðs-
ins, þ. e. Haralds ráðherra
Guðmundssonar. Haraldur lxef-
ir heldur ekki látið sitt eftir
liggja, og hefir nú „úrskurðað“,
að skólanefnd ein hafi veiting-
arvald á þvílíkum stöðum við
barnaskólana sem yfirkenn-
arastöðunum, og „úrskurðar“
Jiann þvi, að kosning Gísla sé
ógild.
Úrskurður þessi er vitanlega
fullkomin lögleysa, því að eins
og kunnugt er, þá stofnaði bæj-
arsijórn yfirkennarastöðurnar
og þær eru eingöngu kostaðar
af bæjarsjóði, enda óumdeilt,
að bæjarstjórn geti lagt þær
niður, hvenær sem vera skal.
Það er þvi alveg ljóst, að
bæjarstjórn getur bundið til-
vist þeirra lxverju því skilyrði,
sem henni líst, þar með því,
að í þeim séu rnenn, valdir af
henni. Það er og vafalaust, að
þessi hefir verið skoðun skóla-
nefndar, þegar hún mælti með
Gunnari Magnúss, því að ella
hefði nefndin vitanlega ráðið
hann i stöðuna, en ekki látið
sér nægja að mæla með hon-
um við bæjarsljórn. Kæra frú
Aðalbjargar og úrskurður Har-
alds eru þannig þvert ofan i
yfirlýsta skoðun nefndai'innar.
Rökstuðningur Haralds er
eðlilega býsna einkennilegur
og gengur nánast í þá átt, að
þar sem það sé livergi bein-
línis bannað í lögum, að skóla-
nefnd veiti stöðuna, þá skuli
hún veita liana. En málið horf-
ir þvei'-öfugt við, þvi að það
þarf auðvitað skýra lagaheim-
ild til að ákveða að annar en
sá, sem stöðuna stofnaði og
lxana kostar, eigi að veita hana.
Þvílík laganeimild er, skv.
beinni játningu Haralds, eng-
in til, og er þá bersýnilegt, að
bæjarstjórn hefir veitingar-
valdið. Og þó að Haraldur geti
bent á reglugerðarákvæði, sem
e. t. v. má segja, að styðji hans
mál, þá er sú reglugerð ekki
samþykt af Reykjavíkurbæ og
getur því ekki gilt um þær
stöður, er bærinn hefir stofnað
og kostað einn. Af úrskurðin-
um að öðru leyti má og sjá,
að Iiugsun ráðherrans hefir
ekki verið alveg skýr, er liann
samdi úrskurðinn. Þannig karl-
kennir hann þar frú Aðal-
björgu og kallar hana „herra“,
og er þá ekki furða, þó að ráð-
herrann ruglaðist á villustigum
lögfræðinnar, þegar honunx
missýndist um jafn-augljósan
hlut sem kyn frúarinnar. Má
og búast víð, að hvorttveggja
verði jafn-mikils metið, hinn
„úrskurðaðí" herradómur frú
Aðalbjargar og yfirkennara-
tign Gunnars M. Magnúss.
Vakning
goshvepa.
Kunnugt hefir það verið um
all-langan tímar að hægt er að
fá sunxa hveri til að gjósa með
þvi að bera sápu í þá, og lxepn-
ast aðferð þessi á stundum, þótt
hverinn sé annars alveg hættur
að gjósa. Mér er ókunnugt um
það, liver hefir fyrst notað að-
ferð þessa, en samt þykir mér
sennilegt, að hún sé fundin upp
hér á landi, og vafalaust er þáð
af tilviljun, að hún fanst, því að
enn þá vita menix eigi gerla,
hvemig stendur á þessum verk-
unum sápunnar. Önnur aðferð
til.að fá gos úr hverum er það,
að lækka vatnsborð hversins.
Aðferð þessi hefir vakið allmik-
ið unxtal í sumar vegna þess, að
hún var notuð af Boga Þórðar-
syni við hver hans í Hveragerði
og af Trausta Einarssyni við
Stóra-Geysi í Haukadal. Aðferð
þessi er miklu skiljanlegri en
sápu-aðferðin, en samt er hún
fyrst fundin af lilviljun. Sá sem
fann liana var Baldvin Frið-
laugsson, búfræðingur á
Reykjavöllum í Reykjahverfi.
Baldvin er einhver sá fyrsti,
sem notaði hverahita til jarð-
ræklar í slórum stíl. Árið 1904
vildi hann hagræða frárensli
Yztahvers (Norðurhvers), svo
að liann gæti betur fært sér
vatn hans í nyt við garðræktina.
Fyrir aðgerðir Baldvins lækkaði
vatnshorð hversins og fór hann
nú að gjösa töluvert og með
Ritfrega.
Guðmundur Daníelsson frá
Guttormshaga: Bræðurnir
í Grashaga. Skáldsaga af
Suðurlandi. Útgefandi: ísa-
foldarprentsmiðja h.f. —
Reykjavík 1935.
—o—
Höf er kornungur rnaður og
þetta er fyrsta skáldsaga hans,
er á prenti liefir birst. — Lýs-
ingar hans lá sunnlensku sveita-
lífi munu allgóðar og oftast
nærri lagi. Stillinn er lipur, en
víða gætir mikilla áhrifa frá
Halldóri K. Laxness. Kveður svo
mjög að þessu, að telja verður
til mikilla lýta. En væntaiilega
vex liöf. bráðlega frá þvílíkum
stælingum, enda virðist lxann
þeim hæfileikum gæddur, að
ekki muni þurfa á lánsflíkum
að lxalda.
khx hrifinn hefir Guðmundur
orðið af lúsa-tik Halldórs hinni
gulu, er mjög var á ferð í
„Sjálfstæðu fólki“ liið fyrra
haust, því að hann hefir líka
eignast gula tík, meira að segja'
há-„mentaða“ tik — „vísinda-
lega jxínkjandi“ og hvolpafulla!
Vera má raunar, að alt sé þetta
sama tíkin, og að Guðmundur
liafi fengið liina góðu og gulu
„lúsabúð“ hjá Halldóri, lireins-
að af henni varginn og sagt
henni lil með þeim prýðilega
árangri, að nú sé hún orðin
„vísindalega þenkjandi“.
Einliver ofvitinn var að velta
vöngum jTir því hér á dögun-
um, að hann botnaði ekki mik-
ið i titli bókarinnar. - Grashagi!
—- Það væri víst Ijóta vitleysan.
Það væri einna svipaðast þvi að
sagt væri „hagahagi“ eða alinað
sem því sætir. —
Bágt var það, að Jónas Hall-
grímsson skyldi ekki vita þetta,
er hann orti „Kveðju íslendinga
til síra Þorgeirs Guðmundsson-
ar“ (1839). Hann segir m. a.:
Verum glaðir i dag,
er i vinar vors hag
hefur veröldin maklega gengið;
senn er Glólundur grænn,
senn er Grasliagi vænn,
þar 111 un gaman að reika yfir
1 engið.
Sumir munu nú raunar þeirr-
ar skoðunar, að Jónas hafi
kunnað og skilið „ástkæra, yl-
liýra málið“ á borð við piltinn,
sem viltist í „grashaganum“,
þegar hann ætlaði að minnast
Guðnxundar Danielssonar og
„bræðranna“.
G. D. er barnakennari norður
i landi og skrifaði sögu: sína i
fyrravetur — nxilli þess senx
liann var að „troða í krakkana“.
— Hann mun hafa í huga að
slcrifa aðra sögu í vetur og gerir
ráð fyrir, að liún verði ekki
lakari en „Bræðurnir í Gras-
haga“. — Guðmundur er senni-
lega efixi í ágætt söguskáld.
Honum dettur margt í hug og
gefur glöggar gætur að sálarlífi
manna. Hann hefir gott vald á
efni þvi, er hann tekur til með-
stuttum millibilum, en áður
hafði hann lítið sem ekkert
gosið. Eg athugaði hverina í
Reykjahverfi sumarið 1910, og
gaus Yzlihver um þær nxundir
stundum 11 metra hátt. Skýrslu
uin þessar athuganir mínar birti
eg 1920 í ritunx (Meddelelser)
Vísindafélagsins danska, og
gerði eg þar grein fyrir aðferð
Baldvins Friðlaugssonar, ' að
breyta hver í goshver með því
að lækka vatnsborð hans.
Þorkell Þorkelsson.
ÍTALSKT STÓRSKOTALIÐ
:á suSurvígstöSYunum í Abessiniu. Erfiöleikar eru miklir á því þar syðra, aS flytja til þungar fall-
Ibyssur. Stundum kemst stórskotaliSiS ekki áfram meö fallbyssur sínar nenta fáeina kílómetra.
ferðar, og frásögnin streymir
fram með nauðsynlegum hraða.
— Hann er ekki æfinlega
smekkvís og skeikar stundum
leiðinlega. En það nxá liann eiga,
að hann veltir sér þó ekki með
þvílíkunx ákafa og af jafn-inni-
legum frygðar-hug í kynferðis-
nxálununx og sumir jxeir, sem nú
láta einna mest á sér bera í rit-
menskunni. — Það er enn gott
um Guðmund, að hjá lionum er
líf og fjör nálega í liverri seln-
ihgu. Hann er skemtilegur höf-
undur nú þegar, en mun jxó
verða enn skemtilegri, er hann
liefir fundið sjálfan sig til hlít-
ar og losnað við allar lúsa-tíkur
og lánsfjaðrir.
Efni bókarinnar verður ekki
rakið hér. Menn eiga að kaupa
liana og lesa. Það borgar sig.
Hallgrímskirkja
í Sanrbæ.
ÞaS virðist ekki viðeigandi að
almenningur fái í dag einhvei'ja
vitneskju unx það, hva'ö Hall-
grímskirkjumálinu þokar áleiðis.
Um þaö hefir veriö hljótt nú um
hríö og Hallgrímsnefndirnar hafa,
margar hverjar, aö mestu látið
fjársöfnun liggja niöri í bili, fram
yfir þaö, aö taka á móti því, sem
:að þeim hefir veriö rétt. Er þetta
gert sökurn þess, hve hagur fólks
er nú alment jxröngur, en vitan-
lega mun þaö ætlun nefndanna
aö hefjast aftur handa þegar aö
því líður, aö reisa skuli kirkjuna.
Ekki ber þó aö skilja þetta þann-
ig, aö nefndirnar séu aögeröálaus-
ar, því margar þeirra munu af al-
úö vinna að1 öörum nytsemdarmál-
um, hver í sínum söfnuöi.
Þaö mun ekki fjarri sanni aö
telja fjársöfnun nú svo komið, aö
cign kirkjunnar sé mjög farin aö
nálgast 80 þúsundir, þegar alt er
til tínt. Mun þaö sýna sig þegar
gert veröur upp viö næstu áramót,
aö drjúgum hefir þokað í áttina
á þessu ári.
Langstærsta tekjugreinin á ár-
inu hefir veriö áheitin, en eins og
blaöalesendur nxunu hafa tekið eft-
ir, fer þeim sí og æ fjölgandi. Ef
einhverjum þykir jxetta kynlegt, þá
get eg sagt þeim þaö, aö þá muixdi
undra minna ef þeir þektu þær
sögur, senx fólk stundunx trúir
okkur fyrir þegar þaö kemur meö
áheitaféð. Vera nxá, að þaö sent;
þaö segir frá, byggist á tilviljun-
um einum, en ákaflega eru. þaö þá
undarlegar tilviljanir.
Þá hafa og borist minningar-
gjafir um látna nxenn;, bæði: til Ár-
tíðaskrár (þær gjáfir mega vera
svo litlar, sexxi hverjuni hentar),.
en einnig til Minningabókarinnar
(hver slík gjöf nemur minst 100.
kr.) Skal hér notað tækifæriö til
þess að minna naenn á þaö, að
þegar gefið er til Ártíðaskrár,
þurfa aö fylgja upplýsingar unx
fæðingarstað og fæðingardag hins
framliðna senx og dánarstaö og
dánardag. Þegar gefið er til Minn-
ingabókar, er ætl’ast til, að Lands-
íxefnd sé einnig send æviminning
hins látna. Er þess vænst, aö til
lxennar sé ávalt vandað eftir því,
senx föng eru á, svo að hún verðii
traust heimild fyrir komandi kyix-
slóðir, senx áreiðanlega munu
leita til Minningabókarinnar. Er
þá ekki einungis þess að gæta, að
æviminningin lýsi hinum látna sem
glegst og réttast, heldur 0g aö þaö
sé gert í því formi, sem vel sómi
sér þegar síðari tíma menn birta
ævisögurnar. Þykir þeim mun meiri
ástæða til að taka þetta atriði fram
sem dánarminningar í blöðum eru
nú á síðustu árum oft og einatt
i því formi, aö smekkvísum mönn-
um er raun að. Eintal við hinn
framliðna á t. d. varla við í riti —
nema þá í skáldsögu — en þaö
er hú að verða algengt. Þeír, sem