Vísir - 28.12.1935, Blaðsíða 2

VÍSIR
*
i
fr
Dmræöornar i frakk-
neska þinginu
halda áfram í dag og verður gengið til at-
kvæða um traustsyfirlýsinguna í kveld. —
Ræða Reynaud’s fyrrverandi fjármálaráð-
herra hafði mikil áhrif — hann sagði, að
Lavai yrði nú að velja milli ítalíu, sem hefði
rófið sáttmála bandalagsins og Breta, sem
hefði gerst verndarar sáttmálans.
í þinglok.
Viðtal við dr. phil. Alexander
Johannesson prófessor.
París 27. des.
Umræöur um utanríkismál hóf-
ust í fulltrúadeild frakkneska þjóð-
þingsins síðdegis í dag og er enn
■óvíst hvort þeim verSur lokiS í
nótt eða á morgun. Þegar umræð-
urnar hófust var enn talið mjög
vafasamt, hvort Lavalstjórniil
mundi sigra við atkvæðagreiSsluna
að afstaðinni kosningunni. Laval
ræddi fyrst um friðartillögurnar
og ger'ði greiti fyrir samkomulagi
■sínu og Hoare og þeim viðburö-
um, er síðar gerðust, þ. e. a'ð Ho-
are sagði af sér vegna mótspyrn-
unnar gegn tillögunum. Laval
kvað alt af hafa vakað fyrir sér að
koma á friði og vinna að því í anda
Þjóðabandalagsins. Hann kvaðst
ekki bera frarn nein mótmæli gegn
því, að Bretastjórn hefði hafnað
friSartillögunum. „Eg átti frum-
kvæðið að því, að tillögurnar
komu fram. og mig iðrar þess
ekki. Tilgatigur minn er æ hinn
sami: að korna á friði. Verði ég á-
fram við völd, mun ég starfa í
sama anda, }>. e. reyna aö tryggja
friðinn. Nýjar tilraunir verður að
gera til þess að ófriðurinn hætti“.
(United Press—FB).
London í gær. FÚ.
Leon Blum tók til máls, og
réðist á Laval og ræðu lians.
Hann sagði. að forsætisráð-
herra Breta, Stanley Baldwin,
tnanna í Dessie hafa þær fregnir
verið símaðar til Tidens Tegn, að
yfir standi uú mesta orusta ófrið-
arins í Abessiniu til þessa dags.
Barist er vtð Takasse-ána. Giskað
er á, að þegar hafi fallið utn 5000
Stanley
Baldwin
varar við hinni byltingar-
kendu stefnu socialista í
innanríkismálum.
London 27. des.
Stanley Baldwin forsætisráð-
herra Bretlands hefir í nýársboð-
skap sínutn til íhaldsflokksins bent
á hinar hættulegu afleiðingar, sem
fyrirsjáanlegar séu, vegna þess
hversu byltingarkend stefna social-
ista sé í innanlandsmálum. Telur
Baldwin hættu á ferðum og
skyndileg vandræði geti af hlotist
heima fyrir á Englandi, haldi soci-
alistar áfram á sömu braut. (Un-
ited Press—FB).
Forvaxtalækkun í Tékkóslóvakíu.
Prag 28. des.
Þjóðbankinn hefir ákveðið að
lækka forvexti um y2°/o í 3% frá
og raeð 1. janúar að telja. (Uni-
ted Press—FB).
hefði getað liagnast á því, að
Sir Samuel Hoare lét af em-
bælti, „en þér eruð ekki í þeim
sporum, að geta liagnast á því,
að láta utanríkismálaráðherr-
ann segja af sér, þar sem þér
eruð hæði forsætis- og utanríkis-
málaráðherra. Þér virðist hafa í
hyggju, að koma fram' fyrir
þjóðina með svolátandi úrslita-
kosti: annað livort mína stefnu,
eða ófrið“. Lengra var Blum
ekki kominn í sinni ræðu, er
fréttin var send.
París 28. des.
Umræðunum í fulltrúadeild
frakkneska þjóðþingsins var frest-
að í gærkveldi þar til í dag og) fer
þá frarn ^tkvæðagreiðsla, sem sker
úr um það, hvort Lavalstjórnin
nýtur enn trausts deildarinnar.
' Undir umræðunum í gærkveldi
vakti einna mesta athygli ræða
Reynaud’s fyrrverandi fjármála-
ráðherra, en hann er talinn hæg-
fara róttækur þingmaður og telja
menn, að orð hans muni hafa haft
mikil áhrif. Hann hvatti eindregið
til samvinnu með Bretum og
Frökkum og um leið og hann sneri
sér að Laval sagði hann:
„Þér verðið nú að velja milli ít-
talíu, sem hefir brotið sáttmála
Þjóðabandalagsins óg Bretlands,
sem hefir gefst verndari sáttmál-
ans“. (United Press—FB).
af beggja liði. Abessinium. sækja
á, án þess að skeyta um mannfall
í liði sínu, og leggja sérstaka á-
herslu á, að berjast í návígi við ít-
ali. — Abessiniumenn hafa skotið
niður ítalska flugvél við Dagga-
bur. (NRP—,FB).
London i gær. FÚ.
Friðarskilmálar Haile Selassie.
Hálf-opinber fregn frá Addis
Abeba herinir, að Abessiniu-
lceisari hafi nú gengið frá skil-
málum þeim, er hann setji fyrir
því, að ræða um frið við ítali.
Skilmálar hans eru sagðir
vera eftirfarandi: í fyrsta lagi,
að Italir verði algerlega á brott
með her sinn úr Abessiniu; i
öðru lagi, að Þjóðabandalags-
nefnd verði skipuð til þess, að
ganga frá landamærum; i
þriðja lagi, muni hann geta fall-
ist á að hafa sér við hönd ráðu-
naut frá Þjóðabandalaginu, um
vissar stjórnarathafnir, en alls
ekki frá Italíu; í fjórða lagi
krefst hann þess, að Abessinia
verði viðurkend, sem frjálst og
fullvalda ríki; loks ganga fregn-
ir um það, að keisarinn muni
ætla sér að koma fram með
skaðabótakröfu á hendur ítöl-
um, en muni þó varla láta
samninga stranda á þvi, þó
henni verði ekki fullnægt.
Mánudaginn fyrir jól lauk
loks lengsta og dýrasta þing-
haldi sem liáð hefir verið á
þessu landi. Þingstörf töfðust
lengi framan af vegna ósam-
komulags milli stjórnarflokk-
anna um fjárlögin, en á meðan
um þau var þráttað bak við
tjöldin, var rætt um ýms smá
mál í deildunum. Það var ekki
fyr en lók að líða á þingtímann,
að ýms meiri háttar mál komu
fram, og loks var gripið til þess
ráðs, að komast hjiá lögskipuð-
um uinræðufjölda með því að
lmýta nýjum tillögum aftan í
mál sem voru langt komin og
má þar minna á bensínskattinn,
sem gekk í gegnum þingið í
tveim umræðum, og auk þess
ýms önnur mál. Sjálfstæðis-
menn risu öndverðir gegn slíkri
meðferð mála og neyttu þeir ó-
spart réttar síns til þess að deila.
á stefnu og aðferðir rauða liðs-
ins, en blöð stjórnarinnar blása
sig síðan upp um það, að siálf-
stæðismenn hafi beitt málþófi
og með því lengt þingið. Sann-
leikurinn er sá, að baktjalda-
makk og samningaumleitanir
stjórnarflokkanna sín á milli er
það, sem mest tafði fyrir því, að
þinginu yrði lokið á hæfilegum
tíma. Það sem stjórnarhlöðin
kalla málþóf lijiá sjálfstæðis-
mönnum er ekki annað en eðli-
leg beiting þess eina réttar —
málfrelsisins, sem minni hlut-
inn á nú eftir á þingi, þegar sú
stefna er tekin upp um af-
greiðslu mála, að keyra þau
áfram á einræðislegan hátt, en
gengið fram hjá þeim reglum,
sem gilda eiga um þinghald í
lýðræðislandi. ,
Úr skýrslu Jóns Baldvins-
sonar.
Samkvæmt því yfirliti, sem
forseti sameinaðs þings gaf við
þinglausnir, þá hafði þingið
staðið frá 15. febr. til 4. apríl og
frá 10. okt. til 23. des., eða sam-
tals 124 daga. Fyrir þingi# voru
lögð 176 frumvörp og af þeim
14 borin fram af stjórninni. Af
þessum frumvarpafjölda voru
87 samþykt og af þeim voru 11
borin fram af stjóminni. 77 frv.
komust ekki leiðar sinnar.
Þingsályktunartillögur voru alls
24 og 11 af þeim afgreiddar til
stjórnarinnar. Þrjár fyrirspurnir
til stjórnarinnar voru fluttar, en
engri af þeim svarað. Samtals
lágu fyrir þessu þingi 203 miál.
„f hershöndum.“
Þegar Jón Baldvinsson hafði
lokið skýrslu sinni um störf
þingsins mælti hann nokkur orð
um útlitið í fjárhags- og at-
vinnumálum landsmanna. Taldi
hann mikla ástæðu til að líta
ekki of björtum augum á fram-
tíðina og tók þá sérstaklega til
live versiunarviðskifti við úl-
lönd væru erfið. Endurtók J. B.
með breyttum orðum það sama,
sem hann saöði þegar liann var
áð mæla fyrir nýjum sköttum
og tollum í efri deild á dögun-
um — iandið væri í umsáturs-
ástandi vegna skaðvænnar
slefnu í atvinnumálum úti í
lieimi, og mætti búast við að enn
meira iierti að. Mönnum er
kunnugt, að niðurstaða þeirra
hugleiðinga Jóns Baldvinssonar
var sú, að bjargráðið væri
að hækka enn skattaálögur á at-
vinnuvegum landsmanna. Þessi
ufnmæli forselans um vandræði
landsmanna voru einnig í þetta
sinn í miklu ósamræmi við það
sem þá var nýlega fram komið
að tilhlutun stjórnarliðsins.
Hæstu fjárlög sém nokkurntíma
hafa verið afgreidd voru þá ný-
komin úr smiðju stjórnarinnar.
Útkoma fjárlaganna.
Samkvæmt fjárlögum teljast
útgjöld nema um 15y2 miljón
króna. Allmargar breytingartill.
lágu fyrir við 3. umr. bæði frá
fjárveitinganefnd og einstök-
um þingmönnum. Tillögur fjár-
veitinganefndar voru allar
samþyktar nema ein — lækkun
á eftirlaunum Sig. Thoroddsen
yfirkennara úr 2000 kr. i 1600
kr. Minni hl. fjárveitinganefnd-
ar (sjálfstæðismenn) báru fram
þrjár tillögur og var ein þeirra
samþylct. Langflestar breyting-
artill. einstakra þingmanna
voru feldar. Nokkurar útgjalda-
heimildir til sjórnarinnar voru
samþyktar svo sem heimild til
að greiða úr ríkissjóði laun
tveggja dómara í Hæstarétti, ef
dómurum verður fjölgað á
næsta ári, heimild til kaupa á
Kaldaðarnestorfu í Árnessýslu
og á jörðinni Syðsta-Bæ í Hrís-
ey. Einnig var veitt heimild til
sölu iá skipunum Óðni og Her-
móði, þó með því fororði, að
„landhelgisgæslan bíði ekki
hnelcki við breytinguna“. Til
mála kom að veita heimild til
að selja Þór, en var felt.
I"
*
Fjárlögin enn þá hærri en
í fyrra.
Eins og áður er sagt nema út-
gjöld nú 15y2 milj. kr. I fyrra
voru þau 14.3 miljónir og nem-
ur því hækkunin meira en einni
miljón. Langt og rándýrt þing
og útgjaldahærri fjárlög en
nokkurntíma áður hafa verið
afgreidd. Ke'mur það illa heim
við alvöruna, sem sósíalistafor-
inginn sagði að væri nú fram-
undan í lífsnauðsynjamálum
þjóðarinnar. Og þetta mikla
ósamræmi orða og aðgerða sýn-
ir best úrræðaleysi þeirra vald-
hafa, sem nú ráða, en úrræða-
leysið, ómenskan og fáhnið er
það, sem einkent hefir þetta
lengsta þing, sem liáð hefir
verið ixér á iandi.
Bílstjóra-
verkfallið.
Undanfarna daga hefir talsvert
veriö um þaö rætt hér i bænum,
hvort bílstjórar mundu stöSva
flutninga á hestvögnum, og í gær
komust á kreik flugufregnir um,
aö þeir heföi tekiö ákvörðun í
í þá átt. En fregnir þessar hafa
við ekkert að styðjast. Vísi var
sagt frá þvi í morgun af einum
leiðtoga verkfallsmanna, að þeir
hefði, engar ákvarðanir tekið um
þetta.
Af verkfallinu er annars lítið
nýtt aS segja. Alger stöðvun á
bílaakstri er í Hafnarfirði og
Reykjavík, nieð þeirn undanþág-
um ef veittar voru og bæði Reyk-
víkingar og Hafnfirðingar hafa
varðlið á sömu stöðum og áður.
Margir Dagsbrúnarmenn, um 300
að sögn, hafa skorað á stjórn fél.
að halda fund um verkfallið hið
bráðasta, en fundur mun þó eigi
hafa verið boðaður enn sem komið
er og hafa menn fyrir satt, að
stjóru félagsins vilji komast hjá
öllum fundahöldum um verkfalls-
máliS.
Miklar fannkomur í Suður-Noregi
um jólin.
Oslo 27. desember.
Mikil fannkoma var í Suður-
Noregi jóladagana 0g varð tals-
vert tjón f völdum hríðarveðra i
ýsmum bygðarlögum. Skemdust
símalínur og rafmagnsleiðslur o.
s. frv. (NRP—FB).
Eins og kunnugt er, samdist
svo um, að þeir skifti með sér
verkum fyrri liluta yfirstand-
andi vetrar prófessor van Hamel
og dr. phil. Alexander Jóhann-
esson, þannig, að prfessor von
Hamel flytti fyrirlestra við Há-
skóla Islands, en dr. Alexander
flytti fyrirlestra og hefði með
liönd kenslu við háskólann í
Utrecht, sem prófessor van
Ilamel starfar við. Er dr. Alex-
ander nýlega kominn heim og
liefir Vísir átt tal við liann og
spurt liann tíðinda af utanför
lians.
Fundur norrænna mál-
fræðinga. — 300 ára af-
mæli Háskólans í Budapest.
Nýjar háskólabyggingar
erlendis.
„Eg lagði af stað héðan þ.
18. júni síðastliðinn“, sagði dr.
Alexander.
„I ágústmánuði sat eg fund
norrænna málfræðinga, sem
lialdinn var i Kaupmannaliöfn
og flutti þar fyrirlestur. Sat eg
fundinn fyrir hölid Háskóla fs-
lands. I september fór eg til
Budapest í tilefni af 300 ára af-
mæli liáskólans þar og' mætti
þar sem fulltrúi Háskóla Is-
lands og flutti þar ávarp fyrir
hans hönd“.
„Þér munuð einnig hafa kynt
yður nýjar háskóiabyggiiigar
erlendis í utanför yðar?“
„Já. Erindi mitt var einnig
það, að nokkuru leyti með Guð-
jóni Samúelssyni prófessor,
liúsameistara ríkisins. Fór eg
með honum þessai-a erinda til
Oslo og Árósa, þar sem eru nýj-
ar háskólabyggingar. Seinna fór
eg einn sömu erinda til Köln og
skoðaði þar nýreista háskóla-
byggingu. Ennfremur sá eg
nýja háskólabyggingu í Amster-
dam. Og á fleiri stöðum skoðaði
eg nýjar háskólabyggingar og
kynti mér margt þeim miálum
viðkomandi.44
Rannsóknarstofa Háskóla
íslands í þarfir atvinnu-
veganna verður reist í vor
eða sumar.
Tíðindamaðurirm spyr því
næst dr. Alexander, sem er for-
maður bygginganefndar Há-
skólans, hvenær byrjað verði að
reisa háskólabyggingarnar fyr-
irhuguðu hér. Svaraði liann því
á þessa leið:
„Það verður nú farið að
vinna af kappi að undirbúningi
hyggingu húss fyrir rannsókn-
arslofu Ifáskóians í þarfir at-
vinnuveganna, en síðasta Al-
þingi hefir sett lög um það efni.
Ennfrenmr verður farið að
vinna að undirbúningi liáskóla-
byggingarinnar sjálfrar. Rann-
sóknarstofan mun verða reist í
vor eða sumar, á lóð Háskólans,
fyrir sunnan Stúdentagarðinn.
Leggur Háskólinn til hennar
200.000 kr. og er ráðgert, að
byggingin komist upp fyrir það
fé.“
Fyririestrastarfsemi dr. A.
J. í Hollondi og kenslustörf
hans þar. — Frá Holiend-
ingum. — Menningarleg
samvinna Hollendinga og
íslendinga.
Til Hollands kom dr. A. J. þ.
2. október og var þar prófessor
við háskólann í Utrecht í slað
prófessor van Hamels til 14.
des. s. 1. en þá byrjaði jólaleyfið
við háskólann.
„Dvöl mín við liáskólann í
Utrecht var í alla staði liin á-
nægjulegasta“, sagði dr. Alex-
ander. „Háskólinn í Utrecht er
stærsti liáskóli Hollendinga.
Þar stunda nám um 3000 stúd-
entar, en íbúatala borgarinnar,
sem er inni í miðju landi, er um
160,000. Þar flutti eg um 30 fyr-
irlestra, auk þess sem eg liafði
með höndum kenslu í gotnesku
og íslensku. Þar að auki flutti
eg tvo fyrirlestra um Island um
leið og sýnd var íslandskvik-
mynd Lofls Guðmundssonar, í
bæði skiftin við mikla aðsókn,
hjá Kgl. hollenska landfræðifé-
laginu og Náttúrufræðifélaginu.
Einnig flutti eg fyrirlestur um
rúnir í Vísindafélaginu í Ut-
recht. Naut eg óvenjulegrar vel-
vildar og varð hvarvetna var ■
mjög mikils áliuga fyrir íslensk-
um fræðum, hvar sem eg kom í
Hollandi. Má þakka það ein-
göngu prófessor van Hamel
hversu mikill þessi áhugi er.
Hollendingur nokkur sagði við
mig í gamni, að stúdentum í
Hollandi mætti skifta í tvo
flokka, þá, sem hefði verið á
Islandi og þá, sem ekki hefði
verið þar. Kynnisfarir hol-
lenskra stúdénta hingað til
lands hafa óefað stuðlað mjög
að auknum áhuga fyrir ís-
lenskri menningu“.
Stofnun íslensks bókasafns
við háskólann í Utrecht.
Vígi íslendinga erlendis. —
Islenska er nú kend við
fimm þýska háskóla.
„Hollenskir mentamenn telja
mjög æskilegt, að komið verði
upp íslensku bókasafni við luá-
skólann í Utrecht til þess, að
hollenskir mentamenn og stúd-
entar geti haft greiðan aðgang
að nútímabókmentum íslend-
inga. Hollénskúr maður, yiuur
minn, dr. Quintus Boss, er verið
hefir um 20 ára skeið konsúll
Dana og Íslendinga á Java, gaf
50 gyllini til þess að koma upp
vísi til slíks safns. Mér er það
sérstakt áhugamál að þetta fyr-
irhugaða safn verði stórt og
myndarlegt og lieiti eg á aUa
góða íslendinga, að Ijá stuðning
sinn til þess. Þarna á að verða
nokkurskonar andlegt vigi Is-
lendinga í Hollandi, enda má
búast við því, að prófessor yan
Hamel kenni þar íslensku fram-
vegis, auk fræðigreina sinna.
Vigi slík sem þessi eru þau éinu,
sem Islendingar geta eignast er-
lendis. Vil eg geta þess hér, að
íslenska er nú kend við fimm
háskóla i Þýskalandi. Kristján
Albertson lektor kennir is-
lensku við háskólann í Berlín,
Eiður Kvaran lektor við háskól-
ann i Greifswald, dr. Gerd Will
við háskólann í Hamborg, dr.
Hans Kulin við háskólann í
Köln og dr. Georg Weber við
háskólann í Bonn. Hafa þeir
allir þrír liinir síðastnefndu
stundað nám við Háskóla ís-
lands. Það eru nú 13 ár síðan er
dr. Georg Weber stundaði hér
háskólanám.Eg hitti hann iKölu
og var mér það míkið ánægju-
efni að lieyra, að hann talar ís-
lensku prýðilega, eins rdl aj
þegar hann fór héðan.“
Menningarleg samvinna á
að leiða til aukinnar versl-
unar og viðskifta.
„Eg hygg“, sagði dr. Alexand-
er ennfremur, „ef rétl er að far-
ið, að af auknum, menningar-
legum kynnum og samvinnu
ætti að geta leitt aukin vershm
og viðskifti við þær þjóðir sem
eru oss Islendingum jafn vin-
veittar og Hollendingar. Eg
gerði lítils liáttar tilraun í þessa
átt þ. e. eg reyndi að stuðla að
fisksölu frá íslandi til Hollands
og geri eg mér von um að þessi
tilraun mín lánist.
Þegar um þetta er rætt þykir
Stóropusta við
Takasséflj ót.
•
Fregnir til Tidens Tegn herma, að 5000 menn hafi
fallið. Abessiniumenn sækja fram og leggja áherslu
á, að berjast í návígi.
Oslo 27. desember.
Frá hernafSarmiðstöð Abessiniu-