Vísir - 08.01.1936, Blaðsíða 2

VÍSIR
Þingrof og nýjar kosn-
ingar á Spáni.
Kosningarnar fara fram 16. febr., en hið nýja þjóð-
þing kemur saman til funda 16. mars.
Madrid, 7. janúar.
Þegar Valladeras fyrrverandi
innanríkismálaráðherra mynd-
aði minnihlutastjórn á dögun-
um, eftir fall Chapaprieta-
stjórnarinanr, var tilkynt, að
liann mundi fara fram á það við
ríkisforsetann, að þjóðþingið
yrði rofið og efnt til nýrra kosn-
inga. Alcala Zamora ríkisforseti
hefir haft tillögur stjórnarfor-
setans hér að lútandi til með-
ferðar, og tekið ákvörðun sína,
í samræmi við óskir hans. Hefir
í dag verið birt opinber tilkynn-
ing þess efnis, að þjóðþingið
hafi verið rofið, en almennar
þjóðþingskosningar skuli fram
fara þ. 16. febrúar. Svo er ráð
ZAMORA.
fyrir gert, að hið nýja þjóðþing
komi saman mánuði eftir að
kosningarnar fara fram eða
þann 16. mars næstkomandi.
(United Press. — FB).
flagmálapáðheppaim
flyíup pæðu um auknap
landvapnip.
Hann hvetur þjóðina tíl þess að sameinast um þær
kröfur, að landvarnirnar — einkum loftvarnirnar —
verði auknar sem mest. Hann vill og endurskipu-
leggja iðnaðinn, svo að hægt verði að koma á stór-
feldri hernaðarframleiðslu, ef þörf krefur.
London 8. jan.
Áhugi Breta fyrir auknum
landvörnum fer vaxandi og
hafa mörg blaðanna livatt ein-
dregið til þess alllengi, að und-
inn væri bráður bugur að aukn-
um landvörnum, og þá einkum,
að flugflotinn væri efldur sem
allra mest. Hefir vígbúnaður
Þjóðverja einkum haft mikil
áhrif að því er þetta snertir og
hefir Winston Churchill marg-
sinnis bent á þær hættur, sem
hann telub stafa af hinum
aukna vígbúnaði þeirra. Við
þetta liefir svo bæst liættan við,
að afleiðing Abessiniustríðsins
milli ítala og Abessiniumanna
yrði þess valdandi, að styrjöld
brytist út á Miðjarðarhafi, sem
Bretar tæki þátt í. Hefir ríkis-
stjórnin sannfærst betur en áð-
ur um nauðsynina á að efla
flugflotann, svo að hægt verði
að hafa nægilega öflugt fluglið
heima fyrir, þótt stórar flug-
véladeildir dvelji annarstaðar.
Kom glögt fram í ræðu, sem
Windon lávarður, breski flug-
.málaráðherrann, flutti í Cam-
ítalir senda
aukið líö til
Abessiniu.
LRP. 7. jan. — FÚ.
Italska stjórnin hefir enn
kvatt fleiri menn til vopna. Er
ákveðið að koma upp nýrri lier-
deild til viðbótar við sex nýjar
herdeildir sem koinið var upp á
síðastliðnu ári, og eiga þær að
koma í stað þess liðs heimafyr-
bridge í gær, um loftvarnirnar,
að það er nú eitt af aðaláhuga-
málum stjórnarinnar að auka
þær sem mest. Ræða flugmála-
ráðherrans var áhrifamikil
hvatning frá upphafi til enda
um að sinna þessum málum
lafarlaust, þ. e. að styrkja land-
varnirnar sem mest á öllum
sviðum og leggja sérstaka á-
herslu á aukningu flugflotans.
í ræðu hans kom það einnig
fram, að hann er þeirrar skoð-
unar, að því öflugra sem Bret-
land sé hernaðarlega því meiri
sé likurnar fyrir þvi, að unt
verði að varðveita friðinn. „Við
eigum að endurskipuleggja iðn-
aðinn“, sagði hann, „þannig, að
hægt sé að nota hann til fram-
leiðslu í þarfir hernaðarins, ef til
ófriðar kemur, í slóruin stil, og
það mun liafa þau áhrif, að auð-
veldara verður að varðveita
friðinn, ef þjóðir, sem liafa ó-
frið i liuga, vita, að vér erurn
ekki óviðbúnir því, sem fyrir
kann að koma.“ (United Press
—FB).
ir, sem sent hefir verið til Afr-
íku.
í sömu tilskipun er einnig
mælt svo fyrir, að koma skuli
upp nýjum stórskotaliðsdeild-
um. Er álitið að þær muni eiga
að koma í stað Alpa-hersveit-
anna, sem nú er verið að senda
til Afríku. í kvöld leggur nokk-
ur liluli Alpa-hersveitanna af
stað frá Neapel, en sumar lögðu
af stað í gærkvöldi.
Ritíregn.
Á eiyin ábyrgð.
Það liefir vakið nokkura
undrun, hve eindregið forsætis-
ráðherrann tók á sig sjálfan
alla ábyrgð á því, sem hann
sagði i nýársræðu sinni. Það er
þó ekki af því, að svo sé litið á,
að rráðherra eigi ekki að vera
ábyrgur orða sinna, jafnvel al-
veg án tillits til þess, bvort al-
ment er talið að liann uppfylli
þau skilyrði, sem til þess eru
nauðsynleg. En það liggur hins-
vegar í hlutarins eðli, að ráð-
herra getur ekki ávarpað al-
menning, á þann hátt sem for-
sætisráðherrann gerði, án allrar
ábyrgðar stuðningsflolcka sinna.
sinna.
Það liggur auðvitað alveg í
augum uppi, að ef ráðlierrann í
sliku 4yarpi markar ákveðna
stefnu í stjórnmálum, hvort
heldur er alment eða í einstök-
um inikilvægum atriðum, og
stuðningsflokkar hans siðan
neita honum um fylgi til að
koma þvi fram, sem liann þann-
ig hefir opinberlega lýst yfir, að
hann ælli að beita sér fyrir, þá
verður liann að leggja niður
embætti, og það engu síður, þó
að hann hafi tekið það slcýrt
fram, að hann talaði á „eigin-
ábyrgð“. Hvorki ráðherrann
sjálfur, rié stuðningsmenn hans,
geta látið sér annað lynda.
Þess vegna cr þessi fyrirvari
Hermanns Jónassonar í nýárs-
ræðunni, um eigin-ábyrgðina,
í sjálfu sér ekkert annað en
markleysa.
Það liggur líka í annan stað
í hlularins eðli, að enginn ábyrg-
ur ráðherra muni Iála sér til
liugar koma, að boða ákveðnar
löggjafar-framkvæmdir í mik-
ilsvarðandi stefnumálum, eins
og forsælisráðherraim gerði í
þessari ræðu sinni, án þess að
hafa gengið úr skugga um það
fyrirfram, hvort þær fram-
kvæmdir væri i samræmi við
vilja flokks síns. Slíkt væri full-
komin og óhæfileg lítilsvirðing
á stuðningsflokkum stjórnar-
innar. — Þess vegna liggur í
rauninni næst að ætla, að fyrir-
vari ráðherrans um að hann
talaði algerlega á eigin-iábyrgð,
sé ekkert annað en vísvitandi
blekking.
Ráðherrann lýsti yfir þeim
vilja sínum og ásetningi, að
sníða málfrelsi og ritfrelsi i
landinu þrengri stakk „en gert
væri með gildandi löggjöf, og
kvaðst hann i því efni vilja fara
að dæmum nágrannaþjóðanna,
þar sem það sé ekki óalgengt,
„að siðlausir öfgamenn fái að
sitja í fangelsi nokkura mánuði
fyrir að Ijúga vísvitandi upp á
trúnaðarmenn þjóðarinnar“.
J. fyrir skrif hans, ef hann liefði
viljað laka það mál þannig
upp, eins og skorað hefir verið
á ríkisstjórnina að gera.
t Hins vegar er það þess vert,
að vekja alhygli ráðherrans og
fylgismanna hans á því, að sú
löggjöf, um rétt manna til að
láta skoðanir sínar í ljós í ræðu
og riti, sem nú er i gildi hér á
landi og vera mun i aðalatrið-
um mjög áþekk gildandi lög-
gjöf allra lýðfrjálsra þjóða, er
ávöxtur af starfi og kröfum
frjálslyndra manna á undan-
förnum áratugum. Sú löggjöf
er einn þátturinn i umbótastarfi
umbóla-flokkanna í heiminum
á öldinni sem leið. Ef núverandi
stjórnarflokkar hér á landi ætla
að beita sér fyrir frekari höml-
um á málfrelsi og ritfrelsi í
landinu, þá er það alveg tví-
mælalaust, að þeir gera það á
„eigin-ábyrgð“, en ekki á ábyrgð
frjálslyndisins, sem þeim er
svo tamt að kenna sig við. Og
það er alveg óhætt að fullyrða
það, að þær „nágrannaþjóðir“
okkar, sem venjulega eru nefnd-
ar svo, muni afþakka þann
„heiður“, sem forsætisráðherr-
ann sennilega þykist gera þeim,
með því að láta það í veðri vaka,
að hann ætli að taka þær til
fyrirmyndar i þessu efni. Slílcr-
ar fyrirmyndar mun verða að
leita lengra í suður og austur.
Fascistaféiðgfn í
Gúlgaríu leyst tspp.
London 8. jan.
Samkvæmt fregnuni þeim,
sem borist hafa frá Sofia, höf-
uðborg Búlgaríu, hefir rilds-
stjórnin nú tekið ákvörðun um
að leysa upp búlgörsku fascista-
félögin, en þau liöfðu með sér
landssamband, og voru skipu-
Iögð á líkan liátt og nasistafé-
lögin þýsku. Það hefir lengi ver-
ið um það rætt, að leysa félögin
upp, áður þau fengi meiri út-
breiðslu og yrði stjórninni
þyngri í skauti. Mun verða liaf-
ist handa þegar í síað um að
framkvspma þá ákvörðun, sem
nú hefir verið tekin. (United
Press—FB).
Sven Hedin.
Kalundborg, 7. jan. — FÚ.
Sænski landkönnuðurinn,
Sven Hedin, er nú 71 árs að
aldri. Hann kom í gær síðdegis
lil Kaupmannahafnar, ásamt
ritara sínum, og flutti þá um
Það Iiggur nú næst að ætla,
eins og áður hefir verið vikið að
hér í blaðinu, að þessum um-
mælum, um siðlausar árásir á
trúnaðarmenn þjóðarinnar, sé
fyrst og fremst beint til flolcks-
manna ráðherrans, fyrr og síð-
ar. Því að hvað var það annað
en „siðlaus árás“ á borgarstjór-
ann i Reykjavík, þegar blað
framsóknarflokksins laug þvi
upp, að hann hefði drcgið sér
miljón króna af bæjarfé? Og
hvað voru skrif Jónasar Jóns-
sonar í velur um „fiskimálin“
annað en „siðlausar árásir“ á
þá Irúnaðarmenn þjóðarinnar,
sem haft höfðu með höndum
fyrir liana samninga við aðrar
þjóðir? En auðvitað á ráðherr-
ann ekki við þessar siðlausu
árásir flokksmanna sinna á
trúnaðarmenn þjóðarinnar,
enda hefði verið auðvelt fyrir
hann, eftir gildandi lögum, að
koma fram ábyrgð á hendur J.
HEDIN.
kvöldið erindi um rannsóknar-
ferðir sínar í Asíu. Láta blöð
svo um mælt, að erindi lians
hafi verið stórmerkilegt og fróð-
legt, og gefið lifandi hugmynd
um líf og háttu manna í ýmsum
hlutum Kínaveldis, sem áður
eru lílt kunnir.
Sigurd Christiansen: Tveir
lífs og einn liðinn. Skáld-
saga. — Sigurður Skúlason
íslenskaði með leyfi höf-
undar. — Reykjavík. Út-
gefandi: Félagsprentsmiðj-
an. MCMXXXV.
Skáldsaga sú, sem hér um
ræðir, kom út á norsku 1931.
Höfundurinn hafði áður ritað
nolckurar bækur, bæði skáld-
sögur og leikrit. Fyrsta bók
hans, slcáldsagan „Seireren“,
kom út árið 1915. Mun hún
ekki liafa vakið mikla athygli.
Næsta bókin, „Vort eget liv“,
kom út 1918, og tveim árum
siðar framliald hennar: „Ved
Golgata“. — Næsta skáldsaga
höf. var mikið verk i þrem
bindum: „Rikel“ (1925, 1927 og
1929). — Þrjú leikrit hefir S.
Chr. gefið út, svo að þeim sé
kunnugt, er þetta ritar: Þau
eru þessi: „Edmund Jahr“
(1926), „En reise i nalten“
(1931) og „Dydens liave“
(1932). Hafa þau öll verið sýnd
í Þjóðleikhúsinu í Oslo og
sennilega víðar.
Árið 1930 eða á öndverðu ári
1931 efndu þrjú stórmerk út-
gáfufélög' á Norðurlöndum til
samkepni um skáklsögur, sem
þeim kynni að berast í handriti
innan álcveðins tíma. Var verð-
launum heitið fyrir bestu sög-
urnar og auk þess sérstökum
verðlaunum fyrir þá, er slcara
þætti fram úr öllum öðrum. —
Úrskurður dómnefndar varð sá
(en í henni sátu 6 valdir menn,
Sviar, Norðmenn og Danir) að
sagan „To levende og en död“
bæri af öllum öðrum og skyldi
hún liljóta hin sérstöku verð-
laun — 34000 kr. — er ákveðið
hafði verið, að greiða slcyldi af
öllum útgáfufélögunum í sam-
einingu, þeim er að samkepn-
inni stóðu, en þau voru: Gyld-
endal í Kaupmannahöfn og
Osló og Bonnier í Stokkhólmi.
Þetta var mikill sigur fyrir
höfundinn, Sigurd Chrislian-
sen. Nafn hans flaug um allar
jarðir og var hann nú setlur á
belck með hinum ágætustu höf-
undum á Norðurlöndum.
S. Chr. mun hafa starfað í
þjónustu norskra póstmála um
l.angt skeið og ef til vill til þess
tíma, er hann gerðist víðkunnur
ritliöfundur. Og saga lians,
„Tveir lífs og einn liðinn“, ræð-
ir að miklu leyti um póstmenn.
Hefir hann sjálfur látið þess
getið í formálsorðum fyrir sög-
unni, að hvorlci sé átt við sér-
stakt pósthús né ákveðna póst-
menn. — Söguhetjurnar hafi
hann skapað sjálfur og hvergi
stuðst við fyrirmyndir. Kveðst
hann lóta þessa getið lesöndum
til hægðarauka, því að ella
mætti svo fara, að norskir Ies-
endur féllLí heilabrot um það,
hvar tíðindi þau, er sagan grein-
ir, hafi ált að gerast. — En lík-
legt má þó telja, Jjrátt fyrir
neitun höfundar, að hann hafi
liaft náin kynni af norskum
póstmönnum, svipuðum þeim
Kvisthus og Lydersen, og þó
einkum hinum síðarnefnda.
Lydersen er gildnr fulltrúi
þeirra hæfileilcasnauðu manna,
sem missa aldrei sjónar á því
takmarlci sínu, að troðast liærra
og hærra og horfa eklci í það,
að stjaka við öðrum í leyni, ef
tækifæri býðst. — Hann þuml-
ungast áfram hægt og liægt,
greindarlaus og drýldinn, og
verður póstmeistari að lokum.
—o—
„Tveir lífs og einn liðinn“ er
að ýmsu prýðileg slcáldsaga. Og
hún hefir þann mikla og sjald-
gæfa kost, að vera skemtileg.
Höfundurinn segir frá merki-
legum hræringum 1 sálarlifi
nokkurra manna og lcvenna. Og
liann gerir það skilmerkilega og
skemtilega. Fellur aldrei í þreyt-
andi mærð og sleikir ekki út um
af sjálfsánægju við aðra eða
þriðju hverja setningu, eina og
þeim hættir til sumuin, sem
berjast um á slcálda-jálkinúm,
baða út öllum öngum, þeyta
gjallarhornið, svo að eftir þelm
skuli telcið, og halda að þeir si
einliver ofurmenni. — t
Sagan gerist i norslcum bæ.
Hún hefst á því, að rán er flndu-
ið i pósthúsinu. Þangað koöia
að kveldlagi tveir grímuklæddir
náungar, vopnaðir skammbjjws-
um. — Þrir póstmenn eru fyrjr:
Kvisthus, Berger og Lydersfea.
— Kvisthus og Berger eru kvænt-
ir menn, en Lydersen ókvænfur,
Þeir eru allir á bcsta aldri —
liálffertugir eða þar um bil.
Þeir eru í þann veginn að lcoma
peningum þeim, sem þeir hafa
undir höndum, inn í járnskáp-
inn. En enginn þeirra hefir þó
lcomið því í verk, er bófarnir
ráðast á þá, grímuldæddir og
með byssu á lofti. — ;
Póstmennirnir eru hver í
sinu herbergi. Kvisthus er næst-
ur dyrunum og bófarnir ráðast
fyrst á hann. — Þeim slciftum
lýkur þann veg, að Iívisthus
bíður bana. Hann er sleginn
niður umsvifalaust og fellur svo
illa, að höfuðkúpan brotnar. —
Lydersen verður þess var að
eittlivað óvenjulegt muni á
seiði. Hann heyrir milcinn liá-
vaða inni i herberginu lijá Kvist-
hús.Hann ætlar að snarast þang-
að, en mætir þegar grhnu-
klæddum þorpara með skamm-
byssu á lofti, Hann reynir að
verjast, slær á böndina, sem
heldur á morðlólinu og orgar
samtímis: — Þú mátt elcki
slcjóta! — Þú mátt ekki slcjóta!
— Hann sparkar og orgar, en
bráðlega er honum greitt svo
vel úli lálið höfuðhögg, að liann
fellur á gólfið. —
Þá eru tveir fallnir og nú
kemur röðin að Berger. — Hann
hafði heyrt orgin í Lydersen
og vildi forvitnast um liverju
gegndi. — Hann nemur staðar á
þröslculdinum. Lydersen liggur
á gólfinu og bærir ekki á sér.
Og yfir honum stendur þrek-
legur maður, blóði stokkinn i
andliti. Hann hefir svarta druslu
undir hökunni. Það er gríma,
scm Lydersen hefir svift af
honum. —
Nú eru cklci grið gefin. Mað-
urinn með blóðuga andlitið lyft-
ir skammbyssu sinni og Berger
lirekkur aftur á bak inn i her-
bergi sitt. — En i söinu and-
ránni heyrir hann sagt að balci
sér, þrumandi röddu: — Kyrr
— eða eg skýt!
Berger tekur sjóðinn, sem
hann ætlaði að láta í geymslu-
slcápinn, ber liann út í glugga-
kistuna og liefir liann þár að
baki sér. Hann er að vonum æst-
ur í slcapi og riðar við, eins og
dauðadrukkinn maður.
Frammi fyrir lionum stendur
grímuldæddur þorpari. Hann
er grannvaxnari og hærri en sá,
er staðið hafði yfir Lydersen.
Þorparinn skipar Bcrger að af-
henda sér sjóðinn, þann er liann
liafi að baki sér í glugganum.
Berger þegir og þumbasl við.
Þá gerist hinn óþolinmóður og
kveður alla vörn vonlausa, þvi
að árásarmennirnir sé tveir og
báðir vopnaðir.
En Berger stendur kyrr og
mælir elcki orð frá vönnn.
Þá er honum tilkynt, að hann
verði skotinn eftir eina mínútu,
ef liann láti sjóðinn eklci lausan.
, Berger liikar enn. En bráð-
lega víkur hann þó til hliðar og
sjóðurinn er tekinn, án þess að
liann veiti mótspyrnu.
—o—