Vísir - 11.01.1937, Qupperneq 2

VÍSIR
London, í morgun.
Breska stjórnin hefir að því er United Press liefir
fregnað, sent ræðismanni sínum í Tetuan í spænska
Marokko fyrirskipanir um að láta athuga, hvort Þjóð-
verjar starfi að vígbúnaði þar í landi eða aðstoði við
slíkar framkvæmdir. Undanfarið hafa borist fregnir
um að margmennar þýskar liðsveitir séu komnar til
Marokko og starfi að því að vígbúa nýlenduna. Á sum-
um höfnum hefir verið sagt að þýsk skip lægi við Iand-
festar og væru þau að vernda þýskt lið, sem estt hefði
verið á land. — Ræðismanninum í Tetúan hefir verið
skipað að athuga sérstaklega hvort nokkur fótur sé
fyrir þeim fregnum, að allmargir þýskir verkfræðingar
séu komnir til spænska Marokkó og þá hvort þeir séu
raunverulegir venjulegir verkfræðingar eða hernaðar-
verkfræðingar, eins og margir telja.
Mótmæli Þjóðverja.
Kort af Spáni. Strykaða svæðið sýnir landshlutann sem.
uppreistarmenn náða yfir og Maroklcó-nýlenduna.
Yfipheyrslur í banka-
málunum eftir hádegi.
VÍSIR
DAGBLAÐ
Útgefandi:
BLAÐAÚTGÁFAN
YÍSIR H.F.
Ritstj.: Páll Steingrímsson.
Skrifstofa I Ansturstraeti 12.
og afgr. J
S í m a r :
Afgreiðsla 3400
Ritstjórn 4578
Auglýsingastjóri 2834
Prentsmiðjan 4578
Verð 2 kr. á mánuði.
Lausasala 10 aurar.
Félagsprentsmiðjan.
Ríki í ríkinu.
Tilraunir rikisstjórnarinnar i
þá átt að koma innflutnings-
verslun landsins i hendur kaup-
félaganna, færast stöðugt í auk-
ana. Fjármálaráðherra markar
þá stefnu sem úthlutun inn-
flutningsins fer eftir. Hún er
sú að gefa SÍS aðstöðu til að fá
bróðurpart þess innfutnings
sem lieimilaður verður ár livert.
Þótt nú séu ýmsar raddir uppi
um það í mörgum löndum, að
nauðsyn sé að losa um hinar
illræmdu innflutningshömlur,er
engi vafi á, að hér verður þeim
haldið svo lengi sem þess er
nokkur kostur. Þvi lengur sem
þær standa því meiri líkur eru
fyrir sambands-kaupfélögin
með aðstoð ríkisvaldsins að ná
undir sig mestu af innflutn-
ingsversluninni, sem félögunum
gat ekki tekist í frjálsri sam-
kepni.
Það er hinn mesti misskiln-
ingur hjá framsóknarmönnum,
að verslunarstéttin eða sjálf-
stæðismenn yfirleitt, vilji f jand-
skapast við starfsemi kaupfé-
laga. Slíku fer fjarri. En for-
ingjar Framsóknarflokksins
liafa gert alla starfsemi kaup-
félaganna pólitíska og dregið
þau inn i straum stjórnmál-
anna. Nú eru þau mergur og
kjarni flokksins. Því sterkari
sem kaupfélögin verða — því
öflugri aðstaða Framsóknar-
flokksins. Á þennan hátt hafa
kaupfélögin verið gerð að póli-
tískum aðila. Ef þau hefði feng-
ið að starfa iárgrundvelli ópóli-
tískrar verslunar og afurðasölu
fyrir bændur, mundi engin deila
né rígur vera á milli kaupfélaga
ogi annara verslunarfyrirtækja
í landinu.
En framsóknarstjórnin hefir
tekið þann kostinn sem ver
gegnir. Hún ætlar sér í gegn um
starfsemi gjaldeyrisnefndar að
kúga verslunina úr höndum
kaupmanna og fá hana i hend-
ur keppinautum þeirra kaupfé-
lögunum. Samband íslenskra
samvinnufélaga á að verða ríki
í ríkinu. Það á að verða að stór-
veldi í landinu og í skjóli þess
á Framsóknarflokkurinn að ná
varanlegri aðstöðu til þess að
fara með völd í ladinu.
Þetta á að gerast á þann hátt,
að SÍS sé úthlutað innflutningi
eftir svokallaðri höfðatölu. Það
er þann veg, að kaupfélögin eiga
að fá úthlutun fyrir félagsmenn
sína og alla sem þeim eru á-
hangandi. í hlutfalli við lölu
landsmanna og fjárhæð áætlaðs
innflutnings. SlS hefir gefið
upp að það hafi þriðjung allra
iandsmanna á framfæri sínu
og þess vegna beri því 30% af
öllum innflutningi. En þar með
er ekki þessu lokið. Eftir þvi
sem „höfðatala“ samhandsins
vex, verður aukinn innflutning-
ur þess, en innflutningur ann-
ara minkar að sama skapi. Þvi
lengur sem núverandi ástand
varir því f leiri af landsmönnum
verða að liverfa til kaupfélag-
anna. Þar verða vörurnar fáan-
legar, en innflutningurinn
verður tekinn jafnt og þétt af
öðrum innflytjendum. Af
þeim, sem við innflutning fást,
eru allir réttlausir nema kaup-
félögin og neytendafélög. Þetta
er stefna núverandi stjórnar og,
er ekki farið með hana í laun-
kofa. Þetta er viðurkent. Af-
skifti stjórnarvaldanna. sem nú
eru talin nauðsynleg í verslun
þjóðarinnar. eru notuð til að út-
rýma sjálfstæðri lcaupmanna-
stétt í landinu. Aldrei hefir slíkt
tækifæri gefist kaldrifjuðum
stjórnmálamönnum til þess að
skapa flokki sínum aðstöðu,
sem það, er nú er notað í sam-
bandi við innflutningshömlurn-
ar. Þetta tækifæri á að nota til
þess að meginstoð Framsóknar-
flokksins, Samhandið, geti náð
fullkomnum yfirtökum i fjá-
málum þjóðainnar. En margt
mun gerast áður en það verk
verður fullkomnað.
ERLEND VÍÐSJÁ.
Spænska
gullið.
Þótt Spánverjar hafi haft lítinn
erlendan gjaldeyri áSur en borg-
arastyrjöldin hófst, var það vitan-
legt, ah spanski ríkisbankinn
hafSi yfir að ráða miklum gull-
sjóðum. Spánn var um eitt skeið,
eða næstu aldir eftir fund Amer-
íku eitthvert mesta gullland heims-
ins. En á síðari tímum hefir auð-
ur Spánverja mjög gengið til þurð-
ar. Síðustu leyfar þessa mikla auðs
voru til ’fekamms tíma fólgnar í
neðanjarðarhvelfingum ríkisbank-
sns í Madrid.
En nú hefir borgarastyrjöldin
orðið til þess að fæla þessar síð-
ustu gull-leyfar úr landi. Þegar
uppreistarmenn hófu herferð sína
til höfuðborgarinnar, tók stjórnin
þann kost að koma gullinu undan,
svo að það félli ekki í héndur upp-
reistarmönnum. Er sagt að gullið
hafi verið sent óvátrygt í fiski-
skipum frá Barcelona til Frakk-
lands og sett þar í marga banka
undir ýmsum nöfnum.
Milli jóla og nýárs kom til Par-
ísar Senor Juan Ventosa, fyrver-
andi fjármálaráðherra Spánar og
formaður spanska ríkisbankans.
Var hann sendur af stjórn upp-
reistarmanna, til þess að heimta
aftur gullið sem sent hafði verið
til Frakklands. Heldur hann því
fram að fjárhæð gullsins sé um
þrjú þúsund miljónir króna, svo
að hér er ekki um neina smáræðis-
fúlgu að ræða. Er það svipuð fjár-
hæð og gullforði Englandsbanka
nam í langan tíma eftir að Bret-
land hvarf frá gullmyntinni.
Spánska stjórnin getur keypt ó-
grynnin öll af vopnum og skotfær-
um fyrir þenna mikla auð. En þá
hefir gullforði Spánverja farið
forgörðum og það mun kosta
þjóðina erfiði og þrengingar að
koma sér upp aftur slíkum vara-
sjóði.
Uppreistarmenn gera nú alt sem
í þeirra valdi stendur til þess að
kyrsetja gullið í Frakklandi en bú-
ist er við að stjórn alþýðufylking-
arinnar frönsku verði ekki mjög
talhlýðin um þetta efni. Er því
hætt við að nú hverfi hinar síð-
ustu leyfar þess gulls er um eitt
skeið gerði Spán að stórveldi.
London, 9. janúar.
Hin fyrsta oþinbera mótbára
gegn því, að þýskar hersveitir
hafi verið'sendar til Spánska
Marokkó, er birt í dag í til-
kynningu þýsku fréttastofunn-
ar. Þar segir, að viðvíkjandi
fréttum þeim, sem birtar hafi
verið erlendis um undirróðurs-
og hernaðarstarfsemi Þjóð-
verja í Spánska Marokkó, liafi
fréttastofunni verið heimilað
að taka fram, að það séu eng-
ar þýskar liersveitir í Spánska
Marokkó.
Þá sé sagan um þýskar her-
sveitir í Marokkó af sama toga
spunnin, og til þess eins ætluð,
að draga Breta inn í ófriðinn
vegna hagsmuna þeirra, sem
þeir liafa að gæta í Miðjarðar-
liafi.
Orðsending Frakka
til Þjóðverja
og Franco.
Það var tilkynt í París í gær-
kveldi, að franska stjórnin
hefði tilkynt bæði þýsku stjórn
inni og bráðabirgðastjóm
Francos, að hún myndi ekki
láta viðgangast, að þýskum
hersveitum yrði leyft að hald-
ast við í Marokkó, og vitna
Frakkar i spánsk-franska
samninginn frá 1912 í þessu
sambandi. Frakkar skoða þetta
atriði sem óviðkomandi borg-
arastyrjöldinni á Spáni. Frönsk
yfirvöld, og franska þjóðin yf-
irleitt, er bæði undrándi og
óttaslegin yfir því, að Þjóð-
verjar skuli bera afdráttar-
laust á móti því, að þýskar her-
sveitir hafi verið settar á land
i Marokkó, gegn öllum þeim
sönnunum, sem Frakkar telja
sig hafa fyrir þvi gagnstæða.
(F.Ú.).
Ummæli Mdm. Tabois.
Madame Tabouis ritar í
„L’Oeuvre“, að í gærdag hafi
300 Þjóðverjar verið settir á
land í Marokkó í viðbót við þá,
sem fyrir voru, og að undan-
farið liafi verið unnið að því,
að víggirða Ceuta, og það verk
farið fram undir stjórn þýskrá
sgyfræðinga. Pertinax ritar í
„Echo de Paris“, að hernaðar-
leg starfsemi Þjóðverja í
Spánska Marokkó eigi rót sína
að rekja til samninga, sem
Þjóðverjar hafi gert við
spánska fascista í fyrravor eða
áður en borgarastyrjöldin var
hafin, og að siðan borgarp-
styrjöldin liófst, hafi Þjóðverj-
ar lagt fram bæði fé og vinnu
til eflingar atvinnuvegum í
Spánska Marokkó og nýtingar
á auðlindum nýlendunnar. —
(F.Ú.).
Tiímæli frá Breíum
út af sjálfboðaliðum.
London í morgun.
Breska stjórnin hefir sent
öðrum stjórnum, er standa að
lilutleysissamningnum orðsend
ingu, þar sem hún leggur til,
að bann gegn þátttöku sjálf-
boðaliða i borgarastyrjöldinni
á Spáni verði bætt við ákvæði
hlutleysissamningsins, þar sem
allir meðlimir hlutleysisnefnd-
arinnar séu samþykkir tillög-
unni, í öllum grundvallaratrið-
um, og mælist breska stjórnin
til, að slíkt bann sé lögleitt nú
þegar. Iiún mælir með því, að
eftirlitið, sem ráðgert er að
stofna til með innflutningi á
hergögnum til Spánar verði
Iátið ná til innflutnings á sjálf-
boðaliðum.
Tíðindalaust á
vígstöðvunum.
London, í morgun.
1 gær var íítið barist á
vígstöðvunum og má telja
að yfirleitt hafi þar alt ver-
ið með kvrrum kjörum. Að
eins einstöku skot rauf
þögnina, en það stóð að
eins stutt, vígstöðvarnar
urðu aftur þöglar.
Nú virðist svo sem aug-
ljóst sé að framsókn upp-
reistarmanna sé stöðvuð
eftir töku Majadahonda,
Pozuelo og E1 Plantino á
föstudaginn.
(United Press).
Norsku
socialistapnip
auka víg—
biinaðiim.
Einkaskeyti frá Khöfn
í morgun.
Norska stórþingið kemur
saman á morgun. Er meðal
annars búist við því, að stjórn-
in muni bera fram frumvarp
um mikla aukingu á útgjöld-
um til landvarna með tilliti til
þess ískyggilega ástands, sem
nú er í heiminum. (F.Ú.).
Yiðtal við
Mr. R. P. Yeal.
Vísir átti í gær viðtal við
enska leynilögreglumanninn Mr.
R. P. Veal. Hann var, eins og
áður hefir verið getið hér í blað-
inu, fenginn hingað, til lands, til
þess að inna af hendi athuganir
i sambandi við peninghvörfin í
Landsbankanum, og kom hing-
að til Reykjavíkur þeirra erinda
laust fyrir miðjan desember síð-
astliðinn. Mun alment hafa ver-
ið litið svo á, að hann væri
starfsmaður Scotland Yard í
London, enda a. m. k. eitt blað
kallað hann starfsmann þessar-
ar heimsfrægu lögreglustofu.
„Þetta er á misskilningi byjgt“
sagði Mr. Veal við tíðindamann
blaðsins. „Eg er ekki starfsmað-
ur Scotland Yard, enda ætti það
að liggja í augum uppi, að Scot-
land Yard sendir ekki starfs-
menn sína til annara landa,
nema til þess að reka erindi
ensku lögreglunnar.“
„Það, sem um þetta hefir ver-
ið sa,gt, er þannig á algerðum
misskilningi bygt?“
„Já, algerlega. Yfirmaður
minn er Charles A. Cooper, sem
er einn af fimm aðaltilsjónar-
mönnum New Scotland Yard,
(one of the Big Five original
super-intendents of New Scot-
land Yard), en þar fyrir er eg
ekki starfsmaður Scotland Yard.
Þetta hefir nokkurum mönnum
vepið kunnugt um hér og má
vera, að það kunni að hafa leitt
til þess, að aðrir hafi skilið það
svo, að eg væri starfsmaður
Scotland Yard, og misskilning-
urinn sé þannig til kominn.“
Neinar upplýsingar í sam-
bandi við rannsóknina getur Mr.
R. PfeVeal vitanlega ekki gefið
að svo stöddu.
Hann hefir starfað að ýmis-
konar leynilögreglustarfsemi í
Englandi og einnig unnið að
bankarannsóknum á megin-
landi Evrópu.
Mr. Veal líst vel á sig hér á
landi, enda þótt hann hafi dval-
ist hér í svartasta skammdeginu
og kvað sér mundi verða það
mikið ánægjuefni, ef hann gæti
komið því við, að sjá landið í
sumarskrúða sínum.
Yfirheyrslur - stóðu yfir í
bankamálunum á laugardag,
en voru feldar niður í gær. Yf-
irheyrslur hófust aftur eftir
hádegi í dag og er búist við
að þær standi lengi yfir.
Hanfltaka A.J. Johnson’s
A. J. Johnson, sparisjóðs-*
gjaldkeri, var úrskurðaður í
gæsluvarðhald á laugardaginn
kl. 5.
Hvarfið úr kassa Johnsons.
Um kvöldið 27. janúar af-
henti A. J. Jolinson kassa sinn
nokkru eftir lokunartíma
bankans, frk. Ingibjörgu Þórð-
ardóttur bankaritara, sem síð-
ar aflienti liann Sigurði Sig-
urðssyni, en Sigurður fór með
kassann niður í geymsluskáp-
inn, sem kassarnir voru geymd
ir í og var kassi Johnsons þar
um nóttina.
Um morguninn tilkynnir
Johnson, að hann hafi orðið
þess var, er hann taldi upp úr
kassanum, að það væri 2000
kr. minna í honum en þegar
hann aflienti hann, og var það
þegar tilkynt lögreglunni.
Þegar farið var að reyna
lykla þeirra manna, sem með
kassann höfðu farið, kom það
í ljós, eftir nokkrar tilraunir,
að lykill, sem Sigurður hafði
undir höndum, gekk að kassa
Johnsons. Enginn annar lykill
en sá, sem Sigurður hafði und-
ir höndum, reyndist að ganga
að kassanum.
Út af þessu máli var Sig.-
Sigurðsson settur í gæsluvarð-
hald og var þar nokkurn tima.
Síðar var hann látinn laus, án
þess nokkuð sannaðist á hann
og var hann eftir sem áður
starfsmaður í bankanum.
Alþýðnblaðtð og Jðn
Halldðrsson.
Ekki var fyr búið að úrskurða
Jón Halldórsson skrifstofu-
stjóra í gæsluvarðhald en blað
socialista, Alþýðublaðið, gerir
þessa ráðstöfun að umtalsefni á
þann hátt, að mjög óviðeigandi
verður að teljast meðan málið
, stendur svo, sem það gerir.
Jón Halldórsson er úrskurð-
aður í gæsluvarðhald umdd. 11
f. li., iá föstud. en rétt eftir liá-
degi kemur Alþýðubl. út og birt-
ir þá þegar margra dálka frá-
sagnir, sem mest allar snúast
um Jón Halldórsson og af-
stöðu lians til bankamálanna.