Vísir - 23.04.1937, Blaðsíða 3

VÍSIR
Ríkisstjórnin segir ekki af sér en telux*
sig Jþó í íxiinxiililuta.
T~jað er ekki nema um eitt af tvennu að ræða, að
annaðhvort er ósamkomulagið milli flokkanna,
sem að ríkisstjórninni standa, hreinn skrípaleikur,
eða þá að ríkisstjórnin hefir framið alvarlegt þingræðis-
brot og er skyld til að segja af sér.
rofið 1931 lýsli þáverandi for-
Sú aðferð rílcisstjórnarinnar,
að segja ekki af sér, bendir ó-
tvírætt í þá átt, að ósamkomu-
lag það, sem talið er tilefnið til
þingrofsins, sé skrípaleikur einn
og ekkert annað. Ráðlierra sós-
íalista hefir ekki talið sér skylt
að víkja úr ráðherrastóli, þrátt
fyrir stór orð um það, að sósíal-
ista greini verulega á við sam-
starfsflokk sinn í ríkisstjórn-
inni og það er augljóst, að, með
því að víkja ekki sæti tekur ráð-
herra sósíalista á sig lagalega
ábyrgð, ásamt framsóknar-
mönnum, á ráðstöfunum, sem
hann þó segist vera ósamþykk-
ur og beinlínis eru taldar tilefni
til þingrofsins. Yfirlýsingum
sósíalista um samvinnuslit og
orðum þeirra um að þeir treystu
ekki lengur ráðlierrum fram-
sóknarmanna, liefði það auðvit-
að átt að fylgja, að ráðherra
sósíalista segði tafarlaust af sér.
En ágreiningurinn virðist ekki
rista jafn djúpt og látið er uppi
og að minsta kosti sjá allir
landsmenn það fyrirbrigði ger-
ast, að ráðherra þess flokksins,
sem upptökin á að samvinnu-
slitunum, situr eftir sem áður
í stjórn með framsóknarmönn-
um. Ríkisstjórnin getur því tal-
ið sig örugga og fullkomlega
þinglega, þar sem samvinnunni
er ekki slitið nema í orði og
þingflokkarnir tveir standa þvi
á hak við liana eins og áður var.
En í þingrofsboðskap for-
sætisráðherrans var þessi hliðin
ekki látin snúa upp á málinu.
Ráðherra taldi tilefnið til þing-
rofsins vera það raunverulega
ósamþykki í ýmsum mikilsverð-
um málum, sem komið liefði
upp á Alþingi. Skrípaleikurinn
var falinn á bak við hátíðlegar
yfirlýsingar, um ósamkomulag
milli flokkanna.
Þannig horfir málið við, þeg-
ar litið er á þær staðreyndir,
sem Iiggja fyrir. En atferli
stjórnarinnar er síst afsakan-
legra, ef gengið er út frá orða-
laginu á þingrofshoðskap for-
sætisráðherrans.
Því ef litið er á það tilefni,
sem forsætisráðherrann telur að
sé til þingrofsins, þá er það aug-
ljóst, að honum bar þingræðis-
ieg skylda til að biðjast lausnar
fyrir sig og ráðuneytið, en kon-
ungur gat síðan beðið ríkis-
sljórnina að sitja við völd áfram
sem bráðabirgðastjórn, þar til
kosningar hefðu farið fram. —
En i stað þess að sitja sem
bráðabirgðastjórn að fyrirlagi
konungs, eftir réttum þingræð-
isreglum, þá sitja Hermann Jón-
asson og ráðherrar hans sem
minnihluta stjórn eftir eigin á-
kvörðun.
Sé þvi ágreiningur stjórnar-
flokkanna tekinn alvarlega, eins
og forsætisráðlierrann vill að
gert sé, þá er það augljóst, að
lionum og ráðuneytinu bar
skylda til að segja af sér, þar
sem rikisstjórnin hefir þá elcki
lengur þann þingstuðning á bak
við sig, sem talinn er nauðsyn-
legur til að ríkisstjórn geti set-
ið að völdum.
Ýmsir munu spyrja, þegar
svo er ástalt, sem nú er um rík-
isstjórn vora, hve mikið vald
hún geti talið sig hafa.
Það er kunnugt, að eftir þing-
sætisráðherra því yfir, að
stjórnin væri eingöngu bráða-
birgðastjórn og teldi sér því
ekki heimilt að taka ákvarðanir
í málum, sem hefðu verulega
stjórnmálalega þýðingu. Engin
svipuð yfirlýsing liggur nú fyrir
frá stjórn Hermanns Jónasson-
ar, sem sjálf hefir talið sér rétt
að sitja við völd áfram. Það er
ekkert líklegra, en að hin nú-
verandi stjórn telji sér lieimilt
að beita valdi sínu á likan hátt
og venjuleg þingræðisstjórn.
En það virðist augljóst, að
hún verður að fara að dæmi
stjórnar Tr. Þórhallssonar og
he,gða sér sem hrein bráða-
birgðastjórn, ef svo er, sem for-
sætisráðherrann vill vera láta,
að þing hafi nú verið rofið
vegna sundurþykkju milli
þeirra flokka, sem stjórnina
styðja.
Aðfarir stjórnarinnar í sam-
handi við þingrofið eru enn eitt
dæmi þess, live lítils rauðu
flokkarnir meta reglur þingræð-
isins.
Og það er ljóst, bæði af þessu
og öðrum þingræðisbrotum
stjórnarflokkanna, að sigur
Sjálfstæðisflokksins í kosning-
unum yrði ekki síst sigur þing-
ræðisins hér á landi.
Sumarkveðjur sjómanna.
FR. 22. apríl.
Óskum vinum og ættingjum
gleðilegs sumars og þökkum
fyrir veturinn.
Skipverjar á Gylli.
Gleðilegt sumar. Þökkum vet-
urinn. Kærar kveðjur.
Skipverjar á Gulltoppi.
Gleðilegt sumar. Þökk fyrir
veturinn.
Skipshöfnin á Trvggva gamla.
Óskum vinum og vanda-
mönnum gleðilegs sumars með
þökk fyrir veturinn.
Skipverjar á Sviða.
fiil ]nr fiall-
Bfimssonar II. I.
Smágreinar dýrafræðilegs
efnis, ævisaga og fleira. —
Reykjavík. Útgefandi: ísa-
foldarprentsmiðja h.f. —
1936.
Erlendur mentamaður og
gáfumaður, sem lengi hefir
dvalist liér á landi og numið
tungu vora til lilítar, hefir meiri
mætur á Jónasi Hallgrimssyni
en nokkuru öðru íslensku skáldi.
Maður þessi er óvenjulega fróð-
ur um bundinn skáldskap
flestra þjóða hér í álfu, og raun-
ar miklu viðar. Og hann hefir
látið svo um mælt, að hann
þekti ekki nokkurt ljóðskáld,
hvar sem leitað væri, er tæki
Jónasi Hallgrímssyni fram að
yndisleik og fegurð i ljóði.
íslendingar hafa og löngum
metið Jónas að verðleikum og
tekið liann fram yfir önnur
listaskáld þjóðarinnar. Og hann
mun ávalt koma Ijóðelskum
mönnum í hug, þegar getið er
höfuðskálda, sem kveðið liafa á
vora fögru tungu.
Hinn skarpvitri og ágæti mað-
ur, Konráð háskólakennari
Gíslason, aldavinur Jónasar og
samverkamaður árum saman,
komst m. a. þannig að orði, er
hann mintist hans látins:
„Það, sem eftir liann liggur,
mun lengi halda uppi nafni
lians á íslandi, og bera honum
vitni, betur en vér erum færir
um; en svo ágætt sem margt af
því er, má þó fullyrða, að flest
af því komist i engan samjöfn-
uð við það, sem í honum bjó,
og að það geti ekki sýnt til hlít-
ar, hvílíkur hann var sjálfur í
raun og veru. Það sannaðist á
honum, eins og mörgum öðr-
um íslendingi, að annað er gæfa
en gjörvileiki. Samt ber þess
liins vegar að geta, að slíkir
menn lifa margar sælustundir,
sem mikill þorri manna þekkir
ekki, og getur ekki lieldur þekt,
sökum eðlis eða uppeldis eða
hvorstveggja.“ ,
Isafoldarprentsmiðja hóf gott
verk og þarft, er hún tólc sér
fyrir hendur að gefa út rit Jón-
asar Hallgrímssonar. — Fyrsta
hindi ritsafnsins kom út 1929,
en hið fimta síðasta haust. Þar
með er útgáfunni lokið, að frá-
teknu yfirliti alls verksins, en
það mun væntanlegt áður langt
liður, líklega á liausti komanda.
Meiri hluti eða jafnvel mestur
liluti þess, sem í útgáfunni birt-
ist, þegar kvæðin eru frá tekin,
hefir ekki birst á prenti áður,
heldur legið í handriti i söfnum,
bæði hér og í Kaupmannahöfn.
En nú mun flest í leitirnar kom-
ið, það er varðveist hefir af
kvæðum og öðrum ritverkum
snillingsins. HefirMattliías forn-
minjavörður Þórðarson safnað
efninu og raðað. Hann hefir og
ritað ævisögu skáldsins.
Engu íslensku skáldi hefir
verið slíkur sómi sýndur sem
Jónasi Hallgrímssyni með þess-
ari prýðilegu og ítarlegu útgáfu
af verkum hans. Og raunar
engum íslenskum manni, öðr-
um en Jóni forseta Sigurðssyni.
Fer vel á þvi, að þeir skuli
liafa verið látnir sitja í fyrir-
rúmi, þó að margir sé að visu
maklegir þess, að minning
þeirra og verkum sé á loft hald-
ið. Mun og þeirra minst verða
að makleikum, er stundir líða,
ef þjóðin sekkur ekki í eyrnd og
volæði og glatar sjálfri sér. —
Jón Sigurðsson og Jónas Hall-
grímsson voru ómetanlegir,
hvor á sinn hátt. Báðir voru
þeir hrautryðjendur og starf
beggja hefir orðið og verður um
aldir til ómetanlegrar blessunar.
Karlakörinn
„Vísir«.
Fyrsta og önnur söngskemtun
kórsins í Gamla Bíó.
Kórinn er á söngferðalagi
um Vestur- og Norðurland. Það
mun einsdæmi þetta, að kór úr
fjarlægum landshlutum syngi í
Reykjavík, og ekki sé það á
söngmóti Karlakórasambands-
ins. En það er þó ekki eins-
dæmi, að utanbæjarkór syngi
í höfuðborginni, án þess að af
slíku tilefni sé. „Þrestir“ úr
Hafnarfirði riðu fyrstir á vað-
ið árið 1925, og sami kór söng
liér á dögunum. En það er
stuttur spölur hingað frá Hafn-
arfirði, og því jafn sjálfsagt að
hafnfirski kórinn efni til söng-
skemtunar hér og í sjálfum
heimkynnum sínum. En þegar
kór gerir sér ferð á hendur
liingað alla leið norðan frá
Slglufirði, þá vekur það eðli-
lega mikla afhygli, og ekki sist
fyrir það, að sami kórinn hef-
ir sungið hér áður tvisvar á
söngmótum og söngur hans
ekki gefið ástæðu til að ætla,
að hann myndi verja tíma og
fyrirliöfn í söngferðalag hing-
að. Þegar ég frétti, að „Visis“
væri von liingað, þá þóttist ég
viss um, að söngur lians hefði
tekið miklum umbótum frá því
liann söng liér á söngmóti 1934,
enda reyndist það rétt vera. I
gær kom liingað Kantötukór
Akureyrar undir stjórn Björg-
vins Guðmundssonar. Eru norð
lensku kórarnir nú að endur-
gjalda lieimsóknir sunnlensku
kóranna. Þannig á þetta líka
að vera, þvi slíkar söngferðir
treysta vináttuböndin og auka
sönggleði og sönglíf í landinu.
Söngmennirnir í „Vísi“ eru,
samkvæmt söngskránni, réttir
40 að tölu, ungir menn flestir
með þróttmiklar raddir. I
hópnum er margt góðra söng-
manna með lireimmiklar og ó-
lúnar raddir. Eru tenórradd-
irnar livellar og frískar, en
innan um þær eru sérkenni-
legar raddir, sem skera sig úr,
þegar sungið er af kröftum.
Annar bassinn er þungur og
djúpur og sérlega undirstöðu
góður, en fyrsti bassinn stend-
ur liinum röddunum að baki
Frh. á 4. síðu
Minniooarorð nm
frú Úlafín Sveins-
ddttur.
Frú Ólafia Sveinsdóttir and-
aðist 17. þ. m. á heimili sínu
hér í bænum.
Hún var fædd 10. okt. 1903.
Foreldrar hennar voru: Sveinn
Jón Einarsson, fyrrum bóndi,
og kona lians, Helga Ólafsdótt-
ir. Þau hjón eru ættuð úr
Fljótshliðinni, og ættmörg þar.
I móðurætt var Ólafía sáluga
komin af liinum merka og kyn-
sæla manni, Jóni presti Stein-
grímssyni.
Ólafía heitin giftist Lárusi
Sigurbjörnssyni ritliöfundi 31.
mars 1933. Hjónaband þeirra
var mjög liamingjusamt. Þau
eignuðust tvær dætur, sem báð-
ar lifa.
Dauða Ólafíu sálugu bar að
með sviplegum hætti. Hún ól
aðra dóttur sína aðfaranótt 17.
þ. m., og svo virtist sem henni
ætlaði að heilsast vel, en nokkr-
um stundum síðar var hún lið-
ið lík. Hjartað bilaði af völd-
um inflúensunnar.
Ólafía heitin var mikilhæf
kona. Hún var fyrirmyndar
húsmóðir, trygg í lund og gædd
miklum þrótti. Hún sýndi það
í hinum alvarlegu veikindum
manns síns, að henni var ekki
fisjað saman. Mun honum ald-
rei úr minni líða sú fórnfýsi
og það þrek, sem hún sýndi
þá og oftar.
Hún var mjög fríð sýnum,
söngelsk og smekkvis og unni
öllum fögrum listum.
Við fráfall Ólafíu lieitinnar
Þjóðvinafélagið gaf út hið
mikla og merkilega rit dr. Páls
Eggerts Ólasonar um Jón Sig-
urðsson. Runnu -þar traustar
fjárhags-stoðir undir, svo að
öllu var óhætt um afkomuna.
Hinsvegar hefir Isafoldar-
prentsmiðja gefið út rit Jónas-
ar, án þess að fjárstyrkur kæmi
til. — Verður að telja það stór-
mannlega gert af stjórn prent-
smiðjunnar, að ráðast í slíkt
fyrirtæki, og vel til þess fallið,
að því sé gaumur gefinn. Hefir
prentsmiðjan á þennan hátt
unnið mikið menningarstarf, án
vissrar vonar um hagnað.
Ævisaga Jónasar er löng og
itarleg. Er þar saman dreginn
mikill fróðleikur um líf og starf
skáldsins, eigi að eins úr prent-
uðum ritum, heldur og sam-
kvæmt óprentuðum heimildum,
sem aflað hefir verið víðsvegar.
Fylgir liöf. ferli skáldsins og
vísindamannsins ár frá ári. Þyk-
ir ekki líklegt, að margs sé nú
ógetið, er máli skiftir, um
a>vi og starf Jónasar. Hefir höf.
ævisögunnar, Matth. Þórðarson,
ritað um skáldið af mikilli ást
og aðdáun, svo sem verðugt er.
Skýrir hann frá ýmsu, sem
fæstum mun áður hafa verið
kunnugt, og leiðréttir sitt hvað,
ónákvæmt eða rangt, sem um
Jónas hefir verið ritað. Ævi-
sagan er fullar 200 blaðsíður,
prentuð með smáu letri.
Þvi hefir verið haldið fram
á prenti og vafalaust trúað af
öllum almenningi, að Jónas liafi
verið starfalítill löngum og litlu
í verk komið. Þetta er með öllu
rangt. Hann hefir verið hinn
mesti starfsmaður, sí-vinnandi
í þágu lands og þjóðar, og þó
iðulega sárlasinn. Hann fór
margar rannsóknarferðir um
landið, liafði ónógan fjárstyrk
til slíkra ferða og óhæga aðbúð.
Bilaði þá heilsa hans og hreysti
og beið hann þess ekki bætur.
Síðustu árin var liann þrotinn
að heilsu og gat því ekki unnið
úr athugunum sínum um nátt-
úrufræðileg efni. — Fyrir þvi
er nú vísindastarf lians að miklu
lejdi i molum eða brotasilfur
eilt. — Þessum ástmegi þjóðar
innar og höfuðsnillingi var og
ekki ætlaður riflegur vinnudag
ur, því liann andaðist á 38. ald-
ursári, f. mánudaginn 16. nóv
ember 1807, d. mánudaginn 26.
maí 1845,
er mikill barrnur kveðinn a5
ástvinum hennar og þó eink-
um að vini minum, Lárusi Sig-
urbjörnssyni. En hún lifir í
börnum sínum og í fögrum
endurminningum. „Það er-
huggun harmi gegn“.
G. B.
Töbak og áfeogi.
Árleg eyðsla 7—8 milj. króna»
Jóni Eyþórssyni, rauðliða*
sagðist svo frá í útvarpinu 5^
þ. m., og kvaðst hafa eftir Fr.
Á. Brekkan, að við íslendingar
eyddum árlega 7—8 miljónum
króna í tóbak og áfengi — þ.
e. áfengi, sem keypt væri af
Áfengisverslun ríkisins, og tó-
bak, sem Tóbakseinkasalan léti
af liendi. — En auk þess mundi
mega gera ráð fyrir, að áfengi
væri smyglað inn i landið, ef
til vill svo að um munaði, og
jafnvel einhverju af tóbaki.
Þótti ræðumanni þetta allmikil
eyðsla, að þvi er virtist. —
Munu og allir geta undir það
tekið.
Svo var að heyra, sem hon-
um hefði dottið i liug — þó að
hann segði það ekki berum
orðum að vísu — að hættulit-
ið mundi að hækka tolla og
skatta, all-riflega úr því sem
nú er, með liliðsjón af þessari
gegndarlausu eyðslu. —
Það er nú í sjálfu sér undr-
unarefni, að nokkur maður
skuli láta sér detta i hug, að
drykkjuskapur og tóbaksnautn
segi nokkuð til um það, hversu
liáir tollar og skattar megi vera
að skaðlausu. — Og þess hefir
ekki heyrst getið, að nokkurs
staðar í víðri veröld sé skatta-
álögur miðaðar við drykkju-
skap þjóðanna! — En hver veit
nema sá skoðunarháttur sé að
verða ofan á meðal rauðu
flokkanna hérna, að þjóðin
verði æ því máttugri og fær-
ari til mikilla skattgreiðslna,
þess meira sem hún drekkur?
Margt getur lient vor á með-
al. — Og engi maður skyldi
ætla, að spekingar stjórnar-
flokkanna sé ofhlaðnir af því
ágætinu, sem kallað hefir ver-
ið heilbrigð skynsemi.
Það er óneitanlega alvarlegt
íhugunarefni öllum góðum
mönnum, að þessi sár-fátæka
þjóð skuli neyta áfengis og tó-
baks árlega fyrir fjárhæð, sem
svarar til %—% af árstekjum
ríkissjóðs. — Einhver hlýtur
að taka nærri sér, til þess að
fullnægja tóbakslöngun sinni
og áfengishneigð. Hjá þvi get-
ur ekki farið. — Og vafalaust
eiga mörg heimili viðsvegar
um land um sárt að binda af
þessum sökum. — Og það virð-
ist ekki liggja beinlínis i aug-
um uppi, að hagur drykkju-
mannaheimilanna mundi batna
við það, að þyngdur yrði róð-
urinn með auknum tollum og
sköttum. — Drykkfeldur heim-
ilisfaðir mundi láta konu og
börn ganga alls á mis, heldur
en að minka við sjálfan sig
brennivinsskamtinn. —
J. E. lét þess getið, almenn-
ingi til fróðleiks og skemtunar,
að allra bestur þætti fólkinu
„Svarti dauði“, en svo hefir
nefnd verið brennivínstegund
ein, og ekki af bestu gerð. —
Lýðurinn svolgrar „dauðann"
stórum teygum, og er ömurlegt
til þess að vita. — Hugðu þó
margir í upphafi, að sá drvkk-
urinn mundi að mestu látinn
óhreyfður. —

aðeins Loftup.