Alþýðublaðið - 23.07.1928, Blaðsíða 2

2
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
í ALÞÝÐUBLAÖIÐ |
< kemur út á hverjum virkum degi. >
\ Áfgreiðsla í Alpýöuhusinu við [
« Hverfisgötu 8 opin írá kl. 9 árd. j
;J til kl. 7 8iðd. j
5 Skrifstofa á sama stað opin ki. í
<! BVi—lO1/, árd. og kl. 8—9 siðd. I
<: Shnar: 988 (aigreiðslan) og 2394 >
Í (skriistofan). [
< Verðlag: Áskriftarverð kr. 1,50 á ►
í mánuði. Auglýsingarverðkr.0,15 I
<j hver mm. eindálka. j
í Prentsmiðja: Alpýðuprentsmiðjan,[
(i sama húsi, simi 1294).
Samhjálp jafnaðar-
manna.
Samhjálp auðvaldsins.
Barátta er nú háð í heiminum,
aðallega milli tveggja stefna.
Stefnyrnar eru jafnaðarstefna og
íhald. Jafnaðarmenn vilja gera
*lla sem jafnasta að aðstöðu, vilja
hefta ]rað, að einn geti sér 'til
hagsældax gengið yfir lík hinma.
íhaldið vil, að alt sé sem fast-
ast í hinum gömlu skorðum, að
hnefinn xáði, að sá er afl eða
auður gefur sérstaklega góða að-
stöðu, geti takmarkalítið notað að-
stöðuna sér til hagsauka og öðr-
um til óhamingju.
Undir merki jafnaðarmaninia
iylkir sé;r alpýða allxa landa. Hún
sér, að jafnaðarstefnan miðar að
xéttlæti og jöfnuði. En alþýðan
hefir viðast hvar lítiinn auð með
höndum. Hún vexður að treysta á
samtökim, samhjálpina. Og hún
hefir skilið, að pví að eins getur
máistaður hennar sigrað, að öfl-
um mönnum, hvítum, sam svört-
um, rauðum sem brúnuim, verði
unnað sama xéttar. Þess vegna
takast jafnaðarmenin allxa lamida
og allxa kynflokka í hendur. Hvar
í vexöldinni, sem tveir jafnaðar-
menn hittast, finna þeir að skyld-
leiki og bróðurþel tengix þá sam-
an. Þeir eiti ekki óviðkoimandi
hver öðrum. Og alþýðan undir
merki jafmaðarstefnuninar, hefir
pegar unnið ótal þrekvirki, enda
hefir hún treyst svo alþjóðasam-
tök sín, að eigi jafnaðarmenn i
einu tandi í vök að verjast, þá
eru þeirn réttar hjálpandi hendur
úr öllum áttum.
Ihaldið hefir allmarga undar-
farna áratugi, haft hina frjálsu
samkeppni að kjörorði á öllum
sviiðum. Og víst var um sam-
keppni harðvítuga að ræða fram
á síðustu ár á flestum sviðum
atvinnurekstrar auðvaldsins. Sér-
staklega hefi-r samkeppnin verið
geysi hörð milli hinna ýmsu
pjóða. Tökum dæmi héðan. Sú
var tíð, að danskir og ánnlendir
kaupmenn litu il'lu hornauga hver
til annaíra,
Nú á seinni árum. hefir hátta-
lag auðvaldsins fareyzt allmikið
hér á landi og annars staðar.
Erlendis eru nú myndaðir hring-
ar um framleiðslu og sö'lu. Frjálsa
samkeppnin hefir gefist illa. Tök-
um og dæmi héðan. I stað sam-
keppni eru komin félög auðvalds-
manna, bæði þeirra er stunda
ffamleiðslu og verz'lun.
Sa'ma hefir orðið upp á temimgn-
um á stjórnmálasviðinu. Ekki að
eins auðvald hvers lands, heldur
auðvald al'lra landa hefir samein-
ast í baráttunni gegn alþýðunni.
Það vill að eins halda fast í sam-
keppnina á vissu sviði. Það vill
fá að geta traökað þá undir, sem
lítinn eiga máttinn. Samtök auð-
valdsríkjanna gegn Rússurn sýna
glögglega hve geysi fast auðvald-
ið stendur saman um hagsmuni
sína. Hefir kveðið svo ramt að
samtökum þess, að það hefir neit-
að sér um að græða fé á verzlun
við Rússa — og eru þó pemimg-
armir æðsti guð þess.
En einhver all Ijósustu dæmin
um saintök auðvalds al'lra landa
er sumt það, sem gerst hefir hér
á undanförnum árum.
Eins og menn vita, umgir og
gamlir, hefir þjóöin íslenzka afdr-
ei átt við að búa aðra eins kúgun
og þá, er danskt auðvald beitti
hana — með danskt konungsvald
að bakhjarli. Og óhætt mun að
segja, að enga menn mumi ís-
lenzka þjóðin hafa hatað eins og
dönsku auðvaldsfullírúana. Og því
hefði engLnn maður trúað á þéim
árum, er Jón Sigurðsson hafði
sem hörðust orð um kaupmanna-
stéttina, að íslenzkum blöðum
gæti haldist það uppi að taka við
stórfé fxá dönsku auðvaldi — eða
að íslenzkum stjórnmálamön'niuim
liðist það, að gerast leppar og
vemdarar stórfeldasta og harðvít-
ugasta auðvaldsins í heiiminum.
En þetta hefir þó orðið. Það
hefir orðið öllum lýðum ljóst, að
danskt auðvald — og þar á meðal
hinir allra örgustu féndur íslenzks
sjálfstæðis — hafa lagt stórfé í
stærsta stjórnmálablað stærsta
flokksins á Islandi. Það hefir einn-
ig orðið uppvist, að einn af for-
ingjum flokksins heíir sýnt norsku
auðvaldi ófyrirgefanlega vægð —
og auk þess gerst á hinn lúaleg-
asta hátt verkfæri í höndunum
á brezku auðfélagi, til þess að
hjálpa því að ná sem allra föst-
ustum tökum á atvinniuvegum
þessa lands. Og stærsta blað
stærsta flokksins er svo gersam-
lega á valdi þessa brezka auðfé-
lags, að það ræðst með rógi og
lygum að keppinaut brezka félags-
ins, en verður síðan að birta yf-
irlýsingu, sem sýnir glögglega til-
hæfuleysi þeixra ummæla, er það
hefir haft um keppinautinn.
Ótal fleiri dæmi mætti nefna,
er sýna ljóslega, að íslenzkt auð-
vald hefix fleygt sér í faðm er-
lendum bræðrum sínum, til þess
að fá hjálp hjá þeim gegn al-
þýðunnd íslenzku.
Og íslenzkri alþýðu veitir sanin.
arlega ekki af að vera á verði.
Auðvaldinu er sama, hvort þess
guð er íslenzk króna eða dönsk,
amerískur dalur eða enskt stex-
lingspund. Það hugsar að eins um
að halda þeirri aðstöðu sem
lengst, að það fái kúgað íslenzk-
an afmenning. Það horfir aftur
og eigi fram; en það eru einkenm
alls íhalds. Því sér íhaldið ís-
lenzka ekki einu sinini þá hættu,
sem yfir því vofir utan að, eins
og stefna þess er nú í atvininumá’l-
um og stjórnmálum. Það sér ekki,
að hið einasta sem getur bjargað
því og allri íslenzku þjóðinni frá
að verða þý erlends auðvalds, er
það ;að íslenzk alþýða nái undir-
tökunum í þjóðmálabaráttunni í
sveit og við sjó í mjög náinini
framtíð.
Samkoma í Nýja-Bíó
í gær.
Eins og auglýst hafði verið, var
samkoma fyrir íslendinga og
Norðmenn í Nýja Bíó í gær kl.
3 síðd. Var húsið troðfult ttppi
og niðri.
Helgi Valtýsson bauð Norð-
mennina velkomna. Talaði hann
æði stund og kom víða við. Mælti
Helgi á alnorska tungu.
Þá talaði Benedikt Sveinsson
forseti. Hann flutti ræðu sína á
fagurri og kjarnmikilli íslenzku.
Hami var gestur Norðmanina á
skipinu hingað fxá Björgvin, og
sagði hann hversu ferðin heföi
gengið og mælti hlý orð til Norð-
manna, en þó var ræðu hans
fnjög í hóf stilt.
Þá söng Karlakór K. F. U. M.
nokkur lög. Byrjaði á „Ja vi
eiskex" og endaði á „Ó, guð vors
lands". Var söngur þeirra hin
mesta snild, og voru Norðmenn-
irnár stórhrifnir.
Þá lék Per Berge, bóndi á Vors,
þjóðdanza á Harðangurfiðlu. Per
Bexge er einn af hinum beztu al-
þýðufiðluleikurum Norðmanina.
Per Berge lék þrjú lög, öll eftir
Vörsa. Var eitt eftir Sjur Helge-
land og tvö eftir Mosafimn. —
Margir, sem ekki hafa áður heyrt
slík lög, sem þau, er Per Berge
lék, kunna ekki að meta þau. En
Per Berge lék ágætlega og lögin
voru með þeim allra snjöllustu
af norskum danzlögum.
Þá flutti prófessor JBKanás
ræðu. Hiann kom hér fyrir 24
árum, og undraðist hann stórlega,
hve stórstígar framfarir hefðu
orðið hér á landi síðustu tvo ára-
tugina. Taldi hann vel horfa um
heill íslenzku þjóðariinnar og ósk-
aði hann lienni árs og friðar.
Þvi næst flutti Lars Eskeland
allianga xæðu af mikilli mælsiku
og eldmóði. Var ræða hans þrung-
in alvöru, og gerði hanni hvort-
tveggja, að lofa Islendinga fyrir
það, hve vel þeim hefir farnast
menningarlega og vara þá við
þeim hættum, er honum fundust
vofa yfir öllum hinum hvíta kyn-
þætti.
Síðan flutti formaður fylkisþmgs
Sygna og Firða, Mossige dýra-
læknir í Sogndal, Islendingum
kveðju frá fylkisþingiuu. Var ræð®
hans gamansöm og skemtileg.
Loks flutti færeyska skáldið
Hans Andreas Djuurhus stutta
ræðu á færeysku. Ölluin ræðu-
mönnum var fagnað hið bezta af
áheyrendum — og sömuieiðis
söngflokknum og fiðluleikaranumv
,Sjóðseign Strandarkirkjix
og sandgræðslan
i Strandarlandi.*
Sunmudaginn 8. þ. m. flytur
„Morgunblaðið" grein með þess-
ari_ yfirskrift, og segir frá að
héraðsfundur Árnesinga mót-
mæli lögum síðasta alþingis, sem
heimili að 10 þúsund krónum af
sjóðseign Strandakirkju sé varið
til sandgræðslu á Strandarlandi,
og til þess að verja kirkjugarð og
kirkju fyrir sjógangi, og land það,
sem næst kirkjunni liggur og á
að vexða eign kirkjunnar.
Telur fundurinn lögiin brot á
friðhelgi opinberra sjóða og eign-
arréttinuni.
Þegar ég las þessa merkilegií
grein í „Morgunblaðinu“, gat ég
ekki áttað mig á, hvað þessir
merku menn, sem sátu héraðs-
fundinn, meintu með slíkri fund-
arsamþykt.
Hvað er hlutverk héraðsfunda ?’
Ég hélt það væri að 'ræöa vel-
ferðarmál kirkna, fjárhagsleg og
siðferðileg, trúfræðileg og þjóð-
Jeg.
Af hverju víta þeir góðu menn,
að reynt sé að halda kirkjum við
á þeim stöðum, sem þær hafa
verið frá alda öðli? Því hefir
ekki söfnuður Strandakirkju óá-
reíttur leyfi til þess, að fara eftiE
lögum frá alþingi, sem heimila
að verja megi nokkru af fé
kirkjunnar til þess að verja hana
og land hennar fyrir eyðingu af
völdum sands og sjávar ?
Hefðu þeir skoráð á biskup að
vinna að því að blettir væru
ræktaðir í kring um kirkjunar,
svo að þær stæðu á grænum:
grunni, og tré og runnar gróður-
sett í kring um þær, þá (jtefði
ég skilið þá, sem héraðsfundinn
sátu.
Hefðu þejr samþykt að vinna aðf
því, að kirkjan væri. ekki notuð
fyrir skemmu, geymd í henni reið-
týgi, reipi, föt, þvottur, ull og
matur, þá hefði ég skilið þá.
Hefðu þeir skorað á stjórnarvöld
að vinna að því, að sæmilega
veglegar kirkjur yrðu reistar á
Þingvöllum og í Skálholti, þá
findist mér þeir skilja hlutverk
sitt.
Ef þelr vildu prýða grafreiti og
fjölga býlum á gömlum höfuð-
bólum og kirkjustöðum og reisa
þar veglegar kirkjur, sem þær
voru áður, þá væri ég þeim sam-
mála.
Nei; kirkjan er flutt frá Arn-
arbæli, sameinuð kirkjunni á
Reykjum í Ölfusi og holað nið-
ur utan garðs á Kotströnd á gróð-