Vísir - 15.12.1938, Blaðsíða 3

VISIK
Sira Guðmundur Einarsson, Mosfelli:
ÞjdðgarðshuQmyndm - - Þingvaliatriðnn og
nýjar tiliðgnr til Qriansnsr.
Hugmyndin um að hafa þjóðgarð á íslandi er eiginlega að eins
skemtilegur barnaskapur frá sjónarmiði hvers þess manns, sem
nokkuð þekkir til þjóðgarða annara landa, því hér á iandi vant-
ar eiginlega öll skilyrðin til þess að það sé hægt.
Þjóðgarðar annara landa eru fyrst og fremst dýragarðar,
•taður þar sem villidýr landsins eru friðuð, og auk þess valdir
þannig, að einkennilegustu og fegurstu staðir landsins séu ínn-
an þjóðgarðanna og sem breytilegastur gróður.
Þjóðgarður — Jurtagarður. ..
Hér á landi eru fá villidýr,
sem hægt er að friða ag síst þau
er dvelja mundu innan þjóð-
garðs; refir fara sínar leiðir
þrátt fyrir allar gaddavírsgirð-
ingar og hreindýr geta ekki
þrifist innan neins þjóðgarðs,
því þau mundu skorta fæði.
Hin einkennilegustu og feg-
urstu einkenni lands vors eru
hvergi svo sameinuð að hægt
sé að setja þjóðgarðsnafn á þau,
og gróður er víðastlivar ærið
einhæfur.
Þess vegna getur aldrei verið
um neinn „þjóðgarð“ hér að
ræða, í sömu merkingu og aðr-
ar þjóðir nota það nafn, og að
g'efa einhverjum stað slíkt
nafn er landinu fremur til
minkunar en sóma í augum út-
lendra manna, sem þar kynnu
að koma, ef þeir lieyrðu nafnið
„þjóðgarður“; hvar svo sem sá
staður væri valinn á landinu, en
einkum þó þar, sem hann hefir
verið valinn, á Þingvöllum.
Ásbyrgi er einkennilegur og
fagur staður og vel mætti gera
þar enn fegurri reit, sem með
sóma gæti borið nafnið; „Þjóð-
garður norðlendinga", en
„Þjóðgarð íslands“ væri ekki
Iiægt að nefna hann.
En þá er spurningin, er nokk-
ur staður til á landinu, sem
bæði er fagur og sérkennilegur
og þó gróðursæll, svo rækta
megi þar allar eða allflestar ís-
lenskar jurtir og nokkuð af út-
lendum jurtum? Því ef það væri
hægt, þá mætti nefna slikan
stað „Þjóðgarð íslands“, enda
þótt í annari merkingu væri, en
þjóðgarðar annara landa, þvi
útlendingar sem liér kæmu gætu
haft ánægju af að sjá allar jurt-
ir íslands á einum stað, eink-
um ef staðurinn er annars fall-
egur og einliver sérkenni Is-
lands þar nálægt.
Ef vér tækjum oss fyrir
liendur, að búa til Þjóðgarð, þá
yrði það mikið verk og dýrt, ef
hann ætti að geta orðið landinu
til sóma, en þó yrði staðavalið
fyrsta skilyrðið til géðs árang-
urs.
Þjóðgarðshugmyndin er bú-
in að bíta sig svo fasta í liuga
margra góðra manna, að þeim
yrði eflaust erfitt að sleppa
Iienni alfarið úr huga sér, og til
þeirra vildi eg beina þeirri
spurningu, hvort þeir vildu ekki
breyta um og berjast fyrir að
koma upp slíkum jurtagarði,
sem gæti með sóma borið nafn-
ið; „Þjóðgarður Islands“, úr því
að oss brestur öll skilyrði til
þess að eignast þjóðgarð í sömu
merkingu og þjóðgarða annara
þjóða.
Ef velja ætti stað fyrir slíkan
jurtagarð er margt, sem athuga
þarf, en fyrstu skilyrðin yrðu
þó; nógur jarðliiti, möguleilci
til ódýrra rafveitu og gróður-
sælt land móti suðri.
Sá staður, sem mér helst lief-
ir dottið í hug, væri Reykjakot í
Ölvusi, þar er nógur jarðhiti,
þar er goshverinn Grýta, sem
ætti að vera innan þjóðgarðs
þessa, nóg er þar vatna til raf-
virkjunar, gróðurland mikið og
gott, skjólasamt og móti suðri,
en sá ágalli er þar á, að enginn
skógur er þar fyrir, svo rækta
þyrfti þar skóg í stórum stíl,
alla hlíðina milli Reykja og
Reykjakots.
Þessi staður er þjóðareign og
ódýran vinnukraft mætti fá til
undirbúningsstarfsins með því
að beina þangað atvinnubóta-
vinnunni, sem annars er oft
unnin til lítils gagns.
Og meðal kosta þess staðar
tel eg það, að mentaskólaselið er
einmitt þarna, því slikur jurta-
garður í stórum stíl hefir mikla
þýðingu fyrir nemendur við
nám þeirra og mundu þeir því
ekki ófúsir að lilynna að slikum
garði og auðga á ýmsa lund.
Eg veit það tekur áratugi, að
búa til slíkan garð, en þvi fyr
sem starfið er liafið, þvi fyr
verður liann landi og þjóð til
sóma og því fyr til ánægju og
fróðleiks fyrir landsins eigin
syni og dætur.
Ef vér nú hættum að nefna
Þingvallaland „Þjóðgarð“ —
sem vér ættum að gera, sem |
allra fyrst, því sá „Þjóðgarður“
á eklcert sameiginlegt með þjóð-
görðum annara landa annað en
íaúnáðail þjóðgarðsvörð, — þá
býst eg við að margir mundu
spyrja: Á þá að liætta, að hugsa
um, tið friða það land, sem nú
er friðað þar? Nei, auðvitað á
það að vera friðað framvegis,
það þarf að friða skóginn þar
eins og annarsstaðar, en það
þarf að gera meira en að friða
landið, það þarf að hirða skóg-
inn, gresja og lireinsa, og svo
þarf að setja þar niður fieiri
trjátegundir, t. d. reynivið, sem
enginn er þar fyrir.
En alt fyrirkomulagið á
þessu friðaða landi, eins og það
er nú, er að eins til ills eins,
stefnir að því að leggja heila
sveit i auðn fyr eða siðar, en
ekkert í aðra hönd, ekki einu
sinni aukin fegurð, frémur hið
gagnstæða.
Áfgirta landið er sjálfsagt yfir
2500 lia. að stærð og kemur nú
engum að nolum, og á ekki að
koma neinum að notum, hvorki
í nútíð né framtíð, og auk j>ess
er þetta land hvergi nærri full-
varið,því á girðingunni eru f jög-
ur hlið, þar af þrjú yfir þjóð-
vegu og því oft opin yfir lengii
eða skemri tíma, eða að minsta
kosti gengur fé hindrunarlítið
um girðinguna eða girta svæðið.
Tvær jarðir í miðbiki þessar-
ar sveitar voru lagðar í eyði, að
óþörfu, vegna friðunar þessar-
ar, meira að segja henni beint
til skaða, því ef bæirnir hefðu
að eins verið fluttir, Skógarkot
niður að vatnsviki — Yellan-
kötlu — og Hrauntún niður á
Leirur, þá gátu ábúendur verið
liliðverðir, hvor við sitt hlið,
Skógarkotsbóndinn við hliðið
;á Hrafnagjá, en Hrauntúns-
bóndinn við hliðið við Almanna-
gjá, og sjálfir voru þeir betur
settir á þessum stöðum, með því
fé mátti ekki hafa í hrauninu,
Skógarkotsbóndinn gat því
fcngið að liafa fé sitt í Gjábakka
að vefrinum til og hirt það þar
sjálfur, en Hrauntúnsbóndinn
gat haft það vestan girðingar og
hirt það þar, auk þess var þeim
hægara að hafa kýr eftir flutn-
inginn þvi á þessum stöðum er
nóg vatn, en ekkert þar sem
bæirnir stóðu áður.
Til þess að friða þetta afgirta
svæði og það betur en nú er,
þurfti enga jörð að leggja í eyði,
að eins urðu ábúendur Þing-
valla og Vatnskots að leggja nið-
ur fjárbú sitt.
Vegna Þingvallafriðunarinnar
þarf heldur ekki að hafa Þing-
vallaprestsembættið óveitt ár-
um saman, þvi sennilega gæti
presturinn eins vel verið um-
sjónarmaður með friðaða svæð-
inu eins og hver annar maður,
en miklu ánægjulegra væri það
óneitanlega fyrir sveitina að
liafa prestinn innan sveitar, en
í fjarlægð.
Þrátt fyrir friðunina, — og
hana hetri en nú er, — gæti
Þingvallasveitin því verið ó-
skert, eins og liún hefur verið
um langan aldur. Ef prestur
sæti á Þingvöllum og hraunbæ-
irnir væru fluttir nær þjóðleið-
um mundi jafnvel sveitalífið
verða enn ánægjulegra eftir en
áður, því samgöngur yrðu auð-
veldari milli þessara bæja.
Auk þess gæti ríkið með þessu
móti sparað sem svarar liálfum
launum núverandi mnsjónar-
manns, og mætti nota þá upp-
hæð til þess að hirða og gresja
slcóginn.
En það þarf að gera sitthvað
meira en gjört hefir verið fyrir
þetta friðaða land, svo það geti
þó orðið einhverjum til gleði og
ánægjit, og þá fyrst og fremst
að leggja yeg frá vatnsviki og
norður fyrir Sigurðarsel eða
alla leið inn úr, svo fólk geti
skoðað skóginn þar sem liann
er fegurstur; og það þarf að
vernda og halda við leifum
fornminja innan friðaða svæð-
isins, svo þær týnist ekki, t. d.
rústum eftir skálabyggingar
fornmanna, en af þeim lief eg
séð eina, norðaustur i hrauninu
frá Hrauntúni að sjá, sem eg
tel vist að sé innan girðingar-
innar.
Björgúlfor Stefánssen
kaup maður
andaðist í gær á Landakoltsspít-
ala. —-
Æviatriða hans verður nán-
ara getið siðar.
t
Jönas Jensson
símritari,
sonur Friðjóns Jenssonar lækn-
is á Ákureyri, lést úr heilabólgu
að heimili sínu í gær, og hafði
þá aðeins verið rúmfastur í tvo
daga. Jónas var alfriskur s.l.
sunnudagskvöld, en veikin greip
hann aðfaranótt mánudagsins
og mun hann hafa haft litla eða
enga rænu þar til hann lést.
Jónas var 33 ára að aldri og
hafði gegnt símritarastörfum
um langt skeið, en hann kom i
þjónustu Landssímans er hann
hafði lokið gagnfræðaprófi.
Vann hann á Seyðisfirði til árs-
ins 1934, en þá fluttist hann til
Akureyrar og dvaldi þar siðan.
Bæði á Seyðisfirði og á Akur-
eyri stóð Jónas fremstur í flokki
ungra Sjálfstæðismanna og
gegndi formannsstörfum í fé-
lögum þeirra á ofangreindum
stöðum. Hann var hvatamaður
að stofnun félags ungra Sjálf-
stæðismanna á Seyðisfirði og
formaður þess, þar til er hann
fluttist til Akureyrar, en þá tók
hann við formensku í Verði, fé-
lagi ungra Sjálfstæðismanna og
gegndi henni til dauðadags. —
Jónas var varafulltrúi í bæjar-
stjórn Akureyrar.
Að Jónasi er hinn mesti mann-
slcaði, og telja má víst, að hans
hefði beðið hin glæsilegásta
framtíð, ef honum hefði enst
aldur.
Jónas lætur eftir sig ekkju og
eitt baru.
Hin fyrirheitnu lönd rauðliða:
fréttír
Skipafregnir.
Gullfoss er á leið til Leith frá
Kaupmannahöfn. Goðafoss er hér,
fer til útlanda annað kvöld. Brúar-
foss var í Vestmannaeyjum í morg-
un. Dettifoss fer í kvöld frá Hull
til Vestmannaeyja. Lagarfoss er í
Kaupmannáhöfn. Selfoss er á leið
til Eyja frá Immingham.
70 ára
er á rnorgun, 16. ]). m., Helgí
Jónsson, fyrrum kaupfélagsstjóri á
Stokkseyri, nú til heimilis á Hverf-
isgötu 35.
Aflasala.
Gyllir seldi í gær 1518 vættir fyr-
ir 1386 sterlingspund.
10 0 F. 5 = 12012158 ‘/„ss
VeðriS í mórgun.
í Reykjavík 5 stig, heitast í gær
7 stig, kaldast i nótt 2 stig. Úrkoma
í gær og nótt 1.2 mm. Heitast á
landinu í morgun 8 stig, á Dala-
tanga, kaldast 1 stig, á Hellissandi.
Yfirlit: Grunn lægð yfir Græn-
landshafi, en önnur dýpri vestan
við Bretlandseyjar á hreyfingu í
Norðaustur. Horfur:' Suðvestur-
land: Sunnan kaldi i dag, en vax-
andi suðaustan átt í nótt. Sumstað-
ar dálítil rigning. Faxaflói: Sunn-
an og suðaustan gola. Úrkomulaust.
Karlsefni
kom frá Englandi siðdegis i gær.
Eæ. SúSin
var á Blönduósi i gærkveldi. —
Skipið er á vesturleið og væntan-
legt hingað um þ. 20. þ. m.
Jólablað Spegilsins,
24 síður, litprentað, kemur út á
morgun. Sölubörn komi i Hafnar-
stræti 16.
E.s. Lyra
fer héðan í kvöld. Meðal farþega
verða Garðar Þorsteinsson hrm. og
frú, Árni Egilsson, Hannes Sigfús-
son 0. m. fl. •—- Gleymið ekki jóla-
póstinum. Skipið fer kl. 7.
Næturlæknir:
Halldór Stefánsson, Ránarg. 12,
sími 2234. Næturvörður í Reykja-
vikur apóteki og Lyfjabúðinrii Ið-
unni.
Glímufél. Árrnann
hefir nú stofnað flokk í ísl. glimu
fyrir byrjendur, og verður fyrstá
•æfing í kvöld kl. 8—9 á Laugaveg
1. Kennari er Ágúst Kristjánsson.
Útvarpið í kvold.
Kí. 19.50 Fréttir. 20.15 Erindi:
Bókfærslulögin nýju .(Jón Sívert-
sen, f. skólastjóri). 20.40 Hljóm-
plötur: Létt lög.
NorðQörOur og Eskifjörfl-
or settir nndir opinbert
eitirlit.
Fréttaritari Vísis á Norðfirði símar blaðinu á þessa leiSr
Með bréfi dags. 2. des. hefir atvinnumálaráðherra skipalf
Benedikt Guttormsson, kaupfélagssstjóra í Stöðvarfirði, tíl a?E
hafa eftirlit með fjárreiðum og fjárhag Neskaupstaðar, vegna
vanskila bæjarins og fyrirtækja hans við ríkissjóð á undaa-
fömum árum.
Verksvið Benedikts er þetta, samkvæmt ermdisbréfi hans:
1. Að vaka yfir afgreiðslu fjárhagsáætlunar yfir áriffi
1939 og gæta þess nákvæmlega að fylstu sparsemi sé gætt
í útgjöldum.
2. Að tekjuöflunarmöguleikar sé notaðir svo sem frek-
ast er unt, að því er snertir álagning útsvara og fasteigna-
gjalda og gæta þess að innheimta opinberra gjalda verSt
rekin svo sem lög standa til.
3. Að fylgjast nákvæmlega með framkvæmd fram-
færslumálanna og gæta þess, að fylstu hagsýni sé gæft i
þeim málum, svo og að gera tillögur um það, hveraíg
framfærslukostnaður verði lækkaður með sem minstum
stofnkostnaði við þær ráðstafanir, sem gerðar yrðí.
4. Að gera tillögur um annan sparaað, sem hægt yrSf
að koma á í framtíðinni og annað það, sem að gagni mættá
koma fyrir framangreind sveitarfélög.
Búðarhreppur og Eskifjörður eru sett undir sams
eftirlit.
FréttaritarL
Storhýsi til sölu
Ibúðarhús er til sölu á albesta stað í bæniun. Afgirt lóð, rúna-
góð. Útsýni hið fegursta. Hagkvæm lán og lítil úthorgun.
Lystliafendur leggi nöfn sín i lokuðu umslagi á afgreiðsl®
Vísis, merkt: „Þagmælska“.
Njólkat- og brauðcbúö
opnum vép, föstudsginn 10.
þ. m. á Vídimel 35.
Mjólkursamssalan
Til leigul
í Kirkjustræti 4 er 1 stór stofa og 2 minni lierbergi tíl
leigu strax, eða frá áramótum.
Upplýsingar í síma 1400..

Jólagja
Veggspeglar — Handspeglar — Töskuspeglar.
GlerhiIIur — Baðvigtir..
Ludvig Stopp. Laugavegi 15.

LESLAMPAR.
Silki og pergamentskermar.
Skermabúðiu
Laugavegi 15.
Mikíð úrvaL