Vísir - 21.12.1938, Síða 2

V I s I B
Bækur á jólamarkaðinum.
‘ — • ... • —i
Björn á Reydarfelli
Jón Magnússon: Björn á
Reyðarfelli. Einyrkjasaga.
Jón Magnússon er fyrir löngu
orðinn landskunnur maður fyr-
ir kveðskap sinn, en þó hefir
hann troðið aðrar brautir, en
ýmsir þeir, sem hæst lofið hafa
fengið, og hefir ekki kvatt sér
hljóðs með byltingakendum
bæxlagangi.
Eg minnist þess, að er Jón
Magnússon lét fyrstu bók sína
frá sér fara las eg liana með
mikilli ánægju, með þvi að eg
fann að þar var maður á ferð,
sem sprottinn var úr islenskum
jarðvegi, heilbrigður og heil-
steyptur og enginn flysjungur í
skoðunum. Jón ann list sinni og
sýnir henni fylstu virðingu, og
liann hefir stöðugt sótt á bratt-
ann og stigið stærri og stærri
spor, enda er hann nú alment
viðurkendur sem eitt af þjóð-
skáldum vorum.
Það er engin tilviljun að Jón
gerir baráttu einyrkjans að yrk-
isefni í bók þeirri, sem hér um
læðir, rekur starf hans og stríð
sjálfstæði hans og stærilæti,
sem kemur fx-am í ýmsum
myndum, ýkjulaust og satt, —
íslendingseðlið eins og það er
og eins og það verður, þrátt fyr-
ir allar ágjafir.
Um einyrkjan kveður Jón í
upphafi bókarinnar:
Mér fanst hann vera ímynd
þeirrar þjóðar,
sem þúsimd ára í’aunaferil tróð
og dauðaplágum varðist gadds
og glóðar
en geymdi altaf lífs síns
dýrsta sjóð.
— Þvi gat ei brostið ættar-
stofninn sterki,
þótt stríðir vindar græfu
aldahöf,
að fólk, sem tignar trúmensk-
una í verki,
það tendrar eilíf blys á sinni
gröf.
I:
Þetta segir enginn nema skáld,
íslenskt og óspilt. Allir ein-
staklingar eiga sína sögu, og
þeir ekki ávalt mesta, sem
mest ber á, en þeir eru bestir
þegnar þjóðfélagsins, sem
„tigna trúmenskuna í verki“ og
tendra þannig eilif blys á sinni
gröf.
\
I falskri mynt er réttur ríks
og snauðs,
Þvf réðst eg oft á múrvegg
drambs og auðs.
En mér var kær hver maður,
sem var góður,
því manngildið er lífsins æðsti
sjóður.
I
i
Það er þessi boðskapur, sem
Jón boðar: að tigna manngild-
ið, en ekki stöðu mannsins eða
auð.
Þessi Ijóðaflokkur, sem hér
liggur fyrir er sérstæður. ísland
nútímans er, eða réttai’a sagt,
ísland hinna síðustu áratuga,
tekið til meðferðar, að vísu með
því að rekja líf einstaklingsins.
Það er lofsvert og þjóðinni holt,
að hætt sé að stara á fjarlæga
fortíð, því að nútíminn á nóg
yrkisefni. Jóni hefir tekist
prýðilega að draga upp mynd
af einstaklingnum, sem lætur
ekki bugast, þó'tt á bátinn gefi,
en er hinn sami undir og niðri
i, í meðlæti og mótlæti:
Eg hóf mig upp í hrokafullri
tjáning,
en huldi alt mitt stærsta, sem
var þjáning.
t
segir Björn á Reyðarfelli, er
hann lítur yfir farinn veg, og
margir liafa efalaust þá sögu að
segja.
Þótt hér sé um samstæðan
ljóðaflokk að ræða, er livert
einstakt kvæði gott, og mörg
með afbrigðum góð, en i heild
er þetta hið mei’kilegasta verk.
Líkkistu-
smiðurinn.
Sig. Eggerz: Líkkistu-
smiðurinn.
Sigurður Eggerz hæjarfógeti
geiást afkastamikill rithöfund-
ur, og sendir frá sér hverja bók-
ina af annari. Hallast liann að-
allega að leilcritagerð, enda
túlka leiki’itin listina best, en
höfundur er óvenju sterkur i til-
finningum og óvenju liagur að
túlka tilfinningar.
I leikriti því, sem hér liggur
fyrir lýsir hann sálarstríði ungs
listamanns, sem aldrei hefir
fundið sjálfan sig, — nema á
einu augnabliki, — og það eina
augnablik verður honum að
fótakefli og sviftir hann sálar-
friði, þrátt fyrir frægð og
frama og leiðir hann að lokum
til örvæntingar, sem endar í
hina eilífu gátu, — dauðanum.
Þetta örlagaríka augnablik mót-
ar einnig lif þess aðilans, sem
átti það með listamanninum, en
]xað mótar það í veraldlegum
framkvæmdum, í mannúð og
mildi, sem að lokum leiða i höfn
friðarins — liins innra friðar.
Leikrit þetta er ýkt — það er
yfirspent — en það á það lika
að vera. Ef tilfinningarikir leik-
arar tækju það til meðferðar,
myndi það fanga áhorfendur
með „mystik“ sinni, með því
dularfulla í þvi eðli, sem lýst er,
en sem verður þó ljóst og eðli-
legt þegar öllu er á botninn
hvolft.
Ef Sigurður Eggerz hefði frá
æsku helgað sig skáldskapnum,
ættum við íslendingar sennilega
einu stórskáldi fleira. Hann
hafði annað hlutverk að inna
af höndum, og lét þvi af þeirri
köllun sinni, en menn með eðli
Sigurðar Eggerz — tilfinningar,
hugmyndaauð og orðgnótt —
eru skáld, og það góð skáld,
þótt þeir hefðu getað náð enn
hærra með því að gefa listinni
meira af sjálfum sér og meii’i
tima.
Ólöf J. Jakobsson: HLÉ.
Þetta er lítil Ijóðabók og Iæt-
ur ekki mikið yfir sér, en þeg-
ar betur er að gáð, hefir hún
margt gott til brunns að bera.
Ólöf J. .Takobsson er prýðilega
hagmælt og hún er meira en
venjulegur hagyrðingur. — I
mörgum ljóðunum eru ágæt til-
þi’if og ótvíræð Ijóðræn gáfa.
Má því til sönnunar benda á
kvæðið „Löngun“, „Eintal
Steingerðar“ o. fl.
Ef að líkum lætur og þessi
höfundur leggur ekki kveð-
skapinn á hylluna, má vænta
þess að hún verði framarlega í
flokki þeirra kvenna, sem gef-
ið hafa út ljóð sín.
Æfintýpi frá
Islandi til
Bpasilíu.
Eftir Þorstein Þ. Þorsteins-
son, Rv. 1937—38, 399 sið-
ur í 8 bl. br. Útgefandi Sig-
urgeir Friðriksson bóka-
vöi-ður.
Þessi bók kemur ekki vonum
fyiT. Margh’, að minsta kosti
héa sunnanlands, munu vera
harla fáfróðir um Brasihufar-
ana, bæði af þvi að þeir voru
allir norðanmenn, flestir Þingey-
ingar, sem suður fóru, og svo er
hitt, að nú er langt liðið síðan
er þessi ferð var fai’in. Munu nú
allir látnir, sem til Brasiliu
fóru, og sumir fyi’ir löngu.
Harðindi mikil gengu yfir
Norðurland fyrir og um 1860.
Ufðu fjárskaðar og fellar viða
svo að til stórvandræða horfði.
Það var því sist furða þótt
mönnum litist ekki á blikuna,
og vildi gjarna hverfa héðan til
betri landa ef kostur væri.
Margar voru ráðagerðirnar um
þetta, en niðurstaðan var sú,
liklega að einhverju fyrir at-
beina Einars Ásmundssonar í
Nesi, að þessi útflutningur
beindist til Brasilíu. En erfið-
leikum var það háð að komast
alla þessa óraleið, eins og sam-
göngum íslendinga var þá hátt-
að við umheiminn.
Ofangreind bók skýrir ítar-
lega fná allri þessari hreyfingu,
telur upp útflytjendurna, rekur
ættir þeii-ra að nolckuruog getur
afkomenda þeiri’a, og er bókin
þvi hin fróðlegasta. Hún fyllir
og skarð í landnámssögu íslend-
inga. Bókin er skemtileg af-
lestrar, sem æfintýri væri, en
hefir þann kost að hún er sönn
saga en ekki æfintýri.
Menn ættu að kaupa þessa
bók og Iesa, og á eg bágt með
að trúa því, að nokkurn iðri
þess. Svo mikið er víst, að eg
liafði hina mestu ánægju af
henni. Og ekki mega þeir án
þesarar bókar vera, sem kynn-
ast vilja landnámssögu íslend-
inga.
Þessi Brasiliuför er, ef til vill,
merkilegasta landnámstilraun
íslendinga; og hefði útflutn-
ingsstraumurinn beinst suður
þangað í stað Norður-Ameríku,
er ekki ólíklegt, að árangurinn
hefði orðið allur annar og glæsi-
legri. í Brasihu eru sagðir ágæt-
ir Iandkostir og loftslag víða
gott, enda leið íslendingum
þarna svo vel, að jafnvel elstu
útflytjendurna fýsti ekki að
koma aftur norður hingað.
En um alt þetta og margt
fleira má Iesa í Æfintýri Þor-
steins. Eiga þeir báðir, höfund-
nr og kostnaðarmaður skilið
þakklæti fyrir þessa bók, og
bestu launin, sem þeim verða
greidd, eru þau að kaupa bókina
og lesa.
B. Ól.
Ljód.
Óskar Kjartansson: LJÓÐ.
Óskar Kjartansson hneig ung-
ur í valinn, en var þegar orðinn
Reykvíkingum að góðu kunnur
fyrir skáldskap sinn. Litið mun
hafa birst eftir hann á prenti
meðan hans naut við, en nú hef-
ir einn af vinum hans gefið út
nokkuð af þeim ljóðum, sem
hann lét eftir sig.
Þegar tekið er tillit til æsku
höfundarins, er auðsætt, að
hann hefir verið góður efnivið-
ur, þótt þar gæti ekki fulls
þroska, sem ekki er heldur von.
Ljóðstafaskipun hefir Óskar
ekki virt sem skyldi, og ef fara
skyldi eftir íslenskum rímregl-
um eru vankantar nokkrir á
kvæðagerðinni, en út í það skal
ekki farið, þvi að það er auð-
sætt að Óskar hefir liaft rím-
reglurnar á valdi sínu, þótt
hann hafi ekki gætt þeiri’a, og
virðist þvi liafa hneigst að ljóð-
um, sem eru bil beggja: ljóð í
bundnu og óbundnu máli.
Af kvæðum Óskars mætti
einkum benda á „Eg veit um
eina“, sem er skemtilegt ljóð,
„Svartiskóli“, „Sveitungar“ og
fleiri.
Má vænta þess að, bók þessi
vei’ði vel þegin af vinum Ósk-
ars og þeim, sem til verka hans
þektu, en þeir voru margir.
Systupnap.
Guðrún Lárusdóttir: Syst-
urnar. — Bókaforlag Jóns
Helgasonar. — Teikningar:
E. K.
Skáldsögur frú Guðrúnar
heitinnar Lárusdóttur hafa átt
miklum vinsældum að fagna
hjá fjölda manna. Hér kemur
nú í bókarformi skáldsaga
hennar, Systurnar, mikil bók,
um 400 bls., en hún kom í Ljós-
beranum 1927—1928 og varð
mjög vinsæl af lesendum blaðs-
ins. Komu fram eindregin til-
mæli um það frá þeim, að sag-
an væri gefin út í bókarformi,
og hafði verið tekin ákvörðun
um það snemma i sumar. Var
frú Guðrún byrjuð að búa hana
undir prentun er hún féll frá,
og lauk maður liennar, cand.
theol. Sigurbjörn Á. Gíslason,
undirbúningi bókarinnar undir
prentun.
Frúin hefir verið mjög af-
kastamikill rithöfundur, furðu-
lega afkastamikill, þegar þess
er gætt, að hún hafði ótal störf-
um og vandasömum að gegna.
Tvær aðrar sögur eftir hana
komu t. d. í Ljósberanum og
eiga þær báðar að koma síðar
út. Smásagnasafn kom eftir
hana í haust, og alkunn er
skáldsaga hennar „Þess bera
menn sár“ o. fl.
Allar skáldsögur frú Guðrún-
ar heitinnar eru lipurlega skrif-
aðar og gegnum þær allar geng-
ur eins og rauður þráður sterk
samúð til allra, rik þrá að bæta
lífið og fegra, og um allar bæk-
ur frúarinnar má segja, að þær
hafi mikil uppeldisbætandi á-
hrif.
Það eru alt bækur, sem æsku-
lýðurinn ætti að lesa. Honum
á ekki að fá í hendur mann-
spillandi bækur, heldur þær,
sem ræða liispurslaust og af
ríkum skilningi það, sem miður
fer, göfga og glæða hið góða i
fari þeirra. En til þess floldks
bókmenta teljast allar þær bæk-
ur, sem eftir frú Guðrúnu Lár-
usdóttur liggja.
14 áp í Kína.
Ólafur Ólafsson: 14 ár í
Kína. Útgef. Samband ísl.
kristniboðsfélaga.
Bók þessi, sem er tileinkuð
kristniboðsvinum, er safn
þátta, sem flestir eru teknir úr
65 umburðarbréfum, sem höf-
undurinn skrifaði lcristniboðs-
vinum á árunum 1921—1935.
En ferðasagan „Frá hafi til
hafs“ er skrifuð haustið 1929,
er Ólafur fór til Kína öðru sinni
eftir rúmlega árs dvöl hér á
landi.
1 formála biður höf. lesend-
ur að afsaka mál bókarinnar,
þvi vart sé við „betra að búast
hjá manni, sem er búinn að
vera lengur að heiman en heima
og sjaldan liefir talað íslensku
í yfir 20 ár“. En bókin er lið-
lega skrifyið og á sæmilegu
máli. Margir, sem verra mál
skrifa en Ólafur, hafa engar af-
sakanir fram að færa.
Bókin skiftist í eftirfarandi
kafla: Frá hafi til hafs, Verk
kristniboða, 1 tíma og ótíma,
Sáðmenn, Uppskera, Konan,
sem vitnaði, Frá vori til hausts,
Ferðalög í Kína, Mestur í heimi,
Hungursneyð, Vorleysing, Er
þörf á kristniboði? Kirkjan og
kristniboðið, Hvers vegna eg
varð kristniboði.
Höfundurinn segir svo: „Les-
endurnir eru beðnir að fara
mjög varlega i að draga al-
mennar ályktanir um Kína og
Kínverja af þessari frásögn um
starf og starfsaðstæður, aðal-
lega í Tengshien, aðeins einni
sýslu þessa stóra ríkis“ — en
þótt svo sé, hefir bókin inni að
lialda margvislegan fróðleik um
Kína og Kínverja og Iesandinn
fær nýjan skilning á störfum
trúboðanna þar eystra.
Þeir hafa unnið þar mikið j
gagn — til dæmis haft með .
liöndum stórfelda líknarstarf-
semi víða.
Það er vitanlega ekki liægt að
afla sér fróðleiks til nokkurr-
ar lilítar um Kína, þetta gamla
og merkilega menningarland,
nema af fjöhla bóka, en hverri
góðri hók um þjóðir, sem vert
er að kynnast, ber að fagna, og
það má hiklaust fullyrða, að hér
er um' góða bók að ræða, sem
á erindi lil ahnennings.
Ólafur kristniboði liefir iðu-
lega sent Vísi fréttapistla frá
Kina og hafa þeir verið vel
þegnir af lesendum blaðsins.
Þeir hefði þegið meira af þvi
tagi. Hér gefst nú þeim og öðr-
um tækifæri til aukinna kynna
af Kína og störfum trúboða þar,
með því að lesa þessa bók ,Ó1-
afs, og vafalaust verður það al-
ment notað.
Frágangur bókarinnar er
vandaður. Hún er um 150 bls.
að stærð.
Hépaðssaga
Bopgapfj ap dar
Annað bindi af héraðssögu
Borgarfjarðar er nýkomið á
markaðinn, og er megin-uppi-
staða þessa bindis framhald
þátta Kristleifs Þorsteinssonar
og annálar Mýramanna, sem
Ásgeir Bjarnason frá Knarrar-
nesi hefir ritað. Ritið hefst með
hinu mikla kvæði Einars Bene-
diklssonar: Ilaugaeldur. Þá
koma þættir Kristleifs, er fjalla
um: Skipaskaga fyrir 60 árum,
Notkun jarðliita í Borgarfirði,
Upphaf verslunar á Brákarpolli,
Útilegumenn og útilegumanna-
trú, Kerlingabækur og gesti. —
Ásgeir Bjarnason ritar um:
Veiðiskap og hlunnindi, Slysfar-
ir, sjóhrakninga og skipströnd,
Árferði fyrir 1800, Um nokkra
hagleiks og atorkumenn, föru-
menn og skritna menn og Gufu-
bátaferðir 1 Borgarnes. Af öðr-
um þáttum ritsins má nefna
þessa: Pétur Þórðarson: Fisk-
veiðar við Mýrar, Jósef Björns-
son: Bátaferðir og Framfarafé-
lag Borgfirðinga, Kristján F.
Björnsson: Þróun húsagerðar,
Sigurður Fjeldsted: Laxveiði,
Pétur G. Guðmundsson: Mann-
virkið i Reyðarvatni, Þórunn N.
Sivertsen: Saga úr sveitinni,
Björn Jakobsson: Skáld, rithöf-
undar og liagyrðingar, Þorsteinn
Jósefsson: Borgfirslc náttúru-
fegurð.
Hér er ekki um þurra fræði-
mensku að ræða, með þvi að
þannig er á efninu haldið, að
Héraðssaga Borgarfjarðar er
hinn besti skemtilestur, og gefur
ágæta heildarmynd af ver-
aldlegu og andlegu lífi í Borgar-
firði, og liefir þannig menning-
arsögulegt gildi.
Bókin er prýdd mörgum og
fögrum rnyndum.
Islensk
fyndixi.
íslensk fyndni VI. 150 skop-
sagnir með myndum. —
Safnað og skráð hefir
Gunnar Sigurðsson frá
Selalæk.
íslensk fyndni, ársrit Gunn-
ars frá Selalæk, liefir hlotið
vinsældir ahnennings, sem sjá
má af því, að það er nú komið
út í sjötta sinn. Útgefandi hefir
nú breytt tilhöguninni þannig,
að hafa nú og eftirleiðis einn
fimta hluta bókarinnar visur.
Sagnir eru með sumum vísun-
um. Vonast útgefandi til, að
þessi breyting verði vinsæl, og
er það líklegt.
Skopsögurnar í þessu bindi
standast fyllilega samanburð
við fyrri heftin. íslensk fyndni
er oft gróf og kemur ]iað fram
hér sem í hinum heftunum, og
er ekki um slíkt að fást, því ís-
lensk fyndni á að koma fram
þarna eins og hún er í raun og
veru, og ef liún oft ber lítilli
fágun vitni er það af því, að
eitt sem þjóð vora skortir er
fágun á þessu sviði sem fleir-
um.
Sögurnar eru vel stilfærðar
og margar bráðsmellnar. Vís-
urnar eru sumar gamlar, svo
sem vísur Sigurðar á Jörfa
Helgasonar. Hinar eru margar
nýrri og úr ýmsum áttum.