Vísir - 07.07.1939, Qupperneq 3

Föstudaginn 7. júlí 1939.
VISIR
3
Lúðvík Kristjánsson,
Verður s j ómenskusýningin
upphaf að sjóminjasafni
sem verður heildarmynd útvegsins ?
Húsrými ex fyrir hendi í Fiskiíélagshúsinu,
en fjárskoriur hamlar framkvæmdum.
Ritstjóri Ægis, Lúðvík Kristjánsson, kennari, hefir góðfús-
lega leyft Vísi að birta eftirfarandi grein, sem hann hefir
skrifað í síðasta hefti Ægis. Mái það, sem hér um ræðir, verð-
skuldar fyllilega athygli almennings, en Ægir er því miður í
of fárra manna höndum.
Sjávarútvegurinn hefir verið undirstaðan að velmegun allra
íslendinga, og á án efa eftir að verða það um langan aldur.
Hann hefir tekið stórstígari og örari breytingum en allir aðrir
atvinnuvegir vorir, og margt af því forna er að grafast í
gleymsku, ef nútíminn viðheldur ekki minnigu þess. Sjóminja-
safni þarf að koma upp og það sem allra fyrst, þar sem skráð
er saga sjávarútvegsins í munum og minjum og almenningur
á greiðan aðgang að.
Þegar Hitler varð fimtugur, þegar Páll ríkisstjórnandi Júgóslavíu kom í lieimsókn
lil Berlín og við önnur slik meiri liáltar tækifæri, eru haldrar hersýningar miklar.
Hér sést, er herdeild fer um götur Berlínar í hrynvörðum bifreiðum. Myndin var
tekin á 50. afmælisdegi Hitlers.
Fiskveiðasaga Islendinga
hefir eigi enn þá verið skráð, en
hún er, eins og fle'stum mun
kunnugt, önnur merkilegasta
uppistaðan í atvinnusögu þjóð-
arinnar. Þjóðliáttum til sjávar
hefir heldur ekki verið safnað
saman i eitt, og er þó þar um að
ræða mjög frjóan akur, sem
fóstrað hefir sérkennileik og
fjölbrigði í hugsun og athöfn-
um liins isl. alþýðufólks, er fyrr
og síðar hefir búið við sjávar-
siðuna. Og fram til þessa liafa
flestir þeir munir, er snerta
sögu fiskveiðanna, verið látnir
tínast eða ílækjast liingað og
þangað og stórskemmast, í stað
þefss að safna þeim saman á
einn stað, svo að jieir mættu
varðveitast og verða eftirlifandi
kynslóðum áþreifanlegur vott-
ur um þau áhöld og þann far-
kost, sem íslenskir sjómenn
liafa átt við að búa fyrr og sið-
ar. — Hér eru mikil og me’rki-
leg verkefni óleyst, sem verður
að gera full skil hið bráðasta,
vegna þeirra stórkostlegu
Ijreytinga, sem orðið hafa á
þessum liætti atvinnuvega vorra
undanfarna fimm áratugi.
Fæstum mun blandast liugur
um, að af þessu þrennu, sem
bér liefir verið nefnt, liggur
næst fyrir að safna saman öll-
um þeim minjum, er snerta
fiskveiðar og farmensku Is-
lendinga, því með hverju ári
sem líður eyðileggur tönn tím-
ans og liönd liirðuleysisins ótal
gripi, sem mikil eftirsjá er i og
ekki mun auðve'lt að fá aftur.
Vitanlega eru fjöldamargir ó-
metanlegir munir farnir fyrir
garð tortímingar, en við því er
ekkert að segja úr því sem
komið er. Nú verður að bjarga
því sem bjargað verður og má
ætla, að margir verði til þess
að leggja hönd á þann plóg.
Eg ætla, að Sveinbjörn Egil-
son fyrrv. ritstjóri, liafi myndað
orðið sjóminjasafn, og hann
mun fyrstur allra ísl. manna,
svo eg viti, hafa skrifað um
slikt safn. Fyrsta grein Svein-
bjarnar um þetta mál birtist i
„Ægi“ árið 1922. Kristján
Bergsson, forseti Fiskifélagsins,
ritaði greinar um fiskiminja-
safn á árunum 1926—27 og ár-
ið 1934 skrifar Sveinbjörn aft-
ur tvær greinar um þetta efni.
Mér er ekki kutinugt um, að
þesu máli hafi verið lireyft frek-
ar opinberlega, nema í sam-
bandi við húsbyggingu Fiskifé-
lagsins, sem siðar mun getið,
og nú nýverið í Morgunblaðinu
og Vísi, vegna sýningar þeirrar,
sem opnuð var í Markaðsskál-
anum á Sjómannadaginn.
Má nokkuð af þessu marka,
hver áhugi manna hefir alment
verið fyrir jxíssu máli. Sýning-
in í Markaðasskálanum, sem er
að ýmsu leyti merkileg, virðist
liafa ýtt við mönnum, en livort
hún hefir vakið slikan áhuga
fyrir sjóminjasafni, að nú á
næstunni verði liafist lianda um
stofnun þess, skal látið ósagl.
En fari svo, sem vonandi er, að
upp af henni rísi hið ísl. sjó-
minjasafn, þá mun hún lengi
varða talinn merkilegur atburð-
ur í menningarsögu íslands.
Þegar liús Fiskifélagsins var
re’ist, var efsta hæð þess innrétt-
uð með það fyrir augum, að þar
yrði komið fyrir sjóminjasafni,
þegar þess gæfist kostur. Er
þarna um stórt og gott húsrúm
að ræða fyrir slikt safn. Salur
sá, sem ætlaður er safninu, er
rúmir 195 m2, auk þess ér 17,6
m2 stór gangur, þar sem koma
mætti fyrir myndum og hnu-
ritum, og loks er allstórt skrif-
stofuherbergi. Salur þessi liefir
verið þiljaður sundur með laus-
um skilrúmum, sem auðvelt er
að taka burtu. Húsrúm þetta
hefir undanfarin ár verið leigt
fyrir skrifstofur. Það sem veld-
ur því, að þetta liefir fram til
þessa ekki verið tekið undir sjó-
minjasafn, er að starfsfé félags-
ins hefir verið svo við neglur
skorið, að það hefir orðið að
leigja út þetta húsrúm, svo að
húsið gæti staðið undir sér. Ó-
hætt mun að fullyrða, að þessi
salarkynni eru að öllu leyti
beppileg fyrir slíkt safn, sem
hér er um að ræða og að þau
muni laus fyrir safnið, hvenær
sem er, svo framt sem félagið
fær aukið starfsfé sitt um þá
sömu upphæð, sem það fær nú
fyrir þetta húsrúm.
Þegar um það er að ræða, að
stofna sjóminjasafn, verður vit-
anlega að gera sér ljóst, hvaða
kostnað slíkt mundi hafa í för
með sér. Eg hefi gert lauslega
áætlun um árlegan kostnað við
slíkt safn, og er hún miðuð við
það, að safnið yrði i þeim húsa-
kynnum í Fiskifélagsliúsinu,
sem fyrr hefir verið lýst.
Húsaleiga ............ 7200 kr.
Hiti .................. 500 —
Ljós og hreingerning 1200 —
Gæsla og uppsetning 2000 —
Iiaup muna ........... 1100 —
Alls 12000 kr.
Eg býst við að hér sé frekar
áætlað varlega en liitt. Aulc þess
mundi svo verða nokkur stofn-
kostnaður, sem ekki er unt að
áætla með neinni vissu.
Hér er við veruleikann að
stangast, og vill nú ríkissjóður
leggja af mörkum þetta fé?
Þegar litið er á það, að sjáv-
arútvegurinn leggur drýgstan
skerfinn í hirslur ríkissjóðs,
bæði beint og óbeint og liér er
um að ræða að vernda alt það,
sem unt er og snertir fiskveiðar
og farmensku Islendinga fyrr
og nú á þjóðmenningarlega
vísu, þá verður að vænla þess,
að fé þetta sé laust fyrir.
Gamli og nýi tíminn eiga að
lialdast i hendur á þessu safni;
það á að vera skýr heildarmynd
af hinum ytri ramma þess at-
vinnuvegar, sem velferð þjóðar-
innar hvílir á öllum öðrum at-
vinnuvegum fre'mur. Þangað
eiga innlendir og erlendir menn
að sækja fræðslu og hið unga
ísland hvers tíma á þar að geta
sannfærst um, að nútíminn
stendur jafnan á öxlum fortíð-
arinnar, ef svo mætli orða það.
Kirkjuþrengslm.
Eg fór i kirkju á sunnud.
annan er var (ásamt svo mörg-
um sem kirkjan frekast rúm-
aði), en ekki var vandræðalaust
að komast þangað eða hljóð-
leiki svo mikill sem vera bar
við jafn hátíðlega athöfn og
vígsla síra Sigurgeirs var. En
ekki er það vansalaust fyrir
okkur Reykvíkinga, að kirkjan
er svo lítil að fleiri hundruð
verða frá að hverfa þeim guðs-
þjónustum sem liklegastar eru
lil að efla trú fólksins. Svo er
verið að fárast um trúleysi
fólksins og siðspillingu. — Við
yorum þrjár sem fylgdumst í
kirkjuna sunnud. annan er var
og vorum komnar að dyrunum
20 mínútum áður e!n messa átti
að hefjast. Þar urðum við svo
að standa ásamt liundruðum
manna. þar til prestar voru
gengnir í kirkju, ruddust þá
ýmsir undir kaðalstreng þann er
notaður var til að varna fólki
inngöngu í guðshúsið, enda
annað hvort að gera eða liverfa
heim aftur. Nú er svo áslatt hjá
mér, að eg hefi ekki viðtæki,
svo eg tróð mér í liópinn sem
inn fór, þ. e. a. s. upp á tröpp-
urnar, eftir það var eg borin,
eins og gengur í þröng. Einn
lögregluþjónn spyrnti liendi við
öxl minni — mér datt í hug að
þakka komplimenlin en mint-
ist þess að eg var i kirkju og að
eg hafði lieyrt að ekki mætti
tala við lögreglu þannig, ,og
liætti því við. Yndislegt var að
vera í kirkjunni, þó að ysinn
vegna þrengslanna truflaði mik-
ið. — Er eg kom heim sagði
einn af þeim sem frá varð að
hverfa, við mig: „Það er í fyrsta
skifti á ævi minni, sem eg liefi
séð lögreglu með strengdan
kaðal lil að varna fólki inn-
göngu í guðshús“. — Hvað á
þetta lengi svo til að ganga?
Það eru 10 ár siðan próf. Sig.
Síverlsen sagði, að á Skóla-
vörðuholtinu ætti að lcoma„veg-
legasta kirkja þessa lands“. Þá
strax og oft síðan liafa margir
gefið í sjóð í þeirri von að það
yrði gert, — já, væri þegar gert,
— en livað veldur því, að ekk-
, ert er gert? — Hjálpfúsir eru
j Reykvíkingar, og ekki be!r vont
tré góðan ávöxt.
G. G.
Riíaukaskrá Lands-
bókasafnsins.
Nýlega er útkomin ritauka-
skrá Landsbókasafnsins fyrir
árið 1938 og er henni liagað eins
og að undanförnu.
Við árslok var bókaeign
safnsins 145713 bindi en liand-
rit 9071.
Af prentuðum bókum liefir
safnið eignast s.l. ár 3031 bindi,
þar af, auk skyldueinlaka, 1486
gefins. Má þar sérstaklegabenda
á hina höfðinglegu gjöf George
Jorcks, ræðismanns Danmerk-
ur og íslands í Monaco, er liefir
augðað safnið með mörgum og
merkilegum vísmdaritum, er
það hefir skort fé til að kaupa.
Handritasafnið liefir aukist um
255 bindi, þar af er safn Hann-
esar Þorsteinssonar 196 bindi.
Gefið liafa: Jón Jónsson Gauti,
8 bindi, og Eyjólfur Gíslason
Vestmannaeyjum, Guðbjörg
Stefánsdóttir Garði, Júlíus
Bjarnason bóndi að Leiru, Krist-
ján Guðlaugsson ritstjóri og
Þórður Thoroddsen læknir, eitt
bindi liver.
Gestir í lestrasal hafa verið
18.469 á 299 starfsdögum. Á
sérlestrarstofu voru lesendur
310, lánaðar bækur 38, handrit
123. Á Þjóðskjalasafn, Þjóð-
minjasafn, Náttúrugripasafn og
sænska herbergið voru lánaðar
349 bækur og 84 liandrit.
Erlendum söfnum voru lánuð
5 handrit, en fengin að láni 9.
Á útlánssal voru lánuð 8963
hindi, en lántakendur voru 750.
Frá aðalfundi
í. S. í.
Auk þeirra mála, sem fyrir
voru tekin á aðalfundi I.S.I., og
Vísir hefir áður skýrt frá, voru
eftirfarandi málefni rædd í lok
fundarins.
íþróttasvæðið við öskjuhlíð.
Um það mál liafði fjallað
nefnd frá deginum áður. Lagði
hún til: 1. Kosin yrði 5 manna
nefnd til að sjá um framkvæmd
í málinu í sumar, brjóta land
undir knattspyrnuvelli og æf-
ingasvæði fyrir frjálsar íþróttir.
2. Athuga skilyrði um íþrótta-
svæði á hentugum stöðum
annarsstaðar í bænum. 3. Safna
gögnum um rekstur og kostn-
að slíkra valla. 4. Að athuga
nú þegar rekstur núv. íþrótta-
valla til að bæta úr því sem
mest er aðkallandi með sér-
stöku tilliti til bætlra skilyrða
til æfinga fi’jálsra íþrótta. Till.
var samþykt og nefndin kosiri.
Samþ. var till. frá stjórn I. S,
í. um að skora á hæjarstjórn og
ríkisstjórn að beita sér fyrir-
byggingu fullkomins leikvangs
á hinu fyrirhugaða íþrótta-
svæði. Var skorað á þessa að-
ila að sameinast um málið og
liefja lTamkvæmdir sem fyrst.
íslenska glíman.
Um endurreisn hennar urðu
allmiklar umræður og nokkrar
fillögur samþyktar þar að lút-
andi. Var samþykt að stjórn I.
S. 1. skipaði nefnd glimumanna
lil að gera endurbætur á reglu-
gerð þeirri, sem um glimu gild-
ir, og var gert ráð fyrir að ný
reglugerð yrði staðfest áður en
æfingar byrjuðu fyrir alvöru í
vetur. Að umræðum um þetta
mál loknum þalckaði varafor-
seti I. S. 1. Erl. Pálsson fulltrú-
ununx vel unnið starf og gat
þess að fundur þessi hefði um
margt verið sá besti aðalfundur
I. S. I. er hann hefði setið.
Frá Hvanneyri.
Laugardaginn 24. júní var
haldið nemendamót að Hvann-
eyri og aðalfundur nemenda-
sambandsins Hvanneyringur.
Voru þar mættir á 3. hundrað
Hvanneyringar.
Formaður Hvanneyrings,
Runólfur Sveinsson, skólastjóri,
setti fundinn og kvaddi til fund-
arstjóra Bjarna Ásgeirsson al-
þingismann. Tilnefndi hann
sem skrifara þá Kristján Guð-
mundsson á Indi’iðastöðum og
Þoi-stein Sigurðsson á Vatns-
leysu. Þessar voi’u helstar gerð-
ir fundai’ins:
Guðnxundur Jónsson kennai’i
skýrði frá störfum stjórnarhm-
ar það timahil, sem hún hefir
stai’fað, en það var frá aðal-
fundi Hvanneyrings fyrsta sum-
ai’dag 1937. Voru þessi helst:
Árið 1937 keypti stjórnin fyr-
ir hönd Hvanneyrings ritið Bú-
fræðinginn og gaf það út það
ár. Var það liinn fimti árgang-
ur ritsins, en hinir 4 árgangar
ritsins höfðu verið gefnir út
fjölritaðir. Árið 1938 tókust
samningar við Ilólameiin um
útgáfu Búfræðingsins. Keyptu
þeir ritið að hálfu og gáfu út
hinn 6. árgang 1939. Munu
neniendasanxbönd bændaskól-
anan fyrst um sinn gefa Bú-
fræðinginn út til skiftis annað-
livort ár. Nokkrar umræður
urðu um Búfræðinginn og kom
fi'ain ánægja um útgáfu hans
og stefnu. Óskaði fundurinn eft-
ir, að jafnfranxt áframhaldandi
útgáfu hans yrði unnið að þvi,
að prenta hina eldri árganga,
sem nú eru flestir upp seldir,
eða því senx næst. Einnig sam-
þykti fundurinn að fela stjórn
Hvanneyrings að útnefixa tvo
Hvanneyringa i hverri sýslu á
landinu til þes að vera ritstjórn
Hvanneyrings til aðstoðar með
fréttir um jarðyrkjufram-
kvæmdir, störf og heimili
Hvanneyi’inga o.fl. Kom það á-
lit fram, að æskilegt væi’i, að
finxta hvert ár væi’i i Búfræð-
ingnuni birt yfirlit um störf og
heimili Hvanneyringa.
í öðru lagi liefir Hvanneyr-
ingur staðið að iitgáfu minning-
ari-its unx 50 áx-a starf Hvann-
eyrai-skólans, senx annars kem-
ur út sem séx-prentun úr Hér-
aðssögu Borgarfjarðax*. Rit
þella er 17 arkir að stærð, prýtt
niyndum. Hvanneyringar fá
það ódýrast á Hvanneyri og
kostar það þar óhundið 6 krón-
ur, en bundið 8 krónur. Pantan-
ir sendist til Guðmundax* Jóns-
sonar á Hvanneyi’i. Vei*ður rit-
ið sent gegn póstkröfu, nema
greiðsla sé send fyrirfram.
I þriðja lagi stóð Hvanneyr-
ingur að nokki’u leyti fyrir há-
tíðahöldunx á Hvanneyri 24. og
25. júní í tilefni af 50 ára starfs-
afmæli skólans.
Smávægilegar hreytingar
voru gerðar á löguin Hvanneyr-
ings.
Rætt var um aukningu á
smíðakenslu á Hvanneyri og var
samþykt, að Hvanneyringur
gæfi 50 krónur til eflingar á
smíðakenslu við skólann og
skoi’að á stjórnarvöldin að
koma því máh í beti’a horf en
vei-ið hefh*. Hefir Búnaðarfélag
Islands heitið skólanum 1000
krónum í þvi skyni. Á fundin-
unx var stofnaður sérstakur
sjóður í sama tilgangi, fyrir for-
göngu Björns i Grafarholti, og
lilaut hann nafnið Steðjasjóður.
Einnig var rætt um vinnuvís-
indi og skorað á búnaðarskól-
ana að beita sér fyrir þvi, að
reyndar yrðu ýmsar vinnuað-
ferðir við landbúnaðarstörf.
Stjói*n Hvanneyrings var end-
urkosin óg skipa hana: Runólf-
ur Sveinsson skólastjóri, Guð-
nxundur Jónsson, kennari, og
Þorgils Guðmundsson, kennari
í Reyklxolti.
FJELASSPRENTSHIÐiUNNAR