Vísir - 28.07.1939, Síða 3

Föstudaginn 28. júlí 1939
VISIR
3
Nauðsynin á nýju og
góðu húsnæði fyrir
BÆJARBÚKASAFNIÐ.
Bókainsftðui* Ipir aðlnið §afn»in§ og bcr
fram niai'^ai' af Iiygli^vcrðar tillögrui' til
■irlióta.
Það hefir viljað brenna mjög við, að bókasafnsmál hafi verið
látin sitja á hakanum, þegar rætt hefir verið um kenslu- og
uppeldismál hér á íslandi. Allar umræður um þessi mál hafa
mestmegnis snúist um skólana sjálfa og hinar og aðrar kenn-
ingar uppeldisfræðinga og gáfnapróf og vitpróf, um vinnuað-
ferðir í skólum og hamingjan má vita hvað annað, en hingað
til hefir varla nokkur maður hér á landi látið sér detta í hug að
ræða um uppeldisgildi bókasafna, og er þó alment viðurkent í
öðrum löndum, að minsta kosti, að þau feéu með merkilegri
uppeldis- og fræðslustofnunum hvers lands.
ALBERTSSKURÐURINN.
I Belgiu átti að vigja skipaskurð mikinn í yfirstandandi mánuði. Er skurðurinn kendur við
Albert lieitinn Belgíukonung. En stórskemdir urðu á þessu mikla mannvirki i vatnavöxtum og
tekur langan tíma að gera við þær. Myndin er af staðnum, þarsem stiflan brast.
130 norrænnm lijiikr
nnarkonum fagnað
á Akrancii í gær.
I.
I öllum siðuðum löndum er
lögð mikil rækt við að koma
upp bókasöfnum handa almenn-
ingi og sumstaðar, eins og t. d.
á Englandi, er það ákveðið með
lögum, að livert bæjar- eða
sveitarfélag skuli verja ákveðn-
um hluta tekna sinna til þess
að starfrækja bókasöfn og lestr-
arsali, sem allur almenningur
eigi aðgang að. Sum önnur lönd
eru aftur á móti ekki jafn rífleg
i styrkjum sínum til þessara
stofnana, en þó má segja, að
víðast hvar sé þeim gefinn meiri
og meiri gaumur og unnið sé að
því, að fuilkomna þau, svo að
þau megi koma að sem mest-
um og víðtækustum notum.
En ef við nú lítum á okkar
eigið land. Hvað er hér gert til
að styrkja og koma á fót bóka-
söfnum lianda almenningi? því
miður verðum við að kannast
við, að það er liarla lítið. Al-
þingi veitir einstöku sinnum
smástyrki til lestrarfélaga og
sýslu- eða amtsbókasafnanna,
en þeir eru svo litilf jörlegir, að
þeir koma að sáralitlu gagni.
Auk þess eru styrkirnir stund-
um háðir mjög hjákátlegum
skilyrðum, t. d. fær Amtsbóka-
safnið á Akureyri ríkisstyrk „að
þvi tilskildu, að Davið skáld frá
Fagraskógi liafi þar bókavörslu
með a. m. k. 2000 kr. launum
auk verðstuðulsuppbótar." Ná-
kvæmlega sama er að segja um
styrkinn til bókasafnsins á Isa-
firði, nema þar er það Guð-
mundur Hagalin, sem nýtur
góðs af. Þetta eru með.öðrum
orðum ekki styrkir handa söfn-
unum sjálfum, heldur grímu-
klædd ölinusa handa vissum
mönnum. Hér skal ekkert um
það sagt, hvort þessir menn séu
styrkjanna verðugir eða ekki,
enda kemur það þessu máli ekk-
ert við. Þessi dæmi voru einung-
is tekin hér, til þess að sýna
sldlning fjárveitingarvaldsins á
þessum málum.
Þetta var dálítill útúrdúr, en
yfirleitt má segja, að öll bóka-
safnsmál landsins séu í hinum
mesta ólestri og gerir þetta
vandræðaástand það að verk-
um, að söfnin koma ekki að
þeim notum, sejn þau ættu að
gera samkvæmt tilgangi sínum.
I þessari grein er það ekki
ætlunin að fjalla um bókasafns-
mál landsins yfirleitt, heldur
einungis að gera nokkrar til-
lögur um fyrirkomulag og
rekstúr Bæjarbókasafns Reykj a-
víkur; en síðar mun eg, ef til
vill, ræða frekar um alþýðu-
bókasöfn alme'nt og þá koma
fram með tillögur um skipulag
þeirra.
Bæjarbókasafnið er nú rúm-
lega 15 ára gamalt, en hér gerist
ekki þörf á að rekja sögu þess,
því að það var gert í Lesbók
Morgunblaðsins fyrir nokkur-
um árum (1933). Þótt safnið sé
ekki eldra en þetta, liefir það
samt unnið mikið og merkilegt
starf í þágu bæjarfélagsins. Má
greinilegast sjá þetta af hinni
öru fjölgun lántakenda og auk-
inni aðsókn á lestrarsali þess:
Árið 1935 voru lánuð út 96 þús.
bindi, 1936 116 þúsund bindi,
en 1938 er talan orðin 143,071
bindi; er það 23180 bindum
fleira en árið 1937, og virðist
það allrífleg aukning á einu ári.
I skip voru lánaðir milli 60 og
70 bókapakkar árið 1936, en
1938 voru lánuð þangað 10 þús-
und bindi. En nú er bærinn fyr-
ir löngu vaxinn upp úr safninu
og það svo mjög, að til hreinna
vandræða horfir.
Alt frá stofnun safnsins og
fram til þessa dags hefir það átt
við að búa of þröngt húsnæði,
bæði þar sem það var fyrst á
Skólavörðustig, og einnig í nú-
verandi íbúð þess í Ingólfs-
stræti. Hefir þetta dregið mjög
úr allri starfsemi safnsins, bæði
við bókaútlán og einkum þó
hefir það gert að verkum, að
ekki liefir verið hægt að liafa
þar viðunandi lestrarstofur.
Það e’r því kominn sá tími,
að óhjákvæmiíegt verður að
reisa liús fyrir Bæjarbókasafn-
ið, ef það á ekki að veslast upp
og verða að engu, en það mundi
illa farið og sjálfsagt illa séð
af öllum þorra bæjarbúa. En
hvar á nú að taka fé til þess að
byggja fyrir? Margir munu
hugsa sem svo, að bærinn liafi
nóg á sinni könnu eins og á
stendur, en liér er nú samt um
svo mikið menningarmál að
ræða, að því verður ekki mikið
lengur skotið á frest óatliug-
uðu. Aulc þess á Bæjarbókasafn-
ið sjálft allmyndárlegan vísi að
byggingarsjóði (milli 30 og 40
þúsund krónur). Sjóður þessi er
því miður ekki enn orðinn nánd-
ar nærri nógn stór til þess að
hægt sé að leggja út i húsbygg-
ingu styrklaust, en liann gæti þó
orðið allverulega til léttis bæn-
um í þessum efnum.
Það er heldur ekki bráðnauð-
synlegt að byggja neitt geypi-
legt stórhýsi undir eins, heldur
aðe'ins það sem komast má af
með næstu tíu til fimtán árin,
án þess að til mikiíla þrengsla
komi. En tvent verður að liafa
lmgfast frá byrjun: að gera
strax teikningu af liúsinu eins
og það á að verða, þegar það
er fullbygt, og í öðru lagi að
velja þvi stað í eða sem næst
miðbænum. Staðurinn þyrfti að
vei-a sem næst miðjum bænum,
bæði vegna notendanna og einn-
ig til þess, að hægt yrði að
s leigja út eitthvað af því liús-
. næði, sem safnið þarf ekki strax
i að taka til afnota, og mætti á
þann liátt fá endurgr. eitthvað
af byggingarkostnaðinum fyrstu
árin. Auk þess ætti lóð sú, sem
valin yrði undir bygginguna, að
vera það stór, að mögulegt yrði
að bæta við hana síðar, ef nauð-
syn krefði.
Hér er ekki staður til að ræða
frekar um liið innra fyrirkomu-
lag liússins, en sjálfsagt er, að
við byggingu þess verði gætt að
liafa alt það, sem heyrir til i
nýtísku bókasafni. Mætti þ4,áð-
ur en byrjað er á sjálfu verkinu
skygnast um meðal nágranna-
þjóðanna og Bandaríkjanna í
Norður-Ameríku, til að sjá
liversu bókasafnsbyggingum er
háttað i þe'im löndum, er lengst
eru komin í þessum greinum.
II.
Þegar búið er að bæta hinar
ytri aðstæður safnsins með
auknum og bættum húsakynn-
um, væri ekki úr vegi að minn-
ast dálítið á bókasafnið sjálft
og alhuga hvort ekki rnegi bæta
fyrirkomulag þess og starf-
rækslu.
Hingað til hefir það aðallega
starfað í tveim deildum: útláns-
deild og lestrarsalsdeild, aukles-
stofu fyrir börn og lítils
bókasafns fyrir skipsbafnir
fiskiflotans. Hin þröngn kjör
safnsins hafa til þessa ekki leyft
neina viðtækari starfsemi í þágu
annara stétta þjóðfélagsins. En
það er vitanlegt, að safnið þarf
ekki síður að ná lil verslunar-
manna, iðnaðarmanna o. s. frv,
og er því nauðsynlegt, að það
færi út kvíarnar allve'rulega. —
Með tilliti til þessa langar mig
til að koma fram með nokkur-
ar tillögur um framtíðarskipu-
lag safnsins, svo að það geti
orðið að liði fleiri mönnum en
þeim, sem eingöngu þurfa á
„reyfara“ að halda til þess að
stytta sér tómstundirnar.
Safninu mætti skipa niður í
sjö deildir, er svo mætti
skifta aftur i smærri deild-
ir ef þörf krefur. Ætla
eg hér að telja upp þessar deild-
ir og tala dálítið um hverja
þeirra fyrir sig. Það þykir þó
rétt að ge’ta þess hér, að með
þessari deildaskiftingu er ekki
átt við flokkun safnsins alment,
þvi að hún mun að sjálfsögðu
verða gerð framvegis eftir þeim
re'glum, sem nú gilda.
Stærsta deild safnsins verður
eftirleiðis, eins og áður:
1. Útlánadeild. I lienni er all-
ur þorri bóka safnsins, sem ætl-
aður er til útlána lieim til lán-
takenda. Bókakostur deildar-
innar verður að sjálfsögðu
flokkaður eftir efni, eins og þeg-
ar er gert í safninu. IJr þeSsari
deild ætti einnig að levfa útlán
á lestrarsal (sjá síðar). Að öðru
leyti gerist ekki þörf að ræða
frekar um þe'ssa deild hér.
2. Yerslunardeild. I henni séu
bækur um verslun, viðskifti,
verslunarsögu, hagfræði o.s.frv.»
Akranesi, 27. júlí.
Einlivernveginn atvikaðist
það þannig, að það mun liafa
farið fram hjá forráðamönnun-
um í kauptúninu hér, að ákveð
ið var að allmargar hjúkrunar-
kvennanna, sem setið bafa mót
norrænna hjúkrunarkvenna í
Reykjayik, lcæmu við hér á
Akranesi á íeiðinni til Akureyr-
ar. Þegar það þólti sýnt, að
ekkert myndi verða gert hér til
þess að sýna þessum konum, að
við tækjum eftir komu þeirra,
og að okkur þætti vænt um og
heiður að því, að fá að sjá þær
i okkar plássi, tók sig til ein
ásamt hverskonar liandbókum
og alfræðibókum, sem nauðsyn-
legar þykja. Sérstök le'sstofa
yrði að .vera i sambandi við
þessa deild, og viðkunnanlegast
væri, að fenginn yrði verslun-
arfróður maður til að veita
lienni forstöðu.
I þessu sambandi væri rétt
að atliuga, hvort ekki mætti
komast að samningum við
Ver slunar mannaf élag Reylc j a-
víkur, um að félagið afhenti
Bæjarbókasafninu bókasafn sitt
til afnota, gegn því, að það veitti
meðlimum Verslunarmannafé-
lagsins einliver hlunnindi um
notkun safnsins og lofaði að
halda því við og auka það. Rétt-
ast væri að leyfa ekki útlán úr
þessari deild.
Mörg erlend bæjarbókasöfn
reka upplýsingaskrifstofur í
sambandi við verslunardeildir
sínar og eru þær yfirleitt mikið
notaðar af kaupsýslumönnum
og ýinsum öðrum, er þurfa á
upplýsingum að halda um ýms
viðskiftamálefni. Ekki er þó
víst, að liér mundi vera nægi-
legt verkefni fyrir slíka stofnun,
en þó væri ekki úr vegi að at-
liuga, hvort svo væri.
3. Teknisk deild. I þessari
deild ætti að liafa bækur, er
snertu hinar ýmsu iðngreinar, t.
d. rafmagnsfræði, vélfræði;
einnig mætti setja hér rit um
siglingafræði, sjómannafræði o.
s. frv.
1 Reykjavík er þegar til all-
gott iðnbókasafn, setn er nú í
eigu Iðnaðarmannafélagsins.
Mætti reyna að komast að
samningum við félagið, um að
það léti Bæjarbókasafninu það
Frh. á 7. síðu.
þessi góða systir, sem hér á
heima og er starfandi fyrir
Sjúkrasamlagið, hnellin og kot-
roskin lijúkrunarkona, frú Lov-
isa Lúðviksdóttir, sem ekki
liafði liaft tök á þvi að taka þátt
i starfi og gleðskap starfssystra
sinna undanfarna daga, og kom
i skvndi af stað, af mikilli rögg-
semi nokkurum undirbúningi
undir það, að hinum góðu gest-
um yrði lieilsað svo alúðlega
sem föng vrðu á.
Hún hitti meðal annara að
máli fréttaritara „Vísis“ liér, og
bað liann að halda undir þetta
með sér að einhverju leyti, en
liann fúskar í ýmsu hér og þar
á meðal söngstjórn, — og er alt-
af allur af vilja gerður, þegar
svona stendur á. En nú var ilt í
efni, því að urn helmingur fé-
laganna í karlakórnum okkar
eru sjómenn, sem nú eru fyrir
norðan „í síldinni“. Þeir félag-
ar, sem heima voru, tóku þó
strax vel í það og vingjarnlega,
að reyna að syngja eitthvað.
Ekkert áttum við til af lögum,
sem beinlínis ælti við þetta
tækifæri, og ekki mátti heldur
tefja ferðalagið á þvi, að fara
að kyrja alla þjóðsöngvana.
Við þóttumst þó ráða fram úr
þessu á viðunandi hátt, eftir því
sem efni stóðu til.
Og loks leitaði frúin til kven-
skátanna hér og bað þá að vera
með í þessu fyrirtæki. Þær vænu
stúlkur brugðust vel við þeim
tilmælum og komU tólf saman
ofan á bryggjuna, í hinum fall-
egu og smekklegu skátabún-
ingum sínum. Fimm þeirra
voru með fána, — Norðurlanda-
fánana alla, og skipuðu sér i
hálfhring fyrir framan fólkið,
sem safnast hafði á bryggjuna,
og héldu vörð. Setti þessi fríði
og prúði liópur skemtilega vin-
gjarnlegan svip á þessa yfir-
lætislausu atliöfn.
Við liöfðum verið að kviða
fyrir því, vegna hitasvækjunnar,
sem hér var í allan gærdag, ef
að nú yrði aftur þoka, þegar
„Fagranes“ kæmi með hjúkrun-
arkonurnar, eins og í gærmorg-
un.
En það varð ekki. Dagurinn
rann upp bjartur og brosliýr,
eins og svo ótal margir dagar á
þessu dýrlega sólskins-sumri.
„Fagranes“ rendi upp að
bryggjunni stundvíslega kl. 8.15,
en um leið og skipið var að
rerina upp að bryggjunni heils-
uðu skátastúlkurnar með fán-
unum, en við kyrjuðum svo vel
sem við gátum vísu Gests:
„Björtum faldi bárur skarta.“
Að því loknu gelck systir Lovísa
fram og ávarpaði starfsystur
sinar nokkurum hugðnæmum
orðum og lítil dóttir hennar
færði fararstjóra þeirra falleg-
an blómvönd. Fararstjórinn tók
nú til máls, úti á skipinu og
dáði mjög viðtökurnar sem
þær liefði fengið bér á íslandi,
bæði lijá fólkinu og dýrlegri
náttúrunni, og þakkaði enn-
fremur fyrir þessar alúðlegu
kveðjur bér. Loks söng svo
karlakórinn: „Þú álfu vorrar
yngsta land“, eftir Sigf. Einars-
son.
Þetta fór alt prv’ðilega fram
og eins og til liafði verið ætlast.
Bifreiðarnar biðu á bryggjunni,
og var lagt af stað viðstöðulaust
að lokinni þessari stuttu fagnað-
arathöfn.
Frjr.
llar§»jftðeiu§« ibiii
30 iiiilj. niílsia,
m 99
•íft soft'ðfti.
í dag munu stjörnfræðingar
á suðurhveli jarðar beina
stjörnukíkjum sínum til Mars,
því að þá er hann aðeins 36.030.-
000 enskar mílur frá jörðu. Er
það minsta vegalengd, sem
hann hefir verið frá jörðu s.l.
15 ár. —
Mars nálgast jörðu og fjar-
lægist liana á 15 ára tímabili.
T. d. var hann 34.6 milj. mílna
frá jörðu árið 1924, og er það
það næsta, sem hann hefir kom-
ist jörðunni, en síðan fjarlægð-
ist hann smám saman, þángað
til hann var i 61 milj. milna
fjarlægð.
Allir liafa heyrt getið um
dökku rákirnar á Mars —
skurðina. — Þá fann Schiapar-
elli fyrstur árið 1877.
HEIMSSKAUTASÝNINGIN í
BERGEN.
Osló, 26. júli. — FB.
Þátttakan í Heimsskauta-
sýningunni í Bergen verður
miklu meiri en í upphafi var
ráð fyrir gert og hefir því orðið
að gera miklu viðtækari áætlun
um sýningarhaldið. Samkvæmt
hinni nýju áætlun fá mörg lönd
sérstaka sýningarskála hringinn
í kringum miðsvæði sýningar-
innar. — NRP.