Vísir - 13.09.1939, Side 4

VISIR
VÍSIR
DAGBLAÐ
Útgefandi:
BLAÐAÚ TGÁFAN VÍSIR H/F.
Ritstjóri: Kristján Guðlaugsson
Skrifstofa: Hverfisgötu 12
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12
{Gengið inn frá Ingólfsstræti)
8 f m a r:
Afgreiðsla 3400
Ritstjórn 4578
Auglýsingastjóri 2834
— (kl. 9—12) 5377
Verð kr. 2.50 á mánuði.
Lausasala 10, 15 og 20 aurar.
Félagsprentsmiðjan h/f.
Útflutnings-
verslunin.
ÖLL millirikjaviöskifti í heim-
inum hafa á undanfömum
árum verið ýmsum erfiðleikum
háð. Þar sem áður mátti heita
frjáls verslun hefir komið opin-
ber íhlutun, takmörkun inn-
flutnings og vöruskifti. Allar
þjóðir liafa orðið að breyta við-
skiftaaðferðum sínum sam-
kvæmt þessu. Einstaklingsfram-
takið hefir ekki notið sín eins
og áður. Hið almenna viðskifta-
ástand hefir leitt í ljós að hag-
kvæmt hefir verið að hafa
meira samstarf, en þörf var á
meðan viðskiftin voru frjálsari
og minni takmörkunum liáð.
Hér á landi hafa t. d. fiskútflytj-
endur bundist frjálsum samtök-
um um sölu á framleiðsluvöru
sinni. Stofnun S.Í.F. var eðlilegt
svar við því ástandi, sem þá var
að skapast i viðskiftalöndunum.
Upphaflega var þetta fyrirtæki
alveg óháð opinberri íhlutun.
Síðar voru sett lög, sem einnig
snertu það. Nú er svo komið að
mestöll útflutningsverslun
landsmanna er i höndum opin-
iierra eða hálfopinberra stofn-
ana: S.f.F., Fiskimálanefndar,
Síldarútvegsnefndar og S.Í.S.
Auk þess er útflutningsverslun-
in háð ýmsum fyrirmælum um
ákveðin viðskifti til ákveðinna
landa vegna verslunarsamninga
og jafnvirðiskaupa. Slik hefir
stefnan verið á undanförnum
árum.
Með styrjöldinni skapast ný
viðhorf í þessum efnum. Eins
og frá var skýrt í Vísi í gær hef-
ir rikisstjórnin með bráða-
birgðalögum sett alla útflutn-
ingsverslunina undir sameigin-
legt eftirlit. Tilgangur ríkis-
stjórnarinnar með þessari á-
kvörðun er sá, að hagnýta fyrir
þjóðina, svo sem við verður
komið, þær snöggu verðbreyt-
ingar, sem af styrjöldinni leiða.
Nefnd sú, sem skipuð verður
samkvæmt bráðabirgaðlögun-
um á ekki að hafa sölu afurð-
anna með höndum, heldur að-
eins veitingu útflutningsleyfa.
Henni er fyrst og fremst ætlað
að ná sem hæstu verði fyrir af-
urðirnar. Þvínæst að hafa eftir-
lit með því, að öllum gjaldeyri
sé skilað. Og loks er hlutverk
hennar að beina viðslcifta-
straumnum eftir því sem kring-
umstæður krefjast á hverjum
tima.
Þvi verður ekki neitað, að
nefnd þessi fær mikið og áhrifa-
ríkt valdsvið. Henni er ætlað að
starfa í náinni samvinnu við
ríkisstjórnina og heyrir undir
atvinnumálaráðuneytið.
Fyrsta grein bráðabirgðalag-
anna vekur sérstaka athygli.
Hún er á þessa leið: „Rikis-
stjórninni er heimilt að ákveða,
að engar vörur megi bjóða til
sölu, selja til útlanda eða flytja
úr landi nema að fengnu leyfi
liennar.“ Eftir reglugerðinni
hefir stjórnin þó ekki notað
þessa heimild enn sem komið
er. —
Það getur vel verið, að sú þörf
verði fyrir hendi, að nauðsyn-
legt reynist að beita þeim á-
kvæðum laganna, sein liér var
bent á. En engum getur dulist,
að vandfarið er með svona mik-
ið vald. Mest veltur á, að reynt
sé að raska sem minst atvinnu-
möguleikum þeirra, sem liafa
haft úlflutning með höndum að
undanförnu.
Snöggar breytingar krefjast
skjótra úrræða og er erfitt að
í áða fram úr þeim erfiðleikum,
sem nú steðja að, svo að vel sé.
í síðustu styrjöld var gripið til
þess að koma upp landsverslun,
bæði með útfluttar og aðfluttar
vörur. Vísir er algerlega and-
stæður slíkum úrræðum. Það
fyrirkomulag, sem hér hefir
verið upptekið, virðist miklu
aðgengilegra, sem sé, að salan
sé sem mest í höndum þeirra,
sefm liafa annast hana, en verð-
skráningin í höndum stjórn-
skipaðrar eftirlitsnefndar.
a
BORGIN L0DZ AFTUR I
HÖNDUM PÖLVERJA.
Framsókn Þjódverja stödvud á öll-
um vlgstöðvum, segja Pólverjar.
EINKASKEYTI frá United Press. — London í morgun.
Frá útvarpsstöðinni í Varsjá var í gærkveldi seint, útvarpað tilkynningu þess
efnis, að pólski herinn hafi hertekið Lodz, sem Þjóðverjar höfðu nýlega tek-
ið. Féll borgin í hendur Pólverjum, eftir að þeim hafði tekist að sameina lið
það, sem var fyrir suðvestan borgina, og hersveitir frá Posnan, sem Þjóðverjar
höfðu gert tilraunir til þess að stöðva að austanverðu, en þær báru engan árangur.
Þáð er að sjálfsögðu mikill hnekkir Þjóðverjum að hafa mist Lodz úr höndum sér — ofan á
það, að sókn þeirra við Varsjá hefir stöðvast. Það getur orðið þeim mjög erfitt að vinna þetta upp
fljótlega, og hætt við, að dragi úr vonum Þjóðverja um skjólan sigur yfir Pólverjum. Lodz er mik-
il verslunar- og iðnaðarborg og stendur hún við Lodka-fljót um 75 mílur enskar frá Varsjá. Lodz
er miðstöð baðmullar og vefnaðarvöruiðnaðarins pólska og vélaiðnaðarins. íbúatalan er um
600.000.
Kanadamenn verja 20
milj. dollara til
stríðsþarfa.
Lodon í morgun.
— Einkaskeyti frá United Press.
Frumvarp, sem ríkisstjórnin
lagði fyrir Þjóðþingið, um fjár-
veitingar til striðsþarfa, að upp-
hæð 20 miljónir dollara, var
samþykt með öllum atkvæðum.
Gert er ráð fyrir að afla fjár-
ins með þvi, að auka ágóðaskatt,
og yfirleitt verða tekjuskattar
hækkaðir með sérstöku tilliti til
þess, að hækkunin bitni á þeim,
sem hagnast vegna stríðsins. —
Einnig er aukinn skattur á vin-
um og bjór Ennfremur ýmsum
varningi.
SKYNDIÁRÁSIR FRÁ VARSJÁ.
í Varsjá er unnið að því að treysta vamir borgarinnar sem
mest. Virki eru hlaðin og vinna að því ungir og gamlir. Skyndi-
árásir hafa verið gerðar á Þjóðverja frá Varsjá og hafa árásir
þessar borið góðan árangur. Yfirleitt, segja Pólverjar, hafa
Þjóðverjar nú hvarvetna verið stöðvaðir
Undangengna tvo sólarhringa hefir margt snúist Pólverjum
í vil og einkum þetta tvent, að Þjóðverjar hafa verið stöðvaðir
við Varsjá, og Lodz aftur fallin í hendur þeirra, hefir mjög
aukið þær vonir þjóðarinnar, að Þjóðverjum takist ekki að
sigra Pólland, áður en mikil sókn hefst á vesturvígstöðvunum,
en þar sem það er talið víst, að Þjóðverjar hafi þegar orðið að
flytja lið þangað frá Póllandi, er mjög líklegt að þeir neyðist
til að kalla enn aukið herlið þaðan og senda til vestur-víg-
stöðvanna.
Oslo 12. sept. FB.
Fregnir Þjóðverja um töku Varsjá hafa reynst rangar. Verja
Pólverjar borgina af miklu kappi og hafa hlaðið Virki í úthverf-
unum og grafið skotgrafir fyrir utan borgina og í útjöðrunum.
Borgarbúar taka þátt í vörninni. Bardagarnir eru harðastir
sem stendur á nyrstu vígstöðvunum og syðst. Landslag, þar
sem nú er barist, er þannig, að sóknin er Þjóðverjum erfiðari
miklu en fyrstu daga innrásarinnar. — NRP.
Hfíslt-lfisll herrðð stofnað
EINKASKEYTI frá United Press. — London í morgun.
Bresku blöðin í morgun fagna yfir þyí, að horfið
var að því þegar í stað, að stofna breskt-franskt herráð
(war council) eins og í heimsstyrjöldinni. Yar ákvörð-
un um þetta tekin á fundi í Frakklandi í gær, sem þeir
sátu Chamberlain, forsætisráðherra Bretlands, Dala-
dier forsætis- og hermálaráðherra Frakklands, Game-
lin yfirherforingi Frakka og Ironside, breski herfor-
inginn á vesturvígstöðvunum.
Það er bent á það, að slíkt ráð var ekki stofnað í
Heimsstyrjöldinni fyrr en hún hafði staðið í 18
mánuði.
Blöðin leggja áherslu á það, að þetta ásamt mörgu
öðru sýni það og sanni, að Bretar og Frakkar séu stað-
ráðnir í að leggja fram alla krafta sína, auð og mann-
afla, til þess að sigra í styrjöldinni og kveða niður
Hitlerismann.
S. í. F. feksf að
leigja skip.
Vísir skýrði frá þvi fyrir
skemstu í sambandi við fisksöl-
ur S.I.F. til Portugals og Ítalíu,
að vandasamt væri að fá skip til
flutninganna á fiskinum, vegna
þess, hversu erfitt væri að fá
kol.
Nú hefir ræst úr þessu þann-
ig, að S. I. F. hefir telcist að
leigja tvö skip til flutninganna.
Leigan er ekki dýrari en við
mátti búast, eins og nú er ástatt
í heiminum.
E.s. Edda, sem kom með salt-
farm til Austfjarða í gær, verð-
ur að líkindum leigð til Ítalíu-
farar á næstunni.
Síldarsölfun á
Hólmavík.
Hólmavík i gær.
Frá fréttaritara Vísis.
í nótt voru saltaðar hér 1150
tunnur síldar, og er það aðallega
afli þriggja báta. Fjölnir kom
með 441 tunnu, Jón Þorláksson
með 432 og síldin með 272.
Sild þessi veiddist á Bitru-
firði og fyrir mynni Hrúta-
fjarðar.
Mikil kolkrabbaveiði hefir
verið á Steingrimsfirði að und-
anförnu og etr enn.
Kristján.
Sérfræðingar Oslo-
veldanna á fundi
í Briissel.
Oslo 12. sept. FB.
Sérfræðinganefnd Osloveld-
anna er sem stendur á fundi í
Briisseíl. Meðal þeirra mála, sem
um er rætt, er það, að riki, sem
eiga stóran kaupskipaflota, leggi
hinum Osloveldunum til skip.
Koht, utanrikismálaráðherra
Norðmanna, svaraði fyrirspurn
um þetta, að það væri ekki
nema eðlilegt, að þjóðirnar
hjálpuðu hver annari með því
að leggja til skip, eftir þvi sem
hægt væri. Utanríkisráðherrann
lagði áherslu á, að hér væri að
eins rætt um hvað ef til vill væri
hægt að gera, en engar ákvarð-
anir teknar að svö stöddu. NBP.
Pólska sfjórnin
fluff fil Bresf-
Lifovsk.
Oslo í dag. FB.
Pólska stjórnin hefir flutt að-
setur sitt til Brest Litovsk um
stundarsakir.
Brest-Litovsk er mikil iðnaö-
arborg og stendur við Bug-ána.
Borgin er mikilvægjárnbrautar-
miðstöð, en borgin er ekki stór,
— íbúatalan að eins 30—40.000.
Borgin hefir komið mjög við
sögu og þar voru friðarsamn-
ingar gerðir á stríðstimanum,
sem kunnugt er.
Armenningar.
SkíÖamenn halda fund á morgun
kl. 9 á skrifstofu Ármanns.
StB*íds trygrg1 s 11 g‘ai*
liækka.
Oslo í dag. FB.
Stríðstryggingar, að því er
pólsk, bresk og frönsk skip í
förum lini Norður-Atlantshaf
snertir, liafa verið liækkuð um
Ntyrj aMai'i'áð-
stafaiifa* \oi*ð-
uiainia.
Oslo 12. sept. FB.
Eftirlitsráðið var kallað sam-
an á fund í gær, ásamt fulltrú-
um aívinnu- og viðskiftalífs, til
til þess að athuga verðhækkun
nauðsynja. Formaður eftirlits-
ráðsins benti á, að bannið gegn
verðhækkun væri að eins til
bráðabirgða, því að menn væri
á einu máli um það, að verð-
liækkun væri óhjákvæmileg, en
binsvegar er nauðsynlegt að
halda lienni i skefjum eins og
auðið er. Ennfremur varð sam-
komulag um að fastákveða
verðlag í samvinnu við land-
búnaðarfélögin.
Ef ekkert sérstakt kemur fyr-
ir mun Stórþingið hafa lokið
störfum sínum í næstu viku.
Tillögur voru lagðar fyrir
Stórþingið í gær um stofnun
sérstaks ráðuneytis, sem fer
með þau vandamál, sem koma
fram vegna styrjaldarerfiðleik-
anna. Ennfemur tillögur um, að
ríkið taki að sér stríðstrygging-
ar fiskiflotans, ennfremur um
fjárveitingu vegna lilutleysis-
gæslunnar og fl. NRP.
Lúðrasveit Reykjavíkur.
Vísir hefir verið beðinn aö geta
þess, að Lúðrasveitin leiki ekki á
Austurvelli í kvöld, eins og undan-
farin miðvikudagskvöld.
50%.
VAXANDI ÓLGA í GÖMLU TÉKKÓSLÓVAKÍU.
Ýmsar fregnir henda til, að vaxandi ólga sé í gömlu Tékkóslóvakiu, ekki síst í Slóvakíu. Ýmsar
fregnir herma, að slóvakiskir liermenn hafi í þúsundatali gerst liðhlaupar, af ótta við að verða
sendir gegn Pólverjum, sem þeir hafa samúð með. Þjóðverjar hafa bannað slóvakiskum flugmönn-
um að fljúga yfir Þýskaland. — I Póllandi, Palestinu, Frakklandi, Englandi og víðar er verið að
stofna tékkneskar hersveitir, til þess að berjast með Bretum, Frökkum og Pólverjum. — Ef banda-
menn vinna er lítill vafi á þvi, að hin gamla Tékkóslóvakía verður endurreist að mestu. — Mynd-
in er af Hradschin kastala í Prag, þar sem ríkisforsetar Tékkóslóvakíu höfðu aðsetur, þar til Hitl-
er sendi her Þýskalands inn í landið og tékkóslóvakiska lýðveldið hrundi til grunna.