Vísir - 28.10.1939, Side 1

Ritstjóri:
KRISTJÁN GUÐLAUGSSON.
Sími: 4578.
Rii tstjórnarskrifstofur:
Rélagsprentsmiðjan (3. hæð).
29. ár.
ELLEFU ÞÝSILVR HEINKEL-ELTINGAFLUGVÉLAR
voru seldar til Rúmeníu nýlega. Skömmu áður höfðu Þjóðverjar selt sjóflugvélar af jressari gerð
til Noregs og Svíþjóðar. Það voru fluvélar af þessari gerð, sem nýlega gerðu loftárásir á hresk lier-
skip undan Noregi og bresk flutningaskip við Bretland.
ROOSEVELT SIGRAR.
lllntlej'sislö^in afg'reidd til
f nilt riíndeildstrin nn i*.
Hátíðahöldin, sem hald-
in voru í neðri deildar sal
JUþingis i dag.
Á næsta hausti flytst háskólinn í liina nýju
og glæsilegu byggingu sína.
Háskólaráð hefir ákveðið að taka upp þá nýbreytni, að láta hina árlegu háskóla-
setningu niður falla, en efna í þess stað til háskólahátíðar fyrsta vetrardag
ár hvert. Ástæðan til þessara breytingar er sú, að við háskólasetningu, þegar
námið hefir hafist á haustin, er fjöldi stúdenta fjarverandi úr bænum, en um þetta
leyti eru þeir að jafnaði allir hingað komnir og námið hafið fyrir alvöru.
Háskólahátíðin var haldin í fyrsta sinn í dag með hinu nýja sniði, að viðstöddum
miklum f jölda gesta, þar á meðal ríkisstjórn, konsúlum erlendra ríkja, sendiherra
Dana, borgarstjóra, forseta bæjarstjórnar, forseta Alþingis, biskup landsins og fyrir-
rennara hans, dr. Jóni Helgasyni, forseta hæstaréttar, ýmsum fræðimönnum og vel-
unnurum háskólans, auk kennara og stúdenta.
EINKASKEYTI frá United Press. — London í morgun.
Öldungadeild þjóðþings Bandaríkjanna samþykti
síðastliðna nótt hlutleysislagafrumvarpið með áorðn-
um breytingum og afgreiddi það til fulltrúadeildarinn-
ar, þar sem það ágreinalega nær fram að ganga. Stefna
Roosevelts í þessu máli hefir því sigrað.
Þjóðþingiö var kajlað sanmn
til aukafundar til þess að ræða
hreylingarnar á hlutleysislög-
'.ununi. Vildi Roosevölt forseti
upphaflega fá breytingunum
framgengt áður en þingmenn
færi heim í sumarleyfi, en varð
að falla frá því, og horfði um
skeið svo, að mótspyrnan gegn
áformuðum breytingum, er
stjórnin ætlaði að koma fram
á lilutleysislögunum, yrði svo
öflug, að vafasamt væri hvort
iakast mundi að hrófla við lög-
unum. En það hefir farið á
annan veg. Horfurnar hafa
Breskir flotamálasérfræðing-
ar liafa komist á þá skoðun, að
ýmislegt bendi til, að þýsku
herskipin Deutschland og Ad-
breyst niikið frá því snemma
í sumar og það hefir vafalaust
haft sín áhrif á marga, sem
voru mótfallnir breytingunum
i uppbafi, að Roosevélt hefir
margsinnis lýst yfir þvi að und-
anförnu, að til þess kæmi ekki,
að amerískur her yrði sendur
til vígvalla Evrópu, eins og í
Heimsstyrjöldinni. — Á hinum
svo kallaða flotadegi endurtók
hann þetta og sagði: „Flolinn
er öflugasta vopn vort til þess
að vernda hlutleysið.“
Þrált fyrir, að andstæðingar
breytinganna mælti gegn þeim
miral von Scheer hafi verið —
cða séu enn —- á sveimi á At-
lantshafi. Með sanlanburði á
tilkynningum og skeytum her-
af miklum krafti og ótal breyt-
ingartillögur væri fram bornar,
sem gengu í aðra átt en Roose-
velt vildi og heilt frumvarp
væri borið fram, sem koma átti
í stað hlutleysislaganna (fram-
borið af Nye senator), varð ár-
angurinn ekki meiri en það, að
frumvarpið með áorðnum
breytingum náði fram að ganga
með 65:27 atkvæðum.
Nye senatof vildi halda í
bamlið við utflutningi á her-
gögnum en frunivarþs Íldns Vár
felt með miklum atkvæðamun.
Eftir það var greinilegt, að
frumvarpið í heild myndi verða
afgreitt með glæsilegum meiri-
hluta lil fulltrúadeildarinnar.
Það verður vafalaust reynt að
tefja framgang málsins þar, en
allir telja víst, að það nái sam-
þykki deildarinnar með yfir-
gnæfandi meirihluta atkvæða.
skipa um það, sem vitnast hefir
um ferðir liinna þýsku lierskipa
er ástæða til að ætla, að annað
þeirra liafi verið á sveimi um
skeið sunnarlega í Atlantsliafi,
þar sem sagt er, að það liafi
sökt bresku skipi, en síðar frétt-
ist til þess mjög norðarlega, —
ekki langt frá Nýfundnalandi.
„CITY OF FLINT“
Á LEIÐ TIL ÞÝSKALANDS.
Ameríska flutningaskipið
„Citv of Flint“ hefir nú verið
látið laust. Steinliardt, sendi-
j herra Bandarikjanna í Moskva,
gerði margar atrennur til þess
að fá upplýst liið sanna í mál-
inu, en það gekk mjög erfið-
lega, en lolcs féklc liann þær
. úpplýsingar frá Potemkin að-
stoðar utanríkismálaráðherra
Sovét-Rússlands, að:
1) Að kyrrsetningarfyrirskip-
unin væri feld úr gildi.
2) Að fyrirskipað liefði verið,
að skipið færi þegar í stað.
3) Að bæði ameríska áliöfn-
in og 18 manna árvalslið-
ið af Deulscliland væri enn
í skipinu.
4) Að eklci liefði verið hrófl-
að við farmi skipsins.
Eftir þessu að dæma, hafa
Þjó.ðverjarnir á skipinu yfir-
ráðin á því og er talið víst, að
þeir freisti að koma því til
Þýskalands.
Hefir frést frá Tromsö, að
sést hafi til skipsins við norð-
urströnd Noregs.
ORUSTUSKIPIÐ „ADMIRAL SCHEER“
liefir sérstakan útbúnað til þess að slcjóta flugvélum til flugs
(katapult) og sýnir þessi mynd einmitt þegar tækið er í notkun.
18 manna úrvalsliðið af
Deutschland siglir »City
of Flintu til Þýskalands.
»Deutschland(( og Admiral Scheer
á sveimi um Atlantshaf.^
EINKASKEYTI frá United Press. — London í morgun.
Að undanfömu hefir ýmislegt þótt benda til, að mjög hrað-
skreið þýsk herskip væri á sveimi um Atlantshaf og sannfærð-
ust menn um, að þessar fregnir hefði við rök að styðjast, er sú
lregn barst að, að „vasa-orustuskipið“ Deutschland hefði stöðv-
að ameríska flutningaskipið „City of Flint“ og sett um borð í
það 18 sjóliða, er því næst sigldu því til Murmansk í Sovét-
Rússlandi.
Athöfnin hófst með því að útvarpskórinn söng, undir stjórn Páls ísólfssonar, kafla úr Alþingis-
hátíðarkantötunni um fánann. Því næst tók rektor háskólans, dr, próf. Alexander Jóhannesson til
máls og flutti erindi það, sem hér er birt á eftir, en þar víkur hann að ýmsum þeim hagmunamál-
um vorum, sem nú eru á döfinni, m. a. endurheimt skjala og fomrita úr dönskum söfnum. 1 Iok
ræðu sinnar gat háskólarektor þess, að háskólaráðið hefði samþykt að taka upp þann sið að fluttur
yrði framvegis fræðilegur fyrirleslur, og flutti prófessor Ágúst H. Bjarnason fyrirlesturinn að þessu
sinni. Fjallaði fyrirlesturinn um „Menningu og siðgæði“, og var hann stórfróðlegur, sem vænta
mátti. Hefir Vísir fengið leyfi prófessorsins til þess að birta fyrirlesturinn, og birtist fyrrihluti
hans í sunnudagsblaðinu að þessu sinni, en seinni hlutinn birtist í því næsta.
Áð loknum fyrirlestri prófessors Ágústs H. Bjarnasonar söng kórinn „Norræni, sterki stofninn
ber greinar“ við lag próf. Sveinbjarnar Sveinjörnssonar, en því næst ávarpaði rektor hina ungu
stúdenta og afhenti þeim háskólaborgarabréf þeirra.
ÁYARPIÐ TIL
UNGU STÚDENTANNA.
í ræðu sinní hvatti rektor
hina ungu stúdenta til bind-
indisstarfsemi, og talaði um
námsbaráttu þá, er þeir ættu
fyrir höndum.
Iívað hann fegurð og tign
vera æðstu einkenni hinnar
æðslu fullkomnunar, sem
keppa bæri að. Jafnvel það,
sem Ijótt væri, gæti orðið fag-
urt við langvarandi þrosknn
sálarlífsins. Þessi þroskun
kæmi í ljós i öllum sjálfráð-
um hreyfingum manna, í mál-
fari þeirra og framkomu þeirra
allri.
Tignin væri einkenni göfugs
hugarfars og væri fólgin í því
meðal annars, að liafa full-
komið vald á sjálfum sér, og
í algerri viðurkenning siðferði-
legra sjónarmiða i lífinu.
HINIR NÝJU
HÁSKÓLABORGARAR.
Svo sem venja er til, kallaði
rektor þvi næst hina nýju liá-
skólaborgara til sín og afhenti
þeim borgarabréf þeirra.
Innritast liafa að þessu sinni
62 nýir stúdentar, og skiftast
þeir þannig milli deilda:
Guðfræði ........... 5
Læknisfræði ........28
Lagadeild...... 18
Heimspekideild . . 11
GJÖF
TIL IIÁSKÓLANS.
I lok ræðu sinnar gat rektor
þess, að háskólanum liefði bor-
ist liinn fegursti silkifáni að
gjöf frá félagi Vestur-Islend-
inga í Chicago, og liafði for-
maður íélagsins, Árni Helga-
son, aflient fánann hr. alþm.
Thor Tliors, er hann dvaldi
vestra, og falið honum að af-
lienda liáskólanum fánann fé-
lagsins vegna.
Fáninn er hinn fegursti og
að stærð 41/2X3 mtr., en fána
þennan notuðu Vestur-Islend-
ingar við móttöku krónsprins-
hjónanna í Chicago. Hafði fán-
anum verið komið fyrir við
gluggann að baki stóls forsætis-
ráðherra, og blasti þar við ang-
um allra viðstaddra.
Ber þessi gjöf Vestur-íslend-
ingum einn vott um ástúð
þeirra til heimalandsins og
virðulegustu mentastofnunar
þess. Ber liún einnig vott um
að Vestur-Islendingar kunna
réttilega að meta gildi liáskóla
vors fyrir íslenskt menningar-
líf, og væri betur að allir hér
heima öðluðust þann skilning,
með þvi að vöxt sinn og við-
gang á háskólinn að sjálfsögðu
fyrst og fremst að þakka skiln-
ingi stjórnarvaldanna og
trausti almennings til hans.
Vér hfum á tímum mikilla
börmunga, og með sárum trega
verðum vér að líta á stærstu
menningarþjóðir heimsins ber-
ast á banaspjót. Vér hörmum,
að þessar þjóðir, er vér erum
bundnir vináttu- og menning-
arböndum, skuli eigi hafa borið
gæfu til þess að jafna deilumál
sín á friðsamlegan liátt. Vér er-
um hlutlausir áhorfendur hins
mikla liildarleiks og óskum
þess eins, að friður og sátt megi
takast eins fljótt og unt er og
að liver og ein þessara þjóða
megi njóta blessunar friðarins
og ávaxta þeirrar miklu menn-
ingar, er þróast hefir með þess-
um þjóðum. Vér finnum aldrei
betur en nú, hvílík gæfuþjóð
vér íslendingar erum, og vér
treystum því, að yfirlýsing vor
um ævarandi hlutleysi verði
virt af öllum þjóðuin. Vopn-
Á næsta hausti fíytur háskól-
inn væntanlega í hin nýju og
glæsilegu húsakynni sín, og þá
fyrst fær hann þá aðstöðu til
starfa, sem slíkum skóla er
nauðsynleg, en auk þess þarf
að búa svo að honum og há-
skólakennurunum, að vísindin
fái dafnað svo sem vera ber,
en kyrkist ekki í haustnæðing-
um og örbirgð.
Athöfninni lauk með því, að
sungið var: Ó, guð vors lands.
Að því loknu hafði háskóla-
rektor boð fyrir kennara og vel
unnara háskólans í Oddfellow-
höllinni, og stendur það boð nú
yfir.
Próf. Alexander Jóhannesson.
leysi vort er vor öruggasta lilif,
og vér megum með sanni telj-
ast til hamingjusömustu þjóða
veraldarinnar. Þótt erfiðleikar
Framhald á 2. síðu.
Ræða háskólarektors próf.
Alexandeps Jóhannessonar.
I ræðu háskólarektors er vikið að mörgum úrlausnarefnum,
sem liggja fyrir og- nauðsyn er á að ráðið verði fram úr. Þessi
úrlausnarefni skifta allan almenning miklu máli og eiga þar
stúdentar einir ekki hagsmuna að gæta.
Þær stórfeldu breytingar, sem ráðgert er að gerðar verði á
rekstri háskólans eru raktar í ræðunni, og mun mönnum al-
ment sýnast að þeirra sé þörf eins og sakir standa nú, en öllu
þessu kvnnast menn best í ræðunni sjálfri.