Vísir - 06.01.1940, Blaðsíða 2

___________VÍSIR
Dr. theol. Jón Helgason
og æfisagnariton hans.
Eitt gleSilegt dærai, þeirra svo að segja alhiiða framfara
sem orðið hafa með þjóð vorri hin síðari árin, er hin aukna
og bætta bókaútgáfa. Hér hefir að vísu svo langt sem mitt
minni nær, verið mikið um útgáfu bóka, en það er fyrst nú
hin allra síðustu ár sem það fylgist að, að þjóðinni sé gefinn
kostur á bæði miklu og góðu bókmentafóðri; fjölda þýddra
og frumsamdra ágætis bóka. Að þetta sé hin rétta stefna, sést
gjörla á því, að sumar hinna bestu bóka seljast upp (1. útg.)
á skömmum tíma, til hagsbóta fyrir báða aðila, útgefendur og
lesendur og til menningarauka fyrir þjóðina í heild.
Ötgefandi:
BLAÐAÖTGÁFAN VÍSIIi H/F.
Ritstjóri: Kristján Guðlaugsson
Skrifst.: .Félagsprentsmiðjunni.
Afgreiðsla: Hveifisgötu 12
(Gengið inn frá Ingólfsstræti)
Símar: 2834, 3400, 4578 og 5377.
Verð kr. 2.50 á mánuði.
Lausasala 10 og 20 aurar.
Félagsprentsmiðjan h/f.
Eitt yHr alla í
verkalýðs-
samtökunum.
EGAR Hermann Jónasson
bar fram hina rökstuddu
dagskrá sína um vinnulöggjöf-
ina á Alþingi nú fyrir skemstu,
nefndi hann dæmi þess úr sínu
kjördæmi hvernig lýðræði Al-
þýðusambandsins er fram-
kvæmt í verklýðsfélögunum: Á
Hólmavík er verklýðsfélag. 1
þessu félagi eru 60—70 menn.
Aðeins 3 eða fjórir af þessum
mönnum eru í Alþýðuflokkn-
um. Hinir eru allir í öðrum
stjórmnálaflokkum. En hvað
skeður, þegar velja á fulltrúa
á sameiginlegt ársþing vórka-
lýðsins? Það verður að velja
einhvern af þessum 3 eða 4 Al-
þýðuflokksmönnum. Hinir fé-
lagsmennirnir eru ekki kjör-
gengir.
Þetta dæmi er „sláandi“. Af
60—70 mönnum eru allir ó-
kjörgengir á Alþýðusambands-
þingið, nema þessir 3 eða 4,
sem teljast til þess stjórnmála-
flokks, sem telur sig eiga einka-
rétt á samtökum verkalýðsins í
landinu. Alþýðuflokkurinn get-
ur ekki gert það tvent í senn,
að þykjast vera eindreginn lýð-
ræðisflokkur, og skamta sér
jafnframt slík forréttindi fram
* yfir aðra flokka, sem ljóst er af
dæmi því, sem forsætisráðherra
nefndi.
Þetta sér hver einasti maður.
Alþýðuflokksmennirnir sjálfir
hafa vitanlega séð þelta fyrir
löngu, þótt þeir til skamms
tima hafi altaf barið höfðinu
við steininn, þegar krafist hefir
verið bóta á þessu misrétti. Hin
rökstudda dagskrá forsætisráð-
herra fól í sér fyrirheit um, að
lögum Alþýðusamhandsins yrði
breytt í það horf, að allir þeir
sem í verkalýðsfélögum eru,
hefðu jafnan rétt, án tillits til
stjórnmálaskoðana, einnig um
kosningarrétt og kjörgengi á Al-
þýðusambandsþingið. Að vísu
kom ekki fram bein yfirlýsing
þessa efnis frá félagsmálaráð-
herranum, Stefáni Jóhanni,
sem jafnframt er forseti Al-
þýðusambandsins. En allir
töldu hiklaust að dagskrá for-
saitisráðherra væri borin fram
fyrir hönd rikisstjórnarinnar í
lieild. Ef þögn Stefáns Jóhanns
þýddi annað en samþykki, væri
um blekkingu að ræða af hans
hálfu, því það var ótvíræð
skylda hans, að mótmæla, ef
forsætisráðherra liefði gefið
fyrirheit um lausn, sem sam-
komulag var ófáanlegt um. Og
því aðeins sættu sjálfstæðis-
menn sig við það, að greiða dag-
skrártillögunni atkvæði, að þeir
töldu engan vafa á þvi, að mál-
ið yrði leyst á þann hátt, sem
tillagan ber með sér.
Nú er ekki nema rúmur mán-
uður þangað til Alþingi kemur
saman að nýju. Á þeim tíma
verður málið að leysast. Það
sem rikisstjórnin hefir lofað að
beita sér fyrir er þetta:
1. Að ekki verði nema eitt
verkalýðsfélag á hverjum stað.
2. Að hér eftir fái engir inn-
göngu í verkalýðsfélag, nema
verkamenn einir.
3. Að allir félagar í einstök-
um verkalýðsfélögum og AI-
þýðusamhandinu, njóti full-
komins jafnréttis án tillits til
stjórnmálaskoðana.
Að óreyndu skal ekki dregið
í efa, að þessi atriði, sem hér
hafa verið nefnd, fáist leyst með
frjálsu samkomulagi. En þó
svo ólíklega færi, verður ekki
annað séð, en að Alþingi liafi
full lök á, að skipa málinu með
löggjöf, ef hið frjálsa sam-
komulag færi i handaskolum.
Því telja verður að forsætisráð-
lierra hafi eindreginn flokks-
vilja að haki sér í þessu máli og
um sjálfstæðismenn er það vit-
að, að þar muni enginn sker-
ast úr leik.
Sjálfstæðismenn í verklýðs-
félögunum munu vissulega
fagna því, hve mál þessi eru
komin á góðan rekspöl. Það er
svo örstutt síðan sjálfstæðis-
menn fóru að beita sér nokkuð
í verklýðsfélögunum, að árang-
urinn má teljast glæsilegur.
Lausn þessa máls er því sjálf-
sagðari nú en nokkru sinni fvr,
að ríkisstjórnin hefir valið sér
kjörorðið „eitt yfir alla“. Sjálf-
stæðismenn vilja að farið sé
eftir því kjörorði bæði í verka-
lýðsmálum og öðrum efnum.
n
Mikill &njói
nyröra.
Frá Blönduósi var símað í
gær, að mikill snjór væri nú í
Húnaþingi og Skagafirði. Væri
fanndýpt sumstaðar í Húna-
vatnssýslu svo mikil, að lieita
mætti jarðlaust, en þó mundi
öllu meiri snjór í Skagafirði.
Hefði snjóað mjög í logni eða
kyrru veðri, og væri því fönn-
in jafndrifin og laus í sér og
færð hin erfiðasta.
Baaiap
fréttír
Messur á morgun.
í dómkirkjunni: Kl. II hr. bisk-
up Sigurgeir SigurSsson. Kl. 2,
harnaguðsþjónusta (sr. Fr. H.).
Kl. 5, síra Friðrik Hallgrímsson.
í fríkirkjunni: Kl. 2, síra Árni
Sigurðsson.
Barnaguðsþjónustur: Kl. io í
Laugarnesskóla, kl. ioýá í bæna-
húsinu í kirkjugarðinum (S. Á.
Gíslason, cand. theol.).
í frikirkjunni í Hafnarfirði: —
Barnaguðsþjónusta kl. 2 (jólaminn-
ingar), sr. Jón Auðuns.
f Kristskirkju i Landakoti: Lág-
messa ld. árd., hámessa kl. io
árd., og bænahald með prédikun
kl. 6 síðd.
Veðrið í morgun.
f Reykjavík 7 stig, heitast í gær
5 stig, kaldast í nótt 4 stig. Úr-
koma í gær og nótt 2.0 mm. Heit-
ast á landinu í morgun, 8 stig, í
Vestmannaeyjum, kaldast O stig, á
Akureyri. Yfirlit: Lægð fyrir vest-
an land á hægri hreyfingu í norð-
austur. Horfur: Suðvesturland til
Breiðafjarðar : Sunnan kaldi. Skúr-
ir. —
Leikíélag Reykjavíkur
sýnir leikritið „Dauðinn nýtur
lífsins" annað kvöld fyrir venjulegt
Jeikhúsverð.
Næturlæknar.
/ nótt: Halldór Stefánsson, Rán-
argötu 12, sími 2234. Næturvörður
í Ingólfs apóteki og Laugavegs
apóteki.
Aðra nótt: Þórarinn Sveinsson,
Ásvallagötu 5, sími 2714. Nætur-
vörður í Lyfjabúðinni Iðunni og
Reykjavíkur apóteki.
Helgidagslæknir.
Karl S. Jónasson, Sóleyjargötu
13, sími 3925.
60 ára
er í dag Guðfinnur Guðmunds-
son, skósmiður, Hringbraut 146.
í öllum menningarlöndum,
hefir nú hin siðari árin, ný teg-
und hókmenta rutt sér rúm og
aflað sér mikilla vinsælda. En
það er æfisagnaritun ásamt
sögulegu yfirliti jdir sérstakt
tímabil, skrifað á skemtilegan
og aðgengilegan hátt, svo þar
sameinast þau tvö höfuðhlut-
verk góðra bókmenta, að
skemta og fræða. Þannig hefir
æfisagnaritarinn þann tilgang,
að knýja lesendur sína, (sem
annars myndu margir hverjir
að minsta kosti, aldrei fara að
lesa hávísindaleg sagnfræðirit)
til umhugsunar um þau tímabil
sem söguhetjur þeirra lifa á.
Ýmsar af perlum heimsbók-
mentanna eru einmitt á þessu
sviði. Má þar nefna hina dásam-
legu bók: „Æfisaga Krists“ eftir
ítalska rithöfundinn Giovanni
Papini, sem komið hefir á ís-
lensku í þýðingu Þorsteins
heitins Gislasonar, að vísu
nokkuð stytt.
íslenskri persónu sagnaritun j
hafa bæst tveir góðir liðsmenn,
þeir: Próf. Guðin. G. Hagalín
og dr. theol. Jón Helgason fyrv.
hiskup, þó starfsemi þeirra sé
nokkuð hvor upp á sinn hátt.
Hagalín ritar eins og kunnugt
er eftir viðtali við sögupersón-
una sjiálfa, en dr. Jón fer leiðir
vísindamannsins; leitar að j
heimildum sínum í gömlum j
bréfum og skjölum, og er sú að- |
ferð ólikt seinvirkari, þar sem
oft þarf að erfiða í gegnum
stóra búnka heimildarrita, til að
leita að einhverju atriði — og
oft árangurslaust. Báðar þessar
aðferðir eiga fullan rétt á sér,
en ekki verður um það deilt, að
hin síðarnefnda gerir meiri
kröfur.
Bitstörf dr. Jóns, eru svo mik-
il að vöxtum og ágætum, að
margur maður sem gert hefir
ritstörf að lífsstarfi sínu, myndi
vera (og ekki að ástæðulausu)
hreykinn af. Þeim mun furðu-
legri eru þessi bókmenta afrelc
dr. Jóns, þar sem hann hefir að
heita má alla tíð verið önnum
kafinn við umsvifamikil kenslu-
og biskupsstörf, sem hann hefir
rækt með kostgæfni og skyldu-
rækni. Var þess enda verðuglega
minst, á síðastliðnu sumri er
hann lét af biskupsembætti, og
ástæðulaust að minnast þess
frekar hér.
Þau þrjú, stóru æfisagnarit,
dr. Jóns, sem út eru komin:
Meistari Hálfdán, HannesFinns-
son og Jón prófastur Halldórs-
son, eru livert um sig svo
merkileg rit, að nægja myndi til
að varðveita nafn höfundarins
frá glevmsku. Þó Meistari Hjálf-
dán, sé merkilegt rit, og einkum
vegna hinnar ágætu aldarfars-
lýsingar, virðist mér að Hannes
Finsson sé best unnin, þessara
þriggja rita, enda þar auðveld-
ast um aðgang að heimildum.
Um síðustu bókina, Jón próf.
jHalldórsson, hefir mikið veríð
ritað, og réttilega verið lokið á
liana miklu lofsorði. Eg er einn
þeirra mörgu, sem tjái höfundi
þakkir fyrir að liafa reist Jóni
próf. Halldórssyni, þeim mæta
manni, verðugan minnisvarða.
Þar sem eg tel liöf. hátt yfir
það hafinn að firtast við smá-
vægilegar aðfinslur, er það
einkum tvent sem mér finst
varla viðeigandi í jafn ágætu
riti. Eins og kunnugt er, er stíll
dr. Jóns oftast skemtilegur og
fjörlegur, en í þessari seinustu
bók finst mér að bregði fyrir á
köflum óþarflega mikilli lík-
ræðumærð, sem síst er til bóta.
Höfundurinn minnist einnig
réttilega á það, oftar en einu
sinni, að nauðsynlegt sé að
forðast það, að líta á og dæma
löngu liðna atburði út frá sjón-
armiði og viðhorfi nútíma-
mannsins. Og er það vitanlega
sjálfsögð skylda, bæði liöfund-
ar og lesenda, að tileinka sér
þau sjónarmið sem ríkjandi
voru á þeim tímum, þegar at-
burðirnir voru að gerast, að svo
miklu leyti sem auðið er. Og
mun dr. Jón, yfirleitt í ritum I
sínum, hafa fylgt þessari meg-
inreglu. í æfisögu Jóns próf. |
Halldórssonar gerir hann þó
eina alveg sérstaka Undantekn-
ingu, og virðist næstum þvi
varpa öllum sanngimisforða
sínum fyrir borð, þegar um
Odd lögmann Sigurðsson er að
ræða. Höf. telur jafnvel ekki
ofmælt, þegar hann kallar Odd:
„Einhvern hinn ömurlegasta
íslenskra valdsmanna sem sög-
ur fari af“, „uppskafning“ og
öðrum fleiri óviðfeldnum á-
deiluorðum. Hann gengur jafn-
vel svo langt í vanþóknun sinni
á Oddi, að telja æfisögu Odds,
eftir Jón Jónsson (Aðils) vera
varnarrit fyrir Odd lögmann,
þó sannleikurinn í því máli sé
sá, að þar er um all verulegt á-
deilurit að ræða, og jafnvel
seilst svo langt, að kasta hnút-
um að merkismanninum Oddi
hiskupi Einarssyni, langafa
Fréttaritari Vísis liitti Gunn-
ar að máli og spurði hann
frétta viðvíkjandi ferðalagi
hans og fleiru.
„Eg er á leið til Danmerkur“,
segir Gunnar. „Fer eg þangað í
tvennskonar erindum. Eg hefi
lofað að lialda fyrirlestra þar og
ef til vill víðar um Norðurlönd
og einnig þarf eg að hitta for-
leggjara mína“.
„Þér hafið þá ef til vill eitt-
hvað nýtt skáldverk meðferð-
is?“
„Ekki neitt fullsamið. Að
vísu er eg með slíkt á prjónun-
um, en ýmsar annir, aðallega
þó liúsbyggingar, sem eg hefi
liaft með liöndum, hafa tafið
fyrir samningu þess“.
„Stendur þessi för yðar nokk-
Odds lögmanns, með því að
henda á að geðbrestir Odds lög-
manns hafi verið kynfylgja og
arfur frá langafanum Oddi
hiskupi.
Það er kunnugt að dr. Jón
hefir ritað allmikla æfisögu
merkismannsins, séra Tómasar
Sæmundssonar, afa síns. Væri
ekki vel við eigandi að bóka-
deild Menningarsjóðs gæfi það
rit út? — svo almenningur ætti
kost á að eignast það á liag-
kvæman og ódýran hátt. Það
má telja víst að almenningur
hefði gott af þvi að eignast það
rit. Ekki er það heldur ósenni-
legt, að hinn mikilvirki dr. Jón
liafi í fórum sinum allmikil
drög að æfisögu sér Högna Sig-
urðssonar á Breiðabólstað
Myndi vafalaust hinum mörgu
afkomendum hans, og mörgum
öðrum, vera kærkomið, að þessa
alveg einstaka prestahöfðingja
yrði maklega minst. Bétt er að
geta þess um leið, að þeir ætt-
fræðingarnir, Pétur Zophonías-
son og Steinn Dofri erU nú
búnir að finna hina áður ó-
þektu framætt (karllegg) séra
Ólafs Guðmundssonar sálma-
skálds á Sauðanesi, og væri þá
gott að fá þau gögn með í hinni
væntanlegu æfisögu séra Högna.
Steingrímur Jónsson biskup
var, eins og kunnugt er, ein liin
mesta verndarvættur íslenskra
fræða, og merkismaður í hví-
vetna, má það því furðulegt
lieita, að hans skuli ekki hafa
verið minst að verðleikum, með
vandaðri æfisögu. Af öllum nú-
lifandi íslendingum er vafa-
laust enginn hæfari en dr. Jón
Helgason til að bæta fyrir tóm-
læti það sem ríkt liefir um
minningu Steingríms hiskups,
og væri sannarlega æskilegt að
hann sæi sér fært að rita æfi-
sögu hans, og reyndar helst á-
framhald við biskupasögur Jóns
próf. Halldórssonar frá Hítar-
dal.
íslenska kirkjan hefir átt því
láni að fagna, bæði að fornu og
nýju, að eiga marga ágæta Jóna
í þjónustu sinni. En dr. Theol.
Jón Helgason er tvímælalalist
meðal hinna merkustu.
S. K. Steindórs.
uð í samhandi við boð yðar til
starfs í þágu danska ríkisins, ef
ófrið hæri að höndum, sem ýms
hlöð liafa gert sér tiðrætt um?“
„Nei, alls ekki. Eg er satt að
segja dálítið undrandi yfir að
slíkt skuli hafa verið gert að
opinberu fréttamáli, meðal
annars sökum þess, að það er
nú alllangt síðan þetta kom
fram. Það var í stríðsbyrjun í
sumar“.
„Hvernig kunnið þér við yð-
ur þarna austur frá og sveita-
búskapinn yfir höfuð?“
„Eg kann þvi ágætlega. Ró
og næði; og þó samgöngur séu
nokkru strjálli en eg hefi átt að
venjast um skeið, þá berast
manni þó blöð og fregnir nógu
fljótt eða svo finst mér að-
minsta kosti“. 1
Að svo mæltu harst talið að'
sveitalífi, horfum í Norður-
landamálum, siglingaörðuglei'k-
um og fleiru, en ekki er á
Gunnari Gunnarssyni að lieyi’a,
að hann lcvíði ferðinni í neinu.
Að minsta kosti brosir hann
glaðlega þegar við kveðjumst
og eg óska honum góðrar ferð-
ar og farsællar heimkomu.
Loftur.
Jóla- og áramóta-
hugleiðingar.
Eins og undanfarin ár hafa
jólin komið og liðið og alt hef-
ir gengið sinn eðlilega gang;
messur hafa verið sungnar og
bænahöld iðkuð — og má með
sanni segja, að það er hin
mesta blessun fyrir hinn
kristna lýð, sbr. ræðu herra
biskups landsins á nýársdag,
sem bæði var snjöll og lær-
dómsrik.
í sambandi við þessar hug-
leiðingar verður síst minni
þörf að hugsa skynsamlegar nú
en endranær, þegar við lítum
yfir allar þær óumræðilegu
ógnir, sem gerast dags dag-
daglega lijá þeim, sem berast á
banaspjót, meðan vér ís-
lendingar höldum lieilög jól á
okkar friðsama kæra landi.
Megum vér þakka og vegsama
vorn herra fyrir að vera fæddir
íslendingar og njóta allrar
þeirrar blessunar, sem liin ís-
lenska náttúra í allri sinni tign
og unaði veitir oss í svo ríkleg-
um mæli.
Vér, sem byggjum þessa
fögru eyju, gætum þó lifað í
enn þá meiri ró og friði, ef ekki
væru hér flokkar manna, sem
alt vilja niður rífa, sem hestu
menn þjóðarinnar hafa bygt
upp. Sjálfstæðismenn liafa á
öllum tímUm reynt að halda
heiðri og sóma þjóðarinnar á
hátindi, þótt oft hafi verið við
ramman reip að draga.
Kommúnistar og aðrir and-
stæðingar sjálfstæðisstefnunn-
ar hafa jafnan reynt að rifa
niður og eyðileggja alla góða
viðleitni þessara mætu manna,
en sem hetur fer virðist vera að
hirta til og andrúmsloftið a&
verða heilnæmara, lýðræðið að
ryðja sér meira til rúms og sig-
urinn að nálgast.
Allir sjáífstæðismenn! háir
sem lágir! Vér viljum býrja
nýja árið með nýjum kröftum.
Sjálfstæðisverkamenn! Vér
skulum hafa það efst á baugi
að vinna með hyggindum og
dugnaði að sjiálfstæðismálun-
um. Vér skulum gera alt, sem
i okkar valdi sténdur, til þess
að útrýma þeim öflum, sem
vinna á móti oklcar stefnu —
og ná réttu marki.
Nokkurum orðum vil eg að
síðustu heina til félaga minna
í málfundafélaginu „Óðinn“.
Eftir stuttan tíma kemur að
Dagshrúnarkosningum, þá vitið
þér hvað þér eigið að gera, allir
sem einn! Verum samtaka og
gerum skyldu okkar. Þér, sjálf-
stæðisverkamenn, sem ekki
eruð enn komnir í félag vort,
gerið einnig skyldu yðar, vinn-
ið af öllum kröftum að vel-
gengni Sjálfstæðisflokksins í
heild.
Eins og kunnugt er, hafa
verið stofnuð málfundafélög
víða um landið. Tveir ágætis-
menn úr málfundafélögunum
hér og í Hafnarfirði liafa und-
anfarið verið á ferð og talað
máli vor sjólfstæðisverka-
manna með hinum glæsilegasta
árangri. Eiga þeir þakkir skihð
fyrir dugnað sinn og fórnfýsi í
þessum málum. Eg efast ekki
um að þessi nýstofnuðu félög
verði flokknum til sóma og geri
Viðtal við Gunnar Gunnarsson:
Dann er farinn ntan
til fýrírlestrahald§.
Frá fréttaritara Vísis. — Vestmannaeyjum í morgun.
Gunnar Gunnarsson rithöfundur kom loflleiðis með TF. Örn
frá Reyðarfirði til Vestmannaeyja í gær. Flugvélin lenti í vík
einni út við Stórhöfða, þó talsverður súgur væri í sjó og lend-
ingarskilyrði ill. Hafði hún þá verið 2*/i klst. á leiðinni.