Vísir - 18.01.1940, Blaðsíða 2

VlSIR
9AGBLAS
Útgefandi:
BLAÐ4ÚTGÁFAN VÍSIK H/F.
Ritstjóri: Kristján Guðlaugsson
Skrifst.: Félagsprentsmiðjunni.
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12
(Gengið inn frá Ingólfsslræti)
Símar: 2834, 3400, 4578 og 5377.
Verð kr. 2.50 á mánuði.
Lausasala 10 og 20 aurar.
Félagsprentsmiðjan h/f.
Verðugt
g 0 varð raunin á meðan fyr-
verandi stjórnarflokkar
sátu einir að völdum, að fjár-
lögin hækkuðu altaf ár frá ári.
Þótt gengi peninganna héldist
óhreytt og litlar verðsveiflur
yi’ðu á aðkeyptum varningi,
var það orðin föst hefð að fjár-
lög þau, sem lögð voru fyrir
voru altaf „hæstu fjárlögin“.
Afgreiðsla fjárlaganna drógst
svo að þessu sinni, að nálega
var ár liðið frá því að þau voru
lögð fyrir þingið, þar til endan-
lega var frá þeim gengið. En á
þessu tímabili liafði tvívegis
orðið gengislækkun, fyrra sinn-
ið um 22% og síðara sinnið
11%. Krónan hafði þannig
lækkað um 33% frá því Ey-
steinn Jónsson lagði fjárlögin
fyrir í febrúarmánði 1939, þang-
að til Alþingi afgreiddi þau i
desemberlok.
Þessi þriðjungs lækkun á
verðgildi islenskrar krónu var
ærin ástæða til þess að útgjöld-
in hækkuðu stórlega frá þvi,
sem verið hefir. En þó er ótalið
það sem ekki hafði síður áhrif
á fjárlögin en gengislækkunin.
En það er hin gífurlega verð-
hækkun, sem orðið hefir af
völdum styrjaldarinnar. Og loks
hafa allar þær margvíslegu ráð-
stafanir, sem gerðar hafa verið
vegna stríðsins, í för með sér
útgjöld sem nema mörgum
hundruðum þúsunda.
Hvað halda menn að fjár-
lögin hefðu hækkað mikið, ef
ekki hefði verið á málum
haldið eittlivað öðru vísi en
að undanförnu? Þessari spurn-
ingu verður best svarað með því
að rifja upp undirtektir fyrver-
andi stjórnarflokka undir þær
sparnaðarkröfur, sem fram
voru settar í blöðum sjálfstæð-
ismanna. Tíminn fékst ekki til
að ræða þessi mál í alvöru. Ef
talað var um lækkun á út-
gjöldum ríkissjóðs fór blaðið
alt af út i aðra sálma. Þá var
farið að fjargviðrast yfir Iauna-
greiðslum hjá Eimskipafélagi
íslands, eða Fisksölusamband-
inu, en varast að snúa sér að
þvi sem fyrir Iá: útgjaldalækk-
unum ríkissjóðsins. Það er
ógnar auðvelt að skýra þessa
afstöðu Tímans. Eysteinn Jóns-
son bafði undirbúið fjárlögin
að öllu og þess vegna var hætta
á, að einhver skuggi kynni að
falla á f jármálamensku hans, ef
sýnt yrði, að lækka mætti út-
gjöldin frá því sem hann liafði
áætlað þau. í öðru lagi höfðu
jafnvel gætnustu fjármálamenn
Framsóknarflokksins látið svo
uinmælt að þeir hefðu ekki trú
á að spamaður á ríkisfé væri
framkvæmanlegur. Þannig var
spamaðurinn orðin „Iokuð
Ieið“ hjá Tímamönnum.
En svo tregir sem Tímame’nn-
imir voru til að framkvæma
spamaðinn, var þó hinn gamli
samstarfsflokkur þeirra, Al-
þýðuflokkurinn ennþá ótilleið-
anlegri til nokkurrar viðleitni í
þessa átt. Getur hver maður,
sem vill, flett upp i Alþýðu-
I
blaðinu til að sannfærast um '
þetta.
Ef ekki hefði komið lil sam-
starfs með sjálfstæðismönnum,
hefði Framsókn og Alþýðu-
flokkurinn lialdið áfram að
fara hér einir með völd. Þeir
scm hafa fylgst með þvi livern-
ig úlgjöldin hafa hækkað í
höndum þessara flokka, án þess
nokkuru sérstöku hafi verið til
að dreifa, hvorki tvöfaldi-i geng-
islækkun, gífurlegri verðhækk-
un né kostnaðarsömum styrj-
aldarráðstöfunum, fara nærri
um það að útgjaldahækkanirn-
ar hefðu í höndum þessara
tveggja flokka lilotið að verða
margar miljónir eins og á-
standið er nú. Þessi útgjalda-
liækkun hefði vafalaust ekki
orðið undir 3—4 miljónum. En
sennilega miklu meiri.
Á því tæpa ári sem leið frá
því fjárlög voru lögð fyrir
jiangað til jiau voru afgreidd,
hækkaði þingið rekstrarút-
gjöldin um eina miljón, eða
kringum 6%. Þessi hækkun er
ekki meiri en orðið hefir á sama
tima að undanförnu, þótt ekk-
ert sérstakt hafi skeð.
Það er þessvegna sýnilegt, að
hér hefir orðið stefnubreyting.
Ef sú stefnubreyting hefði ekki
orðið hefði fjárlögin verið af-
greidd með minst 2—3 miljón-
um hæn’i útgjöldum en nú er,
og sennilega miklu meira. Það
er mesti misskilningur af Tím-
anum að neita því að þessi
stefnubreyting hafi orðið, því
það verður aldrei lagt fram-
sóknarmönnum til lasts að þeir
hafi sætt sig við minni útgjalda-
aukningu en orðið hefði í sam-
starfi við Alþýðuflokkinn ein-
an. Þetta verður þvert á móti
talið Framsókn til verðugs
Iiróss.
«
rns&rvb:® T9Cir,z?^$?
Afli góður 1 fyrstu
róðrum.
Vestm.eyjum i morgun.
Vertíð hér i Vestmannaeyj-
um er þegar byrjuð. Hafa
nokkrir bátar róið síðustu daga
og aflað sæmilega. Er nú verið
sem óðast að undirbúa báta-
flotann til veiða, en þó liggja
nokkrir þeirra enn i bátaslippn-
um til viðgerðar.
Sjóveður hefir verið gott
undanfarna daga, en slæmt út-
lit befir verið með að salt það,
sem nauðsynlegt er til vertið-
arinnar fengist og saltbirgðir
hér hafa verið mjög litlar, en
nú er bætt úr brýnustu þörf-
inni hvað það snertir, með þvi
að hingað er nýkominn salt-
farmur til Tómasar Guðjóns-
sonar útgerðarmanns.
Loftur.
Stjórnmálanám-
skeið á Akureyri
Stjórnmálanámskeið Sjálf-
stæðisflokksins á Akureyri
hófst í gærkveldi, en fyrir hönd
miðstjórnar og S. U. S. er mætt-
ur nyrðra erindreki flokksins,
Jóhann Hafstein Iögfræðingur,
og stjórnar hann námskeiðinu.
Um tuttugu ungir metin frá
Akureyri, Eyjafirði ag grend
eru þegar þátttakendur í nám-
skeiðinu, og eru þó ekki allir
mættir, sem það ætla að sækja.
Eru það menn úr ýmsum stétt-
um, t. d. trésmiðir, múrarar,
verkamenn, verslunarmenn og
skólapiltar.
Námskeiðinu verður hagað á
Verður Dagsbrún félags-
skapur verkamanna, eða
áróðurstæki kommúnista?
Stjórn sirkosiiiag:iii ákveður til-
reru ©g- örlög: félagiins.
í dag kl. 3 síðdegis hefjast stjórnarkosningar í Dagbrún,
og verða þær með nokkuð öðrum hætti en tíðkast hefir. Á
kosningunni verður hlé kl. 6 síðd., en þá ætla kommúnistar
að efna til æsingafundar og berja bumbur, og verður þá vænt-
anlega mest hljóðið í bumbu Héðins Valdimarssonar for-
mannsefnis.
Þessi óvenjulega ráðstöfun,
að gera hlé á kosningunni, til
þess eins að reyna á síðustu
stundu að efna til æsinga, lýsir
einna greinilegast eymd komm-
únistanna og amlóðahætti, von-
leysi þeirra og vetrarkvíða, og
er í raun og sannleika ekkert
annað en uppgjöf frá þeirra
liendi í banáttunni. Það hefir frá
upphafi þótt ófagurt og lítil-
mannlegt að vega að andstæð-
ingunum með eitruðum vopn-
um, en með þessu tiltæki liyggj-
ast kommúnistar að bera eitur
i eggjarnar og er það að von-
um, enda liafa hinir rússnesku
bræður þeirra gefið fordæmið
í Finnlandi.
Það undrar margan að komm-
únistarnir skuli þora að efna til
æsingafundar bér í þessum bæ
á kjördegi. Vitað er að allur al-
menningur fyrirlitur þá og
þeirra athæfi heitt og innilega,
og mun því ekki sækja þennan
fund þeirra í öðru augnamiði
en því að fá tækifæri til þess að
lýsa andstygð sinni á þessum
vandræðageplum, sem eru í
senn sjálfum sér og þjóðinni til
vansæmdar. Enginn siðaður
maður eyðir orðum á konimún-
ista á mannfundum, nema því
að eins að sú nauðsyn beri til
að þeir verði hraktir úr fyrri
vígjum.
Kommúnistar
í Dagsbrún
hafa setið að völdum síðastlið-
ið ár undir forystu Héðins
Valdimarssonar, sem til
skamms tima naut nokkurs
álits hjá sumum verkamönn-
um, en það eitt er ekki nóg að
Héðinn hafi gersamlega glatað
hinu fjTra trausti, heldur ligg-
ur Dagsbrún í sárum, óstarf-
hæf undir stjórn kommúnista,
hversu lengi sem hún kann að
vara. Það er þvi meira en meðal
ósvifni af þessum mönnum, að
ætlast til þess að verkamenn
veiti þeiin atkvæði sitt til
stjórnarsetu í Dagsbrún, þar
sem það er fyrirfram vitað, að
með því að kjósa þessa menn í
stjórn er gereyðilagt alt það á-
hrifavald, sem Dagbrún kann
enn að hafa. Kommúnistana
virðir enginn viðtals, og hver
getur þá ætlast til að þeir verði
í framtíðinni teknir svo alvar-
lega, að við þá verði samið Um
bagsmunamál verkamanna. Hér
er því auðsætt að aldrei hafa
hagsmunir verkamanna og
kommúnistanna í Dagsbrún
rekist jafn brapallega á, og þeir
verkamenn, sem vilja fórna
liagsmunum stéttar sinnar fyrir
hagsmuni kommúnismans hér
á landi, verða að taka afleiðing-
um verka sinna, sem óhjá-
svipaðan hátt og tíðkast hefir
í Reykjavík, en á fyrirlestrum
þeim, sem fluttir verða, munu
auk þátttakenda í námskeiðinu,
mæta ýmsir áhugamenn og
konur, en kvenfélag Sjálfstæð-
isflokksins á Akureyri starfar
nú með miklum áhuga.
kvæmilega hljóta að verða þær
að verkamannafélagið Dags-
brún liður undir lok, sem
áhrifavald í landinu. Menn geta,
ef þeir vilja, talið sér trú um
annað, en þetla er sú staðreynd
sem við þeim blasir og verður
ekki breytt.
Hvað er
framundan?
Það er óbætt að fullyrða að
allir þeir verkamenn, sem á-
byrgðartilfinningu hafa, liarma
það dæmafáa ástand, sem ríkt
hefir í verkalýðsmálunum und-
anfarin ár, eingöngu fyrir rang-
sleitni þá, sem tíðkast hefir i
samtökum verkamanna, og nú
hefir kveðið upp sinn dauða-
dóm. Hinu gleðjast allir yfir er
lýðræðisflokkarnir sameinast í
þeirri baráttu að vinna bug iá
þessu vandræðaástandi, leysa
gömul deilumál og hefja verka-
lýðssamtökin til vegs og virð-
ingar. Látum hið gengna vera
gleymt, en vinnum að því fyrst
og fremst, sem til þessa hefir
verið Iítt um hirt: að efla verka-
lýðssamtökin í landinu, á hin-
um eina heilbrigða grUndvelli
jafnréttis, sem kommúnistar
munu æ og ævinlega fótum
troða, til þess að bola fram
hagsmunamálum sínum, sem
öll eru öndverð liagsmunum
vinnandi manna.
Þótt kommúnistar lofi mörgu
fögru eru svikin stimpluð á
enni þeirra og ásjónu, en alik
þess gera þéir hverjum góðum
málstað bölvun komi þeir ná-
. lægt bonum. Þetta vita allir
verkamenn og því sameinast
þeir, ekki í einu, heldur í öllum
verkalýðsfélögum landsins, i
því að lirekja þennan vandræða-
lýð af höndum sér, og lirekja
hann fyrir þann stapa, semhann
getur aldrei klifið að nýju.
Takist verkamönnum hins-
vegar með sameiginlegu átaki
sjiálfstæðismanna og Alþýðu-
flokksmanna, að ná stjórnar-
taumtim Dagsbrúnar í sínar
hendur, er það vitað að þeir
munu leysa úr vandræðum
verkalýðsins og tryggja liags-
muni þeirra manna, sem á ann-
að borð vilja vinna, en komm-
únistar annast aðallega hags-
muni hinna, sem vilja það ekki.
Hér er ekki ástæða til að
ræða einstök hagsmunamál
verkalýðsins, en hver einstak-
lingur getur leitt sjálfan sig í
allan sannleika, með því að í-
huga rólega hvernig ástandið
er, og svara þeirri spurningu i
fyrsta lagi hverju Dagsbrún
hefir afrekað undir stjórn
kommúnista, hvort starfsemi
félagsins sé ekki öll í molum,
og hvort líkindi eru til að menn
freistist til viðræðna eða samn-
inga við kommúnista, eftir alt
það, sem skeð hefir, bæði í
málum innanlands sem utan?
Þeir, sem eyru hafa þeir!
heyri hróp allra þeirra, sem
þjást fyrir aðgerðir kommún-
ista, og hæst hrópa hagsmunir
verkamannanna sjálfra, sem á
undanförnum árum hafa verið
gersamlega fyrir borð bornir
af kommúnistum.
Fjölmennið á kjörstað, —
kjósið í dag og minnist þess að
nú er tækifærið til þess að út-
rýma andstygð kommúnismans
í Dagsbrún, með því að kjósa
-LISTANN.
fiidnr IMriis-
siina i
kl. 4.30 i dli.
Lýðræðissinnaðir verka-
menn innan Dagsbrúnar
boða til fundar í dag kl. 4‘/2
1 Nýja Bíó. Verður þar rætt
um viðhorfið í kosningunum
og baráttuna gegn kommún-
istum.
Þess er vænst, að verka-
menn fjölmenni, með því að
hér er barist fyrir hagsmuna-
málum þeirra, og þeirra
einna, en í dag og á morgun
er tækifærið til þess að
hrinda oki kommúnista af
Dagsbrún.
1 dag kl. 6 sd. hefst því
næst á sama stað fundur sá,
er kommúnistar hafa boðað
til og getið er um á öðrum
stað hér í blaðinu.
Handíðankóli
Lnðvígi Gnðmundss.
Nýr skóli tekur til starfa hér í bæ, þann 1. febr. n. k., er nefn-
ist „Handíðaskólinn í Reykjavík“. Aðalhvatamaður skóla-
stofnunar þessarar, stofnandi og eigandi er Lúðvíg Guð-
mundsson skólastjóri, en hann hefir manna mest barist fyrir
verklegu námi unglinga hér á landi undanfarin ár. Er Lúðvíg
starfaði sem skólastjóri við Hvítárbakkaskólann og síðar við
Gagnfræðaskólann á ísafirði hóf hann fyrstu tilraunir sínar til
verklegrar kenslu meðal nemenda sinna. Báru tilraunir þess-
ar, þrátt fyrir ófullnægjandi skilyrði, hinn ákjósanlegasta ár-
angur og urðu m. a. til þess að .Lúðvíg barðist ótrauðri bar-
áttu fyrir þessari merku hugsjón sinni, sem nú loks verður að
veruleika.
í tilefni af stofnun hins nýja skóla snéri „Vísir“ sér í gær-
kvöldi til hr. Lúðvígs Guðmundssonar og fékk hjá honum eft-
irfarandi upplýsingar:
Tilgangur skólans er í fyrsta
lagi að veita kennurum og
kennaraefnum við barna- og
ungmennaskóla landins kost á
að fá staðgóða sérmentun í
dráttlist og ýmsum greinum
verklegs náms. í öðru lagi að
efna til námskeiða í verklegum
greinum fyrir ungmenni í Rvik,
einkum þeim er atvinnulaus
eru, og loks að gefa almenningi
kost á að nema dráltlist og ýms-
ar greinir verldegs náms.
Helstu kenslugreinar verða
dráttlist, trésmíði (almenn
skólatrésmiði og smíði liús-
gagna í þjóðlegum stíl við hæfi
sveitabæja), málmsmíði, papp-
írs- og pappavinna (þ. á.
m. bókband) og föndur við
hæfi barna og unglinga, svo
sem gerð einfaldra leikfanga úr
pappa, tré eða vír o. s. frv.
Lúðvíg Guðmundsson veitir
sjálfur skólanum forstöðu,
kennir kenslufræði og flytur
erindi um ýms efni, náminu við-
komandi. En aðalkennari skól-
ans verður þýskur maður, Kurt
Zier að nafni. Iíurt Zier lauk
kennaraprófi við Staatliche
Kunstschule í Berlín árið 1929
með mjög lofsamlegum vitnis-
burði. Hefir hann síðan fengist
við bin vandasömustu störf í
þessum greinum, m. a. var hann
fenginn til þess að lcoma skipu-
lagi á liandiðakenslu við Al-
þjóðaskólann í Genf (Eeolc In-
ternationale).
Var það upphaflega tilætlun
Lúðvigs að fá íslenskan mann
til að nema þessar kenslugreinir
erlendis og að bann yrði síðan
aðalkennari skólans. En þetta
strandaði á fjárhagsörðug-
leikum. — Er Kurt Zier ráð-
inn til þriggja ára, en að þeim
tima liðnum vonast Lúðvík til
að vera búinn að fá starfs-
krafta hér lieima er tekið gætu
við kensltmni.
Auk þess verður Jónas Sól-
mundsson húsgagnaai’kitekt,
kennari við skólann og ráða-
nautur hans um smiði hús-
gagna. En aukakennarar verða
ráðnir til aðstoðar við kenslu í
einstökum námsgreinum eftir
því sem þörf krefur.
Undii’búningur er hafinn að
útgáfu bæklinga til leiðbeining-
ar nemendum skólans og al-f
menningi um verklegt nám í
ýmsum greinum.
Skólaráð Handíðaskólans
skipa níu menn, en það eru frú
Aðalbjörg Sigurðardóttir, Að-
alsteinn Eiríksson skólastj.,
Símon Jóli. Ágústsson dr. phil,
Freysteinn Gunnarsson skóla-
stj., Bjarni Bjarnason alþm.,
Ingimar Jónsson skólastj., Jón
Sigurðsson skólastj., Sigurður
Thorlacius skólastj. og Guðm.
Finnbogason landsbókavörður.
Er vonandi að með stofnun
þessa skóla verði bætt úr þeirri
brýnu þörf, er verið hefir á
hæfum kennurum við skóla i
bandíðum og verklegri kenslu.
Hafa allir þeir kennarar er lagt
bafa stund á þessa kenslugrein,
orðið að leita þekkingar til
annara landa, og orðið flest-
um erfitt vegna kostnaðar, og
nú síðast vegna gjaldeyris-
skorts. En það er líka nauðsyn
á skóla sem þessum, fyrir öll
þau ungmenni, er yndi bafa af
handíðastörfum en skortir fé
eða aðra möguleika lil að afla
sér mentunar í þessum grein-
um. Frá uppeldisfræðilegu sjón-
armiði hlýtur skólinn að hafa
mikla þýðingu, ekki sístbvað at-
vinnulalisa æsku snertir, sem
þarna fær nægt verkefni í
hendur, í stað þess að ganga
iðjulaus um göturnar, enda hafa
bæði fræðslumálastjóri og rikis-
stjórn veitt málinu mikinn
sluðning þegar frá upphafi.