Vísir - 26.01.1940, Blaðsíða 2

VÍSIR
DAOBL&ð
Útgefandi: '
BLAÐACTGÁFAN VÍSIR H/F.
Ritstjóri: Kristján Guðlaugsson
Skrifst.: Félagsprentsmiðjunni.
Afgreiðsla: Hveifisgötu 12
(GengiS inn frá Ingólfsstræti.)
Símar: 2834, 3400, 4578 og 5377.
Verð kr. 2.50 á mánuði.
Lausasala 10 og 20 aurar.
Félagsprentsmiðjan h/f.

Hlutleysi
íslands.
■JJPP úr heimsstyrjöldinni
varð mikil breyting á liög-
um ýmsra þjóða hér í álfu.
Sigurvegararnir höfðu barist
fyrir sjálfsákvörðunarrétti smá-
þjóðanna. Hvert ríkið af öðru
var stofnað- Island varð eitt
þessara nýju ríkja. Rás við-
burðanna hefir orðið sú, að ís-
land er éina ríkið af þeim, sem
þá voru stofnuð, sem lieldur
fullveldi sínu og frelsi algerlega
óskertu. Öll liin hafa ýmist gef-
ist upp fyrir ofureflinu, verið
sigruð af hervaldi, eða berjast
nú fyrir tilveru sinni. ísland er
lang fámennast og umkomu-
minst allra þessara nýju ríkja.
Það hefir engan her, engan
flota, egnar loftvarnir. ísland
hefir lýst yfir ævarandi lilut-
leysi sínu. Það er okkar eina
vörn. En til þess að sú vörn
komi okkur að haldi, verðum
við að gæta þe'ss, að gera ekk-
ert það, sem talist gæti aðild i
ófriði. — Öryggi okkar fer
mjög eftir því, livernig við gæt-
um sjálfir þess lilutleysis, sem
við höfum lýst yfir. Hlutleysið
eír réttnefnt-fjöregg þjóðarinn-
ar. Hver sem stofnar því fjör-
eggi í hættu gerist sekur við
þjóð sína.
Við getum ekkert við það
ráðið, hvort ófriðarþjóðirnar
brjóta hlutleysi okkar eða ekki.
Til þess skortir okkur allar
varnir. En það er á okkar eigin
valdi, hvort við gefum þeim til-
efni til þess. Allir sæmilegir
mefnn á íslandi láta sér skiljast,
hvílik hætta sjálfstæði landsins
getur stafað af því á þessum
háskatímum, að farið sé með
fleipur og staðleysur um utan-
rikismál okkar.
En því miður eru til hér hér á
Iandi merin, sem eru svo ógætn-
ir, ábyrgðarlausir og haturs-
fullir, að þeir hika ekki við að
draga utanríkisviðskiftin inn í
dægurþrasið á þann hátt, að
hætta geti stafað af. Kommún-
istar hafa að þessu sinni gert
sig seka i einhverjum glæfra-
Iegustu skrifum, sem nokkurn
tíma hafa birst á íslandi. Til
þess að koma pólitískum and-
stæðingum í klípu, hafa þeir
ekki hikað við að birta alrang-
ar upplýsingar um utanrikis-
viðskifti okkar.
Það er óþarft að fjölyrða um
annað eins athæfi og þetta.
Hver maður með heilbrigða
skynsemi, sldlur hvílikur
verknaður er hér á ferð. Hlut-
leysið er okkar eina vopn. Hver
sem stofnar því í hættu fram-
selur það vopn. Við verðum að
treysta því að aðrar þjóðir virði
hlutleysi okkar. En við gelum
ekki treyst því, ef við virðum
það ekki sjálfir. Hér er svo mik-
ið alvörumál á ferð, að fram-
tíð okkar um allan aldur getur
oltið á því, að engin mistök eigi
sér stað.
Við íslettdingar eigum eins
og flestar aðrar þjóðir við
ýmsa örðugleika að etja vegna
styrjaldarinnar. Við höfum
aldrei búist við að dragast inn
í þann leik. Við erum hlutlaus-
ir í ófriðnum. Ef einhver ís-
lendingur heldur öðru fram,
gerist hann sekur um þann
mesta glæp, sem drýgður verð-
ur gegn þjóðfclaginu.
a
un, sem ekki
varð af
Héðian féli ocf
liélt ekki velli.
Síðastliðinn miðvikudag boð-
aði Héðinn Valdimarsson um
200 verkamenn á fund í Iðnó,
og var ætlunin, að þar yrði
stofnað nýtt málfundafélag. —
Var fundurinn boðaður bréf-
lega og farið laumulega með
allar ráðstafanir.
Á fundinum mættu liátt á
annað hundrað manns, og voru
það mestmegnis kommúnistar,
eins og síðar kom í ljós. Héðinn
Valdimarsson hóf umræður um
fclagsstofnunina,. en ekki var
full eining ríkjandi á fundinum
um hana, og fór svo að lokum,
að stungið var upp á að kosin
skyldi þriggja manna nefnd til
þess að hafa með höndum frelc-
ari undirbúning. Var stungið
upp á Héðni i nefnd þessa, en
við afkvæðagreiðslu féll hann
fyrir kommúnistum.
Þótii nú óvænlega horfa, og
var enn komið fram með þá lil-
Iögu, að fimm skyldu kosnir i
nefnd þessa í stað þriggja, og
var stungið upp á Guðmundi Ó.
Guðmundsyni og einhverjum
öðrum Héðinsmanni, er taka
skyldu sæti í nefndinni. Neit-
uðu þeir þvi og gengu reiðir af
fundi.
Brynjólfur Bjarnason boðaði
í gær livernig starfsemi hins
nýja félags myndi verða, og
virðist hún aðalléga eiga að fel-
ast í byltingarsfarfsemi og of-
beldisverkum.
Málsmeðíerð
héraðsdóms
ómerkt í hæsta-
rétti.
Upplýsingaskylda
dómara samkvæmt
einkamálalögunum.
í dag var kveðinn upp dómur
í málinu Steindór Gunnarsson
gegn Félagsprentsmiðjunni. —
Málavextir eru þeir, að seint á
árinu 1938 höfðaði Félagsprent-
smiðjan mál gegn Steindóri út
af skiftum hans og prentsmiðj-
unnar. Steindór gagnstefndi þá
prentsmiðjunni og hafði uppi
ýmsail kröfur. Urðu úrslit
málsins þau í héraðsdómi, að
kröfur Félagsprentsmiðjunnar
voru að allmiklu leyti teknar
til greina. í héraðsdómi var 2
kröfuliðum Steindórs vísað frá
dómi með því að ekki væru fyr-
ir Iiendi nægar upplýsingar til
þess að leggja dóm á þá. Stein-
dór áfrýjaði málinu til hæsta-
réttar og hafði þar fyrst og
fremst uppi þær kröfur, að
dómur héraðsdóms yrði ó-
merktur og málinu vísað heim
og lagt fyrir dómarann að
leggja einnig efnisdóm á hina
2 áðurnefndu kröfuliði. Voru
þessar kröfur teknar til greina
af hæstarétti og segir svo í for-
sendum hæstaréttardómsins:
„Héraðsdómarinn taldi skorta
þá greinargerð um 2. og 3.
kröfulið gagnsakarinnar, að
efnisdómur yrði á lagður. Bar
honum þess vegna samkv. 120.
gr. 1. nr. 85/1936 að kveðja að-
^ag:a IsleiBdÍIlg'a í i Framfaravottnr
Amerílíii og á iwrieia-
ían di.
Það eru nú liðin ca. hundrað
ár síðan hinn víðfrægi landi
vor, Finnur prófessor Magnús-
son gaf út hið ágæta heimilda-
safn um sögu íslendinga á
Grænlandi í fornöld: „Grön-
lands historiske Mindesmærk-
er“ í III bindum. Var heimilda-
safn þetta mjög rómað á þeim
tímum og brautryðjandi verks-
ins í rannsókn þessara viðfangs-
efna, og er enn og verður jafn-
an sigilt rit.
En Finnur þekti ekki og gat
ekki þekt allar þær heimildir,
sem þá voru til um þetta efni,
og hann gat auðvitað ekki þekt
neina þeirra heimilda, er síðar
hafa fengist.
Síðan má heita, að við þetta
hafi setið af hálfu vor íslend-
inga. Aðeins nokkrir smábækl-
ingar og greinar hafa komið út
um þetta efni af vorri hálfu
síðan, og í sumum þeirra liafa
íslendingar á Grænlandi jafn-
vel verið kallaðir Norðurbúar
eða Norsemen, rétt. eins og ef
vanmenniskend fyrirmunaði
oss að láta þessi sögulegu stór-
virki ganga undir voru eigin
nafni.
En hvað sem um þetta er, þá
er víst, að það er ekki virðingu
lands né þjóðar samboðið, að
rannsókn á sögu íslendinga á
Grænlandi og í Ameriku hefir
verið svo mjög vanrækt og
raun hefir á verið um síðustu
hundrað ár. Á 17. öld var öldin
önnur. Þá lögðu flestir ef ekki
allir íslenskir fræðimenn sig í
lima til að rita um Grænland og
Ianda sína þar. Voru íslenskir
menn þá brautryðjendur í þess-
um fræðum, enda höfðu þeir þá
og hafa enn öllum þjóðum betri
skilyrði til að rannsaka þessi
mál.
Þar sem íslendingar hafa ekki
látið sögu sína í Vesturheimi
meira til sín taka síðustu
hundrað árin hvern gæti þá
furðað á þvi, að systurþjóð vor
í Noregi hafi séð sér hér leik á
borði, og tekið traustataki á
þessum hluta af sögu íslensku
þjóðarinnar og kent hana við
sjálfa sig. Eins og allir vita,
er það svo, að síðan um miðja
19. öld hafa norskir menn geng-
ið eins og berserkir fram í því,
að sannfæra norsku þjóðina
heima um, að alt þetta, fundur
og bygging Grænlands, fundur
Ameriku o. s. frv., væru hennar
afrek, og að engin íslensk þjóð
hafi verið til fyrir 1400. Þeir
hafa þó ekki látið sér nægja
þetta, heldur hafa þeir um
marga áratugi haldið uppi lát-
lausri ósannindaherferð út um
allan heim, til þess að sannfæra
öll lönd og þjóðir um þetta.
(Hefir þeim orðið ótrúlega mik-
ið ágengt í þessu. Margir munu
minnast hinnar hóflausu frekju
þeirra í þessum efnum á heims-
sýningunni í New York siðast-
liðið sumar og furðað sig á því,
að þar í gegn skyldu ekki koma
fram nein svör af fslendinga
hálfu, heldur harðmýld þögn.
Það er nú í sannleika svo komið,
að það er orðin örsjaldgæf sjón,
að sjá íslendinga getið i sam-
bandi við fund og byggingu
ila fyrir dóm og veita þeim kost
á að bæta úr því, er lianh taldi
áfátt vera málflutningnum.
Þetta hefir héraðsdómarinn
ekki gert, heldur frávísað
nefndum kröfuliðum. Verður
því að ómerkja héraðsdóminn
og leggja fyrir héraðsdómar-
ann að hafa þá meðferð á mál-
inu, er í 120. gr. nefndra laga
segir og leggja síðan efnisdóm
á alla kröfuliði málsins“.
Grænlands og Ameríku eða þá
atburði er þar gerðust, og ís-
lendingar aleinir allra þjóða
tóku þátt í. Með þessu er liöggv-
ið svo nærri sóma íslands, að
það er furðanlegt, að íslenska
þjóðin skuli geta sætt sig við
þetta. — Það er enn furðan-
legra, að hún skuli taka þessu
með þögn og þolinmæði, vegna
þess að það er opinbert leynd-
armál, að hið eiginlega mark-
mið þessa norska áróðurs er
það, að skapa eðlilegan grund-
völl undir norskar kröfur og
aðgerðir til að leggja öll Norð-
urhafslöndin undir Noreg, og
gera þau aftur1 að einokaðri eða
ánauðugri féþúfu fyrir borgirn-
ar á vesturströnd Noregs.
Margir þjóðræknir menn
munu vissulega fagna þvi, að
nokkur sýnileg merki eru um
jiað, að breyting sé að verða á
þessu gamla sinnuleysi, því
kunnugt er um, að landstjórnin
hefur látið fræðimenn sína
kanna tvö nýsamin söguleg rit
um Islendinga á Grænlandi og
Vesturlieimi. Gáfu þessir um-
boðsmenn landstjórnarinnar og
enn aðrir merkir menn, er ritin
höfðu kannað, þeim hin bestu
meðmæli. Og er svo var komið,
veitti síðasta Alþingi 3000 kr. til
útgáfu þeirra. Að því er blaðið
hefir frétt frá rúanni, sem sjálf-
ur hefir slcoðað ritin, eru þau
bæði mikil að fyrirferð og mjög
tæmandi heimildasöfn, og yfir-
leitt hin fróðlegustu um þetta
hugnæma efni, sem saga íslend-
inga í Vesturheimi hlýtur að
vera allri þjóð.
Vonar blaðið, að geta bráð-
lega flutt rækilegri fregnir af
ritum þessum um sögu íslend-
inga í Ameríku fyr á tímum.
Flutningui*
finskra barna
til Norðurlanda.
Finski félagsmálaráðherrann
Fagerhold er væntanlegur til
Oslo innan skamms, til þess að
ræða við norsk yfirvöld um
flutning finskra barna lil Nor-
egs. Ráðgert er að flytja langt-
um fleiri börn til Noregs, Sví-
þjóðar og Danmerkur en upp-
haflega var ráð fyrir gert, og
fer ráðherrann einnig til Stokk-
hólms og Kaupmannahafnar
fyrrnefndra erinda.
Mér hefir þótt gott að sjá og
heyra hversu áhugi á bættri
meðferð málsins er að glæðast.
Þó virðast menn tæplega vera
i nógu valcandi gagnvart mál-
! galla, sem er ennþá verri en að
j segja e fyrir i, u fyrir ö, og
þessháttar. En það er að i stað-
inn fyrir framburð atkvæða og
jafnvel heilla orða, komi að
eins eitthvert óskiljanlegt uml
j eða muldur. Slíkt er þvi miður
; nokkuð algengt orðið, og er
1 ,stórhættulegt fyrir framtíð
málsins.
II.
i Þeir sem eru að læra útlend
mál eins og t. d. dönsku eða
ensku, ættu að veita því eftir-
tekt hvernig fer þegar hljóð-
villunum 'er ekki nægilega
gaumur gefinn. Villan er þá
leidd í kór, framburðarvillan
! verður að viðurkendri fram-
burðarvenju. En málspillingin
gerir ýmsa menningarframsókn
miklu torveldari. Hygg eg, að
til slíks megi jafnvel að riokkru
leyti rekja það, að tilverufræði
eða heimspeki nútímans skuli
elcki vera komin lengra en er.
Og að íslensk menning er þó
' ekki ver .á vegi stödd þrátt fyrir
mildu verri aðstöðu íslensku
,þjóðarinnar um flesta hluti en
annarsstaðar er, hygg eg megi
að verulegu leyli þakka því, að
samherigi í máli hefir hér verið
meira en í öðrum lönduin, og
málspilling minni.
9. jan.
Helgi Pjeturss.
í
------------------------- •
TF-ÓRN:
Flugmaður og vélar-
maður heiðraðir.
í gær var þeim Erni Johnson
flugmanni og Brandi Tómas-
syni vélamanni haldið samsæti
að Hótel Borg.
Voru það stofnanir þær, sem
standa að síldarleitinni með
flugvél í sumar, sem stóðu að
þessu.
Erni var fært að gjöf gullúr
með áletraninni: „Örn Johnson
fyrir árvekni við síldarleit
1939“, en Brandi var gefin
standmynd Ásmundar Sveins-
sonar: mjjfidhöggvara af sjó-
mamii,: sein er að gá til veðurs.
Luku allir.,sem i samsætinu
voru, upp einum munni um
það, livers góðan árangur leit-
in hefði borið síðasta sumar.
SKAKÞING
REYKJAVÍKUR
I fyrrakveld fór fram önnur
umferð á Skákþingi Reykjavík-
ur í meistaraflokki og þriðja
floki, en þriðja umferð í fyrsta
flokki.
I meistaraflokki fóru svo
leikar sem hér segir: Ásmund-
ur vann Hermann, Hafsteinn og
Sturla gerðu jafntefli, en bið-
skákir urðu hjá þeim Gilfer og
Benedikt, Guðmundi og Sæ-
mundi og Áka og Hannesi..
í fyrsta flokki vann Magnús
Geir Jón, Sigurður vann Óla,
Aðalsteinn og Kristján gerðu
jafntefli og Pétur og Ragnar
biðskák.
í öðrum flokki voru tefldar
biðskákir og fóru þær svo:
Gestur vann Ólaf, Gestur gerði
jafntefli við Stefán og Þorsteinn
gerði jafntefli við Áskel Norð-
dal.
I þriðja flokki vann Ingi Jón,
Þorsteinn vann Pétur Jónasson,
Guðjón vann Róbert, Þórður
vann Karí, Gunnar vann Pétur
Jónsson og Eyjólfur vann
Hauk.
SKAKÞING
NORÐURLANDS
Skákþingi Norðurlands lauk í
gær, og var það haldið á Siglu-
! firði að þessu sinni. Hæstir í
fyrsta flokki urðu þeir Jóhann
^norrason frá Akureyri og Þrá-
inn Sigurðsson á Siglufirði.
Tefla þeir til úrslita, og hafa
þegar lokið einni skák, er Jó-
hann vann. Allmikil þátttaka
var í skákþinginu, og gátu þó
færri mætt en vildu, vegna anna
og atvinnuskilyrða. Yarð þann-
ig miklu minni þátttaka frá Ak-
ureyri, en æskilegt hefði verið,
en þar er mikill áhugi fyrir
skáklistinni og margir góðir
skákmenn, sem ekki mættu að
þessu sinni.
Mann- og skipa-
tjón Norðmanna
í stríðinu.
Í A <V Ív.VI' í
Það var tilkynt í dag, að
Norðmenn hefði mist samtals
30 skip í styrjöldinni, og að 152
norskir sjómenn liefði látið líf-
ið af völdum stríðsins við
skyldustörf sín. Auk þess hafa
margir særst. — NRP—FB.

ÍW W *"
Engan sóðaskap. — Enda þótt hermennirnir sé fluttir á bifreiðum allar lengri vegalengdir,
þá þurfa þeir þó að nota fæturna nú eins og áður er bílarnir komu til sögunnar. Það er því
liaft nákvæmt eftirlit með þvi, að hermennirnir hirði fætur sina vel og fá þeir heldur en ekki
orð í eyra, sem vanrækja það. Myndin sýnir eina slíka fótaskoðun meðal breskra hermanna.