Vísir - 04.03.1940, Blaðsíða 2

VÍSIR
Hetjur á íslensk-
um fiskimiðum.
íslensk sjómannastétt er alin upp við úfinn sjó og verður því
þráfaldlega að beita afli og áræði í fangbrögðum við hann, en
það er einmitt karlmenskan og hugprýðin, sem auðkenna hina
íslensku sjómenn og skipa þeim á fremsta bekk erlendra stéttar-
bræðra sinna.
ifaBW iwoi«gagx>etaasaCTggaH«BCiiMa^nw
VÍSIR
DA GBLA&
(Jtgefanrli:
blaðaCitgáfan vísir h/f.
Ritstjóri: Kristján Guðlaugsson
Skrifst.: Félagsprentsmiðjunni.
Afgreiðsla: Hvcifisgötu 12
(Gengið inn frá Ingólfsstræti)
Símar: 2834, 3400, 4578 og 5377.
Verð kr. 2.50 á mánuði.
Lansasala 10 og 20 aarar.
Félagsprentsmiðjan h/í.
Jón Sigurðsson
og
höfðatölureglan
JJINGAÐ til hefir verið lalið
að Skúli Guðmundsson og
Eysteinn Jónsson hefðu fundið
upp höfðatöluregluna. Þeir hafa
báðir látið sér vel lynda, að
vera taldir höfundar þessarar
trúarsetningar. Það er þó ný-
lega upplýst, að Ásgeir Ásgeirs-
son muni einna fyrstur hafa
komið fram með þessa kenn-
ingu. Höfðatölureglan liefir
ekki verið í framkvæmd nema
3—4 ár, svo eðlilegt er að upp-
runi hemiar sé eignaður ein-
hverjum þeirra manna, sem við
stjórnmál hefir fengist á þess-
um tínia, hvort sem það er nú
Ásgeir, Skúli eða Eysteinn, eða
þessir þrír i sameiningu, sem
heiðurinn ber.
Formaður Framsóknarflokks-
ins hefir hvað eftir annað boð-
ið upp á kosningar um höfða-
töluregluna. Hann telur sig ör-
ugg'an um sigur hennar í Fram-
sóknarkjördæmunum. Ct af
þessu varpaði Sigurður Eggerz
fram þeirri spurningu á Iands-
fundi sjálfstæðismanna, hvort
Jón Sigurðsson mundi ná kosn-
ingu i Framsóknarkjördæmi.
Sigurður svaraði spurningunni
neitandi: „Hann mundi kolfalla
á verslunarmálunum.“
Þetta finst formanni Fram-
sóknarflokksins að vonum hin
mesta goðgá. Ilann birtir grein
í Tímanum á laugardaginn og
virðist vera sannfærður um að
í rauninni sé það hvorki Ásgeir,
Skúli né Eysteinn, sem eigi heið-
urinn af höfðatölureglunni,
heldur sé það nú sjálfur Jón
Sigurðsson.
Jónas Jónsson er hugkvæm-
ur í sagnfræði sinni, jafnt um
þá, sem liðnir eru og þá sem
hafa átt því láni að fagna, að
vera samtíðarmenn hans. En
það er óvíst, hvort hugkvænmi
hans hefir nokkurn tíma kom-
ist lengra en að þessu sinni.
Jónas Jónsson heldur að Jón
Sigurðsson liefði talið innflutn-
ingshöft meira frelsi en frjáls-
an innflutning. Hann heldur að
Jón Sigurðsson liefði talið það
frjálsa samkepni, að innflutn-
ingsnefnd hefði getað verið ein-
ráð um það, hverjir rækju
verslun á íslandi. Jóni Sigurðs-
syni hefði átt að vera það hug-
leikið að gjaldþrotafyrirtæki
væri reist frá dauðum með því
að „hjálpa þvi um innflutning,
sem vel hefði mátt ráðstafa
öðruvísi“, sérstaklega ef þetta
fyrirtæki liefði svo verið öflug-
asta útbreiðslutæki Stalins á ís-
landi. Jóni Sigurðssyni liefði
þótt það viðeigandi, að sjálfur
viðskiftamálaráðherra landsins
hefði verið fulltrúi slíks fyrir-
tækis við hhðina á Einari 01-
geirssyni. Alt þetta telur Jónas
Jónsson að hefði verið mjög að
skapi Jóns Sigurðssonar.
Og þá hefði Jón Sigurðsson
sennilega ekki síður verið hrif-
inn af þeirri vísindalegu ná-
kvæmni, sem er í framkvæmd
höfðatölureglunnar. Eins og
kunnugt er hyggist höfðatölu-
reglan á því, að liver félagsmað-
ur í kaupfélögum hafi 4 menn
á framfæri. Voldugasta félagið
á landinu hcfið verið Kaupfélag
Eyfirðinga, IvEA. Það nær yfir
Eyjafjarðarsýslu og Akureyrar-
kaupstað. Samkv. upplýsingum
Sigurðar Kristinssonar forstjóra
SÍS var félagaialan í KEA ár-
ið 1938 2987. En auk þess er
starfandi á félagssvæðinu ann-
að kaupfélag, sem einnig er i
SÍS og er félagatala þess 160. Á
félagssvæði KEA eru þannig
3147 menn í SÍS.
Samkvæmt höfðatöluregl-
unni eiga þessir 3147 menn
heimtingu á innflutningi fyrir
félagsmannatöluna margfald-
aða með 4, eða fyrir 12588
nianns.
Manntalsskýrslur fyrir árið
1938 greina, að ibúatalan á
þessu félagssvæði sé sem hér
segir.
Eyjafjarðarsýsla ....... 5390
Akureyrarlcaupstaðnr . . . 4674
Samtals 10064
Þessi tvö kaupfélög, sem
nefnd voru, eiga þannig samkv.
höfðatölureglunni heimting á
innflutningi fyrir 2524 menn,
fram yfir alla íbúa á félags-
Svæðinu.
„Minning forsetans er best
heiðruð með því að lifa eftir
kenningum hans og spaklegum
ráðum“, segir J. J. Þorir sagn-
fræðingurinn Jónas Jónsson að
halda því fram í fullri alvöru,
að höfðatölureglan sé „kenning
og spakleg ráð“ Jóns Sigurðs-
sonar? Þetla verður hann að
sanna, ef hann ætlar að afsanna
það sem Sigurður Eggerz kast-
aði fram: Að Jón Sigurðsson
hefði kolfallið á verslunarmál-
unum, ef hann hefði boðið sig
fram í Framsóknarkjördæmi.
a
-----------------------
Alliance Francaise.
Orgel: Páll ísólfsson
Fiðla: M. H. Voillery.
Að tillilutan Alliance Franca-
ise voru kirkj uhlj ómleikaé
haldnir í dómkirkjunni í gær-
kveldi fyrir félagsmenn og gesti
þeirra. Hljómleikarnir hófust
með því að Páll ísólfsson lék
Paslorale eftir Cesar Frank, en
því næst léku þeir á orgel ög
fiðlu Páll og M. H. Voillery ræð-
ismaður Frakka, eftirtöld verk:
Charles Gounod: Ave Maria,
Louis Couperin: Chanson Louis
XIII., Edouard Lalo: Le Roi
d’Ys. Aubade. — Þá lék Páll ís-
ólfsson Rhapsodie Saint-Saéns.
Þar næst léku þeir saman:
Gabriel Fauré: Berceuse, op. 16,
Rameau: Tambourin , Couper-
in: Les Cherubin, en hjómleik-
unum lauk með því að Páll lék
Variations Josephs Bennet á or-
gelið.
Tilgangurinn með hljómleik-
unúm var að kynna franska
tónlist og eru þeir þvi einn þátt-
ur í menningar - og kynningar-
starfsemi Alliance Francaise. —
H. M. Voillery, ræðismaður
Frakka, er maður listelskur og
Iiefir miklar mætur á tónlist og
hefir iðkað fiðluleik í frístund-
um sínum og náð mikilli leikni.
Vakti meðferð hans og snillings-
ins Páls ísólfssonar á viðfangs-
efnunum mikla aðdáun allra
viðstaddra. Á hljómleikaskránni
voru aðeins úrvalsverk, eins og
sjá má af upptalningunni hér
að framan.
Hin átakanlega hrakninga-
saga á m.b. Kristjáni, sem öll-
um landslýð er í fersku minni,
sannar þetta öðru fremur.
Eftir 12 sólarhringa hrakn-
inga í þrotlausri haráttu fyrir
eigin lífi tókst þeim að hjarg-
ast ’á undursamlegan hátt. En
hvorki hrakningar, hungur né
baráttan milli vonar og ótta um
]iað, hvort hvort þeim mundi
auðnast að lita enn einu sinni
ættland sitt og ástvini, tókst ekki
freinur að laina dug og þor
þessara sægarpa en fangbrögðin
við sjálfan dauðann að lokum
í flæðarmálinu suður í Höfnum.
Tilsvör þeirra við spurning-
um blaðamannsins um það,
hvenær þeir kæmu til Reykja-
víkur og heimsæktu fólk sitt,
er ótvíræður vottur þess. Þeir
sögðust fara fyrst til Sandgerð-
is, að tala við útgerðarmanninn
og fá að vita, hvort þeir myndu
ekki geta fengið annan bát. —
Þessi voru tilsvörin eftir nokk-
urra klukkustunda livild eftir
alt sjóvolkið og hiiiá dásamlegu
björgun úr sjávarháskanum.
Svo sterk er starfsþráin, svo
sterk meðviíundin um skyldur
sínar lil starfa í þjóðfélaginu,
svo mikil umhyggja fyrir því,
að sjá sér og sínum horgið, —
að endurfundum með ástvinun-
um, rétt eftir að þeir sjálfir
Frá hæstarétti
Vanefndir á samningi
um kaup á bræðsiu-
síld.
S.i. miðvikudag var kveðinn
upp í hæstai’étti dórnur í mál-
inu: Steindór Hjaltalin og
Snorri Stefánsson gegn H.f.
Huginn. Urðu úrslit máls þessa
þau, að áfrýjendur (Hjaltalín
og Snorri) voru dæmdir til að
greiða Ii.f. Huginn kr. 10.645.57
ásamt 6% ársvöxtum frá 7.
mars 1938 og kr.1000,00 i máls-
kostnað fyrir báðum réttum, í
skaðabætur fyrir vanefndir á
samningi, um kaup á bræðslu-
síld.
Málavextir eru þeir, að með
símskeytum, er fóru milli máls
aðilja í apríl 1937, skuldbundu
þeir Steindór og Snorri, sem
hafa síldarbræðslu í Siglufirði,
sig til þess að kaupa næsta
sumar alla bræðslusíld af skip-
um H.f. Huginn, sem veiddist
austan Skaga. Var ekki neitt
tekið fram um það í samningn-
um hvenær þeir Hjaltalín og
Snorri skyldu hyrja að veita
sildinni mótfðk*. Þann 13. júní
s. á. komu 3 bátar H.f. Huginn
til Siglufjarðar fullfermdir af
síld og kröfðust losunar hjá
þeim Hjaltalin. En þeir neit-
uðu móttöku, vegna þess að
síldarbræðslustöð þeirra væri
ekki ennþá tilbúin til starfa.
Varð H.f. Huginn því að selja
sildina öðrum. Krafðist hluta-
félagið síðan bóta af þeim
Hjaltalín og var bótakrafan
bæði bygð á því, að þeir hefðu
orðið að selja síldina fyrir
lægra verð en Hjaltalín og Co.
hefðu lofað og auk þess hefðu
þeir orðið fyrir veiðitapi vegna
tafar, sem skip þess hefðu orð -
ið fyrir vegna móttökuneitunar
þeirra Hjaltalíns.
vorii heimtir úr heljargi’eipum,
verður að fresta þar til búið er
að tryggja sér annað fley til
framhaldssóknar í auðlindir
Ægis.
Þennan hugsunarhátt, þetta
starfsþrek og starfsvilja verður
þjóðin að glæða, virða og við-
urkenna. Og um þessa viður-
kenningu ætti nú öll þjóðin einu
sinni að vera samtaka. — Þarna
eru framleiðendur. —- Tökum
saman höndum og söfnum í
skyndi því fé, sem til þess þarf,
að þessir þrautreyndu sjógarp-
ar geti umsvifalaust haldið á-
fram atvinnu sinni!
Sjaldan eða aldrei er meiri
ástæða til að veita verðlaun eða
lieiðurslaun en í svona, alveg
sérstæðu, tilfelli. Það ætti að
vera þjóðinni metnaðarmál, að
þessum skipbrotsmönnum farn-
aðist vel. —
„Ekki skal standa á því, að
talstöð komi í bátinn, og hún
skal koma í bátinn þann að
kostnaðarlausu“, sagði póst- og
símamálastjóri við þann, er
þetta, har á góma. Þetta rausn-
arlega og höfðingalega tilboð
ætti að örfa aðra menn til fjár-
framlaga í þessu skyni.
p. t. Reykjavík, 3./2. 1940.
Sig. E. Hlíðar.
i Onnur blöð eru vinsamlega
i heðin að birta ávarp þetta.
Áfrýjendur máls þessa töldu
hins vegar, að þeim hefði ekki
borið skylda til þess að taka
á móti síldinni fyrr en þeir
hefðu tilkynt, að verksmiðja
þeirra væri tilbúin til að veita
síld mótlöku.
Talið var, að eins og samn-
ingar aðilja um síldarkaupin
hefðu verið úr garði gerðir,
hefðu þeir Hjaltalín með mót-
tökuneitun sinni orðið sekir
um samningsrof og bæri þeim
]>ví að hæta H.f. Hugino það
tjón, er liann liefði beðið. Og
var tjón hans, annað en afla-
tjónið, talið vera kr. 3368.17, en
aflatjónið var áætlað kr. 7277,-
40, eða samtals kr. 10.645.57.
Hrm. Sveinbjörn .Tónsson
flutti málið af hálfu Hjaltalíns
og Snorra, en hrm. Pétur
Magnússon af hálfu H.f. Hug-
inn.
10 m ifnli Miili-
léliSS HitiirllirSir.
í s.l. viku hefir Fimleikafélag
Hafnarfjarðar minst 10 ára af-
mælis síns með fimleikasýning-
um nær öll kveld vikunnar, á-
samt með kvikmyndasýningum
og erindaflutningi um íþróttir.
Þessari afmælishátíð lauk á
laugardagskvöld með kaffisam-
sæti að Hótel Birninum. Voru
þar flullar ræður auk annara
skemtiatriða og loks var dans
stiginn. Hafa allar þessar af-
mælishátíðir félagsins farið vel
fram og verið því til sóma.
Stjórn félagsins skipa nú:
Formaður er Sigurður Gíslason,
en meðstjórnendur Gísli Sig-
urðsson, Sigurður Sigurjónsson,
Óliver Steinn Jóhannesson og
Guðjón Sigurjónsson.
S. E. H.
Fjölbreytt og skemti-
legt sundmót K. R.
Næstkomandi miðvikudag
heldur K. R. innanfélagssund-
mót í Sundhöllinni og verða
þátttakendur 50 að tölu. Er þetta
fyrsta stóra sundmótið, sem fé-
lagið gengst fyrir og fer vel af
stað, eins og sjá má af því,
hversu fjölbreytt mótið er.
Þetla mót er frábrugðið öðr-
um sundmótum i því, að í grein-
um er aðeins kept til úrslita, en
undanrásir hafa farið fram áð-
ur. Er því liver vegalengd aðeins
farin einu sinni, en það sparar
bæði tíma og gerir sundið jafn-
ara og meira spennandi.
Alls vei’ður kept á 13 vega-
lengdum, hoðsundi, bringu-
sundi, baksundi og sundi með
frjálsri aðferð, auk dýfinga og
skrautsýninga. Boðsundið er
skemtiatriði, svonefnt skyrtu-
lioðsund, þar sem hver þátttak-
andi verður að fara í skyrtu,
áður en liann stingur sér og fara
úr henni, að sundinu loknu, en
þá fer næsti þáttakandi i skyrt-
una og svo koll af kolli. Þetta
sund verður 4x50 m. langt og
án efa bráðskemtilegt.
Þá verður og annað skemli-
atriði. Er það 50 metra
eggjasund. Þá synda þátttakend-
ur með egg í skeið og er sá úr
leik, sem missir sitt egg. Eru
slík skemtiatriði vel til fundin
og munu verða vinsæl.
Þá verður kept í 100 m.
bringusundi, bæði stúlkna og
karla, 200 m. frj. aðf. karla, 200
m. bringusund, drengja innan
16 ára, 25 m. bringusund dreng-
ja innan 12 ára, 25 m. baksund
drengja innan 12 ára, 50 m.
baksund karla, 100 m. frj. aðf.
drengja innan 16 ára, 50 m. frj.
aðf. drengja innan 14 ára og 50
m. bringusund telpna og drengja
innan 14 iára.
Auk þess verða nýstárlegar
og skemtilegar skrautsýningar.
Jón Ingi Guðmundsson sund-
kappi liefir nú um skeið verið
kennari þeirra K.R.-inga og
hefir þeim farið mikið fram á
þeim tíma. Geta menn séð ár-
angurinn af starfi hans á mið-
vikudaginn.
—MBSBB t' ii iii ii
25 m ifafelisfððiiður
Siuiiiélaiis.
Félag íslenskra símamanna
mintist 25 ára starsafmælis síns
s.l. laugardagskveld að Hótel
Borg.
Formaður félagsins, Andrés
G. Þormar, setti hófið og til-
nefndi Friðbjörn Aðalsteinsson
til að slýra því, en meðan setið
var undir borðum voru margar
ræður haldnar og söngvar
sungnir, bæði af söngflokk og
öllum þátttakendum.
Andrés G. Þormar flutti aðal-
ræðuna um stéltina og stofnun-
ina, en kvartett söng á eftir
nokkur lög. Flutt voru ávörp
frá félögunum úti um Iand. Þá
flutti ræðu fyrir minni Islands
Guðmundur Jóhannesson og
Guðmundur Sigmundsson fyrir
minni kvenna, en Brynjólfuv
Jóhannesson leikari skemti, og
Hallhjörg Bjarnadóttir söng. Þá
liófust frjáls ræðuhöld og tóku
eftirtaldir menn til máls. Guð-
mundur Hlíðdal landsshna-
stjóri, Valtýr Stefánsson rit-
stjóri, Kristján Guðlaugsson
ritstjóri, Garðar Gíslason stór-
kaupm., Olto B. Arnar, fyrsti
formaður símamannafélagsins,
og Theodor Lillendahl stöðv-
arstjóri.
Vandaður fundahamar barst
félaginu að gjöf frá Otto B.
Arnar.
Hófið fór liið besta fram og
var dansað þar til áliðið var
nætur.
I
BRIDGEKEPNIN
Eftir fyrstu umferð (24 spil)
skiftasl vinningar þannig:
1. Árni Daníelsson, Gísli Páls-
son, Benedikt Jóhamisson og
Pétur Halldórsson með + 2450.
2. Eiiiar B. Guðmundsson,
Stefán Stefánsson, Axel Böð-
varsson og Sveinn Ingvarsson
með + 2440.
3. Pélur Magnússon, Lárus
Fjeldsted, Guðm. Guðmundsson
og Bryiij. Stefánsson með
+ 310.'
Áhorfendui’ voru margir og
skemtu sér liið besta.
Næst verður kept á iniðviku-
dagskvöld ld. 7 í Stúdentagarð-
inum.
Norðmenn, Danir og
Svíar fá lán í Eanda-
ríkjunum.
Noregur hefir fengið 10 milj.
dollara lán í Bandarikjunum.
Jafnframt liefir Útflutnings- og
innflutningshankinn veitt Finn-
landi 20 milj. dollara lán og
Svíþjóð 15 milj. dollara lán.
Búist er við að Danmörk fái inn-
an skannns lán í Bandaríkjun-
um að upphæð 10 milj. dollara.
— NRP. FB.
¥ld§kifíanjó§iíir
í Bcrgeii.
Þrír ungir menn hafa verið
handteknir í Bergen fyrir við-
skiftanjósnir. Tveir þeirra eru
erlendir rikisborgarar, en sá
þriðji er af norskum ættum.
Enginn þeirra er heimilisfastur
í Bergen og tveir þeirra liafa að
eins verið þar skamman tíma.
*— Lögreglan hefir neitað að
gefa allar upplýsingar, en frá
öðrum heimildum er fullyrt, að
tveir hinna handteknu manna
séu þýskir ríkisborgarar. NRP.
— FB.
Ók bifsreið undir
áhrifum víns.
í dag var í hæstarétti kveð-
inn upp dómur í málinu Vald-
stjórnin gegn Sigurði Jónssyni,
bifreiðarstjóra. Var staðfestur
dómur lögregluréttar Reykja-
vikur frá 19. okt. f. á., þar sem
Sigurður var dæmdur í 400 kr.
sekt fyrir að liafa ekið bifreið
ölvaður. En með dómi liæsta-
réttar, sem gekk um sama leyti
s.l. haust, liafði Sigurður verið
dæmdur í missi ökuskírteinis
æfilangt.
Ungir sjálfstæðis-
menn á Akureyri
samþykkir vinnu-
skóla ríkisins.
Á fundi „Varðar“, félags ungra
sjálfstæðismanna á Akureyri,
sem haldinn var 11. f. m., var
svoliljóðandi ályktun samþykt
einróma:
„Fundur í „Verði“, félagi
ungTa sjálfstæðismannaiá Akur-
eyri, haldinn 11. febrúar 1940,
lýsir sig samþylckan frumvarpi
til laga um vinnuskóla ríkisins,
sem lagt var fyrir síðasta Al-
þingi.
Telur hann, að með tilliti til
hins öra vaxtar bæjanna og sí-
aukna atvinuleysis ungra manna
sé stefnt í rétta átt með frum-
varpinu."