Vísir - 08.03.1940, Blaðsíða 2

V i S I R
OAGBL4Ð
Útgefandi:
BLAÐAÚTGÁFAN VÍSIR H/'F.
Ritstjóri: Kristján Guðlaugsson
Skrifst.: Félagsprentsmiðjunni.
Afgreiðsla: Hveifisgötu 12
(Gengið inn frá Ingólfsstræti)
Símar: 2834, 3400, 4578 og 5377.
Verð kr. 2.50 á mánuði.
Lausasala 10 og 20 aurar.
Félagsprentsmiðjan h/f.
Sjálfstæðisflokkurinn
óg samstarfið,
^ öðrum stað í blaðinu er
sagt nokkuð frá umræðum
þeim, sem fram fóru á Alþingi
í gær um gjaldeyrisfrumvarp
Sjálfslæðisflokksins. Eins og
gefur að skilja er þar fljótt yfir
sögu farið og ýmsu slept, sem
ástæða hefði verið að lialda á
lofti. Þess er vert að geta, að
umræður þessar fóru mjög vel
fram. Þótt ekki sýndist öllum
hið sama, voru ræðurnar allar
efnislegar og áreitnislausar. Það
er enginn vafi á þvi, að hvað
sem ofan á verður, viðurkenna
langflestir þingmenn samstarfs-
flokkanna, að hér er af hálfu
Sjálfstæðisflokksins gerð al-
varleg tilraun til þess að jafna
á friðsamlegan hátt þann á-
greining, sem verið liefir milli
flokkanna um einstök atriði
verslunarmálanna. Það virðist
ekki bera svo mikið á milli um
efni frumvarpsins, að ekki megi
auðveldlega brúa það sund, ef
einlægur vilji er fyrir hendi. Við
umræðurnar voru þá heldur
ekki brotnar neinar brýr. Þeir,
sem á lilýddu, geta ekki talið
að útlitið um framgang máls-
ins hafi versnað frá því, sem
var, áður en umræðurnar hóf-
ust. Að visu greiddi einn Fram-
sóknarmaður atkvæði gegn því,
að málið fengi athugun í nefnd.
Þeir, sem þekkja kenjar þess
háttvirta þingmanns, kippa sér
ekki upp við slíkar kúnstir.
Eins og getið er um í frá-
sögninni af umræðunum, var
Eysteinn Jónsson ekki ánægður
með þá skipun innflutnings-
nefndar, sem gert er ráð fyrir
í frumvarpinu. Hann viður-
kendi að vísu að SÍS og Versl-
unarráðið gætu komið sér sam-
an og vitnaði í þvi sambandi í
samkomulag það, sem orðið
hefði milli þessara aðilja árið
1936. En liann bætti því við, að
það samkomulag hefði staðið
stutt.
Það sem vantaði i frásögn
viðskiftamálaráðherra var
þetta: Samkomulagið fór ekki
út um þúfur vegna neins inn-
byrðis ágreinings milh SÍS og
Verslunarráðsins. Það sem olli
þvi, að úthlutunin var eklci
framkvæmd á þeim grundvelli,
sem þessir aðiljar höfðu komið
sér saman um, var, að þegar
til framkvæmdanna kom neit-
aði innflutninigsnefndin að fall-
ast á þennan grundvöll.
Dæmið frá 1936 er þvi síður
en svo til þess fallið, að veikja
trú manna á það, að Verslunar-
ráðið og Sambandið geli vel
unnið saman að úthlutuninni.
Það var íhlutun annara aðilja,
sem olli því, að framkvæmdin
varð önnur en til var stofnað.
Enginn hafði búist við því,
að frumvarp þetta kæmi svo til
umræðu, að engum andmælum
yrði hreyft. Sú gagnrýni, sem
fram kom, var engan veginn
meiri en við mátti búast. Sam-
starfsflokunum er það vafalaust
ljóst, að Sjálfstæðisflokkurinn
hefir teygt sig svo Iangt til sam-
komulags, sem framast má
vænta. Við þetta verða þeir að
miða endanlega afstöðu sína til
málsins. Það veltur mjög á því,'
ekKi einungis hvað snertir sam-
vinnu þeirrar stjórnar, sem nú
situr, heldur einnig um traust
almennings á viljanum til frið-
samlegra úrlausna á deilumál-
um flokkanna, að þessari sam-
komulagstilraun Sjálfstæðis-
flokksins sé tekið af sama hug,
sem til hennar er stofnað.
Þjóðinni ríður á samstarfi í
þeim vanda, sem nú steðjar að
úr öllum áttum. Ef þeirri til-
raun, sem hér er gerð til efling-
ar samstarfinu, verður liafnað,
er hætt við að margir missi
trúna á, að okkur íslendingum
auðnist að standa sameinaðir
þegar mest á ríður. Sjálfstæðis-
flokkurinn vill ekki Ieggjast
undir ámæli fyrir það, að hann
hafi látið nokkurs ófreistað um
að leita friðsamlegra úrlausna.
Hann hefir rétt fram höndina.
Nú er það samstarfsflokkanna
að sýna, hvernig því verður
tekið.
a
Þvættingur
Jónasar
Jénssonar.
Grein, sem birtist í Tíman-
um í gær, eftir Jónas Jónsson,
formann Framsóknarflokks-
ins, hefst með þessum orð-
um:
„Tveir nafngreindir menn,
Sig. Eggerz og Árni Jónsson
meðritstjóri kaupmanna-
blaðsins Vísis, hafa nýlega
fullyrt opinberlega, að JÖN
SIGURÐSSON FORSETI
HAFI VERIÐ MJÖG AND-
STÆÐUR VERSLUNAR-
SAMTÖKUM BÆNDA“ (Let-
urbr. mín).
Þetta eru hrein ósannindi.
Ef einhver annar en Jónas
Jónsson hefði sagt þetta,
hefði eg fullyrt að það væri
dsvitandi ósannindi. Um
Jónas veit eg ekki, hvort
hann segir ósatt af ásettu
ráði, eða ósjálfrátt. Eg veit
það eitt, að hann segir ósatt
— oftar en nokkur annar
maður, sem tekur þátt í opin-
berum umræðum hér á landi.
Eg geri mér ekki von um að
hann bæti ráð sitt. Hann er
orðinn svo gamall og gróinn
í iðn sinni, að það er eins og
að stökkva vatni á gæs, að
vanda um Við hann.
En vegna þeirra, sem
kynnu að leggja einhvem
trúnað á þennan tilfærða
þvætting formanns Fram-
sóknarflokksins, tel eg rétt að
mótmæla.
Árni Jónsson.
Brúarfoss bjarg-
ar báti við
Reykjanes.
Brúarfoss kom frá útlöndum
síðari hluta dags í gær og var
fyrsta póstflutningaskip frá
Evrópulandi í rúman mánuð.
Kom skipið eingöngu með ensk-
an póst og er óvíst, hvenær Norð-
urlandapóstur kemur til lands-
ins.
Þegar Brúarfoss var á leið
fyrir Reykjanes, komu skip-
verjar auga á vélbát, sem liafði
segl uppi og neyðarmex-ki. Var
báturinn mjög nærri landi, en
með snarræði og dirfsku tókst
að bjai’ga mönnum og báti.
Var þetta m.b. Hjörlur Pét-
ursson frá Siglufirði. Brúar-
foss náði síðan sambandi við
Óðin, sem tók við bátnum.
(ijfllde^ri§frnnivarp
§ j álf §t æði§f lokk§in§
i(æi i á Alþlngri
samstarfs
flokkanna hóflegar.
Frumvarp Sjálfstæðisflokksins um breytingar á lögum nr. 73,
31. des. 1937, um gjaldeyrisverslun o. fl. var til 1. umræðu í efri
deild Alþingis í gær. Magnús Jónsson, fyrsti flutningsmaður
frumvarpsins, hafði orð fyrir Sjálfstæðisflokknum. Af hálfu
Framsóknarflokksins talaði Eysteinn Jónsson,viðskiftamálaráð-
herra, og Stefán Jóhann af hálfu Alþýðuflokksins. Umræður
voru hóflegar og ádeilulausar. — Hér á eftir verða umræðurnar
raktar stuttlega.
Magnús Jónsson kvað frum-
vai-p þetta borið fram til þess að
koma á samkomulagi í gömlu
ágreiningsmáli. Aðilar þeirrar-
deilu mundu hvorugir vera alls-
kostar ánægðir með þá lausn,
sem frumvarpið fæli i sér. En
það hefði stundum verið talið
einkenni á réttlátum dómum, að
báðir aðiljar væri óánægðir með
úrslitin.
Með frumvarpinu væri ekki
fai’ið fram á róttækar breyting-
ar. Aðalbreytingin væri sú, að
. gjaldeyris- og innflutningsnefnd
yrði öðruvísi skipuð en áður.
Málin væri lögð meira en verið
hefði í hendur þeirra aðilja
sem önnuðust vöruinnflutning-
inn. Fyrir hönd kaupmanna til-
nefndi Verslunarnáð íslands 1
mann í nefndina. Samb.isl.sam-
vinnufél. tilnefndi á sama hátt
mann fyrir hönd kaupfélag-
anna. Þriðja manninn tilnefndi
ríkisstjórnin svo i sameiningu.
Sá maður ætti að miðla málum,
ef ágreiningur risi. En ræðu-
maður taldi að ekki væri lildegt
að oft þyrfti til þess að lcoma.
Fulltrúar Verslunarráðs og
Sambandsins mundu oftast nær
koma sér saman.
Magnús Jónsson kvaðst ekki
bera kvíðboga fyrir því, að rík-
isstjórnin kæmi sér ekki saman
um oddamanninn. Hér væri
samsteypustjórn og daglega
kæmu fyrir mál, sem leysa yrði
með samkomulagi milli ráð-
heri’a þeirra flokka, sem að
henni standa. „Mér dettur ekki í
hug“, sagði M. J. „að fram-
kvæmdin þui’fi að stranda á því,
að ekki sé liægt að finna heppi-
legan oddamann".
Með þessu frumvarpi væri
eins vel séð fyrir hag neytend-
anna og kostur væri á, meðan
haftastefnan réði. Hagsmunir
innflytjendanna væru að sæta
sem hagfeldustum innkaupum
á hverjum tíma. Þetta félli al-
gerlega saman við hagsmuni
neytendanna. En auk þess ætti
starf oddamannsins að vera i
því fólgið, jafnframt þvi, sem
hann skæri úr hugsanlegum
ágreiningsefnum, að vera full-
trúi neytendanna í nefndinni
Með frumvarpinu fengi full-
trúar bankanna sérstöðu í
nefndinni. Þeim væri ætlað það
sérstaka hlutverk að segja á
hverjum tíma til um það, hve
mikill gjaldeyrir væri fyrir
hendi.
Hvað viðviki þvi ákvæði
frumvarpsins að skifting inn-
flutningsins færi eftir sömu
reglu, hvort sem í hlut ættu
kaupmenn eða kaupfélög,
kvaðst M. J. ekki vænta þess
að nokkur yrði til að andmæla
svo sjálfsögðum ldut.
Að endingu kvaðst M. J. ekki
búast við því að menn vildu
tefla samstarfi flokkanna í
hættu með því að hafa á móti
jafn sanngjörnum tillöguin og
hér væri bornar fram. En með-
an málið væri óleyst geymdi
það í sér hættu fyrir samvinn-
una.
Eysteinn Jónsson talaði næst-
ur. Áður en hann sneri sér að
fi’umvarpinu fór hann noklcur-
um almennum orðum um þörf-
ina á eftirliti með innflutningn-
um. Kvað hann Framsókn telja
ólijákvæmilega nauðsyn að
halda eftirlitinu, eins og' sakir
stæðu. En liinsvegar vildi flokk-
urinn afnema höftin smátt og
smátt eftir því sem gjaldeyi’is-
ástæður leyfðu.
Því næst sneri ráðherra sér
að skipun nefndarinnar eins og
gert er í’áð fyrir henni með
frumvarpinu. Hann spui’ði livort
það væri til bóta, að Sambandið
og Verslunarráðið fengi full-
trúa i nefndina. Verkefni nefnd-
arinnar væri ekki einungis að
ákveða, hverjir skyldu flytja
inn vörur, heldur hvaða vörur
skyldu sitja fyrir. Æði mikill
innflutningur félli utan við
starfsvið Verslunarráðsins og
Sambandsins, t. d. vélar og skip.
En það sem ráðherrann lagði
sérstaklega áherslu á var, að
fulltrúar Verslunarráðsins og
Sambandsins bæru ekki ábyrgð
fyrir Alþingi.
Um val oddamannsins sagði
ráðh. að það væri algert nýmæli,
að sá ráðherra, sem þessi mál
heyrðu undir, hefði ekki úr-
slitaatkvæði um slíkt mál. í
frumvai’pið vantaði því ákvæði
um það, hvernig farið skyldi að,
ef ekki næðist samkomulag um
oddamanninn innan rikisstjórn-
arinnar. Með frumvarpinu væri
framkvæmd gjaldeyrismálanna
fjarlægð ríkisvaldinu meira en
heppilegt væri.
Stefán Jóhann Stefánsson
gerði grein fyrir afstöðu Al-
þýðuflokksins. Hann kvað
flokkinn ósamþykkan. Ixeirri
skipun nefndai’innar, sem frum-
varpið gerði ráð fyrir. Neytend-
ur yrðu að eiga fulltrúa í nefnd-
inni. Fór ræða St. J. St. mjög í
sömu átt og grein Alþbl., sú er
gerð var að umtalsefni í for-
ystugrein Vísis í gær.
Magnús Jónsson svaraði því
næst ráðherrunum. Hann kvað
sér það gleðiefni, að Eysteinn
Jónsson hefði á engan hátt mót-
mælt þeirri samkomulagstil-
raun, sem hér væri gerð. Hitt
væri að vonum að nokkurar
athugasemdir kæmi fram.
Mundi fjárliagsnefnd deildar-
innar, sem væntanlega fengi
málið til meðferðar að lokinni
umræðunni, að sjálfsögðu fús til
að ræða liverskonar bendingar,
sem fram kæmi. Eysteinn hefði
talið skipun nefndarinnar vafa-
sama framför og lagt milda á-
herslu á ábyrgðina fyrir Alþingi.
Hér væri í rauninni um orða-
leik að ræða. Nefndin bæri ná-
kvæmlega jafn mikla eða litla
ábyrgð fyrir Alþingi, lxvort sem
hún væri skipuð eins og nú er,
eða eins og gert er ráð fyrir í
frumvarpinu.
Það sem máli skifti, væri
lxvort nefndin væi’i liæfari að
Ieysa af hendi það verkefni, sem
lienni væri ætlað. Það ætti að
að ganga úr skugga um livort
þeir aðiljar, sem með innflutn-
inginn færu gætu ekki leyst á-
greininginn sjálfir. Hér væri
um svo smávægilega breytingu
að ræða, að þessi tilraun væri
áhættulítil. Hann benti ráðlierr-
anum á, að þótt rikisstjórnin
hefði að forminu til tilnefnt
menn í nefndina, þá hefði sú
tilnefning farið fram eftir til-
lögum ákveðinna aðilja.
Hann kvaðst því ekki leggja
mikið upp úr mótbárum ráð-
herra livað þetta atriði snertir.
Hitt gæti aftur komið til mála
að gera sérákvæði um þann inn-
flutning, sem ráðheira hefði
nefnt t. d. á vélum og skipum.
Annars kvaðst hann ekki gera
ráð fyrir að þeir fulltrúar, sem
Verslunarráðið og Sambandið
tilnefndu í nefndina mundu líta
á sig sem fulltrúa þeirra stofn-
ana í þrengsta skihiingi. Hér
mundu ekki koma til mála
nema viðsýnir menn, þaulkunn-
ugir öllum þjóðai’högum og at-
vinnuháttum.
Sér hefði virst að viðskifta-
málaráðherra teldi sig sviftan
valdi .með þvi ákvæði frum-
varpsins, að tilnefning odda-
manns færi eftir samkomulagi
ríkisstjórnarinnar í heild sinní.
Ilefði ráðh. talið þetta algert ný-
mæli. En M. J. benti á fjölda
hliðstæðra dæma. Ilann kvað ó-
hugsandi að ríkisstjórnin gæti
ekki komið sér saman um ann-
að eins og þetta. Og það væri
ekki ábyrgðarlaust að slá liend-
inni á móti, þegar svo stutt væri
á milli til samkomulags.
Þá kvaðst M. J. liafa veitt þvi
athygli, að viðskiftamálaráðh.
liefði ekki liaft á móti tak-
mörkun á valdi fulltrúa bank-
anna í nefndinni.
Fyrirspurn ráðh. um það,
hvort liann vildi lialda núver-
andi úthlutunarreglum inn-
flutningsnefndar, kvað M. J.
best svarað með þessu: „Eg vil
hafa allar reglur óbreyttar, sem
tryggja mönnum réttlæti.“
Annars væri það um þessar
umtöluðu úthlutunai’reglur að
segja, að þær mundu aldi’ei
hafa verið gefnar út. Kvaðst M.
J. ekki hafa séð þær, þótt hann
hefði gert tilran til þess. Regl-
urnar mættu ekki vera einhliða.
Það væi’i gott og blessað, að
menn gætu flutt viðskifti sín frá
kaupmönnum til kaupfélaga, en
jafnframt yrði að vera trygt að
menn gætu á sama hátt flutt
viðskiftin frá kaupfélögum til
kaupmanna, ef menn kysu það
heldur. Þá lýsti M. J. stultlega
fyrirkomulaginu hjá Dönum
um úthlutunina og sýndi fram
á mismuninnn á framkvæmd-
inni þar í landi og hér
1 svai’i sínu til félagsmála-
ráðheira, St. J. St., benti Magn-
ús Jónsson á, að hann hefði
þegar í frumræðu sinni talað
um rétt neytendanna. En ann-
ars væri aðeins eitt ráð til þess
að tryggja rétt neytendanna
til fullnustu: Að hafa verslun-
ina algerlega frjálsa.
Oddamaðurinn, sem ríkis-
stjórnin tilnefndi sameiginlega,
mætti skoðast fulltrúi neytend-
anna. En annars ætti vei’ðlags-
nefndin að tryggja rétt neyt-
endanna, að svo miklu leyti sem
um tryggingu gæti verið að
íæða, meðan höftin væri í gildi.
Enn töluðu þeir Eysteinn
Jónsson og Magnús: Taldi Ey-#
steinn það óviðfeldið, að ekki
væri aðgangur að neinum sér-
stökum um ábyrgðina, með þvi
að leggja val oddamannsins í
hendur stjórnarinnar sameigin-
lega.
í Iokaræðu sinni kvað M. J.
skemra á milli nú eftir þessar
umræður, en verið hafði. Á-
greininguririn væri aðallega um
það, hvort oddamaðurinn milli
þeirra aðilja, sem önnuðust inn-
flutningsverslunina, skyldi vera
formaður núverandi gjaldeyris-
nefndar, eða tilnefndur af rik-
isstjómnni sameiginlega. Ef
einhver ráðherra væri óánægð-
ur, gæti hann altaf gert tilnefn-
inguna að fi’áfararatriði. Það
væri tilvalinn prófsteinn á sam-
starfsvilja ríkisstjórnai’innar,
hvort hún gæti, eða gæti ekki,
komið sér saman um jafn auð-
veldan hlut eins og þetta.
Vegur Alþingis mundi vaxa,
ef því tækist að leysa ágrein-
ingsmálin með samþykt frum-
varps j>ess, sem liér væri til um-
ræðu.
Að umræðum loknum var
frumvarpinu vísað til 2. umr.
með atkvæðum viðstaddra
deildarmanna gegn 1 (P. Zoph.)
og lil fjárhagsnefndar.
Esja rennnr nr
Slippstiiiti.
Um liádegið í gær rann Esja
úr Slippnum, þar sem hún hafði
verið dregin upp kveldið áður,
vegna skoðunar, sem fram átti
að fara á henni og málunar á
botninum.
En meðan verið var að.draga
Esju upp, höfðu tækin til þess
bilað, svo að ekki var liægt að
draga hana alla leið. Var sett
viðnám við skipið, en þegar
snöi’p vindhviða skall á því um
hádegið i gær, nægði þetta við-
nám ekki og rann skipið á sjó
fi’am.
Rakst það á Heklu, sem ligg-
ur við nýja gai’ðinn, en skipin
skemdust lítið sem ekkert.
í sunnudagsmatmn
Nýupptekinn
íslenskur
Rabarbari
í búntum.
HÓLSFJALLA-
HANGIKJÖT
nýtt úr reyk,
Grænar baunir,
Gulrætur,
Blómkál
í dósum.
Og á kvöldborðid:
Harðfiskur,
Bjúgu,
Sardínur,
Rækjur,
Gaffalbitar.
Ansjósur,
Kræklingur,
Kaviar,
Murta,
Ostar,
Smjör,
Egg,
Humar
og margt fleira.