Vísir - 20.03.1940, Blaðsíða 2
VÍSIR
VÍSIR
DAGBLAÐ
Útgefandi:
BLAÐAÚTGÁFAN VÍSIR H/F.
Ritstjóri: Kristján Guðlaugsson
Skrifst.: Félagsprentsmiðjunni.
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12
(GengiS inn frá Ingólfsstræti).
Símar 1660 (5 línur).
Verð kr. 2.50 á mánuði.
Lausasala 10 og 20 aurar.
Félagsprentsmiðjan h/f.
Gamlar
lummur.
j^LÞINGI hefir samþykt með
yfirgnæfandi meirihluta,
að lieimila rikisstjórninni að
skera niður ólögbundin gjöld
ríkissjóðs1 um rúman þriðjung.
Auk þéss fær stjórnin heimild
til þesS' að draga úr löghundn-
um útgjöldum, ef frekari þörf
gerist. Úm þetta má heita al-
gért saiiikomulag innan þeirra
flokka, sem að ríkisstjórninni
standa. En i þessu felst full-
kömin viðurkenning á því, hve
óvissar tekjurnar eru eins og
nú er ástatt. Hagur rílcissjóðs-
ins er ekki hetri en það, að sam-
kvæmt upplýsingum fjármála-
ráðherra liggur hálf þriðja
mrljón þegar í gjaldföllnum
lausaskuldum og ekki annað
sýnt, en að 1 miljón í viðbót
bætist við þá upphæð. Skattarn-
ir hafa vaxið svo, að enginn
heldur því lengur fram, að á þá
verði bætt. Viðskiftamálaráð-
herra gerði síðastliðið vor sam-
anburð á beinum skötlum hér
á Iandi og í Danmörku. Þar
kom í ljós, að í sumum tilfell-
um greiðum við tvisvar til
þrisvar sinnum hærri .skatt en
sósíalistastjórnin danska leggur
á þegna sína. Óbeinu skattarnir
hækkuðu um álitlega fúlgu við
samþykt tollskrárinnar nýju á
síðasta þingi.
Þegar alt ]>etta kemur saman:
alger óvissa um tekjurnar, of-
hlaðnir tekjustofnar og brýn
þörf ríkissjóðs, þá er engin
furða þótt þingmenn hiki við að
hæta á nýjum álögum, sem ekki
eiga að koma ríkissjóðnuin
sjálfum til tekna.
Út frá þessu sjónarmiði ber
að skoða afstöðu Sjálfstæðis-
flokksins til ýmsra þeirra mála,
sem nú liggja fyrir Alþingi. Það
er fávíslegt að lialda því fram,
að nokkur maður — hvort
heldur sem er í Sjálfstæðis-
flokknum eða öðrum flokkum
— sé andvígur því, að hrýr séu
lagðar yfir óbrúaðar ár. Það er
jafn fráleitt að halda því fram,
að andstaða sé gegn þvi, að raf-
orkumál sveitanna geti lcomist í
horf. Af sama toga er það
spunnið, þegar staðhæft er að
sjálfstæðismenn séu andvígir í-
þróttastarfseminni í landinu.
Þetta eru alt saman auðvirðileg-
ar getsakir, sem enginn fæst til
að bera fram nema allra grunn-
færustu fleiprararnir.
í síðasta Tímanum birtist ein
af þessum eftirlegugreinum,
sem lielst líkist því, að hún hafi
legið í skrifborðsskúffunni frá
þeim tímum, þegar „alt er betra
en íhaldið“ þótli góð latína í
því blaði. Þar er sjálfstæðis-
mönnum lýst svo, að þeir séu
í raun og veru andvigír öllum
umbótum, vegna fullkominnar
eigingirni. Hinsvegar þori þeir
ekki.að koma fram sem „hrein- j
ir fjandmenn hinna almennu
umbóta“. Þeir fari heldur þá
„krókaleið“, að „skrafa“ um á-
lögurnar. Þetta sé ekkert annað
en tvöfeldni og liræsni!
Ástæðan til þess, að ritstjóri
Tímans ber þessar gömlu
Iummur á borð fyrir lesendur
I
sína, er sú, að frumvarpið um
brúarsjóð var felt í efri deild
og frumvarpinu um rafveitu-
lánasjóð vísað frá með rök-
stitddri dagskrá. En það sýnir
vöndugheilin lijá þessum pilti,
að hann getur þess ekki, að jafn-
aðarmenn greiddu atkvæði með
sjálfstæðismönnum í báðum
þessum málum. Hann getur
þess heldur ekki, að Sjálfstæðis-
flokkurinn hefir borið fram
frumvarp um rafoi’kuveitur í
sveitum.
Á árshátíð blaðamanna talaði
forsætisráðlierra meðal annars
um það, að vanhugsuð blaða-
skrif gætu orðið lil að spilla
samstarfi flokkanna. Hann
mintist í þvi sambandi á árásir
Tímans i sambandi við kjöt-
hækkunina og fjárlagafrum-
varpið. Menn liöfðu ástæðu til
að ætla, að þessar áminningar
forsætisráðherra bæru einhvern
árangur í aðalstuðningsblaði
hans. En þessar „gömlu luinm-
ur“ Tímans virðast benda til
þess, að forsætisráðlierra verði
beinlínis að beita sínum „flata
lófa“, ef liann á að koma skikk
á sitt eigið heimilsfólk.
a
Yerðlannaafhending
Thnle'inótsins.
í gærkvöldi fór afhending
verðlauna frá Thulemótinu
fram á Hótel Borg. Kristján Ó.
Skagfjörð lieildsali, — hann er
formaður Skíðafélags Reykja-
vikur, er gekst fyrir mótinu —
setti samkomuna og stjórnaði
henni.
Þarna var sýnd kvikmynd sú
frá Thulemótinu í fyrra, sem
Kjartan Ó. Bjarnason, prentari,
hafði tekið og höfðu menn mjög
gaman af að horfa á hana, elcki
síst keppendurnir, að sjá sjálfa
sig keppa.
Undir borðum tóku til máls
auk Kr. Skagfjörðs, forseti f.S.Í.
Ben. G. Waage, form. Skíðaráðs
Reykjavíkur Steinþór Sigurðs-
son skólastjóri og forstjórar
Siglfirðinganna, Þráinn Sig-
urðsson og Gestur Fanndal.
Auk verðlaunapeninga, sem
bestu mönnum var úthlutað,
voru og afhentir þrír farand-
bikarar, en það voru Thulebik-
arinn fyrir göngu, bikar Litla-
Skíðafélagsins fyrir svig og
Andvökubikarinn fyrir stökk, er
allir fóru norður til Siglufjarð-
ar. Loks var Guðm. Guðmunds-
syni, sigurvegaranum í göngu
og í tvíkepni (göngu og stökki
samanlagt) afhent skíði, sem
aukaverðlaun.
Vegagerð milli Reykja-
víkar og Suínrlamls-
nndiriendis.
Eiríkur Einarsson, alþingism.,
flytur svohlj. till. til þál. um
vegagerð milli Reykjavíkur og
Suðurlandsundirlendis:
„Alþingi ályktar að fela ríkis-
stjórninni að taka til gagngerðr-
ar endurskoðunar rannsóknir
um vegarstæði milli Reykjavík-
ur og Suðurlandsundirlendisins
og beita sér síðan fyrir að hafist
verði handa um framkvæmdir
að framhaldsrannsókn lokinni.
Er til þess ætlast, að veginum
verði þar valinn staður, er ör-
uggast má verða til samgangna
allar, árstíðir, og með fullri hlið -
sjón til þess, að vegarlengdin
milli höfuðstaðarins og austur-
sveita verði ekki meiri en ítrasta
nauðsyn krefur.
Skal ríkisstjórnin fá tillögur
vegamálastjóra um mál þetta
og leggja niðurstöður sínar síð-
an fyrir næsta reglulegt Al-
þingi-“
Varhugaverð nýmæli í
hinum nýju umferðar og
bifreiðalagafrumvörpum.
Hægri handar umferð, skaðabætnr vegjna
blfreiðaslpa og fleirl atliuga§eindir.-
Eftir Sigurð Ólason, lögfræðing.
Samgöngumálanefnd N.d. Al-
þingis flytur að tilhlutun ríkis-
stjórnarinnar frumvarp til
nýrra bifreiðalaga og frv. til
umferðarlaga. Til þessa liafa
ekki verið til nein almenn um-
ferðarlög í landinu, og er laga-
setning þessi því næsta þarfleg,
og varðar miklu að vel takist.
Um leið og umferð og sam-
gönguhættir hér á landi liafa á
síðari árum tekið á sig nútíma-
snið, einkum í bæjum, hefir
vaxið nauðsyn ]>ess, að slíkum
málum væri skipað með skyn-
samlegri löggjöf. Bílarnir liafa
á fáum árum valdið ]>eirri bylt-
ingu í öllum samgÖnguháttum
til lands, að mikið vantar á, að
almenningi hafi enn tekist að
laga sig eftir hinum breyttu að-
stæðum. Jafnframt hefir það
þótt brenna við, að stjórnend-
um nútímafarartækja, bíla og
reiðhjóla, sé helst til áfátt um
þá ábj'rgðartilfinningu og að-
gæslu, sem nauðsynleg er til
slíkra starfa. Hefir þetta, ásamt
vaxandi þéttbýli og stórauknum
samgöngum, Ieitt til vaxandi ör-
yggisleysis um alla umferð, sí-
fjölgandi umferðarslysa, með
dauðsföllum og limlestingum
vegfarenda, og stórkostlegu
fjárhagslegu tjóni á ári hverju.
Að vísu liggja ekki fyrir
gögn eða upplýsingar um um-
lerðarslys hér á landi. En í
Reykjavík einni saman hefir
lögreglan fengið til meðferðar
ekki færri en 2500 slys á árun-
um 1930— 38. Og er það þá vit-
anlegt, að fjöldi liinna smærri
slysa koma aldrei til kasta lög-
reglunnnar. 750 manns hafa
orðið fyrir slysum á lífi eða
limum, þar af 350 stórslasast,
en 31 maður beðið bana. Af
hinu slasaða fólki eru ekki færri
en 220 hörn og liafa 14 þeirra
farist. Þetta eru í sannleika sagt
ægilegar tölur, en liitt er þó al-
varlegra, að umferðaslysin virð-
ast fara ört vaxandi hin síðustu
ár. í Reykjavík urðu á árinu
1936 265 slys, 1937 360 og 1938
424 slys, þar af ekki færri en
121 menn, sem fyrir slysum
urðu. Þessi slysatala, þótt hún
liækkaði ekki hlutfallslega,
svarar til þess, að fimti hver
Reykvíkingur megi gera ráð
fyrir að Verða fyrir umferðar-
slysi á Iífi eða limum, einhvem-
tíma á æfinni. Þegar hér við
bætist hið gífurlega fjárliags-
lega tjón, má það ljóst verða,
að hér er um meira alvörumál
að ræða, en almenningur og yf-
irvöld liafa til þessa gert sér
grein fyrir.
Nú er svo talið, að 9 af hverj-
um 10 umferðarslysum séu
hrein sjálfskaparvíti. Þess
vegna hefir nú á síðari árUm
verið hafin sterk hreyfing um
öll lönd til þess að vinna að auk-
inni umferðarmenningu og
auknu öryggi umferðar. Hefir í
því skyni verið sett ítarleg um-
ferðai’Iöggjöf, lögreglueftirlit
aukið, umferðarfræðsla tekin
upp í skólum, og almenn upp-
lýsinga- og áróðursstarfsemi
liafin. Með setningu umferðar-
löggjafar er Iagður grundvöllur
að slíkri starfsemi hér á landi,
og er það ekki vonum fyi’, að
hafist sé handa í þeim efnum.
Frumvörpin eru svo nýlega
fram komin, að almenningi inun
yfirleitt ekki hafa gefist kostur
á að kynna sér þau í einstökum
atriðum. Eg hefi og aðeins lesið
þau lauslega yfir, og skal því
ekki gera nánari atriði þeirra að
Umtalsefni, nema að því leyti,
sem um veruleg nýmæli er að
tefla, en varða ahnenning, og
tvímælum geta orkað.
Flytjendur frv. hafa valið þá
leið, að liafa umferðarlögin sér-
stök lög, í stað þess, sem óður
var í ráði, að fella þau inn í bif-
reiðalögin. Þetta er tvímælalaust
til bóta. Hinsvegar er þ^ð óeðli-
legt, að láta umferðarákvæði
bifreiðalaganna standa áfram í
þeim lögum, í stað þess að fella
þau inn i umferðarlögin, þar er
þau að réttri hugsun eiga lieima.
Það er óheppilegt að kljúfa um-
ferðarreglurnar niður í tvenn
lög auk reglugerða, sem gert er
ráð fyrir að sett verði um nánari
atriði. Vegna umferðarfræðsl-
unnar hefði verið eðlilegast, að
umferðarlögin væru í einu lagi,
og svo ítarleg, auðskilin og að-
gengileg almenningi, sem unt er.
Flytjendur frv. hafa hinsvegar
kosið að hafa lögin sem ramma,
sem síðar verði fyltur út með
ítarlegri reglugerð, og má vera
að það fyrirkomulag henti betur
fyi-st í stað, en mest verður þá
undir því komið, að vel verði
vandað til reglugerðarinnar.
Þá kem eg að því nýmæli
umfkfrv., sem mörgum mun
þykja nokkurs um vert, sem sé
að taka upp svokallaða hægri
handar umferð (vikstefnu), í
stað vinstri liandar, sem verið
hefir. Það er rétt í grg. frv., að
í flestum löndum heims er liægri
akstur, en af nágrannalöndum
okkar hafa Sviþjóð og England
þó vinstri akstur. Er mér ekki
kunnugt um neitt land, sem liafi
breytt þeirri vikstefnu, sem það
liefir eitt sinn tekið upp, þó eg
þori ekki að fullyrða þetta. í
grg. frv. segir, að Austurríki og
Tékko-Slovakía hafi tekið upp
hægri vikstefnu, en þess er þar
að geta, að það var ekki af frjáls-
um vilja gert, heldur fyrir ytra
valdboð eða ofbeldi. Sænska
ríkisþingið feldi í fyrra, að taka
upp hægri vikstefnu, og um
England er það vitað, að ekki
kemUr til mála að breytt verði
þar um akstur. Það er því vafa-
samt sem segir í grg. frv., að
hægri reglan hafi „gersigrað“
hina, og sé að verða „algild
regla“ um heim allan. Þvert á
móti má telja ólíklegt, að svo
verði nokkurn tíma.
Það er að visu nokkurt hag-
ræði, að nota sömu vikstefnu og
önnur lönd, sérstaldega ef um
lönd þau er að ræða, sem liggja
saman, og hafa þar af leiðandi
„gegnumgangandi“ bilaumferð.
En um eylönd eins og England
og ísland á þetta sjónarmið síð-
ur við. Það er því ekki endilega
sjálfsagður hlutur fyrir okkur
að breyta um vikstefnu, eins og
margir virðast halda. í rauninni
hefir þetta helst þýðingu í sam-
bandi við slysahættu íslendinga,
sem ferðast erlendis. En með þvi
að umferð á Englandi, þar sem
farast að jafnaði 20 menn dag-
Iega, er mildu hættulegri en í
Danmörku og Noregi, — en um
þessi lönd leggjum við aðallega
leiðir okkar, — þá sé eg satt að
a?Vi
segja ekki, hvaða vinningur
okkur væri að þvi, frá þessu
sjónarmiði, að taka upp hægri
akstur.
Nú er heldur ekki vitanlegt,
að liægri akstur hafi í sjálfu sér
nokkra yfirburði yfir vinstri
akstur, m. a. s. telja sumir frem-
ur hið gagnstæða, en út í það
verður ekki farið liér. Eu lntt
má okkur Ijóst vera, að breyt-
ingunni myndi óhjákvæmilega
fylgja stórum aukin slysahætta
fyrst í stað, og allmikill kostn-
aður og óþægindi.
Við íslendingar höfum löng-
um liaft ríka hneigð til þess að
apa alla skapaða hluti eftir öðr-
um þjóðum, þ. á. m. margt það
sem síður skyldi. Virðist harla
ástæðulítið að fara að apa liægri
akstur eftir öðrum þjóðum, án
nokkurs tilefnis og ón þess að
nokkrar raunverulegar ástæður
liggi til. Sé eg ekld annað en að
við getum unað við þær reglur,
sem við höfum búið við, a. m.
k. þangað til sýnt er að hægri
akstur sé orðin alþjóðleg regla.
Þá fyrst horfir málið öðru vísi
við.
Samkv. bifreiðalagafrv. er
hraðahámark bifreiða hækkað
úr 45 Icm. upp í 60 km. á klst.
Býst eg við að mörgum þyki sú
breyting orlca nokkurs tvímæl-
is. En verði jafnframt að því
ráði horfið, að breyta um vik-
stefnu, er sýnilegt, að taka verð-
ur upp í lögin bráðabirgðaheím-
ild til ráðstafana gegn aukinni
slysahættu fyrstu mánuðina',
sem lögin eru í gildi, svo sem
með takmörkunum á umferð í
bæjum, og með því t. d. að láta
gamla hraðahámarkið lialdast
fyrst um sinn. Slíka heimild
vantar í frv.
Af öðrum einstökum ákvæð-
um umfl.frv. vil eg nefna tvent
sem eg tel vægast sagt hæpið.
Annarsvegar er svo fyrir mælt í
15. gr. fi'v. að setja megi með
lögreglusamþyktum „sérreglur‘t
Um umferð. En það er einmitt
þetta, sem á að vera bannað;
umferðarlögin eiga að gilda fyr-
ir alt landið, liitt getur verið
beint liættulegt, að veita bæjum
og kauptúnum heimild til að
setja sérstakar umferðaiTeglur
fyrir sig, sem e.t.v. eru ekki í
samræmi við hin ahnennu lög.
Hitt atriðið er ákvæði 3. mgr.
13. gr. frv. um það, að gangandi
fólk skuli ganga á vinstri brún
vegar, og svo vikja út af vegi,
þ. e. víkja til vinstri, þvert ofan
í hina almennu reglu laganna.
Er það bæði óeðlilegt og hættu-
legt, að rugla þannig með um-
fei’ðarreglurnar, og get eg ekki
séð hvaða rök liggja til sliks.
Þau útlendu lagaákvæði, sem
hér eru höfð til fyrirmyndar,
eiga ekki við islenska sta'ðhætti.
Að lokum vil eg geta þess, að
enda þótt Iögin geri ráð fyrir
reglugerð um nánari atriði, þá
lilýtur sú reglugerð að takmark-
ast af ramma laganna sjálfra,
og verður því óhjákvæmilega að
í'ýmka rammann að verulegum
mun, með því að taka fleiri atr-
iði upp í lögin, heldur en gert er
í frv., en ekki er rúm til að rekja
það nánar hér.
framh.
Gjeí til
Hæð
klukk-
unnar
er 110 cm.
HeiTa Wilhelm Jörgensen, úr-
smíðameistari i Kaupmanna-
höfn, hefir á ný sýnt velvild og
ræktarsemi i vorn garð. Hefir
Iiann sent Iláskóla íslands að
gjöf dýrindis stundaklukku, sem
kom með e.s. GuIIfossi.
Klukka þessi er um 200 ára
gömul og er hinn mesti kjör-
gripur. Umgerðin eða kassinn
er lögð dökkri skjaldbökuskel,
svo að hvergi sést i viðina en í
skelina er greypt messing i
allskonar útflúri, og er klukkan
mjög skrautleg til að sjá.
Klukkan er ein af liinum svo-
nefndu Boulle-klukkum, en
Charles André Boulle var heirns-
frægur húsgagnasmiður á dög-
um Lúðviks 14. og dó 1732,
níræður að aldri. Hann smiðaði
aðallega skápa, borð, kommóð-
ur og klukkuumgerðir fyrir
Lúðvík 14. og franska aðalinn.
Öll lians smíði ber sömu ein-
kenni sem þessi klukka: viður-
inn er hulinn skjaldbökuskel, en
útflúri úr messing eða tini
greypt í. BouIIe-smíðisgripir eru
nú geysidýi'ir, enda er talið, að
ekki séu nú til nema um 12
gi'ipir, sem með vissu má telja
smíðaða af þessum mikla bag-
leiksmanni. Þessi klukka mun
ekki vera smíðuð af Boulle sjálf-
um, en 4 synir hans fetuðu í fót-
spor föður síns, og er klukkan
vafalaust smíðuð af einhverj-
um þeirra. AlKr unnu þeir í
sama anda, og langt fram eftir
18. öldunni stældu menn smíði
þeirra feðga.
Herra Jöi’gensen sendi Alþingi
klukku að gjöf síðastliðið sum
ar, hið mesta rnetfé, og í sam-
bandi við þá gjöf voru sögð deili
á honUm hér í blaðinu, og þarf
því ekki að endurtaka það nú.
Hann sendir nú ennþá fegurri
og vafalaust dýnnætari grip.
Þetta örlæti herra Jöi’gensens:
ber vitni um óvenjulega i-æktar-
serni og trygð hans við fæðingar-
bæ sinn, en hér i Reykjavík er
hann fæddur og hér ólst hann
upp til 12 ára aldui’s.
Klulcka þessi er hing’að kornin
fyrir milligöngu Guðbrands
Jónssonar, eins og klukkan, sem
Alþingi var send. Er gert ráð
fyrir að koma henni fyrir i
kennax'astofunni í nýja liáskól-
anum. Fjármálai'áðuneytið gaf
eftir öll aðflutningsgjöld af
klukkunni, en Eimskipafélag ís-
lands flutti hana endurgjalds-
laust, og var hún í uinsjá skip-
stjórans ó Gullfossi á leiðinni.