Vísir - 04.04.1940, Blaðsíða 2

•%r\: •
VlSIR
AUherjarnefnd ber fram nýja tiliOp
varðandi flokksstarfsenú, sem er
isamrýmaBleg ðryggi rfkisins--
Átökin um þingsályktunartillögu þeirra Jónasar Jónssonar,
Pétur Ottesens og Stefáns Jóh. Stefánssonar félagsmálaráðherra,
varðandi flokksstarfsemi, sem er ósamrýmanleg öryggi ríkisins,
vekja að vonum allmikla athygli manna á meðal.
VI
DAGBLAÐ
Útgefandi:
BLAÐAÚTGÁPAN VÍSIR H/F.
Ritstjóri: Kristján Guðlaugsson
Skrifst.: Félagsprentsmiðjunni.
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12
(Gengið inn frá Ingólfsslræti).
Símar 16 60 (5 línur).
Verð kr. 2.50 á mánuði.
Lausasala 10 og 20 aurar.
Félagsprentsmiðjan h/f.
Hámark
ósvífninnar.
JJ ERMANN JÓNASSON for-
sætisráðherra hélt útvarps-
ræðu á árshátíð blaðamanna i
vetur. Hann gerði stjórnarsam-
starfið að aðalumræðuefni sínu,
dró fram það, sem orðið gæti
því til styrktar og benti jafn-
framt á það, sem orðið gæti því
að falli. Meðal þess, sem ráð-
herrann taldi samvinnunni
hættulegt, voru hvatvíslegar
blaðaárásir. Nefndi ráðherrann
nolckur dæmi máli sínu til sönn •
unar og játaði af fullri hrein-
skilni, að hans eigið blað hefði
orðið sekt í þessu efni. Menn
höfðu vænst þess, að Tíminn
léti sér eitthvað segjast við þessa
áminningu forsætisráðlierra. En
það er engu líkara en að Tíman-
um sé það kappsmál, að gera
ráðherrann ómerkan þeirra
orða, sem liann mælti í áheyrn
alþjóðar.
Árásir þær, sem birtast á
fjármálaráðherra í síðasta tbl.
Tímans, eru svo ósvífnar, að
Iengra verður ekki jafnað. Fjár-
málaráðherra ber fram frum-
varp á Alþingi um heimild til
að lækka ýms lögbundin út-
gjöld um 35%. Hann hefirátttal
um málið við starfsbræður sína
í ríkisstjórnnni og telur að um
það sé fult samkomulag. Tím-
inn hirðir ekki um að kynna
sér málið. Hann sér það eitt, að
meðal þeirra gjalda, sem til
mála getur komið að lækka „ef
nauðsyn krefur“, er styrkur til
jarðræktar og bygginga í sveit-
um. Þessi varúðarráðstöfun
heitir á máli Tímans „barátta
fjármálaráðherrans gegn land-
búnaðinum“. Nú vita það allir
menn, að þessi heimild verður
því aðeins notuð, að ekki sé fé
fyrir hendi. Menn vita það enn-
fremur, að líkindi eru til að
framkvæmdir á þessum liðum
verði minni en gert er ráð fyrir
í fjárlagafrumvarpinu. Hér get-
ur því ekki verið um neina „bar-
áttu“ að ræða við landbúnaðinn,
nema því aðeins, að Tíminn telji
styrjaldarástandið, með allri
þeirri fjármálaóvissu, sem því
fylgir, árás á íslenskan landbún-
að!
I fljótfærni sinni og heimsku
lætur Tíminn sér sjást yfir það
samkomulag, sem fengið er um
málið. Blaðið leitar engra upp-
lýsinga um það, sem fjármála-
ráðherra hefir sagt. Það slær
því föstu, að allur Framsóknar-
flokkurinn muni beita sér á-
kveðið gegn tillögunum, án þess
að kynna sér hvort ráðherrar
flokksins standa að þeim eða
ekki.
Svona hegðar blað forsætisráð-
herra sér, fáeinum vikum eftir
að það hefir fengið opinbera á-
minningu frá honum sjálfum.
Mönnum er spurn: Er þessu
blaði eitthvað í nöp við forsæl-
isráðherra ? Er það að reyna að
ná sér niðri á honum fyrir á-
minninguna?
Árásir blaðsins voru með öllu
órökstuddar, hver sem í hlut
átti. Hér átti að ná sér niðri á
ráðherraísamstarfsflokki þeirr-
ar stjórnar, sem blaðið þykist
styðja. Það var gerð tilraun til
að rægja liann á ósvífnasta hátt.
En þó færist skörin fyrst upp í
bekkinn, þegar sýnt er, að árás-
in er jafnframt gerð á ráðherra
þess flokks, sem gefur blaðið úí.
Blaðaskrifin geta spilt sam-
starfinu, sagði forsætisráðherra
alveg réttilega. Það er ekki hægt
að hugsa sér freklegri tilraun
til að spilla samstarfinu, en þá,
sem Tíminn hefir hér gert sig
sekan í. Blaðið ræðst ekki ein-
ungis aftan að samstarfsráð-
herra, heldur sínum eigin.
Hér skal engu um það spáð,
livaða afleiðingar þetta skrif og
önnur slík kann að hafa. En það
er ekki til neins fyrir Tímann
að reyna að fá nokkurn mann til
að trúa því, að lionum sé ant
um samstarfið, eftir það sem
fram hefir komið. Hér er um
að ræða hámark þeirrar ósvífni,
sem liugsanleg er, meðan unnið
er saman að stjórn Iandsins.
a
12 ára drengur brenn-
ist í Hveragerði.
Dóttursonur Helga Árnason-
ar, sem eitt sinn var dyravörður
í Safnahúsinu, brendist allmikið
í gær á hægra fæti, með því að
hann steig í hver austur í Hvera-
gerði.
Drengurinn, sem er 12 ára
gamall, var að snúast eitthvað
inni í skýli, sem gufuböð eru
tekin í, en gufan kemur upp um
grind í gólfinu og er hverinn
þar undir.
Mun grindin hafa reist á rönd
og stakst hægri fótur drengsins
á kaf í sjóðandi vatnið, langt
upp á læri.
Búið var um sárið til bráða-
birgða eystra og lagt af stað
með drenginn í vörubíl suður,
en sjúkrabifreið lagði af stað
frá Reykjavik til móts við hann.
Var drengurinn fluttur í Lands-
spítalann og leið þar eftir von-
um í nótt.
*
Það verður að teljast slæm-
ur úlbúnaður í gufubaðsklefan-
um, að liafa grindina, sem er
yfir hvernum, ekki ramlega
festa, til þess að komast hjá
slysum.
Til umbóta á hinum mjög
léttvæga rökstuðningi fyrir
upptöku hæri handar umferð-
ar í greinargerðinni fyrir
„frumvarpi til umferðarlaga“,
hefir vegamálastjóri í Morgun-
blaðinu 27. mars gert ítarlegri
grein fyrir ástæðunum til þess-
arar breytingar. Hann hefir
þar tvær ástæður fram að færa,
en svo einkennilega vill til, að
báðar þessar ástæður, nánar at-
hugaðar, mæla einmitt með
vinstri handar umferð, og það
þótt eigi sé tekið tillit til þess,
að við erum orðnir henni vanir,
og hún þvi nú orðin töm öllum
mönnum, sem við akstur fást.
Fyrri ástæðan er þessi (orð-
rétf eftir vegamálastjóra í Mbk,
en leturbreytingar gerðar af
mér) :
Það liggur í augum uppi,
að í því liggur margskonar
hætta, að hafa aðrar um-
ferðarreglur en tíðkast með-
al þjóða, sem við höfum
mestar samgöngur við. Hing-
að koma æðimargir með
bíla á sumrin á friðartímum,
og aka þeim hér.
Svo virðist, sem viðhorf ein-
stakra þingmanna til tillögunn-
ar séu gerólik, og fer það ekki
eftir flokkum innan þingsins,
svo sem ræða Vilmundar Jóns-
sonar, sem hér birtist nýlega í
blaðinu, bar vitni um.
Tillaga þeirra þremenning-
anna, sem upptökin áttu i máli
þessu, hefir sætt hinni mestu
gagnrýni, og hefir allsherjar-
nefnd nú fjallað um málið og
borið fram tillögu til úrlausnar,
og eru þær þá þrjár tillögurn-
ar, sem fyrir liggja.
Almenningi til leiðbeiningar
skulu tillögur þessar birtar, eins
og þær liggja nú fyrir, og má
þá sjá hverjar breytingar hafa
verið á þeim gerðar frá þvi er
þær komu fyrst fram í þinginu.
1. Till. Jónasar Jónssonar,
Péturs Ottesens og Stefáns Jóh.
Stefánssonar frnrh.:
Sameinað Alþingi ályktar að
lýsa því yfir, að það telur ekki
viðunandi, að þeir menn gegni
trúnaðarstörfum fyrir þjóðfé-
lagið, eða sé sýndur vottur um
sérstakt traust og viðurkenn-
ingu ríkisins, sem vitanlegt er
um að vilja gerbreyta þjóð-
skipulaginu með ofbeldi, koma
íslandi undir erlend ríki, standa
i lilýðnisaðstöðu um íslensk
landsmál við valdamenn í öðr-
um þjóðlöndum eða vinna á
annan liátt gegn fullveldi og
hlutleysi ríkisins, svo sem með
því að starfa í pólitislcum félög-
um með einræðisskipulagi, sem
er ósamrýmanlegt efni og anda
stjórnarlaga í lýðfrálsum lönd-
um.
2. Till. Vilmundar Jónssonar,
Árna Jónssonar og Bergs Jóns-
sonar:
1. Tillögugreinin orðist svo:
Alþingi álylctar að fela ríkis-
stjórninni að láta fara fram at-
liugun á því, hvernig liið ís-
lenska lýðræði fái best fest sig
Af öllum þjóðum heimsins,
eða að minsta kosti af öllum
stórþjóðum heimsins, eru það
vafalaust Bretar, sem við höf-
um mestar samgöngur við og
svo mun þetta vafalaust verða
í allri fyrirsjáanlegri framtíð.
Þeir eru einnig líklegastir fil
þess að koma hingað til skemti-
ferða með sina eigin bíla. En
nú eru það einmitt Bretar, sem
hafa vinstri handar akstur og
munu sennilega eldci breyta
þeirri reglu. Þessi röksemd
vegamálastjóra er því svo langt
frá því að ná tilgangi sínum,
að mæla með hægri handar
akstri, að hún einmitt styður
vinstri handar aksturinn.
Annars er það vissulega at-
hugunarvert, hvort leyfa beri
yfirleitt erlendum bílstjórum að
aka hér, bæði vegna þess að
rétt er að hlynna að atvinnu
innlendu bílstjóranna, og eigi
síður vegna hins, að erlendir
hílstjórar, sem ókunnir eru veg-
um hér, en vanir miklu breið-
ari og betri vegum, verða ávalt
óvissari heldur en þeir inn-
lendu. Svo mikið er einnig víst,
í sessi og varist jafnt áróðri sem
undirróðri ofbeldisflokkanna og
annara andstæðinga lýðræðis-
skipulagsins, með sérstöku til-
liti til þess, að einstökum mönn-'
um, stofnunum, félögum eða
flokkum haldist ekki uppi að
nota sér réttindi lýðræðisins til
að grafa undan þvi og siðan
tortíma því, en jafnframt með
sem fylstu tilliti til þess, að lýð-
ræðið beiti jafnan þeim aðferð-
um sér til varnar, er sem best
fái samrýmst anda þess og þvi,
að ekki leiði til þess, að það
verði sér sjálfu að falli. Athug-
unum þessum verði lokið fyrir
næsta Alþingi og svo_ frá þeim
gengið, að þær geti orðið undir-
staða löggjafar um þessi efni,
ef tiltækilegt þykir. í sambandi
við þetta láti ríkisstjórnin end-
urskoða ákvæði íslenskrar lög-
gjafar varðandi landráð og
leggi niðurstöður sínar fyrir
næsta Alþingi.
2. Fyrirsögn tillögunnar orð-
ist svo: •
Tillaga til þingsályktunar um
undirbúning löggjafar og ann-
ara ráðstafana til verndar lýð-
ræðinu og öryggi ríkisins.
3. Till. allsherjarnefndar, eft-
ir athugun á báðum ofangreind-
um tillögum:
Allsherjarnefnd leggur til að
nafn tillögunnar verði:
„Tillaga til þingsályktunar
um ráðstafanir til verndar lýð-
ræðinu og öryggi ríkisins og
undirbúning löggjafar í því
efni.“
Sjálf tillagan er svohljóðandi:
„Alþingi ályktar að lýsa því
■yfir, að það vænti þess, að ríkis-
stjómin og önnur stjórnarvöld
hafi vakandi auga á landshættu-
legri starfsemi þeirra manna og
samtaka, sem vinna að því að
kollvarpa lýðræðisskipulaginu
með ofbeldi eða aðstoð erlends
ríkis eða að því, að koma land-
að útlendir ferðamenn hafa oft
látið þess getið, live íslenskum
bílstjórum fari aksturinn á
okkar misjöfnu vegum vel úr
hendi. Hið eina stórkostlega
ökuslys, sem skeð hefir liér á
landi (Tungufljótsslysið, þegar
þrjár konur druknuðu) virðist
kvað helst hafa orsakast af því,
að hinn útlendi maður (dansk-
ur), sem stjórnaði akstrinum,
var eigi vel kunnugur veginum
og líklega óvanur að aka á okk-
ar vegum.
Síðari ástæðan, sem vega-
málastjóri ber fram, er eldci
Iaus við að vera dálítið spaugi-
leg og því leyfi eg mér einnig
að tala um hana bæði í gamni
og alvöru. Orðrétt kemst vega-
málastjóri svo að orði (letur-
brey tingar gerðar af mér):
til útlanda, þar sem aðrar
reglur eru í gildi en hér, þá
er ekki að eins Iiætta fólgin
i því fyrir landa, sem þar aka
bifreiðum eða öðrum farar-
tækjum, að þurfa að hlíta ó-
venjulegum reglum, það get-
ur alt eins verið hættulegt
fyrir þá, sem fara þar fót-
gangandi um göfur og torg.
Ef við segjum upp hinum
sameiginlega þegnrétti, sem við
höfum í Danmörku, þá hygg
eg að við þurfum ekki að gera
ráð fyrir því, að íslenskum bíl-
stjórum verði nokkursstaðar
inu undir erlend yfirráð, svo og
hverra þeirra annara, er ætla má
að sitji á svikráðum við sjálf-
stæði ríkisins, enda beiti ríkis-
stjórnin öllu valdi sínu til vernd-
ar gegn slíkri starfsemi.
Jafnframt ályktar Alþingi að
fela ríkisstjórninni að láta fara
fram athugun á því, hvemig hið
íslenska lýðræði fái fest sig sem
best í sessi og varist með, lýð-
ræðisaðferðum jafnt áróðri sem
undirróðri ofbeldisflokka og
annarra andstæðinga lýðræðis-
ins. Ennfremur láti ríkisstjórnin
endurskoða ákvæði íslenskrar
lögggjafar um landráð. Athug-
unum þessum verði lokið fyrir
næsta Alþingi og svo frá þeim
gengið, að þær geti orðið undir-
staða löggjafar um þessi efni.“
Elinborg Lárusdóttir:
FÖRUMENN
II. Efra-Ás-æítin
Reykjavík 1940.
H.f. Félagsprentsmiðjan.
Frú Elinborg Lárusdóttir
gerist ærið afkastamikil við rit-
störfin. Nú er nýkomið út ann-
að bindi Förumanna, litlu
minna en liið fyrra, og mun
hún að mestu leyti hafa lokið
við samningu á þriðja og síð-
asta bindi verksins, sem kemur
sennilega út áður en Iangt um
líður.
Þetta bindi fjallar aðallega
um Efra-Ás-ættina, og þá sér-
staklega um Þórgunni, dóttur
Þórdísar á Bjargi, sem gefin er
nauðug auðugum manni. Er
þar lýst erfiðleikum og baráttu
hinnar ungu húsmóður, en
lienni kippir í kynið, hún lield-
ur uppi rausn við gest og gang-
andi, bætir stórlega viðurgern-
ing hjúanna, þrátt fyrir nísku
og slettirekuskap tengdaföður
leyft að aka, hvorki á Englandi
né á fastalandi Evrópu, og það
alveg án tillits til þess til hverr-
ar handar hér er lögleitt að
víkja. Það kynni þó að ske, að
íslenskum bilstjórum yrði Ieyft
að aka á enskum vegum, ef við
gengjum inn í breska ríkja-
sambandið(!!), og fyrir þvi
leyfi mundi vinstri handar um-
ferðarreglan síst spilla, yrði
liún áfram í gildi hér á landi.
Annars er mér alveg ókunnugt
um, hvort t. d. bílstjóri frá
Kanada megi yfirleitt aka á veg-
um í Englandi, eða með liverj-
um skilyrðum útlendum bil-
stjórum er leyft að aka í liverju
landi fyrir sig. En eitf er víst,
að þó það sé ef til vill leyft í
dag, þá getur það verið þver-
bannað á morgun, svo það get-
ur aldrei orðið íslenskum bíl-
stjórum ábyggileg atvinna.
Hitt, að við ættum að lög-
leiða hægri handar umferð, til
þess að mörlandinn yrði síður
fyrir umferðarslysum á göngu-
ferðum sínum eða ráfi (!!) í
erlendum stórborgum, er
jafn fráleitt eins og það
bílaalcsturinn. Þær langhættu-
legustu borgir í þessu tilliti,
sem landinn yfirleitt ferðast
í, eru einmitt enskar stór-
borgir, sem margra hluta
vegna eru mun liættulegri held-
ur en stórborgir á meginland-
inu. En i ensku borgunum er
hennar, Sveins gamla á Ysta-
Hóli. Hún ber algeran hærra
hlut í viðureigninni við liann
og gerist einráð á lieimilinu, að
sið forfeðra sinna. Hjónaband
þeirra Þórgunnnar og Odds er
reyndar „ekkert hjónaband“, en
lesandann grunar, að til meira
ástríkis muni draga á milli
þeirra, enda er Oddur drengur
hinn besti og í flestu ólíkur ok-
urkarlinum, föður sínum.
Töluverður hluti ritsins snýst
enn um förumennina. Ýmsir
þeirra eru gamlir kunningjar úr
fyrra bindinu, t.d. Andrés gamii
malari, sem hefir nú miklar á-
hyggjur út af því, að bændur í
sveitinni reisi kornmyllur og
hann verði af þeim orsökum
atvinnulaus. Flæmir hann
myllusmið úr sveitinni á býsna
sniðugan hátt. Nýir förumenn
koma og þarna fram á sjónar-
sviðið, t. d. Pétur söngur og;
Sverrir Blesi frá Skarði á
Skarðsströnd,semá jörð og „um
hundrað hænsa, fyrir utan lömb
og gemlinga“, en betlar samt í
fjarlægum sveitum, þar sem
enginn veit deili á honum.
Meginstyi’kur þessa ritverks
virðist mér fólginn í hinum
snjöllu þjóðlífslýsingum höf-
undar. Frúin þekkir auðsjáan-
lega mjög vel það fólk, sem
hún lýsir, siði þess og hugsun-
arhátt. Margar þær myndir,
sem liún bregður upp af föru-
mönnunum, eru skýrar og
minnisstæðar. Þá er ættartil-
finningunni íslensku, eins og
hún hefir haldist víða fram á
þennan dag, vel lýst, og er saga
Efra-Ás-kvennanna dæmi þess,
live mikinn þátt ættarvitundin á
í þroska skapgerðarinnar.
Það er ekki heiglum hent, að
komast klakklaust frá því, að
semja skáldverlc í mörgum
bindum. M. a. hættir rnörgum
höfundum við, „að skrifa sig
upp aftur“, margt verður hvað
öðru líkt, og áliugi lesendanna
dofnar þar af leiðandi. Hjá
þessari hættu virðist mér höf-
undurinn hafa getaðsneittnokk-
urn veginn í þessu seinna bindi
Förumanna. En mestu varðar,
hvernig tekst nú til um áfram-
lialdið, hvaða heildarsvip smiðs-
höggið setur á alt verkið. Les-
endur frú Elinborgar bíða á-
reiðanlega með eftirvæntingu
síðasta bindis þessa mikla skáld-
verks.
Símon Jóh. Ágústsson.
eins og áður er skýrt frá vinstri
handar umferð, svo einnig
þessa vegna virðist rétt að
breyta eigi til. Þetta segi eg þó
eigi vegna þess, að eg telji hér
um nokkra aukna slysaliættu
að ræða, hverri reglunni sem
væri fylgt, því ef svo væri, þá
væru vesalings Bretarnir illa
settir í stórborgunum á megin-
landinu eða í Bandaríkjunum.
í greinargerðinni fyrir frum-
varpinu er komist svo að orði:
..... og ekki er því haldið
fram, að hægTÍ umferð hafi
neina kosti umfram vinstri um-
ferð eða gagnstætt.“ En því í
ósköpunum á þá að breyta til?
Við verðum varla álitnir mjög
afturhaldssamir, þó að við
fylgjumst með Bretum í þessu.
En á hitt ber að líta, að þessu
fylgir nokkur kostnaður, og þó
helst það, að um 5000 bílstjór-
ar og bílaeigendur með ökulefi,
sem margir um alllangt ára-
skeið hafa tamið sér vinstri
liandar umferð við allan akst-
ur, verða nú að breyta til. Það
er óvist, að breytingin verði öll-
um jafn auðveld, þvi hreyfing-
ar, sem eru orðnar mönnum
svo tamar, að þeir nærri fram-
kvæma þær ósjálfrátt, geta ver-
ið furðu lengi að gleymast, en
það þarf að ske, ef nýja reglan
á að verða jafn töm eins og hin
gamla var.
29. mars 1940.
Hægri hanflar nmferð.
Eftír Jón II. Ísleífsson vcrkfræðing1