Vísir - 05.06.1940, Blaðsíða 2

\
VISIR
DAGBLAÐ
Útgefandi:
BLAÐAÚTGÁFAN VÍSIR H/F.
Ritstjóri: Kristján Guðlaugsson
Skrifst.: Félagsprentsmiðjunni.
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12
(Gengið inn frá Ingólfsstræti).
Símar 16 60 (5 línur).
Verð kr. 2.50 á mánuði.
Lausasala 10 og 20 aurar.
Félagsprentsmiðjan h/f.
Tilgangur
kommúnista.
ÐELDUR nokkur í alvöru, aö
ekki hefði getað komið til
mála, að nokkur önnur þjóð
hefði skert hlutleysi íslands í
styrjöldinni, ef Bretar hefðu
ekki orðið til þess? Hefir
reynslan í styrjöldinni bent til
þess, að aðrar þær þjóðir, sem
í hernaði eiga, séu líklegri til
þess að virða hlutleysi smá-
þjóða en Bretar? Hefir ekki
jafnvel sú þjóðin, sem talið lief-
ir sig hinn útvalda verndara
smáþjóðanna, gegn ofbeldi á-
gengra nágranna, notað tæki-
færið til að innlima 15 miljónir
manna undir vekli sitt, þröngva
kosti smáríkja og brjóta önnur
undir sig eftir blóðuga bardaga?
Trúa menn því, að minna hefði
verið þrengt kosti okkar, ef
eitthvert annað herveldi hefði
sett hér lið á land, en það, sem
raun varð á? Halda menn að
Danir t. d. liafi ástæðu til að
una betur hinni þýsku „vernd“
en við hinni bresku? Það væri
heppilegt, ef við, livert fyrir
sig, bærum upp þessar spurn-
ingar fyrir okkur sjálfum i ein-
rúmi og reyndum að svara
þeim eftir bestu samvisku. Við
getum haft okkar ákveðrfu
skoðanir um það, hvort þyngra
hafi verið á metunum í huga
Breta umhyggjan fyrir öryggi
hinnar afskektu smáþjóðar,
ellegar umhyggjan fyrir öryggi
liins breska heimsveldis. En um
leið og Bretar telja sér hernám
landsins nauðsynlegt frá hern-
aðarlegu sjónarmiði, er það
nokkurn veginn augljóst mál,
að þeir sem í höggi eiga \áð
Breta, hefðu viljað sporna við
því, að þeir gætu fengið hern-
aðaraðstöðu hér á landi. Ef við
yfirvegum þessa hluti rólega og
æsingalaust, munu flest okkar
komast að þeirri niðurstöðu, að
hlutleysi landsins hefði tæplega
verið borgið í þessari styrjöld,
þótt Bretar hefðu ekki sett hér
her á land.
Þetta réttlætir ekki verknað
Breta frá okkar sjónarmiði. En
það rétllætir hann frá jieirra
sjónarmiði, alveg eins og styrj-
aldarástandið hefir réttlætt það
í þeirra eigin landi, að persónu-
frelsi manna og eignaréttur er
nú skert miklu meira en sam-
rýmist hugmyndum Breta á
friðartimum. Það er styrjaldar-
ástandið, sem veldur því, að
Bretar telja sig tilneydda að
legggja á sjálfa sig um stund-
arsakir ýmsar kvaðir, sem þeir
annars telja ósamboðnar
frjálsri þjóð. Um leið og þeir
berjast gegn einræðinu i heim-
inuin hafa þeir fært stjórnar-
far sitt í einræðisátt meðan á
þeirri baráttu stendur. Það væri
jafn rangt að álykta út frá þvi
sem hér hefir gerst, að frelsis-
skerðing smáþjóða væri hug-
sjón Breta, eirfs og það væri að
fullyrða, að einræði væri hug-
sjón þeirra, vegna þeirra frels-
isskerðinga, sem þeir hafa lagt
á sína eigin þjóð.
Ekkert væri sjálfstæðisþrá
íslendinga eins háskalegt og
það, að irin í þjóðina kæmist sú
skoðun, að um varanlega frels-
isskerðingu væri að ræða. Þetta
er kommúnistum Ijóst. Þess
vegna ala þeir á þvi sýknt og
heilagt, að Bretar hafi komið
hingað í þeim tilgangi einum,
að skerða frelsi okkar varan-
lega. Þeir læða ]>eirri trú inn
hjá mönnum að sjálfstæðisbar-
áttu okkar sé endanlega lokið.
Með því að gera sig að tals-
mönnum þeirrar beiskju og ó-
ánægju, sem slikri trú yrði sam-
fara lijá þjóð, sem ekkert þráir
heitar en að fá að standa á eig-
in fótum án allrar erlendrar
ihlutunar, hyggjast kommún-
istar að efla sitt eigið fylgi.
Þetta verða menn að gera sér
Ijóst. Áróður kommúnista
stefnir að því marki einu, að
gera okkur sem erfiðast fyrir.
Þeir vnlja stofna hér til illinda
og árekstra. í gær segir Þjóð-
viljinn um hergagnaflutninga
Breta til íslands: „en drasl
þelta á sem kunnugt er ekkert
erindi hingað annað en að
stofna lífi og limum Islendinga
í hættu“. Hvað ætli hefði verið
gert við þann ritstjóra, sem
hefði farið líkum orðum um
rússneska hergagnaflutninga,
ef Rússar hefðu haft liér her-
lið? — Tilgangur kommúnista
með æsingaskrifum sínum er
svo augljós, að hugsandi menn
varast að taka undir við þá.
a
„Piltur og stúlka“
leikið í Winnipeg.
„Piltur og' stúlka“ var leikið
hér í gærkveldi fyrir troðfullu
húsi. Sagan var vinsæl og þótti
skemtileg á sínum tíma, og
voru því allmargir, sem, hlökk-
uðu til að sjá og heyra persón-
urnar, sem þar um ræðir.
Leikritið er í 5 þáttum og
hver þáttur í tveim til fjóruni
atriðum, eða 16 atriðum alls.
Að tjaldið var látið falla við
hvert „atriði“ í leiknum slítur
efnið of nxikið sundur og gerir
leikinn óþarflega langan.
Sumar persónur í leiknum
léku allvel, og má þar til nefna
sérstaldega Bárð á Búrfelli leik-
inn af Gísla Einarssyni og Guð-
mund snemmbæra, leikinn af
Grímsa Magnússyni. En þegar
tekið er tillit til þess, að margt
af fólkinu, sem lék, hafði ekki
leikið áður og gerði allar æfing-
ar í hjáverkum, má segja, að
furðanlega vel hafi tekist.
(Hkr.)
Eilíf hvíld.
Eittlivert sinn er eg heyrði
hina alkunnu kirkjubæn um að
guð gefi framliðnum eilífa
hvíld, margendurtekna við eitt-
hvert mjög leiðinlegt lag, kom
mér í hug, að vert væri að
minna á, hversu mjög ber að
forðast, að ætla að vera hátíð-
legur með þvi að vera leiðinleg-
ur og þvaðurkendur. Hvað er
eilif hvíld? Væri dauðinn endir
alls, þá gæti elcki verið um neina
hvíld að ræða. En ef lifað er á-
fram, hvaða vit er þá í því að
tala um eilífa hvíkl eftir örstutt
líf, eins og jafnvel lengsta
mannsævi er hér á jörðu. Sann-
leikurinn er þá líka á þá leið, að
ástandið eftir dauðann er ekki
edntóm hvíld, heldur mjög á
hinn veginn, minni og minni
þörf fyrir hvíld — ef vel hefir
stefnt — en vaxandi liæfileiki til
að leysa af hendi ávalt meira
og merkilegra starf, taka ávalt
meiri og fullkomnari þátt í
sköpunarverkinu. En það er ein-
mitt tilgangur lífsins, að geta
betur og betur orðið samstarf-
andi guði í að skapa heiminn.
En þvi miður er ástandið hér á
jörðu oft og að miklu Ieyti
þannig, að segja mætti að reynt
VlSIR
25 ára skákmeistara-
afmæli Eggerts Gilfer.
E. Gilfer við
skákborðið,
sem fylgir
íslands-
meistara-
tigninni.
Tuttugu og fimm ára afmæli,
sem skákmeistari íslands á nú
um þessar mrfndir hinn vel-
þekti skákmeistari Eggert G.
Gilfer.Þó sáviðburður út af fvr-
ir sig marki ekki tímamót í at-
hafnalífi þjóðarinnar, þá er
hann samt i eðli sinn mjög sögu-
legur og táknrænn, því á þessu
tuttugu og fimm ára tímabili
hefir Gilfer unnið það afreks-
verk, að vinna nafnbótina
„Skákmeistari íslands, — átta
sinnum, sem er alveg einstakt i
sinni röð. Þess utan hefir Gilfer
teflt á mörgum innlendum
skákmótum með ágætri út-
komu. Má nefna sem dæmi að á
síðastliðnu ári var hann slták-
meistari Reykjavíkur og munaði
minstu, að honum tækist að
vinna íslandsmeistaratitilinn i
9. sinn nú á skákþingi íslands
1940, sem liaklið var hér í
Reykjavík seinnihluta vetrar.
Eðlilega væri það mjög vel
við eigandi að lýsa skákstil Gil-
fers og rekja skákferil hans í
sem stærstum dráttum. Hér
verður þvi þó varla komið við,
heldur aðeins talið það helsta
sem öllu heldur er ómögulegt að
sneiða hjá, án jiess að veita því
einhverja athygli.
Gilfer mun hafa byrjað að
fást við skák þegar hann var
tíu ára að aldri, en litið varð
hans vart svo vitað sé fyr en
hann var kominn um tvitugt.
Titilinn „Skákmeistari íslands“
vann hann í fyrsta sinn árið
1915, 23 ára. Síðan hefir hann
unnið þann titil árin 1917, 1918,
1920, 1925, 1927, 1929 og 1935.
Það sem af er hefir engin unnið
jjennan titil eins oft og Gilfer.
Þeir sem næstir koma Iiafa
unnið hann þrisvar.
Á þessu stigi málsins má
þetta þvi kallast sögulegur við-
burður og afreksverk. sem tæp-
lega er útlit fyrir að verði leik-
ið eftir í náinni framtið.
Frá því Gilfer varð skákmeist-
ari hefir hann æfinlega liaft það
hlutverk að tefla á fyrsta borði
sem fulltrúi fyrir ísland á er-
lendum skákmótum, þar til nú
síðastliðið sumar er keppt var í
Buenos Aires, en eins og menn
muna var hann ekki með i þeirri
för. Alls hefir hann tekið þátt í
sjö erlendum skákmótum. —
Oslo 1928, Gautaborg 1929,
Hamborg 1930, Folkestone 1933,
Miinchen 1936 og Stokkhólmi
1937. Víðast hvar með mjög
sæmilegri útkomu og sumstaðar
ágætri, miðað við aðstöðu okkar
fslendinga til skákiðkunar og
framfara á því sviði.
Hér fer á eftir skák sem Gil-
fer tefldi í Múnchen 1936, sýnir
sé af fult svo miklum áhuga til
að vera andskotanum samstarf-
andi í að spilla og tefja fyrir
sköpunarverkinu.
Helgi Pjeturss.
hún að nokkru leyti hinn fjör-
uga skákstíl, sem honum er afar
hugþekkur og hefir venjulega
gefist best.
Munchen 1936.
Franski leikurinn.
Hvítt: Doesburg. Holland.
Svart: Eggert Gilfer. ísland.
1. e2—e4, e7—e6. 2. d2—d4, d7
d5. 3. Rbl—c3. Bf8—b4. 4. Rgl
—e2. Algengara er 4. e5, c5. 5.
.3!, leikurinn er þó talinn góð-
ur. 4....Rg8—f6. Betra en 4.
.... d5xe4. 5. a2—a3, Bb4—e7.
6. Rxe4, R—c6. Aljecliin—Euwe
7. skákin um heimsmeistaratit-
ilinn 1935. 5. e4—e5, Rf6—d7.
6. a2—a3, Bb4—e7, 7. f2—f4, c7
—c5. 8. Bfl—g2, f7—f5!. Góð-
ur leikur. Ef 10. exf, þá fær
svartur sterk miðpeð. 10. 0—0,
a7—a6. 11. Bcl—e3, 0—0. 12.
Kgl—hl, c5—c4?!. Mjög vog-
að, því nú býðst hvítum tæki-
færi til sóknar. Svona leikir
revnast venjulega illa, og fleslir
meistarar vilja forðast þá sem
allra mest. Öðru máli er að
gegna með Gilfer; í svona stöðu
nýtur hann sín vel. 13. Rc3xd5!,
e6xd5. 14. Bg2xd5f, Kg8-h8. 15.
Bd5xc4, b7—b5. 16. Bc4—a2, —
Hvítur hefir fengið sterk frí-
peð, sem í mörgum. tilfellum
ættu að vinna, en það útkrefur
lika mikla nákvæmni og styrk,
að leika alt af besta leiknum.
Betra væri sennilega B—d5. —
16.....Bc8—b7. 17. d4—d5,
Það virðist vera fremur erfitt,
að finan gott áframhald fyrir
hvítan, fyrst hann má ekki leika
þessum leik, þvi vissulega er
ekki betra að bíða. 17...Rc6
xe5!
8
7
6
5
4
8
2
1
Þannig snýr Gilfer sig út úr voð-
anum á síðasta augnablikinu.—
18. f4xe5, Rd7xe5. 19. Re2—f4,
Re5—g4. 20. Be3—d4, 21. Dd8-
d7. Gilfer liefir nú fengið sterka
stöðu, sem er jafnframt ógn-
andi. 21. b2—b3? Gefur peðið
góðfúslega, þar sem útséð er
um, að það verður ekki varið
til lengdar. Skárra var samt að
halda peðinu til hins ýtrasta og
leika D—d2. 21......Bb7xd5.
22. Rf4xd5, Betra væri 22. K—
gl, sem ógnar Bxg7f; samt væri
það ekki fullnægjandi vörn. 22.
.... Dd7xd5f. 23. Khl—gl, Be7
—c5! Fljótt á litið virðist alt
vera í lagi. Það er þó ekki til-
fellið. Gilfer liefir fengið opna
sóknarstöðu, sem er hans bitr-
asta vopn. Upp úr slíkum tafl-
AlmenniDgur og Iðgregln-
lið þnrfa að starfa saman,
ef vel i að vera.
Athugasemd við greinar Þjóðviljans
Kommúnistablaðið Þjóðvilj-
inn hefir fengið ástæðu til þess
að birta eina æsingagrein, í við-
bót við allar hinar, vegna
þeirra leiðbeininga til almenn-
ings, sem birtust hér í blaðinu
í gær, varðandi framkomu
gagnvart hinu breska herliði.
Vísir hvatti almenning til var-
úðar, og lagði megináherslu á
það, að hverjum einstakling
skildist, að hann ber þá ábyrgð
gagnvart þjóð sinni, að hann
baki henni ekki margskyns ó-
þægindi með óviðeigandi fram-
komu sinni. Ástandið hér á
landi er óvenjulegt. Um stund
búa hér tvær þjóðir saman, en
sinn er siður í landi hverju, og
í fyrstu getur slíkt leitt til mis-
skilnings og mistaka, sé ekki
allrar varúðar gætt frá beggja
hálfu.
Vegna blekkjandi ummæla
kommúnistamálgágnsins slcal
almenningi á það bent, að hið
breska herlið, sem hér dvelur,
nýtur exterritorialréttar meðan
það dvelur hér, og er slílct í
samræmi við alþjóðareglur
varðandi dvöl herliðs eða her-
flutninga utan heimalandsins,
sé ekki um óvinaþjóð að ræða.
Þrátt fyrir hertökuna verða
sömu reglur að gilda hér að
öllu "óbreyttu, en exterritorial-
rétturinn þýðir það, að hið
breska herlið er undanskilið is-
lenskri lögsögn, en lýtur lögum
heimalandsins eða herlögum, ef
um brot á almennu siðgæði er
að ræða. íslensk stjórnarvöld
snúa sér því til bresku her-
stjórnarinnar hér, komi slík
mál upp, en fylgjast að sjálf-
sögðu með afgreiðslu mála, lil
þess að gæta íslenskra bag'jli-
muna. Þelta er sú aðstaða, sem
stöðum hefir hann unnið sína
glæsileguslu sigra. 24. Hfl—f l,
Þvingað. 24......Rf4—e3. 25.
Ddl—<12, Re3xc2.
Eggert Gilfer ber nú liðleg 48
ár að baki sér, væri því ekkert
undarlegt i rauninni þó honum
væri ef til vill eitthvað farið að
bregðast bogalistin. Það að hon-
um hefir ekki tekist að verða
íslandsmeistari nú i nokkur und
anfarin ár mun fremur vera
kyrstaða en afturför.Aðrir snill-
ingar, með meiri þekkingu og
nýrri siði, liafa komið og reist
honum hurðarás um öxl, slikir
viðburðir verða þvi að teljast
sem framfarir á sviði íslenskrar
skáklistar og er ekki nema gott
og gleðilegt til þess að vita.
Aðlokum, Gilfer, til hamingju
með 25 ára liðinn skákferil!
XXY.
hér er ríkjandi, í stórum drátt-
um. Samkvæmt alþjóðareglum
um neyðarvöm og neyðarrétt
getur íslenskt löggjafarvald
gripið inn í undir vissum kring-
umstæðum, en óþarfi er að
rekja það nánar hér. Einnig
koma samningar til greina, ef
svo ber undir, yarðandi þessi
mál.
Af vinsamlegri sambúð
tveggja þjóða i sama landi leið-
ir hinsvegar að lög þess og rétt-
ur eru virt og í heiðri liöfð, að
svo miklu leyti, sem liernaðar-
aðgerðir gera ekki annað nauð-
synlegt, en þá er samningaleiðin
venjulega valin, og þannig kom-
ið í veg fyrir árekstra. Svo er
málum skipað hér, eins og sakir
standa.
Vegna þess exterritorialrétt-
ar, sem breska herliðið nýtur,
hefir herstjórnin skipað eigið
lögreglulið, sem gætir laga og
velsæmis frá hendi hinna
hresku þegna. Innlenda lög-
regluliðið hefir liinsvegar
sama verkefni og áður gagn-
vart innlendum þegnum, og
gætir auk þess almennra reglna
varðandi umferð og annað slikt,
enda liafa þær reglur verið gerð-
ar bresku herstjórninni kunn-
ar, og klögumálum til hennar
beint, ef út af hefir hrugðið. —-
Með þessu móti er trygt, að öll
mál fái eðlilega afgreiðslu og
Iiver lialdi sínum rétti. Það er
því engin ástæða til fyrir al-
menning að láta sér gremjast,
þótt eitthvað beri út af í fyrstu
hvað t. d. umferð snertir.
Þjóðviljinn deilir á Vísi fyrir
það, að hann hvetur almenning
til siðugrar hegðunar, sem og
að gætt sé betur framferðis
barna af foreldrum og lögreglu.
Vísir treystir því, að almenn-
ingur skilji það, að slíkt er öll-
um fyrir bestu, og vill í þessu
sambandi geta þess, að í morg-
un átli blaðið tal við lögreglu-
stjóra, sem lét sörnu skoðun í
Ijós.
Aðstaða Iögreglunnar er að
ýmsu leyti mjög erfið, og stafar
það ekki síst af þvi, hve fámenn
hún er. Væri full ástæða til, að
henni yrði fjölgað [xumig, að
unt sé að gera til hennar meiii
kröfur, en nú má með sann-
girni gera. Telur Vísir sér bæði
ljúft og skylt að styðja lögreglu-
stjóra í því efni, sem hann hef-
ir fullan skilning á, að efla lög-
regluna á allan hátt, þannig að
hún fái leyst hlutverk sitt af
hendi. Lögreglustjóri tjáði
blaðinu, að hann liefði þegar
í upphafi gert allar ráðstafanir
til þess, að alt yrði vandræða-
laust hér í bæ, þrátt fyrir dvöl
hins breska herliðs. Vegamerki
Reykjavíkurmótið
Meistaraflokkur
í kvöld
kl. 8,30
Urslitaleikur
(fyrri umferð)
Valur - Víkingur
Alllr vcrða að s|a me§t
inpennacli leik mót§in§.