Vísir - 15.06.1940, Blaðsíða 2

VfSIR
VtSIR
DAGBLAÐ
Útgefandi:
BLAÐAÚTGÁFAN VÍSIR H/F.
Ritstjóri: Kristján Guðlaugsson
Skrifst.: Félagsprentsmiðjunni.
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12
(Gengið inn frá Ingólfsstrœti).
Símar 1660 (5 línur).
Verð kr. 2.50 á mánuði.
Lausasala 10 og 20 aurar.
Félagsprentsmiðjan h/f.
Þingvallaför
Heimdallar.
nginn efi er á því að geysi-
mikil þátttaka verður í
Þingvallaför Heimdallar. í gær-
kvöld liafði fjöldi manna skráð
sig til fararinnar. Þó var veður
mjög óráðið og dregur það jafn-
an úr aðsólcn. I morgun var veð-
urútlit bjartara en verið hefir
um skeið. Það eru þess vegna
líkindi til að lijartfólgnasti sögu-
staður íslensku þjóðarinnar sýni
sig í fullri vorsins dýrð um þessa
helgi. Og liöfuðstaðarbúum er
sannarlega þörf á að hrista af sér
göturykið og drungann, þó ekki
væri nema eina dagstund. Sum-
arferðalög eru ekki enn þá hyrj-
uð að marki. Þótt við höfum
sloppið flestum þjóðuin betur
við afleiðingar striðsins, þá
hefir þó liið liræðilega ástand
umhverfis okkur meiri og minni
áhrif á hvern hugsandi mann,
ungan og gamlan. En við erum
engu bættari þó við sökkvum
okkur um of niður i dapurlegar
hugsanir um öryggisleysið og
erfiðleikana. Við þurfum á öllu
okkar þreki að halda og allri
okkar bjartsýni. Ekkert er bæj-
arbúum nauðsynlegra í því efni,
en að nota hvert tækifæri sem
gefst, til þess að lirísta af sér
áhyggjur ömurlegs liversdags-
lífs í hreinu fjallalofti við þá
tign, sem islensk náttúrufegurð
býður mesta.
Á ÞingvöUum tala til okkar
mínníngar liðínna alda. Þar hef-
ir saga landsins gerst öðrum
stöðum fremur. Þar liafa vitrir
menn ræðst við, oft á tíðum
daprir í Iiug og kvíðnir, engu
síður en nú. En einnig vígreifir,
bjartsýnir og kjarkmiklir. Þar
hafa hugsjónir fæðst og heit ver-
ið unnin. Þar logar sá arineldur,
sem'yljar hverju íslensku Iijarta.
Það er þess vegna sérstaldega
vel til fallið að æskumenn Sjálf-
stæðisflokksins hafa efnt til vor-
hátíðar á Þingvöllum. Sjálf-
stæðisflokknum hefir verið bor-
ið á brýn íhald og kyrrstaða.
Andstæðingar hafa viljað telja
mönnum trú um að þar færi hin
„aldraða sveit“. Meðan menn
höfðu ekki kynst starfsemi
flokksins gátu slíkar ásakanir
staðið honum fyrir þrifum. En
sú tíð er löngu liðin. Barátta
flokksins er fyrst og fremst fyr-
ir auknu frelsi og lýðræði i öll-
um efnum. Á þessu liafa menn
nú fengið fullan skilning. Og
það er einmitt þessvegna, sem
•tarfsemi æskumannanna gætir
meira innan Sjálfstæðisflokks-
ins en nokkurs hinna flokkanna.
Æskan hefir rétt sína „örvandi
hönd“ og þess vegna er flokkur-
inn á framtíðarvegi.
Það verður lagt á stað til Þing-
valla í dag frá Bifreiðastöð
Steindórs, Idukkan 3. Öllum
sjálfstæðismönum er heimil
þátttaka. Klukkan 6 flýtur for-
maður Sjálfstæðisflokksins, ÓI-
afur Thors ræðu ó Lögbergi fyr-
ir minni fslands. í kvöld verður
kynningar- og skemtikvöld í
Yalhöll. Þar flytja ræður for-
maður Heimdallar, Jóhann Haf-
stein, Gunnar Thoroddsen og
Eiríknr Nig:urberg:§§on:
PARÍS
Eiríkur Sigurbergsson, viðskiftafræðingur, ritar að þessu
sinni um París, — „höfuðborg heimsins“ — að beiðni Vísis.
Til hennar hefir allur heimnrinn litið á friðartímum og ó-
friðar, og hvers Frakkar meta hana, sést best á því, að þeir
gáfu hana orustulaust í óvinahendur, til þess að bjarga henni
frá exjðileggingu og þeim verðmætum, sem þar eru. Eiríkur
Sigurbergsson hefir dvalið í París um sex ára skeið, og er
þvi kunnugur borginni og þvi lífi, sem lifað er þar.
dvelja í nokkra daga, sofa langt
Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Lárus Ingólfsson syngur gam-
anvísur og loks verður dansað.
A morgun verðaÞingvellirskoð-
aðir undir leiðsögn Benedikts
Sveinssonar bókavarðar. Það
var varla hægt að fá betri mann
til leiðbeiningar á þeim stað.
Benedikt er allra manna kunn-
ugastur sögu Þingvalla, og hann
þekkir ekki einungis atburðina,
sem þar Jiafa gerst, hann lifir
þá. Frásögn Iians er fyrir það
meira hrífandi en flestra ann-
ara, að liann talar hreinní ís-
lensku, þróttmeiri og glæsilegri
en flestir samtíðarmanna lians.
Það þarf ekki mikið ímyndunar-
afl til að sjá og heyra fyrir sér
höfðingja fornaldarinnar, þegar
Benedikt gengur um Þingvelli
með glæstu föruneyti.
Heimdellingar hafa farið
myndarlega á stað með þetta
vormót sitt. Sjálfstæðismenn í
Reykjavík munu fjöhnenna til
Þingvalla í dag og á morgun.
a
17. júní.
Dagskrá hátíðahald-
anna.
Vísir birtir hér dagskrá há-
tíðahaldanna 17. júní, til viðbót-
ar því sem blaðið sagði frá í gær.
Hátíðahöldin lief jast á því, aö
Lúðrasveit Reykjavíkur leikur
á Austui'velli frá kl. V/x—2, en
þá hefst skrúðganga íþrótta-
manna og annara bæjarbúa suð-
ur á Iþróttavöll.
Á leiðinni verður staðnæmsl
við Ieiði Jóns Sigurðssonar og
leggur forseti í. S. í., Ben. G.
Waage, blómsveig á það fyrir
hönd íþróttamanna í Reykjavík.
Síðan leikur Lúðrasveitin „Ó,
guð vors lands.“ : . *■ .
Þá heldur skrúðgangan áfram,
og verður haldið til Háskóla-
byggingarinnar nýju og liylla
íþróttamenn Háskólann, en sið
an verður gengið inn á Iþrótta-
völlinn.
Formaður 17. júní nefndai-
innar, Stefán Runólfsson, setur
þvínæst mótið og standa íþrótta-
menn fylktu liði á íþróttavellin-
um á meðan, en þegar Stefán
liefir lokið ræðu sinni og
Lúðrasveilin leikið „Öxar við
ána“, ganga þeir út af vellinum.
Næst heldur Gunnar Thor-
oddsen, bæjarfulltrúi, ræðu fyr-
ir minni Jóns Sigurðssonar, en
Lúðrasveitin leikur „Ó, guð vors
Iands“ og síðan vex-ður kórsöng-
ur.
Síðan hefjast iþróttirnar, en
milli einstakra greina flytur
Sveinn Björnsson, sendiheri-a, á-
vai-p til íþróttamanna.
Kl. 8V2 halda iþróttii'nar á-
fram, en kl. 10 hefjast dans-
skemtanir í Hótel Borg, Iðnó og
Oddfellowlnisinu.
Gagnfræðaskóla
Reykvíkinga
var sagt upp kl. 1 í dag. 64 nem-
endur gengust undir gagn-
fi'æðapróf. Af þeim stóðust 60
prófið og 18 lxlutu 1. einkunn.
Hæst samanlagt próf hlutu:
1. Kristi'ún Matthíasdóttir með
8.41 st. í einkunn, 2. Hafsteinn
Bjai'gmundsson 8,23 og 3. Anna
Gísladótlir með 8,12.
Eru pi'ófin yfirleitt mjög góð
að þessu sinni.
Gullbrúðkaup
eiga í dag hjónin Stefán Jónsson
og Guðfinna Sigurðardóttir, að
Ondólfsstöðum. Hafa þau búið í 42
ár að Ondólfsstöðum, með mestu
rausn og myndarskap, en áður að
Múla. Níu af tíu börnum þeirra
hjóna eru á lífi. Þau hjónin eru
bæði vel ern, og er Stefán þó átt-
ræður, en Guðfinna er 72 ára að
aldri.
— París er fallin, þýskur her
er kominn inn í borgina! Þann-
ig stóð i fréttum í gær og hefir
þessi atburður sjálfsagt komið
fáum á óvart eins og viðhorfið
var. Frakkar voru meira að
segja búnir að lýsa yfir því, að
París væi'i óvíggirt boi'g; þeir
vildu heldur gefa liana óvinin-
um á vald en að hún yrði lögð
í rústir.
Hún hefir lilotið ýmsa litla,
svo sem „di'otning tískunnar“,
„boi’g ljósanna", jafnvel „höf-
uðborg heimsins“. Hinn síðast-
nefnda vegna þess, að í Paris
hafa skapast og þaðan hafa rutt
sér braut ýmsar háleitar hug-
myndir, svo sem „frelsi, jafn-
rétti og bi'æði’alag“, er Frakk-
ar böi'ðust fyrir í stjórnarbylt-
ingunni miklu, en þau kjörorð
bárust því næst víða um lönd
og áttu sinn þátt í að efla frelsi
og lýði’æði í álfunni, jafnvel hér
á íslandi. — Þar hafa og mynd-
ast nýir straumar eða stefnur
í listum, þar liafa mestu lista-
menn allra landa orðið fyrir
meiri eða minni áhrifum, er
komið hafa fram i verkum,
þeirra og borist með þeim út
um heimsbygðina. — Og „borg
ljósanna“ hefir hún verið köll-
uð, einkum í Frakklandi, vegna
hinnar miklu Ijósadýrðai’, er j
um hana og út fi'á henni stafar
allan ársins hi'ing, þegar ann-
ai'sstaðar er dirnt og myrkur.
En nafnið „di’otning tískunnar“
vita allir hvers vegna hún hefir
lilotið.
Annars fer ýmsum söguxn
iim þessa miklu og glæsilegu
borg. Suxnir líta svo á, að lxún
sé miðstöð léttúðar og slcemt-
anafýsna, menn hugsi þar mest
urn að skemta sér, séu einkum
á fei’Ii um nætur og gangi á
milli óteljandi nætur-skemti-
staða, þar sem hver og einn fái
að drekka úr bikar nautna og
ásta, þar sem lauslætið sitji í
liásæti og vín freyði á hverju
borði. Þessar skoðanir hafa
einkum myndast og borist út
með ferðamönnum, er til Par-
isar hafa komið og dvalið þar
stutta stund, án þess að skilja
málið eða átta sig á hinu flókna
borgarlífi.
Sannleikurinn er sá, að í Par-
is getur næstum hver séð það,
sem hann vill sjá. Suinuxn finst
þar hei’filega sóðalegt. Þar ex-u
til sóðalegir staðii', eins og víða
annai’sstaðar. Öðrum, finst
borgin óskiljanlega gamaldags
og á eftir tímanum. Þar eru vit-
anlega til hús eða jafnvel borg-
arhverfi, sem eru mörg hundr-
uð ára gömul, og margt fleira,
er minnir á fyrri tíma og gamla
menningu. Enn öði’um finst, að
þarna slæpist fólk sínkt og heil-
agt, sitji á kaffihúsum og ráfi
um götumar.
En menn, sem þekkja borg-
ina best, vita, að þar er unnið,
og fyrst og fremst unnið, því
menn lifa þar ekki á loftinu,
fremur en annarsstaðar.
Það er að vísu satt, að París
var glaðværðarinnar borg. En
það er yfirleitt ekki Pai'ísai'bú-
inn, sem mest sækir nætur-
skemtistaðina, heldur ferða-
menn — útlendingar, sem þar
fram á dag en drekka og svalla
alla nóttina. Það er Parísai’bú-
inn, sem setur skemlistaðina a
stofn og gerir þá þannig úr
garði, að sem flesta fýsir að
sækja þá. Það er Parísarbúinn,
sem vinnur þarna fyrir sínu
daglega viðurværi, en ferða-
maðui'inn, sem borgar brúsann,
enda hefir ekki svo lítill lxluti
boi’gai’búa einmitt lifað á ferða-
mannastraumnum. — Ekki svo
að skilja, að Parísai’búar skemti
sér ekki, þeir dansa, fai'a í leik-
hús, bíó o. s. frv., en eftir þeirri
kynningu, sem eg liefi haft af
þeim, held eg mér sé óhættt að
segja, að þeir geri yfirleitt ekki
meira að því, sem Reykvíkingar
kalla að „skemta sér“, en fólk
hér í bæ.
Sem sagt, í Pai'ís er fyrst og
fremst stai’fað. Þar er einn elsti
og frægasti háskóli heimsins —
með mörgum þúsundum stúd-
enta úr Frakklandi og öllum
löndum, þeim fjærlægustu sem
þeim næstu. Þar situr Afríku-
svertinginn við hliðina á Par-
ísai’búanum á skólabekkjum og
á bókasöfnum, þar eru semítar,
gei'manir, mongólar, engilsax-
ar, Suðurlandabúar og Norður-
landabúar hlið við hlið og brjóta
heilann Iiver um sitt viðfangs-
efni. Þar eru vísindamenn, sem
vinna í kyrþey æfilangt, likt
og Monsieur og Madame
Pierre Curie, að þvi að rannsaka
Jeyndardóma náttúrunnar og
skapa vesælu mannkyni ómet-
anleg verðmæti og sanna bless-
un. Þar er fjöldi æðri skóla og
æðri mentastofnana, sem stand i
jafnfætis sjálfum háskólanum,
]>ótt þær teljist ekki til hans, -
þar sem ungir menh í þúsunda-
tali svala mentaþorsta sínum
og húa sig undir lífsstarf sitt.
Þar er og að sjálfsögðu mikill
fjöldi óæðri mentastofnana,
sem hver á sínu sviði vinna sitl
hlutverk i þágu alþjóðar.
Annars eru atvinnuvegir
borgarbúa margvíslegir eins og
gefur að skilja. En mest ber á
verslun og allkonar iðnaði.
Einkunx er það hinn svokallaði
„lúxus“-iðnaður, sem París er
alþekt fyrir, svo sem silkivarn-
ingur, ilmvötn og allskonar
snyrtivörur, og er þessi iðnaður
talinn standa framar samskon-
ar iðnaði annara þjóða. —
En létt er vfir Parísarhorg og
þó einkum á fögrum, vordegi,
þegar lim trjánna breiðir sig yf-
ir gangstéttir, garða og torg.
Þegar mannfjöldinn sígur leti-
lega upp og niður göturnar í
liægum straum, eða viðrar sig á
hekkjum opinna svæða. Þegar
tónar frá æfðum og mannmörg-
um hljómsveitum, er leika fyrir
almenning í fjölsóttum skemti-
görðum, berast til eyrna manna
gegnum lauf trjánna og bland-
ast fuglakliðnum, óma i fjarska
og deyja út. Þá er eins og töfra-
slæður líði gegnum loflið og
vekji angurblíðu í brjóstum
manna og fjötri þá við þennan
stað. —
París er skift í 20 borgar-
hluta og hefir hver sinn borgar-
stjóra (maire) og ráðhús (mai-
rie), en einn aðalborgarstjóra
og aðalráðhús (Hötel de Ville).
Borgin stendur beggja megin
Signu, norðarlega í Frakklandi,
um 230 km. frá sjó. íbúar eru
um þrjár miljónir, auk útborg-
anna. — Elsti hluti borgarinn-
ar, la Cité, stendur á hólma í
Signufljóti. A dögum Cesars hét
þessi hólmi Lutece og íbúarnir
Parisii og þaðan dró borgin öll
siðan nafn sitt.
Borgin hefir orðið fyrir
mörgum umsátrum alt frá dög'-
um Cesars. Árið 451 geystust
Húnar að borginni, eins og logi
yfir akur, en þá tókst að bjarga
henni; er það þakkað hinni hei-
lögu Geneviéve, sem síðan er
verndardýrlingur Parísarborg-
ar. Víkingar frá Norðurlöndum,
settust um hana 885 og stóð um-
sát það þrettán mánuði. 1814
komu þangað þáverandi banda-
menn og Englendingar og
Prússar sátu þar 1815. I strið-
inu milli Þjóðverja og Frakka
1870 1871 tóku Þjóðverjar
borgina og sömdu frið í Versa-
illes, er stendur aðeins 18 km.
frá París. — í heimsstyrjöld-
inni 1014—1918 var henni ógn-
að tvisvar af Þjóðverjum, 1914
fyrir fyrri orustuna við Marne
og 1918 um vorið. Og enn er
hún í óvinahöndum. —
Það var fyrst á dögum Loð-
viks helga, Karls V., Frans I.
og Loðvíks XII., að tekið var
að sýna París verulega ræktar-
semi. Þó var það einkum Loð-
vik XIV., er lét fegra og skreyta
borgina með fallegum stórhýs-
um og minnisvörðum. I fótspor
hans gengu þeir svo nafnarnir
Napoleon I. og Napoleon III.
Og því verki hefir verið haldið
áfram lil síðustu stundar.
Það er því ekki furða, þótt
París sé rík af fögrum bygg-
ingum, görðum og torgum, þeg-
ar þar við bætist, að Frakkar
eru taldir vera hinir mestu
smekkmenn og hin listrænasta
þjóð. Þar eru líka fleiri stór-
byggingar, sem hver fyrir sig
er hið mesta listaverk, en hér er
hægt að telja upp, en um hverja
þeirra mætti vitanlega skrifa
langa hlaðagrein. Eg læt mér
nægja að nefna Louvre, Notre-
Dame, Palais-Royal, Troeadero,
Panthéon, Hötel de Ville, Sacré-
Coeur, Sigurbogaiin, Óperuna
og St. Sulpiee. Um þá kirkju
sagði mér katólskur prestur frá
Ítalíu, að hún ætti skilið að
standa í Róm, og var víst ekki
hægt að hún fengi lijá honum
meira lof. En, sem sagt, hér er
enginn tími til að minnast nán-
ar á neitt af þessum né öðrum
listaverkum. Og þó eru það
þau, sem setja svip sinn.á París
og gera hana að því sem hún er.
Og þó ekki. Þar kemur fleira
lil greina. Það eru ekki húsin
ein, þótt fögur séu, sem skapa
fagra borg. Þeim þarf að vera
snyrtilega fyrir komið og mátu-
lega áberandi — þau þurfa að
geta notið sín sem best. Stór og
glæsileg torg, langar og breiðar
götur, ásamt vel Iiirtum og
smekldegum görðum — og alt
þetta í fylsta samræmi — gerir
sitt til að stórbyggingar Parísar
njóta sín til fulls, það sópar að
þeim, menn geta ekki annað en
numið staðar og virt þær fyrir
sér, alla Ieið frá jörðu upp á
efstu turnbrún. Og sá, sem
gengur l.d. frá Louvrehöllunum
gegnum Tuileries-garðinn, yfir
Concorde torgið, upp eftir
Champs-Elysée-götu til Signu-
bogans hlýtur að spyrja sjálf-
an sig, þ. e. a. s. ef liann hugsar
nokkuð um þessi efni: er mögu-
legt að komast lengra, er inögu-
legt að nokkursstaðar fyrirfinn-
ist glæsilegri borg?
Og nú er hún fallin í hendur
óvinaher. Síðustu daga hafa
verið gerðir á hana grimmilegar
loftárásir, yfir hana sprengikúl-
um rignt. í „borg ljósanna“ log-
ar ekki lengur nokkurt Ijós,
engin lugt á götu, ekki eitl kert-
isskar í glugga. Hiin er í algeru
HÁTÍÐAHÖLD í PARÍS.
Þegar Þjóðverjar sátu um París 1871, komst Gambetta og aðrir kunnir menn á brott úr
borginni í loftbelg. — Var þess minst, er hátíðahöldin fóru fram i sumar í tilefni af byltingar-
afmælinu. Var loftbelgur sendur upp, eins og 1871. — Á myndinni sést og Eiffelturninn frægi.