Vísir - 04.07.1940, Blaðsíða 2

VlSIR
VÍSIR
DAGBLAÐ
Útgefandi:
BLAÐAÚTGÁPAN VÍSIR H/F.
Ritstjóri: Kristján Guðlaugsson
Skrifst.: Félagspi-entsmiðjunni.
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12
(Gengið inn frá Ingólfsstræti).
Símar 1660 (5 línur).
Verð kr. 2.50 á mánuði.
Lausasala 10 og 25 aurar.
Félagsprentsmiðjan h/f.
Loftvamir.
lyr ENN munu hafa mjög mis-
sterka trú á því að til loft-
árása komi hér á lantli, og þá
einkum á höfuðstaðinn og ná-
grenni lians. En hvað sem
trúnni líður í þvi efni viður-
kenna allir, að það sé ekki ó-
hugsandi, þótt það verði að telj-
ast frekar ólíklegt, að öllu ó-
breyttu.
Stjórnarvöldin liafa litið svo
á, að allur væri varinn góður i
þessu efni, og skipuðu því sér-
staka loftvarnarnefnd, þegar
eftir hertöku landsins og á hún
að hafa með höndum yfirum-
sjón allrar loftvarnarstarfsemi
frá hendi Reykvikinga sjálfra.
Ekki er vitað urn að loftvarnar-
nefndir hafi skipaðar verið í
öðrum kaupstöðum á landinu,
en þó virðist þess engu síður
nauðsyn, ef svo ólíklega skyldi
til vilja, að til loftárása kæmi.
Reykvíkingar hafa orðið þess
varir að loftvarnarnefnd sú, sem
hér hefir verið skipuð, hefir
gert ýmsar ráðstafanir, sem al-
menningi mega að gagni koma,
ef út af ber. Loftvarnabyrgjum
hefir verið valinn sTaður víðs-
vegar í bænum, leiðbeiningar til
almennings hafa verið birtar í
ritlingi, sem dreift hefir verið
út, og blöðin hafa einnig birt
slíkar leiðbeiningar í samráðí
við loftvarnarnefnd.
Menn bjuggust alment við þvi
að ekki yrði látið sitja við það
eitt, að loftvarnarnefnd yrði
skipuð, heldur yrði henni einnig
með bráðabirgðalögum ákveðið
starfsvið og gefið vald til þess
að knýja það fram að öryggis-
ráðstafanir hennar yrðu í heiðri
hafðar af borgurunum. Á slík-
um lögum hefir ekkert bólað,
enn sem komið er, og virðist
þeirra þó full þörf. Menn fá ekki
skilið það, að minsta kosti, að
nauðsyn hafi verið til að skipa
nefndina, ef nauður rekur ekki
til hins að setja henni starfs-
reglur.
Þá er annar þáttur þessa máls,
sem verðskuldar athygli. Ef
starfsemi loftvarnanefndar á að
koma að gagni, hljóta ráðstaf-
anir hennar að hafa allmikil út-
gjöld í för með sér, en almenn-
ingur hefir ekki orðið þess var,
að nefndinni hafi verið séð fyrir
fé til nauðsynlegra fram-
kvæmda. Tvær leiðir virðast í
því sambandi fyrir hendi. Önnur
sú að nefndin hafi gersamlega
óbundar hendur um ráðstafanir
sínar gagnvart ríkissjóði, og
honum beri að greiða fyrir alt
það, sem nefndin ákveður og
útgjöld eru samfara. Virðist
slikt óeðlilegt og fmleitt, enda
mun ekki vera litið þannig á
málið á æðri ^stöðum. Hinn
möguleikinn er einnig fyrir
hendi, enda lililegri, að loftvam-
arnefnd hafi ekki verið séð fyr-
ir nauðsynlegu fé til þeirra ráð-
stafana, sem gera þarf, en vitað
er að starfsemi hennar hefir
þegar haft allmikinn kostnað í
för með sér. —
„Sirenum“ eða rafflautum
hefir Verið komið fyrir víðsveg-
ar um bæinn, og munu slík tæki
kosta allverulegt fé. Kjallarar
Víðtækar breytingar á
meðferð utanríkismálanna.
AðsiBspðÍKincuu sklpuðii* í IlaBiduríkpiuum,
!§uður-Ii]vruf»ii ogr Ntokktiólmi.
hafa verið ákvarðaðir, sem loft-
varnarbyrgi, en livað um
greiðslu fyrir slík afnot þeirra?
Sandpokum hefir nefndin
einnig úthlutað til manna og
húsa skv. beiðni að einhverju
leyti, en ekki tekið endurgjald
fy.rir, og ef verulega kveður að
slíku getur þar verið uni að
ræða allliáan útgjaldalið, með
því að „safnast þegar saman
kemur“. Um nauðsyn slíkrar
ráðstöfunar má deila, og geta
menn með fullum rétti litið svo
á, að þeir húseigendur, sem það
vilja, geti sjálfir keypt poka og
sand og látið hlaða fyrir kjali-
araglugga, og búa þamug til
lof tvarriarby rgi fyrir ibúa
hússins.
Af ofanrituðu er auðsætt að
loftvarnarnefnd verður að hafa
nokkurt fé til umnáða, ef stai'f-
semi hennar má að gagni koma,
og það fé má ekki skera við
neglur að óþörfu, sem varið er
horgurunum til öryggis, ef út
af ber. En um allar slíkar
greiðslur svo og um alla starf-
semi nefndarinnar þarf að setja
löggjöf hið fyrsta.
Einstaldingar þessa bæjarfé-
lags hafa sjálfir lagt fram veru-
legar fjárupphæðir í þvi augna-
miði að tryggja börnum lieppi-
lega dvalarstaði í sveitum lands-
ins, og fyrsti hópurinn lagði af
stað héðan úr bænum í fyrradag.
Margir eru þeir, sem ekki hafa
efni á að kosta dvöl barna sinna
í sveit, en þá lendir það á hin-
um, sem getuna hafa, að hlaupa
undir bagga.
Reykvíkingar liafa því sjálfir
lagt hai't að sér, til þess að
tryggja afkomu barnanna, en
rikinu á ekki að vera ofvaxið að
leggja fraxn nokkura upphæð i
því augnamiði að tryggja líf
landsmanna og þau verðmæti,
sem i landinu eru. Þetta er að
vísu nýr skattur á þjóðina, en
skattui', sem eftir atvikunx er
nauðsynlegur, hvort sem menn
telja loftárásai'hættu yfii'vof-
andi eða ekki. Ríkisstjórnin
hefir sjálf litið svo á með skipun
loftvarnai'nefndai’, að óvenju-
legar ráðstafanir yx-ði að gera,
en skipun nefndarinnar vekui'
að eins óhug meðal borgaranna,
ef eigi er tryggilega um hnút-
ana húið og nefndinni skapaður
öruggur starfsgrundvöllur og
veitt nauðsynlegt vald til þess að
framfylgja þeim. ráðstöfunum,
sem hún gerir eða lætur gera.
Þetta hafa flestar aðar þjóðir
séð fyrir löngu og sett ítarlega
löggjöf um loftvarnamál sín og
gert séi'hverjum borgara skylt
að hlýða jieim.
THÓR THORS.
Vísir hefir sannfrétt að ríkis-
stjórnin hafi með höndum, og
hafi raunar þegar ákveðið, en
ekki formlega gengið frá, stór-
feldum breytingum á gæslu ut-
anríkismála vorra, að því er
erindrekaskipan snertir.
Svo sem mönnum er kunnugt
Iiefir Vilhj. Þór gegnt að und-
anförnu ræðismannsstöi'fum í
New-York til bx-áðabirgða. Hins-
vegar hefir liann verið sldpaður
bankastjói'i við Landsbankann,
þannig að lengi hefir staðið til
að annar ræðismaður yrði skip-
aður í New York, en Vilhjáhnur
Þór taki við störfum sínum hér.
Nú mun endanlega hafa verið
ákveðið að fela Thor Thors al-
þingismanni þetta starf, og flyst
hann þá væntanlega með fjöl-
skyldu sinni til New York inn-
an skamms. Er óliætt að full-
yi'ða, að þótt vandskipað kunni
að vera sæti Vilhjálms Þórs, sem
mun hafa sýnt mikinn dugnað
í starfi sínu, hafi valið á eftii'-
manni hans í New-Yoi'k tekist
mjög heppilega, enda er Thor
Thors einhver glæsilegasti er-
indi-eki, sem unt var að senda til
þessarar stórþjóðar, sem við eig-
um nú svo mikið undir á við-
skiftasviðinu.
Thor Thors er maður gagn-
kunnugur atvinnu- og viðskifta-
hfi voi'u, og hefir um mai'gra ára
skeið gegnt hinni mestu trúnað-
ax-stöðu í þágu sjávarútvegsins,
en nú gefst honum kostur á að
vinna að úrlausn mestu vanda-
mála þessarar atvinnugreinar,
sölu og markaðsöflunar í
Bandaríkjunum, auk annara
starfa þar í þágu lands voi's og
þjóðar. Hafa íslendingar eignasl
þarna trúnaðannann, senx þeir
ei'u velsæmdir af, og allir treysta
vegna ágætra hæfileika og ment-
unar.
Þá mun vera í ráði, að gera
Helga Bi'iem aðalræðismann í
Suðui'-Evrópu, og mun hann
hafa aðsetur annaðhvort í Portu-
gal eða á Spáni. Þar gegndi liann
störfum áður en boi'garastyrj-
öldin skall á, og liefir þannig
góða aðstöðu til að taka upp
fyrri stöi'f; sín að nýju. Veltur
það einnig á miklu fyrir afkomu
þjóðai'innar að viðskifti okkar
við þessar þjóðir megi halda
áfi'anx og aukast til stórra muna
fi'á þvi, senx verið liefir.
Að lokum mun vei'a í ráði, að
Vilhjálmur Finsenattachéí Oslo,
flytjist til Stokkhólnxs seixx aðal-
ræðismaður og taki sér aðsetur
þar. Svo sem vitað er hafa Svíar
skift mjög við íslendinga að
undanförnu, einkum að því er
síldai’afurðir snertir, en öll horfa
þau viðskifti erfiðlega eins og
sakir standa. Mun því heppilegt
að VilhjálmUr Finsen flytjist til
þessarar viðskiftaþjóðar vorrar
og greiði fyrir fi'amtíðarviðskift-
um þar. ,
Allar þessar breytingar eru
nauðsynlegar eins og nú standa
sakii', og má búast við að í'íkis-
stjórnin gangi formlega frá
þessum ráðstöfunum næstu dag-
ana.
helmingi síðasta árs var franir
leiðslan a. íxi. k. 5% mixxni en
liúxx var á sama tixxxa árið áður.
Astæðan, sem gefin var fyrir
þessu, var að ekki hefði verið
borað eins mikið og gert hafði
verið ráð fyrir. En nú segja
bolsivikkai' sjálfir, að aðrar og
veigameiri ástæður sé fyrir
þessu.
Kommúnistai'ixir í Bakú-hér-
aði skella allri skuldinni á það,
að óhæfir menn hafi verið vald-
ir til þess að stjórna þessum
framkvæmdum. Stöðuveiting-
ai'nar erix á valdi flokksráðsins á
staðnum, en það hefir í’áðið
vei’kamenix, senx lxafa ekki næga
þekkingu eða kunnáttu til
hrunns að bera. T. d. eyðilagði
einn verkamaður, sem ráðinn
var af flokksráðinu, 17 smál. af
bensíni á einum vinnudegi,
vegna þess að liann kunni ekki
verk sitt. Slys henda svo tugunx
skifta, vegna fákunnáttu verka-
mannanna.
Á í’áðstefnu, sem flokkurinn
hélt nýskeð í Baku, komu fram
kröfur um það, sérstaklega fi'á
þeirn fulltrúum, sem voru í
VmHJÁLMUR ÞÓR.
Úrslitaleikup
ReykJ avíkur -
mótsins?
Úrslitakepni Reykjavíkur-
mótsins fer fram í kvöld, og
keppa þá Fram og Víkingur.
Ef Fram vinxxur i kvöld þurfa
Víkingur og Valur að keppa aft-
ur til úrslita. Geri Víkingar
jafntefli eða vinni, verða þeir
Reykj avíkurmeistarar.
Víkingur hefir sýnt ágæta
leikni í undanförnunx leikjum,
en í fyrri umferð mótsins unnu
þeir Fram á vítisspyrnu, og
mun Fram hafa fullan hug á að
bæta nú fyrir þá óhepni. í raun-
inni verður engu spáð um úr-
slitin. Bæði liðin tefla fram sín-
um bestu leikmönnum, og það
verður áreiðanlega skemtilegur
leikur, senx fx’am fer á iþrótta-
vellinum í kvöld.
hernum, að þeii- sé látnir sita
fyrir trúnaðarstöðum, sem
kunna verk sín, en nóg sé til af
þeim mönnunx í Bakú.
Framleiðslan
langt frá markinu.
En málinu er þannig farið, að
þeir, sem reyndir eru, hafa ver-
ið reknir úr ábyrgðarstöðum og
fengin önnur störf, þar senx þeir
geta engin áhrif haft á afköstín
eða gæði framleiðslunnar.
Það er þess vegna ofur eðli-
legt, að menn búist við því að
framleiðslan 1939 nxuni hafa
minkað mikið í samanburði við
franxleiðsluna 1938. Til ársins
1937 var olíuframleiðslan rúss-
neska ein ai’ðbærasta fram-
leiðsla x'íkisins, eins og sjá má á
eftirfarandi tölum sem tálcna
framleiðslumagnið í miíjónum
smálesta:
1913 1923 1928 1932 1937 1938
9.2 5.7 11.6 22.3 30.5 32.2
Árið 1942 á framleiðslan, sanx-
kvæmt þriðju fimm-ára-áætlun-
inni að vera komin upp í 54.000.-
000 smál. Ef hægt er að nota
muninn á þvi, sem framleiða átti
Aðalfundur í. R,
Aðalfundur íþróttafélags
Reykjavíkur var haldinn 2. júlí.
Fornxaður félagsins, Haraldur
.Tóhannessen gaf skýrslu yfir
starfsárið og skýrði frá hag fé-
lagsins, senx nxjög hefir blómg-
ast á,árinu, og er nú hinp besti.
Mun það gera félaginu kleift að
starfa í franxtíðinni með meiri
krafti en áður. — Formaður
og gjaldkeri Skíðadeildariixnar
skýrðu rekstur og lxag deildar-
innar, sem mjög hefir gengið
með ágætum. Létu nxenn í Ijós
almenna ánægju yfjr velgengni
félagsins, en þar eð nxjög var
oi'ðið áliðið, var samþykt að
fresta fundinum unx vikutíma,
og verður þá gengið til stjórn-
arkosningar o. fl.
Ríkisstjórnin festir
kaup á 5000íonna |
kolafarmi.
Farmgjöld um 30
sliillinga á tonn.
Ríkisstjómin hefir nu með
höndum samningaumleitanir
um kaup á 5000 tonna kola-
farmi, og eru líkindi til að end-
anlega verði gengið frá kaupun-
um í dag eða næstu daga.
Flutningsgjald á tonn nxun
verða tveimur þriðju hlutum
lægra, en það komst hæst, og
ætti því að vera um 30 shilling-
ar pr. tonn, og kolin þannig
hingað komin miklum mun ó-
dýrari, en þau kol, sem fest hef-
ir verið kaup á til þessa.
Að sjálfsögðu verður kola-
farmur þessi notaður til verð-
jöfnunar við þau kol, senx fyrir
eru í landinu og þegar hafa ver-
ið keypt og ætti því kolaverðið
að Iækka allverulega frá þvi,
sem það komst hæst í vetur. Er
það mjög ánægjulegt hve ríkis-
stjórnin tekur röggsamlega á
þessum málum, og hve samning-
ar takast giftusanxlega.
1937 og því, sem i’aunverulega
var framleitt, til samanburðar,
er óhætt að ætla að framleiðslu-
magnið 1942, verði alllangt fyr-
ir neðan áætlunina.
Hagfræðingar Sovétríkjanna
spáðu því að framleiðsla ó-
hreinsaðrarolíu árið 1937 myndi
verða 46.8 milj. snxál., eða 100%
meira en 1932. En raunverulega
var framleiðslumagnið aðeins
65% af því, sem áætlað var.
Framleiðsluaukning
í Bandaríkjunum.
I lok síðustu aldar var Rúss-
land um tveggja ára skeið mesta
oliuframleiðsluland heimsins.
En rétt fyrir Heimsstyrjöldina
framleiddu Rússar aðeins fjórð-
ung móts við Bandaríkjamenn,
og á síðasta ári styrjaldarinnar
aðeins fimta hluta. Árið 1935
nam framleiðsla Rússa 0.14
smál. á hvert mannsbarn í land-
inu, en í Bandaríkjunum 1.13
smál. á hvern íbúa.
Framleiðsluaukningin í
Bandaríkjununx er að nxestu að
þakka bifreiðaframleiðslunni
þar í landi. Rússneski bifreiða-
REYKJAVÍKURMÓTIÐ
MEISTARAFLOKKUR
Ur§litaleikur
í kvöld kl. 8.30
FRAM - VÍKINGUR
Oft hefur það verið spennandi, en aldrei eins og nú!
Olíuframleiðsla Rússa er í
afturför.
Kunxxáttuleysi yfirmarmanna um að kenna.
■^T egna slóðaskaparins, sem
nú á sér stað í olíufram-
leiðslu Rússa, er mikil hætta á
því, að Þjóðverjar geti ekkifeng-
ið eins mikið af olíu þaðan og
þeir ráðgerðu. Þó er talið að
Rússar ráði yfir nærri helmingi
af öllum þeim olíuforða í heim-
inum, sem mönnum er kunnugt.
um.
Áð vísu liafa ekki ennþá verið
gefnar út neinar opinberar
skýrslur um oliuframleiðsluna
árið 1939. Þrátt fyi'ir það er þó
óhætt að gera ráð fyrir, að fram-
leiðslan hafi ekki náð — svo að
allmiklu munar — því magni,
sem gert var i'áð fyi'ir i þriðju
5-ára-áætluninni.
Sem sönnun fyrir því, að þetta
hefir við rök að styðjast má
benda á, að Pravda birti nýlega
grein um olíuframleiðsluna i
Iandinu. Var þar rætt m. a. um
hinn Iélega árangur'í veigamesta
olíuframleiðsluhéraðinu, Baku
við Kaspiahafið. Pravda liefði
varla farið að gera þetta að um-
talsefni, ef ekki hefði verið mik-
il brögð að þessu.
Jarðfræðingar telja að um
1500 milj.smál. af olíu sé í jörðu
umhverfis Baku. Árið 1937 nam
olíuframleiðslan þar 23 milj.
sixiál., en samkvæmt þriðju 5-
ára-áætluninni, sem getið var
hér að framan á framleiðslan að
vera koinin upp í 27 milj. smál.
1942.
Skömminni skelt
á yfirmennina.
Eftir öllum sólannerkjum að
dæma er framleiðslan í Baku,
sem á að fullnægja helmingi
þarfa Rússa árið 1942, orðin
nokkuð á eftir áætlun.
Það er kúnnugt, að á síðara
ijfiJ w wJS . ^