Vísir - 05.07.1940, Blaðsíða 2

VlSIR
VISIR
DAGBLAÐ
Útgefandi:
BLAÐAÚTGÁFAN VÍSIR H/F.
Ritstjóri: Kristján Guðlaugsson
Skrifst.: Félagsprentsmiðjunni.
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12
(Gengið inn frá Ingólfsstræti).
Símar 1660 (5 línur).
Verð kr. 2.50 á mánuði.
Lausasala 10 og 25 aurar.
Félagsprentsmiðjan h/f.
»Hjálp framsókn-
arflokksinsu.
p ÓLKSSTRAUMURINN úr
sveitunum og aðsóknin að
kaupstöðunum hefir verið á-
hyggjuefni allra hugsandi Is-
lendinga um langan aldur, og
hefir raunar fátt borið oftar á
góma í opinberum umræðum
á seinni árum. I þessu máli er
því ekki til að dreifa, að and-
stæ'ðar skoðanir rekist á, Allir
eru inníléga sammála um að
þjóðfélaginu sé það bagi, að
fólkið yfirgefi sveitirnar og
setjist að „á mölinni", oft við
litil bjargræðisskilyrði. Það hef-
ir margoft verið á það bent,
hve hrópleg mótsögn sé í því,
að fólksekla sé í sveitum, sam-
tímis því, að fjöldi manna í
kaupstöðum lendi á opinberu
framfæri vegna atvinnuleysis.
En þrátt fyrir holl ráð og bend-
ingar úr ýmsum áttum, hefir
ekki fram til þessa dags tekist
að ráða bót á þessari meinsemd.
Menn kannast t. d. við það, að
fyrverandi stjórnarflokkar
höfðu „vinnu handa öllum“
efst á stefnuskrá sinni við
stjórnarmyndunina 1934. En
„stjórn hinna vinnandi stétta“
skildi við þetta mál í engu
minna öngþveiti en verið hafði,
þegar hún settist að völdum.
i Formaðui' Framsóknar-
flokksins hefir nýlega ritað um
þetta mál í Tímann. Þar far-
ast lionum orð, meðal annars,
á þessa leið:
„Forráðamönnum kaupstaða
og kauptúna hefir stórlega yfir-
sést að koma ekki á bygðaleyfi
til að stilla í lióf um innflutn-
ing manna, þangað, sem þeirra
var ekki þörf. Hjálp Framsókn-
armanna hefir í þessu efni stað-
ið til boða síðan 1924, að Bem-
harð Stefánsson bar fram frum-
varp sitt um bygðaleyfi. En það
var ekki þegið, og nú em flest-
öll hin hraðvaxandi sveitar- og
bæjarfélög að sligast undir
byrði sveitaþyngslanna.“ y
Jónas Jónsson slær því föstu,
að efl „lijálp Framsóknar-
manna“ hefði verið þegin,
hefðu sveitar- og bæjarfélög
ekki þurft að sligast undir fá-
tækrabyrðinni.
En hvernig hefir hún verið
þessi mikilsverða „Framsókn-
arlijálp“ ?
Þegar framfærslulögin voru
sett 1935, bar Gísli Sveinsson
ásamt nokkrum öðrum þing-
mönnum fram heimildartillögu
um þetta efni. En Framsóknar-
mann og sósialistar drápu til-
löguna.
Þegar framfærslulögin voru
til umræðu á haustþinginu i
fyrra bar Magnús Jónsson á-
samt .Tónasi Jónssyni fram til-
lögu um bráðabirgðaákvæði í
lögin þess efnis, að ráðherra
gæti heimilað sveitarstjóm að
leggja hömlur á rétt manna til
að setjast að í sveitarfélagi.
Þessi tillaga var feld í efri deild
að viðhöfðu nafnakalli með 9
atkvæðum gegn 4. Aðeins tveir
Framsóknarmenn greiddu til-
lögunni atkvæði, þeir Bernharð
Stefánsson og Jónas Jónsson.
Allir hinir Framsóknarmenn-
imir í deildinni greiddu atkvæði
gegn tillögunni: Hermann Jón-
asson forsætisráðherra, Einar
Árnason, Ingvar Pálmason, Páll
Hermannsson og Páll Zqpho-
níasson. „Hjálp Framsóknar-
flokksius“ reyndist ekki traust-
ari en það þegar á hólminn kom
að 5 af 7 þingmönnum flokks-
ins í efri deild greiddu atkvæði
gegn bygðaleyfinu.
Þegar málið kom til neðri
deildar tók Pétur Ottesen upp
tillögu þá, er Magnús Jónsson og
Jónas höfðu flutt í efri deild. En
afdrif málsins urðu þau að til-
lagan var drepin með 16 al-
kvæðum gegn 12 og voru það
aðallega atkvæði Framsóknar-
manna, sem úrslitum réðu.
Forráðamenn kaupstaða geta
ekki komið á bygðaleyfi af eigin
ramleik. Til þess þarf lagasetn-
ingu á Alþingi. Hefir liér slutt-
lega verið rakin sagan af „hjálp
Framsóknar“, sem „staðið hefir
til boða“ liálfan mannsaldur,
þegar seinasta tilraunin var gerð
á Alþingi til þess að lögfesta
bygðaleyfi. Virðist Jónasi Jóns-
sjmi hafa „stórlega yfirsésl“ um
slaðreyndir, þegar hann ræddi
þetta mál í Tímanum nú fyrir
skemstu,
a
Opobót ó Iíbb starfs-
iðflRð bæjarins od eili-
liflii oii ðrorlubætor.
•X » ■ ' v
Á bæjarstjórnarfundi, sem
haldinn var í gær var samþykt
að greiða uppbót á laun starfs-
manna bæjarins frá og með 1.
júní s. 1., á sama hátt og starfs-
menn ríkisins fá uppbót greidda.
Ennfremur var samþykt sam-
kvæmt tillögu framfærslunefnd-
ar að greiða 16.5% dýrtíðarupp-
bót á ellilaun og örorkubætur
fyrir júnímánuð. Var samþykt
„að greiða fyrst um sinn elli-
laun og örorkubætur i II. flokki,
þann hluta. er lífeyrissjóður
leggur á móti, með hækkun
samkvæmt vísitölu kauplags-
nefndar“.
Að öðru leyti var framfærslu-
nefnd falið að taka ákvörðun
um hvort uppbótin skyldi greidd
fyrir mánuðina janúar—mai.
Sjémannadagsráðið
hefir ákveðiS að stofna til skemti-
ferðar til Akraness á sunnudag, og
er ráðgert að fá Esju til fararinn-
ar. Margt verður til skemtunar í
ferðinni.
Landburður af síld á
Raufarhöfn.
18.000 mál bárust þangað í gær og nótt.
Veiðiveður hefir ekkert breyst til hins verra við norðaustur-
hluta landsins, enda þótt sama súldin og leiðindaveðr-
ið haldi áfram við Norðurland sjálft. Eftir fregnum frá veiði-
svæðinu áð dæma, er næg síld á Bakkaflóa og þar í grend og eru
að heita má öll skipin þar, sem
Síðari hluta dagsins i gær og
í nótt komu alls 27 bátar lil
Raufarhafnar og lögðu þeir
samtals á land 18.000 mál síld-
ar. —
Þessir bátar lögðu þar á land
í gær og nólt: Rúna 600 mál,
Sigurfari 600, Huginn II. 650,
Huginn III. 600, Dagný 1500,
Þorsteinn 600, Fylkir 600, Ás-
hjörn 600, Fróði 700, Fiska-
klettur 700, Svanur 600, Val-
hjörn 500, Vébjörn 507, Keilir
800, Sæborg 500, Eggert og Ing-
ólfur 700, Heimir 650, Ármann,
Reykjavík, 700, Hlin 650, Stella
Loftvarnir
Leiörétting og
vidauki.
Vegna ummæla i grein liér i
blaðinu í gær um loftvarnir,
hefir framkvæmdastórn loft-
varnanefndarinnar óskað birt-
ingar á eftirfarandi:
1. Auk þess undirbúnings til
almennra loftvarna, sem fram
hefir farið hér í Reykjavík, er
verið að vinna að ýmsum, loft-
varnaráðstöfunum í Hafnar-
firði, Akranesi, ísafirði, Akur-
eyri, Siglufirði og Seyðisfirði.
2. Þegar eftir að loftvarna-
nefndin í Reykjavík var skipuð,
var ljóst, að nauðsyn bar til að
afmarka skýrt starfs- og valds-
svið hennar og gerði nefndin
tillögur um þetta til ríkisstjórn-
arinnar þ. 4. júní s.l. og óskaði
að sett yrðu bráðabirgðalög um
loftvarnamál.
Besti hlaupari Norð-
urlands eða Norður-
landa?
1IÉR er staddur í bænum um
þessar mundir Ásgrímur
Stefánsson, skíðagarpur frá
Siglufirði, og mun hann taka
þátt í 3000 m. hlaupi hér á vell-
inum í kveld.
Ætlar Ásgrimur að keppa
gegn bestu mönnum okkar á
byrjuð eru.
850, Garðar 750, Erlingur I. og
II. 600 og Áreiga 400 mál.
Aðeins eitt skip liefir komið
til Siglufjarðar síðastliðinn sól-
arhring, l.v. Ólafur Bjarnason
með 1500 mál.
Nýja verksmiðjan á Raufar-
höfn var fullbúin til vinslu fyr-
ir skemstu og mun hún hafa
tekið til stai’fa í morgun. Af-
köst verksmiðjunnar eru áætl-
uð 5—6000 mál á sólarhring og
ef sú áætlun stenst, hefir verk-
smiðjan þegar fengið þriggja
sólarhringa forða.
þessari vegalengd, en hann
mun hafa Iilaupið hana fyr-
ir norðan á 8 min. 23.0 sek.,
en það er niður við heimsmet.
íslandsmetið er 9:01.5 mín., en
besti tími, sem náðst hefir hér
á landi, er aðeins 9:17.0 mín.
Til skemtunar verður auk
þess handknattleikskepni
kvenna. Keppa íslandsmeistar-
arnir, floltkur Ármanns við
flokk frá Kára og K. A. frá
Akranesi. Var það eini kvenna-
flokkurinn hér nærlendis, sem
þorði að leggja til bardaga við
Á.-stúlkurnar.
Fleiri íþróttir verða einnig til
skemtunar, að líkindum kassa-
boðhlaupið o. fl.
Mótið hefst kl. 9 síðd.
Úthlutun á sykurskamti
til sultugerðar í Reykjavík, fer
fram í skrifstofunni við Tryggva-
götu 28, mánudag og þriðjudag, 8.
—9. þ. m. kl. 9 f. h. til kl. 6 e. h.
gegn framvisun stofna af núgild-
andi matvælaseðli. Þeir, sem vitja
ekki skamtsins þessa daga, fá hann
ekki afhentan fyr en við næstu að-
alúthlutun. Seðlar fyrir sultusykur
verða ekki afhentir nema gegn ]
framvísun júní-júlí-stofna. Fólk cr í
alvarlega ánrint um að gccta vel
stofnanna. og glata þcim ckki.
Svignaskarð.
Sumargistihúsið þar er nú tekið .
til starfa og tekur á móti gestum
til lengri og skemri dvalar. Gestir
geta leigt hesta, veitt í nærliggjandi
vötnum o. m. fl. er til skemtunar.
Gamla Bíó
sýnir í fyrsta skifti í kvöld aðra
Andy Hardy-myndina, sem því hef-
ir borist. Vegna þess hversu miklar
vinsældir þær hafa hlotið, hafa
Ameríkumenn gert fjölda þeirra og
fjalla þær, að sögn, uiii „alt milli
himi.ns og jarðar". Þær hafa þann
mikla kost, að þær eru skemtileg-
ar, en jafnframt hægt að læra ýmsa
lífsspeki af þeim. Mickey Rooney
leikur aðalhlutverkið, Andy Hardy,
en Lewis Stone leikur föður hans,
Hardy dómara.
Frá sjúkling-um í Kópavogi.
Um leið og við færum þeim
mönnum í Reykjavík og Hafnar-
firði, sem drengilega gáfu okkur fé
til bátskaupa, okkar alúðar þakkir,
erum við því miður til neydd að
tilkynna, að fé það, er safnaðist,
getur ekki komið að tilætluðum not-
um, þar sem hælið hér verður lagt
niður í þeirri mynd, sem það hefir
verið, og við hrakin sitt i hvora átt-
ina af ómjúkum yfirvöldum. Fyrir
því höfum við á fundi ályktað, að
skifta fé því, er inn kom, milli sjúk-
linganna,,qg vpnum við að gefend-
unum sé það ékki ógeðfeld ráðstöf-
un úr því sém komið er.
Hressingarhælinu í Kópavogi,
30Í júni 1940.
F. h, sjúklinga, -
Gunnl. Sœmundsson.
Baldvin S. Bcddvinsson.
Næturlækpii;.
Karl S. Júnasson, Sóleyjargötu
13, simi 3925. Næturverðir í Ing-
ólfs apóteki og Laugavegs apóteki.
Náttúrufræðingurinn.
Eigandaskifti hafa nú orðið að
Náttúrufræðingnum, hinu ágæta
riti, er þeir stöfnuðu fyrir 9 árum
náttúrufræðingarnir Guðmundur G.
Bárðarson og Árni Friðriksson.
Eftir fráfall Guðmundar heitins
varð Árni Friðriksson einn eigandi
ritsins og útgefandi. En nú hefir
hann selt Guðjóni Ó. Guðjónssyni,
yfirprentara Isafoldarprentsmiðju,
útgáfuréttinn, en heldur þó áfram
ritstjórninni. Náttúrufræðingurinn
hefir alla tíð verið gott rit og gagn-
legt, flutt margar ágætar greinar
um náttúrúfræðileg efni og notiÖ
mikilla vinsælda. Segist hinn nýi
eigandi munu kosta kapps um, að
gera ritið sem allra best úr garði
og stilla verðinu svo í hóf, að eng-
urp eða sem allra fæstum verði of-
vaxið að kaupa. — „Er ætlun min,“
segir hann, „að koma ritinu út
reglulega 4 sinnum á ári (12 ark-
ir).“ Væntir hann þess, að allir
gamlir vinir Náttúrufræðingsins
haldi trygð við hann og að margir
nýir vinir og kaupendur hætist í
hópinn. — Hefti það (10. árg., 1.
og 2. h.), sem nú er nýlega út
komiÖ, er íjölbreytt að efni og hið
læsilegasta.
Farsóttatilfelli í maí.
voru samtals 2266 á öllu landinu.
í Reykjavík 1046, á Suðurlandi
445, Vesturlandi 271, Norðurlandi
413, Austurlandi 91. — Farsótta-
tilfellin voru sem hér segir (tölur
i svigum frá Rvík. nema annars sé
getið): Kverkabólga 420 (215).
Ivvefsótt 1257 (591). Blóðsótt 163
(74). Barnsfararsótt 1 (VI.). Iðra-
kvef 314 (124). Kveflungnabólga
21 (12). Taksótt 18 (4). Skarlats-
sótt 1 (Sl.). Heimakoma 8 (1).
Þrimlasótt 2 (1). Umferðargiila 2-
(o). Kossageit 6 (2). Stingsótt 4
(o). Munnangur 16 (9). Hlaupa-
bóla 16 (9). Ristill 5 (4). — Land-
læknisskrifstofan.
Útvarpið í kvöld.
Kl. 19.30 Hljómplötur: Tatara-
lög. 20.00 Fréttir. 20.30 íþrótta-
þáttur (Helgi Hjörvar). 20.45 Út-
varpstríóið: Tríó nr. 14 í c-moll,
eftir Haydn. 21.05 Hljómplötur::
a) Marius Jacobsen syngur., — b)
Haydn-tilbrigðin eftir Brahtns.
Reiknings-
eyðublöð
2 stærðir
fyrirliggjandi. -— Ennfremur
nokkur
kvittana-heftL
*
Tækifærisverð.
LEIFTUR
Sími 5379.
Stúlku
vantar á Elli- og- hjúkrunar-
heimilið Grund. Upplýsingar
hjá yfirhjúkrunarkonunni kl.
6—8 í dag.
Fyrirspurnum ekki svarað
i síma.
lýjasta tí§ka.
Sumartöskur og hanskar
Rúmgóðar sporttöskur.
Hvítar og mislitar hliðartöskur, verð frá 19.50.
Margar gerðir og stærðir: Buddur, seðlaveski, skjala-
töskur, skjalamöppur, handtöskur, merkispjöld o. fl.
odtso

I. M. B. O.- morðingjafélagið, sem
viii sjálfstæða IVakedofiiiu.
að virðist vera að koma æ
skýrara í ljós, að hermdar-
verkamennirnir í Makedóníu,
sem hafa með sér félagsskap, er
venjulega er nefndur I. M. R. 0.,
sé aftur farinn að láta á sér bera.
Það er orðtak Makedóníumanna,
að I. M. R. O. deyi aldrei. Þólt
það virðist dautt með öllu, lifir
það altaf í huga og hjarta fólks-
ins. Með þessu er átt við að frels-
ishugsón Makedoniumanna
deyi aldrei, þvi að I. M. R. O. er
að eins sá félagsskapur, sem
heitii’ róttækustum meðulum í
baráttunni fyrir sjólfstæðinu.
Fyrir fimm árum var eg
(Búlgari, sem búsettur er í
Ameríku) viðstaddur þá at-
höfn, sem nefnd er útför I. M. R.
O. Eg vissi þá, að búlgarski her-
inn var þá aðeins að kviksetja
félag, sem hafði verið stungið
svefrtþomi. Og eg vissi líka, að
einrt góðan veðurdag mundi
þetta „lifandi lík“ rísa upp aftur
til þess að fylgja þeim, sem
komu því í gröfina. Sú trú mín
hefir ræst.
Síðustu fimm árin hefir for-
ingi I. M. R. O., Ivan Micliailov,
búið við þröngan kost, landflótta
í Anatolíu. Allir undirforingjar
hans voru í fangelsi í Búlgaríu
eða útlagar i afskektum þorp-
um við Svartaliaf.
En fyrir fáeinum mánuðum
skaut Michailov skyndilega upp
í Niirnberg í Þýskalandi, ásamt
með nánasta aðstoðarmanni
sínum, Yordan Tchkatrov, sem
sat í fangelsi í Búlgaríu til
skamms tíma. Michailov er að
sögn enn þá í Niimberg. En um
hkt leyti fóru helstu aðstoðar-
menn lians aðrir, sem verið
höfðu í fangelsum, útlegð eða
farið huldu höfði, að láta sjá sig
aflur á götunum í Sofia, höfuð-
borg Búlgariu.
Jafnframt skýra fregnir það-
an, frá Búkarest og öðrum höf-
uðborgum á Balkanskaga frá
því, að I. M. R. O.-hreyfingin sé
aftur farin að bæra á sér.
Miakedonía skiftist nú milli
þríggja ríkja og á Grikkland
bróðurpartinn. Júgóslavar eiga
næst stærsta lilutann, en Búlg-
arir um einn áttunda af þeim
rúml. 30 þús. ferkm., sem Make-
dónía tekur yfir. Hefir hún
skiftst þannig síðan 1913, en
liafði þá verið undir stjórn
Tyrkja í fimm aldir. Áríð 1913
biðu Tyrkir ósigur fyrir hinum
Balkanríkjunum og það var að
eins ósamlyndi sigurvegaranna,
sem kom í veg fyrir að þeim var
ekki alveg stökt á brott úr Evr-
ópu.
Þessa þrjá hluta vill I. M. R. O.
ná úr höndum þessara þriggja
ríkja og gera þá að einu ríki,
sem hafi Saloniki við Eyjahaf
fyrir höfuðborg. En hvorki
Búlgaría, Grikkland eða Júgó-
slavía vill láta þumlung lands af
hendi við I. M. R. O. eða hvert
annað, án blóðsútliellinga. I. M.
R. 0. hugsar sér heldur ekki að
ná takmarki sinu með byltingu
eða á líkan hátt, heldur með
hermdarverkum, samsærum og
morðum. Það vill koma af stað
styrjöld og þegar lienni lyki,
ætti Makedonía að verða sjálf-
stætt riki.
Hermdarverk kom af stað
lieimsstyrjöldinni 1914. Það var
til þess að koma af stað annari
slíkri styrjöld að I. M. R. O.-
félagi myrti Alexander Jugo-
slavakonung og Barthou, ráð-
herra í Marseilles árið 1934.
Sú var tíðin — á stjórnartím-
um Tyrkja — að Makedóníu-
menn vonuðust til að ná tak-
marki sinu með uppreist — og
reyndu það árangurslaust. Nú
eru aðstæðurnar mjög breyttav.
Landamæralínur liggja um
Malcedóníu þvera og eudilanga.
margir íbúanna liafa flust úr
landi og griskir flóttamenn frá
Litlu-Asíu eða jugoslavneskir
Iandnemar tekið við húsum
t
þeirra.
Þrátt fyrir þetta reyndi Todor
Alexandrov, sem endurvakti
I. M. R. O. eftir heimsstyrjöld-
ina, að skipuleggja starfsemiua
á sama hátt og áður. Fara í
flokkum um fjöllin, ráðast á
hermannaflokka og lögreglu, til
þess að fullvissa Evrópu, sem
var alveg sama um hvað gerðist
í Makedóníu, um, að Makedóníu-
menn gæti ekki sætt sig við yfir-
ráð annara og væri ákveðnari en
nokkuru sinni í að ná frelsi sínu.
En þessi gamla hardagaað-
ferð, sem var ágæt i baráttunni
við Tyrki, reyndist nú til einskis
nýt. Óaldarflokkar Alexandrovs
voru hvað eftir annað hrytjaðir
niður.
Alexandrov naut góðs stuðn-
ings í Búlgaríu. Hún hafði beðið
ósigur í styrjöldinni og fanst það
ágætt að einhver véfengdi yfir-
ráðarétt Grikkja og Jugoslava
yfir Makedoníu, sem Búlgarir
héldu fram að þeir einir liefði
rétt til að stjórna. Alexandrov
lifði fábrotnu lífi, en hann var
harður og miskunnarlaus og
tókst að efla stefnu sína.
En þá kom babb 4 bátinn.
Grikkir og Júgóslavar ásökuðu
Búlgari fyrir opinberan stuðn-
ing við I. M. R. O. af þvi að ó-
aldarflokkarnirleituðu þar altaf
hælis og hótuðu innrás, nema
hún bætti ráð sitt. Þar sem þetta
stojnaði sjálfstæði landsins i
hættu, komst á hreyfing til þess
að efla vináttu Júgóslava og
herja I. M. R. O. niður.
Alexaiidrovfói’ þá að ljá þeim
eyra, sem vildu að I. M. R. O.