Vísir - 07.08.1940, Síða 3

VlSIR
Aðeins 3 söludagar eítir í 6. flokki
HAPPDBÆT13V.
Ný skáldsaga.
Frh. af 2. síðu.
hinir ekki að verulegu haldi.
Enginn bregður mállausum
manni um það, að hann hugsi
ekki, en liitt vita allir, að hon-
um er gjörsamlega fyrirmunað
að setja fram hugsanir sínar
með skipulögðum hljöðum
máls. Þá kannast allir við mál-
tækið, að margur sé skáld þó
hann yrki ekki, og er með því
væntanlega átt við, að það bær-
ist með mörgum manni skáld-
legar hugsanir, enda þótt hann
skorti hæfileika til að selja þær
fram í formi, sem þeim svarar.
Danski spekingurinn Sören
Kirkegaard orðar það meira að
segja einhversstaðar eitthvað á
þá leið, að skáldið hugsi sömu
hugsanir og allir aðrir, en að
honum einum sé gefið að setja
þær fram, enda myndi, ef svo
væri ekki enginn skilja, þegar
skáldið talaði.Nú má það að visu
vera, að enda þótt ýmsa liæfi-
leikana skorti ekki með öllu, séu
þeir þó ekld til nema af skqj-n-
um skamti, en þá er að vila,
livort ekki megi þjálfa þá, svo
að komi að góðum eða fullum
nolum, og eru dæmin þess deg-
inum ljósari, að það er unt. Því
verður naumast neitað, að eitt
mesta ljóðslcáld vort, Grímur
Thomsen, hafi frá náttúrunnar
liendi eklci verið liagmæltur, sem
kallað er, en honum, tókst að
þjáifa þá litlu getu sina svo, að
hann varð i stórskúldatölu, og er
þó vafalaust stirðkvæðastur ís-
lenskra liöfuðskálda. Manni
‘æti því orðið að spyrja, hvort sú
marghliða stílleikni, sem Guð-
mundur Daníelsson ræður yfir,
sé náttúruleikni með öllu, eða að
nokkru leyti þjálfuð. Þar til er
eindregið að svara, að hér er um
ómengaðar náttúrugáfur að
ræða, og það er ljóst af þvi, að
þeir stílhnökrar,sem finnast hjá
honum, stafa hersýnilega af, að
liann kostar ekki eins miklu til
fágunarinnar, eins og hefði mátt
gjöra, en þó eru svo tiltölul. lítil
brögð að þessu, að naumast sak-
ar, enda þótt auðvelt hefði verið
að komast hjá því. Það er ef til
vill þessi stílleikni, sem manni
finst vera sterkasta loforðið af
hálfu höf. um að verða ótvírætt
skáld í fremstu röð, þó að vísu
margt annað bendi til þess.
Skáldrit Guðmundar Daníels-
sonar byggjast ekki á frásögn
eða rakning atvika, heldur fyi'st
og fremst á sálkönnun, á mann-
lýsingum. Atvikin eru að vissu
leyti hjá honum ekki annað en
svarðreipi til þess að halda
mannlýsingabagganum saman,
og í þessari bók eru þau ágæt-
lega fléttuð og snurður litlar á.
Þó má benda á nokkrar. Frá-
sagan af því, hvernig Ávaldi
kemst yfir peninga þá, sem
verða undirstaðan undir hinum
ytra viðgangi lians, er einkar
„reyfara“kend; allajafna munu
íslensk fjársvik taka á sig aðra
mynd en þá, og hefði ekki farið
ver á þvi, að þetta hefði einhvern
vegin öðru vísi verið. Hins vegar
er lýsingin á þeim gullsmiðs-
hjónunum og seglasaumara-
ekkjunni svo örugg og föst, að
Kominn
helm.
Engilbert
Guðmundsson
tannlæknir.
manni verður síður starsýnt á
þetta fyrir bragðið. Sama virðist
aftur á móli naumast hægt að
segja um fyrirburðinn, sem bar
fvrir ferjumanninn við Bola-
fljót, rétt áður en, eða um það,
að Ávalda bar að kölluðinum.
Maður er altaf síðan, eftir því,
sem á söguna líður, að búast við,
að nú reki að því, sem hin sker-
andi kvenmannsliljóð liafi vitað
á, t. d. að önnur hvor þeirra
Rósamundu eða Maríu færi í
ána eða færi sér í ánni, en það
verður ekki af þvi. Maður fær'
ekki varist þeirri hugsun, að höf.
hafi í upphafi haft eitthvað slikt
í huga, og þess vegna komið
fyrirboðanum fyrir þarna, en
síðan fallið frá þvi, og látið hann
standa af gleymsku, svo að hann
boðar nú ekki neitt, en það er ó-
neitanlega galli á fyrirl)oða. Eitt
má nefna enn. Davíð bóndi á
Sveinsvatni hittir Rósamundu
fyrst með þeim hætti, að hún er
að eltast við rollur og biður hann
að standa fyrir, sem hann gjörir
ekki, en hún þýtur svo „fram lijá
honum eins og stygg kind“.
Næsta skifti sér Davíð hana á
Þúfu, verður starsýnt á hana, og
hún horfir stygðarlega á móti.
en þau yrðast ekki á. I þriðja
skifti hittast þau, þegar liún
kemur að Sveinsvatni með Guð-
laugu á Þúfu til þess að hjálpa
Davíð að undirbúa útför Ásu,
og þá segir höf.: „Einhversstað-
ar djúpt inniíþessarisvartfextu,
ljónstyggu ótemju sló mann-
legt hjarta með mannlegum
veikleikum. Það hafði hann
(þ. e. Davíð) ekki uppgötvað
fyrri.“ Þarna finst manní að-
dragandinn að þessari athugun
Davíðs vera fullskammur og
veigalítill, að minsta kosti til
þess að hafa orð á því, að hann
liafi ekki gjört hana fyrri. Þetta
virðast smiðalýtþsem jafnslyng-
ur maður og höf. hefði átt að
geta foi'ðast við, meii'a að segja
ekki altof vandlegan, yfirlestur,
en yfirlestur ætti síst að leggjasl
undir höfuð, því enginn er svo
leikinn, að hann riti sem hrein-
skrifað væi'i i fyrslu umferð.
Þetta er þó alt smælki og hefir
enga þýðingu fyrir heildardóm-
inn um bókina, liún er svo létt
skrifuð, að maður les liana fyr-
irhafnarlaust og í striklotu.
Það má kalla þetta merkilegan
vott um ritleikni höf., því það er
sjaldan, að manni finnast bækur
beinlinis spennandi, nema at-
burðaröðin sé þétt, og atburð-
irnir áhrifamiklir með hröðum
stíganda. í þessari bók veltur
lítið á atburðum, en alt á
mannlýsingum, og það má kalla,
að þær séu frábærar. Festan og
samkvæmnin í þeim er órjúf-
andi og myndirnar svo vel gjörð-
ar, að manni finst þar livorki of
né van. Það er i raun og vern
svo, að hver einasta persónabók-
arinnar stendur svo bráðlifandi,
að það er fyrirhafnarlaust að
átta sig á hverri um sig — mað-
ur skilur þær strax. Þó það sé
ekki annað en Geirlaug gamla,
ómerkileg aukapersóna, eða
ferjukarlinn við Bolafljót, sem
sist fer meira fyrir í sögunni en
lienni, þá eru þau dregin upp
með frábærum skilningi á þeim
og á því, hvað hægt sé að gjöra
mikið með litlu. Besta mann-
lýsingin er óefað lýsingin á Da-
við bónda á Sveinsvatni; liann
er þybbinn maður, sem vanur er
þvi að vera upp á sjálfan
sig kominn í einyrkjabúskap
á afskektu koti, en þó óníddur
af. Þá er liúsbændurnir iá Grjót-
læk, Ormur og kona hans, ágæt-
lega vel byggðir hjá liöf., enda
þótt manni þyki nokkuð nýstár-
leg rausn Orms, þegar liann um
siðir gefur Davíð bónda Grjót-
lækinn. Þá er einkar mannleg
eiginhyggja Guðlaugar á Þúfu,
umkomuleysingjans, sem lítur
tilvei'una frá óbrotnasta sjónar-
miði og tekur hispurslaust
fram hjá karlinum sínum, þeg-
ar hann er heilsulaus og far-
lama, og þykir það sjálfsögð
afleiðing af eðlilegrí orsök. Star-
sýnast verður manni auðvitað á
þau Rósamundu, Maríu og Á-
valda. Rósamunda og María eru
fullkomnar andstæður. Rósa-
munda er frumstæð kona, í raun
réttri sálarlaus, og lætur stjórn-
ast ýmist af ótta eða frumstæð-
ustu eðlishvötum, og engu öðru.
Óttinn ræður þvi, sem hún gjör-
ir vel, en blóðhitinn því, sem
liún gjörir illa. Hún veit þetta þó
ekki sjálf, heldur lætur að vissu
leyti hverjum degi nægja sina
þjáningu, og manni liggur við
að segja, að það sé fyllilega rök-
rétt, að hún er orðin mormóni,
þegar liún liverfur manni sjón-
um í sögulok. María er aftur á
móti mikil kona, ekki kvenskör-
ungur í þeim skilningi, að liún
láti mikið til sín taka eða á sér
bera í opinberu lífi, heldur göf-
ug kona, sem skilur alt, fýrir-
gefur alt, umber alt og er trygg
til dauðans. Þessi mikilmenska
er auðkenni kvenna, og það er
sannast að segja, að göfugar
konur, bera allajafna af göfug-
um körlum; það liggur í eðli
þeirra. Þegar maður virðir fyrir
sér Maríu annars vegar og
Ávalda hins vegar, detta manni
í hug persónur Cliarles Dickens,
en um þær skiftir allajafna ekki
nema i tvö horn, að þær eru
ýmist englar eða djöflar, og þar
á milli eru sjaldan mörg stig.
Engillinn, ef svo mætti kalla, i
konulíki er óefað til; myndin af
Maríu er þvi ekki ótrúleg, en
karlmenn eru yfir höfuð blendn-
ari en konur og marglyndari.
Englar og djöflar í karlaliki eru
því liarla fásénir; flestir karlar
geta haft það til að vera hvort-
tveggja og bæði. Um Ávalda
virðist sem hann sé alveg lirein-
ræktað illmenni, og glittir helst
aldrei í góða taug í allri skap-
gerð hans, það væri þá helst i
framkomunni við Geirlaugu
gömlu, en hún þarf þó ekki að
hafa verið sprottin af öðru en
ótta við afleiðingunum af þvi,
sem hann hafði gjört. Sögunni
lýkur þó svo, að góður innri
maður Ávalda sigrar fyrir til-
styrk Maríu, hinnar ágætu konu
hans. Þetta má vel til sanns veg-
ar færast, en þá má með sanni
segja, að Ávalda hafi tekist að
fara heldur en ekki dult með
þennan betri mann sinn fram að
því, að hann nær yfirtökum, og
að hann liafi því verið einlynd-
ari í illmenskunni, en karlmenn
alment myndu geta verið. Þó er
myndin af þessum manni, svo
einkennileg og jafnvel ótrúleg
sem hún virðist, ákaflega vel
gjörð hjá höf., og þrátt fyrir alt
ekki laus við að vera sannfær-
andi.
Höf. leiðir í þessari bók f jölda
ólíkra manna fram á sjónar-
sviðið, fastmótaða og glögga,
og séu þessar myndir hans born-
ar saman við persónulýsingar i
fyi’ri bókum eftir hann, ekki
síst seinustu bókinni „Gegnum
lystigarðinn", er ekki unt að
loka augunum fyrir þvi, liversu
geysimikil framför er hér frá
þeim. Fólkið í „Gegnum lysti-
garðinn“ er laust og Iopakent,
svo að naumast er hægt að hafa
liöndur á því, en i „Á bökkum
Bolafljóts“ er fólkið slcýrt og
auðskilið. Maður leggur þvi bók-
ina frá sér ánægður yfir að hafa
verið að lesa góða og skemtilega
n;«i j.ykTHMri.i
riTi '.fjri-m
Súðin
fer vestur um land í strand-
ferð í stað Esju n. k. fimtu-
dagskvöld kl. 9 síðd.
ÖOGOOOGOOCÖÖOOOOeöCOOCGOOGÖOOOGOOÖOOOGGQQCOOQGOOCKaiBaBg
g ■ s.
Hughéilar þakkir fgrir særadir -sýndcu: mér & 2g
sjötíu og fimm ára afmæli minu,. 3. ágúst.
J ó n P á l s s o n. Wý
ÍOOöOOÖOÖOööO<iGööOöööööGeCOÖÖGÖÖOOÖCGÖÖÖQÖÖGÖÖOQSSœ83Sa©
Mest selda bók
síðasta árs, „Á hverfanda
hveli“ (Gone with the wind)
byrjar að koma út i haust hjá
Víkingsútgáfunni í'mjög tak-
mörkuðu upplagi, og einung-
is að undanteknum nokkur-
nn eintökum, seld í heftum,
á kr. 3.00 til þess að tryggja
að sem flestir geti eignast
jpessa óvenjulegu bók, sem i
einni svipan • gerði skáldkon-
una Margaret Mitschell fræga
um allar jarðir. Nokkur ein-
tök af hókinni á ensku (Gone
witli the wind). og á norsku
(Borte med Blæsten) munu
hafa lconiið hér í bókaversl-
anir ög selst samstundis. Bók-
in verður öll um 1200 blaðsíð-
ur í stóru broti, en svo spenn-
andi að jafnvel ýmsir, sem
liafa orðið að stafa sig fram
úr henni með orðabók á
frummálinu, liafa ekki gefist
upp við að Ijúka við hana. —
Adv.
Uppboð
i timburbraki verður, ef
veður leyfir haldið í Viðey,
samkvæmt beiðni vitamála-
stjóra, fimtudaginn 8. ágúst
n. k. og hefst kl. 2 e. h.
Ferðir, gegn sanngjörnu
fargjaldi, verða frá Lofts-
bryggju eftir kl. 1 e. h.
Greiðsla við hamarshögg.
Sýslumaðurinn í Gullbringu-
og Kjósarsýslu, 6. ágúst 1940.
BERGUR JÓNSSON.
BETAMON
er besta rot-
varnarefnið.
Geng-ið á Hlöðufell.
íþróttafélag kvenna fór um helg-
ina austúr að Geysi, en þaðan var
gengið á sunnud.morguninn norS
ur að Hagavatni, en síðan haldið
áfram niður fyrir Hlöðufell og
taldað á Hlöðuvöllum. Á mánu
daginn gengu flestar stúlkurnar á
Hlöðufell og fengu þar hið ágæ-
asta útsýn. Það mun vera fátitt
aÖ kvenfólk gangi á Hlöðufell, enda
hefir það verið talið með erfiðari
fjöllum á Suðvesturlandinu til að
ganga á. Að aflokinni fjallgöng-
unni gekk hópurinn samdægurs
niður á Hofmannaflöt, og má þetta
teljast hin frækilegasta ferö.
bók — góðar bókmentir.
Mér er nær að halda, að þetta
sé besta skáldsaga er hér hefir
komið út, síðan Guðmundur
Hagalín samdi „Sturla í Vog-
um“, enda er blæsvipUr með
bókunum, þó ólíkar séu. Höf. er
innan við þrítugt, svo það má í
framtíðinni vænta margs af
honum góðs og jafnvel enn
betra, en það er síður en svo last
um þessa bók, því hið betra
rýrir aldrei að nokkru gildi hins
góða.
Guðbr. Jónsson.
Bókant^áfa
Mennlngarsjóðs og Þjóðv naféIagsiBS.|
Þessar þrjár bækur eru komnar út:
Markmið og leiðir eftir Aldous Huxky, þýdd af (fr-
Guðm. Finnbogasyni.
Sultur, skáldsaga eftir NobelsverðlaunaskáldiS Knast
Hamsun, í þýðingu Jóns Sigurðssonar frá KaldaSar-
nesi, og
Viktoría drotning eftir Lytton Strachey, þýdd af Krfeá-
jáni Albertsyni.
Bækurnar hafa þegar verið sendar áSeiðis til umfioiSs-
manna úti um land. — Áskrifendur í Reykjavík vitp
bókanna í anddyri Landsbókasafnins og í Hafnarfnrði
í verslun Valdimars Long.

SIGURÐUR S. THORODDSEN verkfr. sýnir
335 andlitsmi'ndiir
vatnslita og pennateikningar í Austurstræti 14, 1. hæð (p»'i
Hattabúð G. Briem). - Sýningin hófst í dag.kS. I og verð’ur íram-1
vegis opin kl. 10—12, 1—7 og 8—10 e. h.
Þakpappí
NÝKOMINN.
Helgi Magnússort & Co.
HAFNARSTRÆTI 19.
BifreiOar til sölu
Bifreiðastöð
VÍSXS-KAFFIÐ gerir alla glaða
Flöikur ogr s föi
Við kaupum daglega fj yst umsmn
allar algengar tegundir af tómn mw
flöskum og ennfremur tóm glös af
öllum tegundum, sem frá okkur msru
komin, svo sem undan bgkunai>>
dropum, hárvötnum og: iLmvöthiim.
Móttakan er í Nýborp.
Áfengisverslun ríki§in§.

Lík kommnar minnar,
Fanneyjar Jónsdóttnrv
verður flutt til Vestmannaeyja með m. s. Laxfoss í kvöM.
Kveðjuatliöfn fer fram frá heimili foreldra hennai^.
Framnesvegi 28 og hefst í dag kl. 6 siðd.
Ágúsi Bjarnasorc,
Innilegustu þakkir fyrir auðsýnda samiið við fráfaK' «sg
jarðarför konu minnar og móður okkar,
Guðrúnar Hallbjöriisdöttur,
Hannes Friðsteinsson og borrc-