Vísir - 16.08.1940, Blaðsíða 2

VISIR
VÍSIR
DÁGBLAÐ
Útgefandi:
BLAÐAÚTGÁFAN VÍSIR H/F.
Ritstjóri: Kristján Guðlaugsson
Skrifst.: Félagsprentsmiðjunni.
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12
(Gengið inn frá Ingólfsstræti).
Símar 1660 (5 línur).
Verð kr. 2.50 á mánuði.
Lausasala 10 og 25 aurar.
Féiagsprentsmiðjan h/f.
Uppbótin.
Nc í vikulokin verður greidd
allveruleg uppbót til þeirra
gærueigenda, sem ekki tóku
þátt í gærusölu til Þýskalands á
síðastliðnu hausti, og er talið að
uppbót þessi muni nema 47—
48 aurum á hvert kíló.
Svo sem kunnugt er fóru
Bretar fram á það við íslend-
inga, eins og flestar aðrar þjóð-
ir, í byrjun ófriðarins, að þeir
tækju upp samningaumleitanir
varðandi bráðabirgða viðskifti
þessara þjóða. Islenska ríkis-
stjómin fór hinsvegar fram á
það að Islendingum yrði heim-
ilað að reka venjuleg viðskifti
við hinn ófriðaraðilann, þar til
endanlegir verslunarsamningar
hefðu tekist. I októbermánuði
s.l. fór svo samninganefnd héð-
an til London, til þess að ræða
um væntanlega samninga, en í
skjóh hráðabirgðasamkomu-
lagsins héldu Islendingar uppi
viðskiftum sínum við Þýska-
land. Bretar settu það hinsveg-
ar sem skilyrði frá sinni hálfu,
að islensk skip skyldu annast
vöruflutninga þessa, enda
skyldi varan flutt út tafarlaust.
Þegar hér var komið málum
var horfið að því ráði að senda
Gullfoss með gærufarm til
Þýskalands, en jafnframt var
ákveðið að taka gærur aðeins
frá tveiniur útflytjendum, til
þess að afgreiðsla gæti gengið
skjótar og einnig til að koma
í veg fyrir dreift framboð á
gærum í Þýskalandi, sem auð-
veldlega hefði getað leitt til
verðlækkunar á vörunni að
einhverju eða öllu leyti. Var
þá ákveðið að verðjöfnun skyldi
framkvæmd, þannig að hlutur
allra gærueigenda yrði sem
jafnastur, og þeim bætt upp,
sem ekki yrðu aðnjótandi söl-
unnar til Þýskalands. Þangað
voru sendar 641 smálest af gær-
um og verðið var kr. 4.22 fob.,
en til annara landa og til inn-
anlandsnotkunar fóru alls 960
smálestir, en meðalverð þeirra
var 3.05 kg., og meðalverð á
allri gæruframleiðslunni því
um kr. 3.51 fyrir kílóið.
Uppbót sú sem greidd verður
mun afhent útflytjendum af
ráðuneytinu, en þeir skuldbinda
sig hinsvegar til að það verði
framleiðendur, sem endanlega
fái uppbótina í sinn hlut.
Verður ekki annað sagt, en
að giftusamlega hafi hér til tek-
ist, og þjóðinni hafi áskotnast
allrífleg fjárhæð fyrir beinar
aðgerðir rikisstjórnarinnar, og
nefnda þeirra, er samninga
höfðu með höndum á hennar
vegum við Bretland og Þýska-
land. Rikisstjómin fékk enn-
fremur samþykki stærstu þing-
flokkanna fyrir því, að rikis-
sjóður tæki ábyrgð á gæru-
farminum, ef svo illa skyldi til
takast, að hann yrði hertekinn,
en ef kaupa hefði þurft trygg-
inguna, hefði hagnaðurinn af
sölunni étist upp. Áhættan var
hinsvegar hverfandi, með því að
breska stjómin hafði fyrir sitt
leyti leyft söluna, en Þjóðverjar
gengið inn á að kaupa farminn,
enda hepnuðust allar ráðstafan-
ir ríkisstjórnarinnar í þessu
efni, og landsmenn hreptu á-
góðann af sölunni. Mun farm-
ur Gullfoss hafa verið einhver
hinn verðmætasti, sem út hefir
verið fluttur, og má nokkuð
marka það af því að fjárliæð
sú, sem úthlu'tað verður vegna
uppbótarinnar, mun nema um
kr. 750 þús.
Kemur bændurn það vel að
fá uppbót þessa einmitt nú, með
því að þrátt fyrir hækkandi
verðlag á innlendri framleiðslu,
vegur það ekki upp í móti
hinni gífurlegu verðhækkun á
vörum þeim, sem bændur þurfa
að kaupa, og bera þeir sig að
vonum illa yfir hinni vaxandi
dýrtíð og lélegri afkomu bú-
skaparins.
Fauðka kæl-
ír 2000 mál
* ■
af síld.
Rigning tafði söltun
í gær.
Frá fréttaritara Vísis.
Siglufirði í morgun.
Síðari hluta dagsins í gær var
óhemju mikil síld á svæðinu
frá Siglufirði og Grímsey að
Gjögrum. Fengu öll skip síld,
er úti voru. Flest komu með
síld í salt.
Saltað var í gær á öllum
hryggjum, en vegna fólkseklu
varð víða minna úr söltun en
ella hefði orðið. Svo varð og
mikil rigning til trafala.
Síldarverksmiðjan Rauðka
hefir nú kælt síld í tveimur
þróm, með snjó og salti, alls
2000 mál.
Þráinn.
Indland fær sam-
veldisréttindi að
stríðinu loknu.
•n*' rrjpt irrv.
Eining'þjóðarinnarfog^aukinn
styrkur við breska heims-
[veldið.
Amery Indlandsmálaráðherra
flutti ræðu i breska þinginu í
gær um Indlandsmálin. Full-
yrti hann að í Indlandi rikti
hinn inesti áhugi fyrir því að
Indverjar berðust af öllum
mætti gegn einræðisbröltinu og
ofbeldisstefnunum, sem væðu
uppi í heiminum, og einmitt nú
eins og sakir stæðu bæri brýn
nauðsyn til að unnið væri að
sigri Breta og þeirra hugsjóna,
er þeir berðust fyrir. Indverjar
hefðu þegar látið í té ríkulega n
stuðning, en þeir ætluðu sér að
veita hann enn frekari. Land-
stjórn Indlands er þeirrar skoð-
unar að þjóðleg eining sé nauð-
synleg til þess að styrkurinn
komi að fullum notum, og að
þvi muni reka að Indverjar fái
fullan skilning á þessu, og muni
vinna að því, smátt og smátt að
að koma slikri einingu á. Land-
stjórinn hefir lýst yfir því, að
framtíðarlausn Indlandsmál-
anna fælist í því að veita Ind-
landi samveldislandsréttindi. Til
þess að svo mætti verða yrði að
tengja Indverja nánari böndum
en nú væri, og tryggja aukna
samvinnu stjórnmálaflokk-
anna. Þrátt fyrir ítrekaða við-
leitni hefði það enn elcki tekist,
og hefir þó landstjórinn rætt
við helsta stjórnmálaleiðtoga
þjóðarinnar um þetta efni. í
því augnamiði að styðja breska
heimsveldið í baráttu sinni lief-
ir þó verið komið á fót framr
kvæmdaráði og nefndum, sem
starfa að því að efla framlög
þjóðarinnar, samtök og störf
vegna stríðsins.
Yngsti myndhöggvarinn,
Bjarni Gnðjónsson í Vestmannaeyjum
Það eru ekki svo ýkjamörg ár
síðan, að málaralistin átti hér á
landi fáa fulltrúa. Myndhöggv-
araliStin þó enn færri og mynd-
skurðarlistin aðeins þá, sem
skáru með tálguhnífum sinuni i
tré eða horn. Þeir hafa að vísu
verið allmargir, sem þá list iðk-
uðu.hér á liðnum öldum og er
líklegt að sögu þeirrar listiðk-
ana megi rekja alla leið til land-
námsaldar. Á miðöldum mun sú
list hafa verið í allmiklum há-
vegum, því getið er þá um ýmsa
merka menn, sem skáru út
ýmsa muni i tómstundum sín-
um og voru jafnvel biskupar í
liópi þeirra, sem þar stóðu fram-
arlega. Getið er um hagleik Þor-
láks biskups á því sviði og al-
kunnugt er um hæfni Guðbrands
Hólabiskups. Sést á þessu, að
hneigð og hæfni til myndlistar
hefir verið allrik með íslending-
um, þó verkfæri og efniviður
hafi markað henni liinnþrengsta
slakk og bundið afköstin að
mestu við ullarlára, rúmfjalir og
tóbaksbauka. Bera þó þessir
munir margir, sem varðveist
hafa, vott um, að hagleiksmenn
jieirra tíma hafa niáð býsna
mikilli fullkomnun á sínu sviði.
Nú eru aðrir tímar. Nú eigum
við svo marga listamenn að sum-
um finst meira en nóg um ....
einnig á sviði myndlistarinnar.
Að við séum engir eftirbátar
annara þjóða, bvað hæfileika í
þá átt snertir, liafa margir is-
lenskir myndhöggvarar sýnt og
sannað. Eru þeir þjóðinni svo
kunnir, að óþarft er að telja
nöfn þeirra.
Myndir þær, sem hér birtast,
eru af verkum ein^ yngsta
myndhöggvarans, Bjarna Guð-
jónssonar í Vestmannaeyjum.
Hefir hann allmörg undanfarin
ár lagt stund á tréskurð, en hef-
ir nú upp á síðkastið snúið sér
aðallega að myndamótun.
Bjarni Guðjónsson er Horn-
firðingur að ætt og uppruna,
fæddur og uppalinn aðBæ íLóni.
Listhneigð mun vera töluverð í
ætt Iians. Faðir hans var mjög
hneigður fyrir hljómlist, þó að-
stæðurnar leyfðu honum ekki að
ná neinni mentun í þeirri grein.
Þó lék hann nokkuð á orgel,
mun hann hafa fengið í því ein-
Iiverja tilsögn á yngri árum, en
Viggo Björnsson
(brjóstlíkan).
lært þó mest af eigin rammleik.
Einnig var hann gefinri fyrir
dráttlist og þó hann hlyti þar
aldrei tilsögn, dró hann upp
mannamyndir af merkilegri
leikni.
Hugur Bjarna stefndi brátt til
myndlistarinnar. Enga tilsögn
hlaut hann fyrst í stað, en skar
þó í tré og teiknaði eftir því, sem
aðstæður framast leyfðu. Sú
eina fyrirmynd, sem hannkomst
yfir á þeim árum, var baukur
einn, skorinn úr peruvið af Ste-
fáni myndskera Eiríkssyni.
Fékk Bjarni bauk þann Iánaðan
hjá eigandanum og skar eftir
honum.
Brátt vaknaði hjá Bjarna
fastur ásetningur um að læra
myndskurð fyrir alvöru og iáta
sér ekki nægja tálguhnífinn og
bauksfyrirmyndina. Þó fátækur
væri, braust liann til náms i
Reykjavík er liann var á 19. ári.
Var hann fyrst um hríð hjá Rík-
liarði Jónssyni, hinum alkunna
myndskurðarmeistara og lagði
þar stund á tréskurð. Hefir Rík-
arður sagt mér að hann liafi
fljólt orðið þess var, að Bjarni
var hinum bestu hæfileikum
gæddur í þá átt.
Bjarni hvarf þó frá Ríkarði
eftir nokkurt nám og réðist til
Ágústar Sigmundssonar, mynd-
skera og lauk þar námi. Árið
1930 flutti Bjarni til Eyja og
gerðist kennari í myndskurði og
dráttlist við gagnfræðaslcóla
Eyjaskeggja. Stundaði hann þá
kenslu í átta ár, en vann þó
jafnframt öllum slundum að
tréskurði og dráttlist á vinnu-
stofu sinni. Skar hann út marga
hina prýðilegustu gripi og má
þar á meðal nefna forspjald
Eyjaskinnu, en svo nefnist bók
ein mikil, sem Gagnfræðaskól-
Gunnar Ólafsson
(brjóstlíkan).
inn lét gera í þeim tilgangi, að
menn fengju að skrá þar nöfn
sín gegn gjaldi, sem rennur í
byggingarsjóð hins fyrirliugaða
gagnfræðaskólahúss. Er for-
spjaldþettaunnið af listfengi og
liagleik. Þá skar liann og marga
veglega verðlaunagripi fyrir
íþróttamenn Eyjanna. Dnáttlist
stundaði hann og nokkuð. Dró
hann meðal annars upp myndir
af ýmsum rosknum mönnum,
er honum fundust sérkennilegir
að svip, og eru margar þeirra.
einstaklega vel liepnaðar.
En Bjarni er ekki einn af þeim
mönnum, sem verða ánægðir
strax er þeir fimia, að þeir liafa
eitthvað lært. Hann vildi altaf
læra meira, og fór nú einnig að
fást við að móta mannamyndir í
„relief“. Fyrsti maðurinn, sem
liann mótaði þannig mynd af,
var Hannes gamli hafnsögu-
maður. Var andlit hans og svip-
ur mótaður mjög og liertur af
margra ára baráttu við brim-
sjói og björg, enda var Hannes
annálaður garpur, að hverju er
hann gekk. Tókst Bjarna vel að
festa víkingssvip lians i leirinn
og var það þó hans fyrsta tilraun
á því sviði myndlistarinnar.
Varð það til þess, að liann hélt
tilraunum sinum áfram og tók
miklum frainjtörum.
Síðla sumars 1938, réðist
Bjarni svo til Danmerkurfarar,
til þess að afla sér frekari full-
komnunar í myndhöggvaralist.
Veitti Alþingi honum 1000 kr.
fararstyrk.
Er út kom réðist hann til
náms hjá einum þelctasta mynd
höggvara og kennara Dana, pró-
fessor Utzon-Franlc. Tók liann
Bjarna í kensludeild þá er liann
hefir til þess að veita þeim
myndhöggvurum framhalds-
nám, sem lokið hafa námi á
Akademíinu í Kaupmannaliöfn
BJARNI GUÐJÓNSSON.
og sýnir það greinilega hvert á-
lit hann hefir liaft á Bjarna, þvi
myndhöggvaranám á Akademí-
inu er, sem kunnugt er, erfitt
mjög.
Þarna var svo Bjarni þann
vetur og vann af kappi við að
móta eftirmyndir af andlitslík-
önum eftir ýmsa snillinga. Enn-
fremur jók liann, sem hann
mátti, þekkingu sína, með þvi að
athuga verk ýmsra myndhöggv-
ara og fylgjast með starfi þeirra
eftir því sem föng voru á. Sér-
staklega var honum tíðdvalið á
vinnustofu Sigurjóns Ólafsson-
ar, sem hann hafði áður kynst
vel hér lieima. Sóttist Bjarna vel
námið og livarf svo innan skáms
aftur til Eyja, því fjárhagurinn
leyfði honum ekki lengri dvöl
erlendis.
Er heim til Eyja kom, tók
hann fljótt að vinna af kappi og
auka á þá þekkingu, sem liann
hafði lilotið í förinni, me5
markvissu starfi. Ekki tólc hann
aftur við kenslu, því nú fanst
honum, sem hann mætti engan
tíma missa frá list sinni.
Nú vildi hann gjarnari fá verk-
efni, sem hann hugði vænleg til
þroska list sinni og hæfileikum.
Fór liann þess á leit við Gunnar
kaupmann Ólafsson i Vest-
mannaeyjum að fá að móta af
lionum brjóstlikan.Var það auð-
fengið. Vann svo Bjarni að
þessu með hinum mesta dugn-
aði og áhuga. Svi]iur Gunnars
er þannig, að það er ekki heigl-
um hent að ná svo vel fari, bar-
áttukjarki, þrautseigjy og
skerpu þeirri, er skín úr andlits-
dráttum hinnar öldnu kempu.
Þó tókst Bjarna það svo, að flest-
ir munu telja liann mega vel við
una.
í vor mótaði Bjarni annað
brjóstlíkan. Er það af Viggó H.
Björnssyni bankastjóra. Eg átti
þess kost að fvlgjast nokkuð
með því verki. Fann eg glögt að
Bjarni lagði mikla elju við það
og gekk að því með dugnaði og
áhuga hins kröfuharða lista-
manns. Eg hefi að vísu ekki
næga þekkingu á myndlist, til
að geta dæmt um fná listrænu
sjónarmiði hvernig honum hefir
tekist að leysa þessa þraut, en eg
þekki Viggó bankastjóra nokk-
uð, og fanst mér er myndinni
var lokið, sem Bjarni hefði þar
náð svip öllum.
Óefað á Bjarni eftir að móta
líkön fleiri manna og auka enn-
meira á list sína og þekkingu.
Hann er einn þeirra, sem aldrei
er fyllilega ánægður með afrek
sín, en slíkir menn hafa þroska-
skilyrði svo lengi, sem þeim end-
ist ævi til.
L. G.
50 íþróttamenn úr öllum lands-
fjórðungum taka þátt í Meistara-
mótinu. — Það hefst kl. 8 á mánucL
eistaramót Islands mun verða óvenjulega spennandi að
þessu sinni. Keppendur verða alls fimmtíu frá átta íþrótta-
félögum og eru þau í öllum landsf jórðungum. Auk íþróttafélag-
anna Ármanns, F. H., I. R. og K. R., verða keppendur frá íþrótta-
félaginu Huginn á Seyðisfirði, íþróttafélagi Kjósarsýslu. Knatt-
spyrnufélagi Siglufjarðar og Knattspyrnufélagi Vestmannaeyja.
Allir utanbæjarmennirnir hafa
staðið sig vel heima fyrir og
suma þeirra, íþróttamennina
ofan úr Kjós og frá Vestmanna-
eyjum, þekkja Reykvíkingar frá
fyrri heimsóknum, sem þeir
hafa oft farið sigursælir úr.
Síðasta heimsókn utanbæjar-
manna, koma drengjanna ofan
úr Kjós, var sönnum vinum
íþróttanna hið mesta gleðiefni.
Hún sýndi að það geta líka vax-
ið upp góðir iþróttamenn í
strjálbýlinu utan Reykjavíkur,
þvi að eins og menn muna sigr-
aði í. K. í Drengjamótinu.
Má þvi vænta skemtilegrar
kepni iá Meistaramótinu og
munu utanbæjarmenn ekki,
þrátt fyirr ólíka aðstöðu, láta
hlut sinn fyrri en í fulla hnefana.
Mótið hefst kl. 8 á mánudags-
kvöld á úrslitum í 100 m. hlaupi,
en undanrásir fara fram'kl. 6.
Þrettán lceppendur verða í þess-
ari grein, þ. á. m. tveir Seyðfirð-
ingar, Björn Jónsson og Brynj-
ólfur Ingólfss. Islandsmeistari
í fyrra varð Sveinn Ingvarsson
og rann liann þá skeiðið á 11.0
sek. Met lians er 10.9 sek. Allir
keppendurnir eru góðir hlaup-
arar og verður kepnin geysi
hörð.
Næst fer fram langstökk og
eru lceppendur þar átta. Þar
keppa Björn Jónsson og Jón
Hjartar (K. S.). Meistari í fyrra
varð Jóhann Bernhard, sem
v stökk 6.25 m. Hann er með nú,
svo og Sig. Sigurðsson, sem á
íslandsmetið, 6,82 m.
Þá fer fram 110 m. grinda-
hlaup og verða keppendur fjór-
ir, 3 frá Á. og einn frá K. R.
Kringlukast verður næst. Þar
verða fjórir þátttakendur, 2 frá
K.R., 1 frá Á. og 1 frá Í.R.. —
Keppendur eru Vattnes, Sig.
Finnsson, Ól. Guðmundsson og
Sveinn Stefánsson.
Síðasta greinin á mánudag
verður 800 m. hlaup. Þar eru
sex lceppendur, Brynjólfur Ing-
ólfsson og Einar Halldórsson
frá Seyðisfirði, þrír frá Á. og
einn frá K.R. Þarna verður
mjög spemiandi kepni.
Á þriðjudag verður kept í 5
greinum og hefst lcepni kl. 7.30
s.d. Fyrst verður kept í 200 m.
hlaupi. Þar verða 12 keppendur,
flestir þeir sömu og í 100 m.
hlaupinu. Þarf ekki að efast um
að þarna verður kepnin afar-
liörð og spennandi. Undanrásir
fara fram kl. 6.
Næst fer fram stangarstökk.
Þar verður meðal keppenda Ól-
afur Erlendsson frá K.V., sem
stökk 3.35 m. á þjóðhátíð Eyja-
skeggja um síðustu helgi. Metið
er 3.45 m.
Þá verður kúluvarp. Þar
keppa fimm bæjarmenu. Vatt-
nes mun ekki keppa og má því
búast við harðri kepni.
1500 m. hlaup fer fram næst.
Þar eru 7 lceppendur og eru þar
3 utanbæjarmenn, Jón Jónsson
frá K.V., Einar Halldórsson frá
Seyðisfirði og Guðm. Þ. Jóns-
son frá í. R. Munu þeir ekki
láta sig bardagalaust fyrir Sig-
urgeiri Ársælssyni.
Síðasta grein þriðjudagsins