Vísir - 26.08.1940, Blaðsíða 2

VlSIR
DAGBLAÐ
Utgefandi:
BLAÐAÚTGÁFAN VÍSMR H/F.
Ritstjóri: Kristján Guðlaugsson
Skrifst.: Félagsprentsmiðjunni.
Afgreiðsla: Hverfisgölu 12
(Gengið inn frá Ingólfsstræti)..
Símar 1 66 0 (5 línur).
Verð kr. 2.50 á mánuði.
Lausasala 10 og 25 aurar.
Félagsprentsmiðjan h/f.
Leyndin um við-
skiftaástandið.
jJ^LMENNINGUR hér á landi
fær ekkert að vita, hvernig
viðskifti okkar við útlönd
standa. Síðan i fyrrahaust hef-
ir ríkisstjórnin haldið þeirri
kontrabók vandlega læstri í
hirslum síílum.' Afleiðingin er
sú, að í utnræðum um þessi
mál verður allur fjöldinn að
byggja meira á tilgátum en
vissu, um það, hvernig við
stöndum okkur í raun og veru
út á við. Þessi leynd urn við-
skiftaástandið er skiljanlega
nokkuð bagaleg, þegar um það
er rælt hvort halda eigi inn-
flutningi til landsins í sömu
skorðum sem verið liefir eða
slaka á klónni. Nú má vel vera,
að nauðsynlegt ltafi verið á
þeini tíma sem „dagskipunin“
um að hætta að birta verslunar-
skýrslurnar var gefin út, að
leyna vitneskjunni um það,
hvernig málin stæðu. Þá stóð
svo á, að við skiftum jöfnum
höndum við báða styrjaldarað-
ilana. Leyndin hefir ]>ví vafa-
laust verið fyrirskipuð þeirra
vegna, en ekki vegna almenn-
ings á íslandi. Eftir að svo er
komið, að við getum elcki skift
nema við annan styrjaldar að-
ila, virðist hin upprunalega á-
stæða burtu fallin. Það ætti því
að mega ætlast til þess af ríkis-
stjórninni, að hún leyfði að
birta verslunarskýrslurnar eins
og verið hefir. Með því einu
móti eru unt að hafa fast undir
fæti i umræðum um verslun-
armálin.
Fjármálaráðherra hefir skýrt
frá því, að skattar og tollar hafi
orðið minni fyrri helming þessa
árs* en á sama tíma í fyrra.
Minkun tollteknanna sýnir, að
heildarinnflutningurinn hefir
dregist stórlega saman frá því
sem var í fyrra.
Um útflutninginn vita menn
binsvegar ekki gerla. Engar
upplýsingar liggja fyrir um
það, hverju hann nemur. Menn
vita það eitt, að hann hefir auk-
ist stórkostlega. Það er þess-
vegna engum blöðum um það
að fletta, að viðskifíajöfnuður
okkar við útlönd er nú hagstæð-
ur svo mörgum miljónum skift-
ir, ef .til vill hátt á annan tug
miljóna, i stað þess að hann var
óhagstæður um nokkrar miljón-
ir á' sama tíma í fyrra.
Nú vita menn, að innflutn-
ingshöftin liafa aldrei verið rétt-
lætt með öðru en því, að gjald-
eyrisástandið leyfir ekki frek-
ari innflutning. Þessi ástæða
virðist alveg úr sögunni. En
engu að síður er haldið dauða-
haldi í liöftin.
Það er látið í veðri vaka, að
það sé svo inikill sparnaður í
því að kaujia ekki neitt. Sumir
þeir vitru menn, sem um þessi
mál rita, kalla alt „kramvöru“
sem ekki er á frílista. Og þeir
virðast standa í þeirri sælu trú,
að þjóðin þurfi hvorki nú né
síðar að flytja inn neina „kram-
vöru“. Það væri fróðlegt að at-
liuga það í verslunarskýrslum
undanfarandi ár'a, hvað miklu
þessi svonefnda „kramvara“
nemur af öllum innflutningi til
Iandsins. Það er hætt við, að þá
kæmi í ljós, að þjóðin telur sig
þurfa að flytja inn eitthvað tals-
vert meira en eintómar frilista-
vörur.
En úr því svo er, að við get-
um ekki þegar til lengdar læt-
ur komist af með frílistavör-
urnar einar, þá er spurningin:
Er betra að fresta kaupunum?
Er trúlegt, að vörur eigi eftir
að falla i verði i nálægri fram-
tíð?
Ef svo er, að vörur eiga eftir
að stíga en ekki falla, þá er það
ekki sparnaður, heldur fyrir-
hyggjuleysi, að fresta kaupun-
um. Þetla verður rikisstjórnin
að gera upp við sig sameigin-
lega. Mún verður að niarka þá
stefnu í viðskiftamálunum, sem
miðast við þær aðstæður, sem
nú eru, en ekki við liðið ástand.
()g jafnframt ætti ríkisstjórn-
in að alhuga, hvort ástæðurnar
fyrir leyndinni um viðskifta-
málin eru ekki burtu fallnar.
Það er altaf eitthvað einræðis-
kent við slíka levnd, og ósam-
boðið margyfirlýstum, lýðræðis-
flokkum að halda henni fram
yfir brýnustu nauðsyn.
a
—o—
Lýsisgeymar hi.
Djúpavíkur fyllast.
J^ORÐANGARÐUR hefir ver-
ið um helgina fyrir norðan
og ekki veiðiveður. Átti Vísir í
mtfrgun tal Við Siglufjörð og
var blaðinu skýrt svo frá, að
snjóað hefði í fjöll þar undan-
farnar nætur.
Veður er þó heldur skárra i
dag og er búist við að skip geli
brátt farið að veiða aftur. Ekk-
ert skip hefir hætt, þrátt fyrir
að kaupverð síldarinnar hefir
lækkað.
Ríkisverksmiðjurnar vqru á
laugardag búnar að taka við
800.000 málum, eða 1.200.000
hektolítrum og er það um þrisv-
ar sinnum meira en i fyrra.
Frá fréttaritara Vísis.
Djúpavík í morgun.
Norðaustan hvassviðri haml-
ar nú veiðum. Verksmiðjan hef-
ir fengið 172.000 mál og er
sennilega hægt að taka 10.000 í
viðbót, en þá eru olíugeymar
verksmiðjunnar fullir.
Alls hafa verið saltaðar hér
1149 tunnur.
Ví§ir ogr U. P. veiia breiknm liði-
foriiigja npplýiingar um «iiiclon>
komn bróður liani frá Noregri.
JPJins og lesendur Vísis muna birtist í blaðinu síð-
astliðinn þriðjudag neðanmálsgrein, sem hét
„Frá Petsamo til New Yorlc“. Var hún eftir einn aí'
fréttariturum United Press, sem dvalið hafði i Noregi
og lýsti heimför hans vestur um haf á finsku ski])i.
í grein þessari var m. a. sagt
frá breskum liðsforingja af
norskum ættum, Ragnari Christ-
opherson, sem komst lijá kyrr-
setningu í Finnlandi með þvi að
losa sig við einkennisbúning
sinn og taka sér annað nafn.
Nú stendur svo á, að í setu-
liðinu hér-er annar maður með
nafninu Cliristopherson. Er
hann liðsforingi og bróðir Ragn-
ars þess, er getið var um í grein-
inni á þriðjudaginn. Þeir bræður
eru af norskum ættum, en eru
Þjóðverjar sóttu til bæjarins.
Fór bróðir minn þá einnig til
Elverum, en nokkuru síðar bélt
hann yfir til Svíþjóðar og til
Stokkhólms.
Þaðan fór hann aftur til Nor-
egs og barðist þar með norsku
hðssveitunum, því að hann hefir
verið liðsforingi i fimm ár.
Þegar bardagar hættu i Nor-
egi komst hann lil Finnlands, en
svo vissi eg ekki meira, fyrri en
mér var sagt frá grein Vísis. Eg
vissi að vísu að liann komst heill
á húfi til Englands, því að faðir
minn .sendi mér skeyti um það,
en engar nánari upplýsingar um
undankomu hans.
Meðan barist var í Noregi
bjóst eg við að verða sendur
þangað. En því míður lauk bar-
dögum þar, áður en mér gæfist
tækifæri til þess að berjast þar
í landi feðra minna.
Þungar horfur
vegna ófriðar-
aðgerðanna.
Heimflufningurinn - hiíaveitan og síldarsalan.
breskir ríkisborgarar.
Hákon Christopherson vissi
að bróðir hans komst undan frá
Noregi og heim til Englands, en
hafði enga hugnlynd um livaða
leið hann liafði farið, fyrri en
honum var bent á greinina í
Vísi. Var það kunningi hans
islenskur — Gotfred (Gotíi)
Bernhöft — sem benti honum á
nafn bróður hans í greininni.
Vísir hafði tal af Christopher-
son fyrir lielgina og bað hann að
segja hlaðinu nánar um æfintýr-
um bróður lians í Noregi. Sagð-
ist honum svo frá:
— Bróðir minn var lektor í
ensku við háskólann í Oslo. Þeg-
ar Þjóðverjar réðust inn í land-
ið ætlaði hann fyrst að fylgjast
með bresku sendisveitinni frá
Oslo, en varð of seinn, svo að
hún var farin.
Tók hann þá það til bragðs að
fara á eftir norsku stjórninni og
fór í einkabíl sínum til Hamars.
Hann hafði reynt að selja bil-
inn nokkuru áður, en ekki tekist
það, til allrar hamingju, og gat
því notað liann á flóttanum. Er
ekki að vita hvernig farið liefði,
ef honum hefði tekist að selja
bilinn.
Þegar hann hafði verið ör-
skamma stund í Hamri varð
norska stjórnin að flýja þaðan
og til Elverum, vegna þess að
Hæstu skip eru Tryggvi gamli
með 23259 tunnur og mál og
Garðar 2287fi tunnur og mál.
Ríkisstjómin hefir að undan-
förnu unnið að þrem verkefn-
um, sem allan almenning skifta
miklu, og- öll eru háð boði og
banni ófriðaraðiljanna. Ber þá
fyrst að nefna heimflutning Is-
lendinga, sem á Norðurlöndum
dvelja, ennfremur síldarsölu til
Svíþjóðar, og að lokum innflutn-
ing efnisins til hitaveitunnar.
Að því er Vísir frétti i morg-
un eru þungar horfur í öllum
þessum málum, eins og sakir
standa, og lílil líkindi til að leyfi
fáist fyrir þeim ráðstöfunum,
sem nauðsynlegar eru, íil ]iess
að tryggja framgang þessara
mála. Er ekki ólíklegt að hin ó-
vænta tregða, sem orðið liefir á
nauðsynlegum Ieyfisveitingum,
standi í sambandi við hernaðar-
aðgerðir þær, sem nú standa
yfir, og mun þó ekki með öllu
vonlaust um að úr rakni er fram
á haustið eða veturinn kemur.
Ríkisstjórnin mun halda á-
fram tilraunum sinum til þess
að þoka máluiii þessum áleiðis,
meðan nokkur von er um heppi-
lega lausn þeirra, enda verður
ekki sagt að svo komnu máli að
öll sund séu lokuð.
Snjóar í fjöll
sunnanlands.
Snjóað hefir í fjöll víða hér
sunnanlands í kuldunum und-
anfarnar nætur.
Svo liefir Visi verið skýrt frá
af manni, sem dvalið hefir á
Þingvöllum að undanförnu, að
þar hafi snjóað niður undir
bygð á aðfaranóU laugardags.
Maður einn, sem gekk á
Skriðu, sunnan við Skjaldbreið,
í gær skýrði blaðinu svo frá, að
þar hefði nýlega snjóað og væri
sumstaðar alldjúpur snjór í
fjallinu.
Unglingavinnan.
Á síðasta fundi sínum samþykti
bæjarráð að verja alt að 2500 kr.
til unglingavinnunnar við vegagerð 1
austan Þingvallavatns, umfram
fjárveitingu á fjárhagsáætlun, enda
leggi ríkissjóður jafnt framlag á
móti.
Bæjarráð
hefir samþykt að leyfa veitinga-
stofu í Vesturgötu 45, eftir með-
mælum heilhrigðisnefndar.
írar auka landvarnir
sínar af ótta við innrás
Dublin (U. P.) — Eire —
írslca Frírikið eykur nú af kappi
landvarnir sínar, vegna þess að
stjórn þess óttast að dragast inn
í striðið.
Fyrstu mánuði styrjaldarinn-
ar voru írar mjög öruggir og
töldu víst að lega landsins
myndi forða því frá öllum
áföllum. Að vísu var nokk-
urt varalið kallað til vopna og
ýmsar varúðarráðstafanir gerð-
ar, en það var alt smámunir
móts við það, sem hlutlaus ríki
á meginlandinu tóku til bragðs.
En þegar Þjóðverjar höfðu
tekið Noreg og svo Holland og
Belgíu breyttist þetta alt á svip-
stundu. Þá kom í ljós greinilega,
liversu það var raunverulega
auðvelt að gera innrásir með að-
stoð voldugs loftflota.
Jafnvel Bretar fóru að óttast
innrás og Irum varð það brátt
ljóst, að Þjóðverjar gæti fengið
augastað á landi þeirra fyrir
bækistöðvar flugvéla sinna.
Held-málið
vekur æsingar.
Þessi ótti jókst þegar Stephen
Caroll Held, 43 ára kaupsýslu-
maður af þýskum ættum, var
handtekinn fyrir njósnir. Átti
hann að hafa látið „írská lýð-
veldisherinn" — I. R. A. — fá
4000 sterlingspund fyrir að
n jósna um hafnarvirki og annað
er hafði hernaðarlega þýðingu.
Benti alt til þess að Held væri í
þjónustu Þjóðverja.
Þá tók de Valera af skarið og
ákvað að nú skyldi hafður allur
viðbúnaður til þess að verja
hlutleysið fyrir hverjum sem
væri.
Var strax ákveðið að auka
reglulega herinn og sjálfboða-
sveitirnar um nokkrar þúsundir
manna. Jafnframt var hafist
handa um að stofna „héraðs-
varnasveitir“, sem eiga að liafa
gætur á fallhlifarhermönnum og
hafa auk þess gætur á skipaferð-
um með ströndum fram.
Aukning hersins.
Mikil „sókn“ var hafin til þess
að fá menn til þess að ganga i
þessar sveitir eða herinn. De
Valera og aðrir meðlimir stjórn-
arinnar ávörpuðu þjóðina í út-
varpi eða ferðuðust um landið
og h.éldu hvatningarræður.
Fjöldi manna bauð sig fram,
þar á meðal margir, sem verið
höfðu í gamla lýðveldishernum.
Honum má eklci rugla saman
við þann lier — I. R. A. — sem
nú starfar, því að liann tók nafn-
ið traustataki og hefir eingöngu
heitt ofbeldisverkum í baráttu
sinni fyrir sameiningu Eire og
Ulster.
Þrátt fyrir góðar undirtektir
lýsti Oscar Traynor, landvarna-
ráðherra, að framboðið væri
ekki nægilegt, og. sérstaldega
væri það lítið meðal yngra fólks-
ins. Lét hann orð falla í þá átt,
að ef ekki væri annars kostur
yrði jafnvel að skylda menn til
þjónustu í hemum og öðrum
landvarnasveitum.
Her Eire er mjög lítill, saman-
borinn við herstyrk ríkja af
sömu stærð á meginlandinu. Áð-
ur en þessi „Iandvarnasókn“ var
hafin voru í hernurii, samkvæmt
opinberum skýrslum, 14.243
menn, en sjálfboðaliðar voru
11.757 að tölu.
Ank þess-var borgaravarðlið,
eða lögregla, sem í voru 5000
manns.
12.000 manna
aukning.
Enda þótt ekkert væri gefið
upp um það, hversu mikið væri
ætlunin að auka herinn, var
samt tilkynt, að liann yrði a. m.
k. aukinn um 12 „battalionir“,
en í hverri eru um 1000 menn.
Auk þess átti að styrkja þær
battalionir, serri fyrir væri. Loks
áttu héraðsvarnasveitirnar að
taka við því fólki, sem gæti,
vegna starfa sinna, aðeins látið
af hendi nokkurn lduta dagsins.
Eftir þessu að dæma verður
mannafli landvarnanna um 40—
50 þús. samtals.
Héraðsvarnasveitimar eiga
ekki að bera vopn, en eins og
áður getur er hlutverk þeirra
fólgið í að hafa gætur á öllum
mögulegum lendingarstöðum
flugvéla — sjávarströndum,
engjum, golfvöllum. Auk þess
hafa þær gætur á öllum vörum,
sem fluttar eru inn í landið, að
eklri sé smyglað vopnum o. þ. h.
Borgaravarðliðið tekur að sér
Islandsmeistararnir
1939 verða nr. 4.
K. R. vann í gær
með 4:0.
JJ æst-síðasti leikur íslands-
mótsins, leikur Fram og
K. R. í gærkveldi var leiðinlegur
og tilþrifalítill, og átti veðrið
vafalaust mestan þátt í því.
Norðansveljandi var á og hroll-
kalt.
K. R. lék undan vindi 1 fyrra
hálfleik og lá á Fram að heita
má allan hálfleikinn. Settu þeir
fyrra mark sitt þegar rúml. 15
mín. voru liðnar. Braust Har-
aldur Gíslason í gegnum vörn
Fram og skoraði. Annað markið
kom seint í liálfleiknum og liefði
markmaður Fram átt að geta
varið það. Stóðu leikar 2:0 í
hálfleik.
Framarar gerðu uokkur upp-
hlaup, en ekkert hættulegt, því
að framlína þeirra var mjög í
molum.
I síðara hálfleik lá heldur
meira á K. R„ en þeim tókst að
skora tvö mörk þótt vindurinn
væri í fangið.
Gerði Haraldur Gislason það
fyrra snemma í hálfleiknum,
fór i gegnum vörn Fram, en það
síðará slcoraði Óli B. úr vita-
spyrnu.
í liði K. R. var Har. Guðm.
miðframherji, en Björgvin lék
einnig fram í fyrra hálfleik. I
siðara liálfleik fór hann aftur.
Framarar voru aðeins 10 fyrsta
slundarfjórðunginn, vantaði Jón
Sig„ en varamaður kom þá.
Samleikurinn var lítill, en alt-
of mikið af háum spvnmm og
enginn skortur yar á „kiksum“,
sérstaklega í fyrra hálfleik. Eftir
leik Fram við Val voru það mik-
il vonbrigði að sjá þennan leik
hjá liðinu.
Guðm. Sigurðsson (Val) var
dómari.
•
Siðasti leikurinn — úrslita-
leikurinn milli Vals og Víkings
fer fram í kveld og má þar bú-
ast við skemtilegum og góðum
leik.
Valur hefir nú 4 stig, Víking-
ur þrjú, K. R. tvö og Fram eitt
stig. Þarf Valur þvi ekki annað
en, að halda jafntefli, til þess að
hljóta sæmdarheitið „Besla
knattspyrnufélag Islands“.
Þorsteinn Einarsson (K. R.)
verður að líkindum dómari og
er það starf vel skipað með hon-
um.
lögreglustörf, ef til ófriðar kem-
ur. Iíefir það fengið um 1000
varðstöðvar um alt landið.
Njósnurum sýnd
engin miskunn.
.Tafnframt því sem lierinn var
efldur, gengu sérstök varúðar-
lög í gildi. Herréttur fær vald til
þess að yfirheyra og dæma til
dauða óbreytta borgara, sem
hafa framið sérstaklega alvar-
leg afbrot. Þeim dómum er ekki
hægt að áfrýja.
Lög voru sett um að ríkið geti
tekið í sína þjónustu öll öku-
tæki, ef þurfa þyki og að þeir,
sem verði kallaðir í herinn, eigi
lieimtingu á sínum fyrri störf-
um, þegar þeir liafi aftur verið
leystir úr herþjónustu.
Margir I. R. A.-menn hafa ver-
ið handteknir og ýmsir aðrir,
sem grunaðir eru um að standa
nærri „5. herdeildinni“. Menn
vita ekki greinilega hversu vokl-
ugur I. R. A. er. Þeir, sem taldir
eru kunnugir lionum, segja að
að liann sé fáliðaður og margir
meðlimanna myndi standa með
stjórninni, ef hann reyndi að
koma af stað byltingu.