Vísir - 18.09.1940, Blaðsíða 2

V í S I R
DAGBLAÐ
Útgefandi:
BLAÐAÚTGÁFAN VÍSIR H/F.
Ritstjóri: Itristján Guðlaugsson
Skrifst.: Félagsprentsmiðjunni.
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12
(GengiS inn frá Ingólfsstræti)..
Símar 1 6 6 0 (5 línur).
Verð kr. 2.50 á mánuði.
Lausasala 10 og 25 aurar.
Féiagsprentsmiðjan h/f.
Jónas á
»lensinucc.
AÐ var ekki rétt vel undir-
búin innrás, sem formaður
utanríkismálanefndar, Jónas
Jónsson, gerði nýlega á hendur
sjálfstæðisblöðunum og þó sér-
staklega Haraldi Árnasyni
kaupmanni. En ofan á undir-
búningsleysið bættist svo það,
að Jónas hrepti mótbyr. Hann
sá því þann kost vænstan að kú-
venda á miðj.u sundi og sigla
aftur til sama lands. Og hann
þykist „góður á lensinu“, eins
og einu sinni var sagt. Um það
geta menn sannfærst með því
að lesa speglahugleiðingu hans
í Tímanum í gær. .Tónas siglir
fullum seglum á lensinu og læt-
ur sem hann liafi aldrei hrakið
Úrleiðis og orðið að hverfa til
sama lands, Til þess að dylja
fýluförina fer liann að halda
móralprédikun yfir þeim, seni
skrifa mn opinbera starfsmenn
erlendis og bittir vitanlega eng-
an fýrír nema sjálfan sig. Jónas
hafði sem sé ráðist á Harald
Ámason, sem verið hafði opin-
ber. starfsmaður erlendis, borið
honum á brýn ósann-
indi og dylgjur, en vérður nú
að viðurkenna alt sem Harald-
ur liafði sagt. Gæti það verið
hugleiðingarefni formanni ut-
anríkismálanefndar, hvort ekki
ættu að vera sérstaklega ströng
viðurlög við því, að einmitt
maður í svo ábyrgðarmikilli
stöðu Ieyfði sér að slást upp á
þá, sem gegna eða liafa gegnt
opinberum störfum erlendis
fyrir landsins hönd.
*
Þær umræður, sem orðið hafa
um síldarpeningana til Vil-
hjálms Þórs, stafa allar af þvi,
að Jónas Jónsson hélt því fram,
að allar slíkar greiðslur til Vil-
hjálms hefðu gengið til fslands-
sýningarinnar í New York og
annars opinljers lcostnaðar. Har-
aldur Árnason kannaðist hins-
vegar ekki við að þessir um-
ræddu síldarpeningar hefðu
gengið til sýningarinnar. Enda
kvað hann Vilhjálmi hafa verið
fyllilega heimilt að reka kaup-
sýslu á eigin hönd, samkvæmt
samkomulagi, sem hann hefði
gert við sýningarráðið. Út af
þessum upplýsingum Haralds
sendi formaður utanrikismála-
nefndar lionum svofelda kveðju
í Tímanum.'
„Haraldur Ámason hefir gef-
ið Morgunblaðinu ósannar upp-
lýsingar um starf Vilhjálms
Þór í Ameríku. Dúkakaupmað-
urinn dylgjar um, að Vilhjálm-
ur hafi að sið óþarfra milliliða
stungið í sinn vasa umboðslaun-
um fyrir síldarsölu í Ameríku.
.... Haraldur var aldrei nema
undirtylla við sýninguna og ýtti
sér þar fram til verka við að
raða dóti með æfingu sína úr
skemmuglugganum“ o. s. frv
Þetta er nú ádrepan, sem op-
inber starfsmaður, sem verið
hefir í þjónustu landsins erlend-
is, fær hjá formanni utanríkis-
málanefndar, þegar hann gefur
upplýsingar, sem varða það
starf, sem honum hefir verið
falið. Hann er talinn fara með
ósannindi og dylgjur, án þess
nokkur viðleitni sé sýnd til þess
að finna þeim orðum stað. Svo
er þagað, meðan verið er að
undirbúa kúvendinguna. En
þegar á „lensið“ er komið, er
öllum sýnilegt, að Haraldur
Árnason hefir gefið réttar upp-
lýsingar, þótt hinn „góði lens-
ari“ forðist að viðurlcenna það
berum orðum og biðja Iiarald
jafnframt hreinlega fyrirgefn-
ingar.
*
Það sem á milli hefir borið
um síldarpeningana er þetta:
Jónas heldur því fram, að þeir
hafi átt að ganga til “sýningar-
innar. Ilaraldur segir hinsvegar
að Vilhjálmur Þór hafi haft
samning mn að mega reka
kaupsýslu á eigin hönd. Þess-
vegna hafi honum engin skylda
horið til að afhenda sýningunni
síldarpeningana, né heldur
muni liann hafa gert það. Fyrir
þetta réðst Jónas á Harald með
því orðalagi, sem að ofan get-
ur. Jónas játar að vísu ekki ber-
um orðum, að alt, sem, Harald-
ur hefir sagt um þetta, sé rétt,
og alt sem liann sjálfur hefir
sagt þar af leiðandi liið gagn-
stæða. En þó dylst engum, að
þetta er svo.
Loks segir formaður utanrík-
ismálanefndar að sjálfstæðis-
blöðin liafi farið með „dylgjur
og rógmælgi um Vilhjálm fyrir
störf hans í þágu landsins“.
Væri elcki rétt af þessum vand-
lætara að reyna að finna
þessum orðum einhvern stað.
Lesendur Vísis geta um það
borið, hvaða „dylgjur og
rógmælgi“ liefir verið höfð
frammi hér í blaðinu um Vil-
hjálm Þór.
Jónas tók þann kost, að kú-
venda í þessu máli og sigla aftur
til sama lands. Hann þyldst góð-
ur á lensinu. En flestir aðrir
telja siglinguna heldur óglæsi-
lega, þegar nú er snúið aftur
til sama lands að endaðri þess-
ari hæðilegu fýluför.
a
Upplestrarkveld frú
Elisabeth Göhlsdorf.
Frú Elísabet Göhlsdorf leik-
kona frá Leipzig efnir til upp-
lestrar á ljóðum eftir Heine í
kvöld í Kaupþingssalnum.
Elísabeth Göhlsdorf.
Hún hefir nokkrum sinnum
áður lesið upp úr þýskum kveð-
skap og leikritum og jafnan við
hinar bestu viðtökur. Þó hefir
áheyrendahópur hennar að
sjálfsögðu verið mjög takmark-
aður, vegna þess live fáir treysta
sér í að hlýða, vegna liins fram-
andi máls. En þó hafa þeir
undrast, er áður töldu sig lítt
skilja í töluðu máli, hve létt
þeim veittist að fylgjast með, en
ástæðan e r augljós: frúin les
upp með þeirri snild, að það,
sem virðast kann þungt aflestr-
ar verður í meðferð henar ljóst
og skýrt. Auk þess klæðir hún
viðfangsefni sín lífi hinnar
skapandi listar.
Það er sérstök ástæða til að
vekja athygli á upplestri frú
Gölilsdorf, þvi að einstök atvik
valda því að hún dvelur nú hér
en ekki í heimalandi sinu. Ljóð
Heine eru líka betur þekt og
vinsælli hér á landi en nokkur
annar kveðskapur útlendur,
enda bera hinar mörgu islensku
þýðingar þessu vitni.
Það er auðskilið, hvers vegna
frú Göhlsdorf hefir einmitt val-
ið sér Heine að viðfangsefni.
Það hefir orðið hlutskifti
Ölæði og
róstur á
götunum
í gær.
J^LLMIKIÐ kvað að hávaða
og róstum á götum bæj-
arins í gær, og raunar einnig
á sumum veitingahúsum. Á
ýmsum stöðum safnaðist sam-
an múgur og margmenni um-
hverfis drukkna aðkomumenn,
sem áttu í innbyrðis deilum og
handalögmáli. Varð þó ekki að
sök, svo vitað sé, enda leitað-
ist lögreglan við að liafa liemil
á hinum ölóðu mönnum.
Um miðnætti í nótt var brot-
inn brunaboði í Auslurstræti
og kom slökkviliðið á vettvang,
en hér liöfðu drukknir að-
komumenn verið að verki og
var enginn eldur uppi.
Það væri mjög æskilegt, að
almenningur léti sig framferði
aðkomumannanna litlu skifta,
i stað þess að þyrpast utan um
þá, þegar einhverjar róstur eru
þeirra í milli. Það er mál, sem
íslendingum kemur ekki við,
en öðrum ber að gæta.
Lögreglustjórinn befir fyrir
sitt leyti gengið röggsamlega
fram i þvi að taka ölóða Is-
lendinga úr umferð, og verð-
ur ekki vart mikillar óreglu frá
þeirra liendi lengur, en það er
hér, eins og oftar, að vald lög-
reglustjórans nær skamt, og
liann er ekki einfær um með
sínu liði, að halda uppi sæmi-
legri reglu á götunum. Þessa
verða menn að gæta, er þeir
kvarta undan framferðinu í
Miðbænum er kvölda tekur.
Oddfellowhúsið.
Það hefir nú verið ákveðiÖ, að
veitingasalirnir í Oddfellowhúsinu
verði framvegis eingöngu fyrir Is-
lendinga og yfirmenn í breska hern-
um. Sjá augl.
Anna Guðmundsdóttir,
ekkja Eyþórs heitins Oddssonar
slátrara lést að heimili sonar síns
í gærkvekli eftir langvarandi legu.
Ilún var 88 ára að aldri.
Lúðrasveit Reykjavíkur
leikur á Austurvelli kl. 9 í kvöld,
ef veður ■ leyfir. Albert Klahn
stjórnar.
Hjónaefni.
Nýlega hafa opinberað trúlofun
sína ungfrú Guðrún Kr. Sigurjóns-
dóttir, starfsstúlka á Nýja Kleppi,
og Þórarinn Jónsson Njarðargötu
27-
„Aukin kynni af erlendri
menningu æskileg“
nefnist pési eftir Stein K. Stein-
dórsson, sem seldur er á götunum
í dag.
Næturlæknir.
Gísli Pálsson, Laugaveg 15, sími
2474. Næturvörður í Lyfjabúðinni
Iðunni og Reykjavíkur apóteki.
Næturakstur.
Bifreiðastöð Islands, Hafnarstr.
(sími 1540) hefir opið í nótt.
margra af mestu og bestu son-
um Þýskalands og dætra að
dveljast langvistum frá föður-
landinu inikla og fagra. Þetta
urðu einnig örlög ljóðskáldsins
mikla, sem vel hefði kannast
við liendingar Jónasar Hall-
grímssonar, ef hann hefði heyrt
þær:
í öngum mínum erlendis
yrki eg skemsta daginn.
Frú Göhlsdorf á tim hríð ekld
afturkvæmt til heimalands síns.
En eins og jafnan fer, þegar
listamenn eiga í hlut, hefir hún
reynst landi sínu og þjóð betri
dóttir en efni stóðu til — kær-
leikur hennar til lands síns og
þjóðar og hinnar miklu menn-
ingar Þýskalands hefir aukist
og magnast í útlegðinni.
B. G.
Frú Ingibjörg Björnsdóttirl
á Torfalæk.
F. 28. maí 1875. D. 10. sept. 1940.
I
Mig langar til að skrifa nokk-
ur minningarorð um frændkonu
mina, frú Ingibjörgu Björns-
dóttur á Torfalæk, þó að eg viti,
að þau hljóti að vera gerð af
vanefnum. Fundum okkar bar
ekki nema örsjaldan saman síð-
ustu f jörutíu árin. Eg þekti hana
best meðan liún var ung stúlka
í föðurgarði og eg sjálfur barn
að aldri. Samt finst mér eg vita
nógu mikið um hana á fullorð-
insaldri til þess að fara ekki með
neitt fleipur. Það þurfti eklci
annað en sjá hana og tala viö
hana endrum og eins til þess að
geyma skýra mynd af lienni.
Hún var alt af svo sviphrein og
sjálfri sér lík.
Ingibjörgu var frá upphafi
gefið flest það atgervi, sem unga
stúlku getur prýtt. Hún var fríð
kona og fönguleg, óvenju táp-
mikil, gáfuð og fjölhæf. Þó hygg
eg, að lundernið og skapferlið
hafi verið liennar dýrmætasta
vöggugjöf. Það mundi hafa gert
hana að gæfukonu, nærri því
hvernig sem liögum hennar
annars hefði verið háttað. Hún
var að eðlisfari allra manna
glaðlyndust, stilt og skapföst,
kjarkmikil, ósérplægin og
drengur góður. Það liefði verið
erfitt að hugsa sér hana á
rangri liillu í lífinu, því að hún
átti hvorttveggja í senn: mjúk-
leika til þess að laga sig eftir á-
stæðunum og þrek til þess að
móta örlög sín. Hún var ein af
þeim konum, sem var jafn vel
fallin til þess að setja aðalsbrag
á hin fátæklegustu kjör og sóma
sér í hverri virðingarstöðu, sem
hun hefði verið kvödd til að
gegna.
Nú varð æfi hennar hvorki
þannig liáttað, að hún þyrfti að
berjast við örbirgð né fengi
tækifæri til þess að sýna glæsi-
mennsku sína og skörungsskap
i neinu hefðarsæti. Hlutskifti
hennar var alveg hversdagslegt
að því leyti, að þar var ekki um
neinar stórfeldar breytingar eða
óvænt verkefni að ræða. Hún
var bóndadóttir frá góðu meðal-
heimili, var ung gefin bónda-
syni úr næstu sveit, tók þar við
búsforráðum og ól síðan allan
aldur sinn á sama bænum við
störf venjulegrar sveitakonu.
Þó var ýmislegt í þessum fá-
breytta æfiferli og þrönga
verkaliring, sem vert er að
minnast sérstaklega. Traustir
og gróskumiklir ættstofnar
stóðu að Ingibjörgu í báðar ætt-
ir, og þótt foreldrar hennar
byggju ekki nema við þokkaleg
efni, bar heimilið á Marðarnúpi
alt af svip rótgróinnar festu og
menningar. Og um leið var of-
inn inn í þetta heimili þáttur,
sem setti á það vissan æfintýra-
blæ. Eldri sonurinn Guðmundur
Björnson, síðar landlæknir,
liafði verið settur til menta,
reynst frábær liæfileikamaður
og komist til mikils frama. Það
var ekki geipað af þessu á Marð-
arnúpi, en foreldrar og systkini
fylgdust af alúð með ferli hans
og gengi, hann var sjálfur
fölskvalaus í ræktarsemi við
átthaga sína og ættfólk, og það
voru hátíðisdagar, þegar liann
gat skroppið norður. Þegar
Ingibjörg giftist, tók hún við
heimili, sem líka stóð á gömlum
merg. Sigurlaug tengdamóðir
hennar, sem eg þekti reyndar
ekki nema af afspurn, var ann-
áluð myndar og hæfileikakona,
og ungu húsfreyjunni mun liafa
verið það áhugamál, að Torfa-
lækur setti ekki ofan, þegar
dóttir Þorbjargar á Marðar-
núpi tæki þar við stjórninni.
Allir vita, að störf húsmæðr-
anna á sveitaheimilum liafa
verið í erfiðasta lagi síðustu
áratugina, þótt efni hafi verið
sæmileg, og Ingibjörg fór vitan-
lega ekki varliluta af raunum og
örðugleikum lífsins. En hjóna-
band liennar var mjög farsælt,
hún eignaðist myndarlega og
vel gefna syni og naut sem eigin-
kona og móðir bæði ástar og
virðingar, en var maður til að
laka því, sem móti blés, með ró
og reifu geði.
Mér er það sérstaklega minn-
isstætt, þegar eg kom að
Torfalæk fyrir mörgum ár-
um, hvað húsfreyjan var frjáls-
leg og óþústuð, þegar liún eftir
hinar skemtilegustu viðtökur
lét söðla hest sinn og fylgdi mér
fram i Vatnsdal upp á gamlan
kunningsskap. Það gat engum
dulist, að þar var kona, sem
skipaði til lilítar það rúm, sem
forlögin höfðu visað henni til,
og hafði fundið þar ærið verk-
svið til þess að njóta hæfileika
sinna og beita þeim. Þetta
fundu lika gestir þeir, sem
komu ókunnugir að Torfalæk,
og þeir voru margir eftir að
þjóðbrautin færðist þar fast að
garði. Það hefir oftar en einu
sinni komið fyrir mig að eiga
tal við mæta menn, sem lagt
höfðu leið sína um þvert Norð-
urland og létu vel af viðtökum
og myndarskap, en tólcu samt
liúsfreyjuna á Torfalæk sér-
staklega til dæmis, án þess að
hafa hugmynd um, að þeir væru
að segja neitt mér til ánægju.
Það er að vísu ekki orðinn
neinn þjóðarbrestur við fráfall
hennar. En þegar eg hugsa um,
hvað eg sakna þess að eiga ekki
von á að sjá liana framar, þá
get eg gert mér í hugarlund,
hvert slcarð er eftir liana fyi’ir
þá, sem nær henni og næstir
stóðu. Heimilið var sá reitur,
sem hún liafði helgað lijarta,
hug og hendur, og sárastur
harmur er nú kveðinn að manni
liennar, Jóni bónda Guðmunds-
syni, og sonum þeirra sex. En
liún var líka prýði ættar sinn-
ar allrar, sveitar og liéraðs. Og
liún var enn meira. Hún var
svo mikil og góð kona, að hún
liafði um sína daga haldið við
og aukið veg og sæmd einnar
merkilegustu stéttar hins ís-
lenska þjóðfélags, þeirrar stétt-
ar, sem frá upphafi Iandsbygð-
ar liefir náð einna ríkustum og
dýpstum þroska i þröngum
verkahring: húsfreyjanna í
sveitunum.
Sigurður Nordal.
Útvarpið í kvöld.
KI. 19.30 Hljómplötur: Lög eftir
látin íslensk tónskáld. 20.00 Fréttir.
20.30 Útvarpssagan: Þættir úr
ferðasögum (V.Þ.G.). 21.00 Strok-
kvartett útvarpsins: Kvartett eftir
Haydn (Op. 33, nr. 3). 21.20
Hljómplötur: Harmoníkulög.
Knattspyrnumóti Norðlendinga
í meistaraflokki er nýlokið. Þátt-
takendur voru Akureyrarfélögin tvö
K. A. og Þór, og keptu þau um
nýjan verðlaunagrip, sem K. A.
hafði gefið. Er það tréknöttur á
fæti, skorinn út af Geir Þormar.
Leikar fóru svo, að K. A. sigraði
með 4:2. í 1. flokki urðu úrslit
þau, að K. A. bar einnig þar sig-
ur úr býtum með 3:2.
Áttræð í dag:
Áttræð er í dag ein af mætis-
konum þessa lands, frú Sigríð-
ur Hjaltadóttir Jensson, eklcja
Jóns heitins Jenssonar yfirdóm-
ara. Faðir hennar var Hjalti
Tliorberg, bróðir Bergs lands-
höfðingja, en þeir voru synir
sira Ólafs Hjaltasonar Thor-
bergs, er prestur var að Hvann-
eyri í Siglufirði, Helgafelli og
síðast að Breiðabólsstað í Vest-
urhópi (d. 1873). Móðir frú Sig-
ríðar var Guðrún Jóhannesdótt-
ir frá Neðstabæ í Norðurárdal
í -Húnavatnssýslu. Hjalti Thor-
berg var um sinn ráðsmaður
hjá Arnóri sýslumanni Árna-
syni á Ytri-Ey á Skagaströnd,
en síðar bóndi að Gunnsteins-
stöðum í Langadal.
Frú Sigríður ólst upp hjá
Bergi Thorberg, amtmanni og
síðar landshöfðingja, föður-
bróður sínum, og naut liins á-
gætasta uppeldis og mentunar.
Hún giftist 9. janúar 1886 Jóni
Jenssyni (rektors Sigurðsson-
ar), er þá var landritari, en
varð nokkurum árum síðar
dómari í landsyfirrétlinum, á-
gætum manni, fluggáfuðum og
drenglyndum. Munu ýmsir hafa
af því að segja, livílíkur dreng-
ur Jón Jensson reyndist er til
hans var leitað í nauð, ekld síst
þeir, sem fáa áttu að og lítils
voru um komnir. Þar var ekki
til launa liorft né hagnaðar í
neinni mynd. Jón Jensson var
allmjög við opinber mál riðinn,
þingmaður Reykvikinga um
hríð, hverjum manni íslenskari
að eðlisfari og fastari fyrir,
sjálfkjörinn forvígismaður
landvarnarstefnunnai-, er uppi
var laust eftir aldamótin og
hafði mikil álirif á hugsunar-
hátt þjóðarinnar í sjálfstæðis-
málunum. Var þá oft hvast um
Jón Jensson og á.liann leitað ó-
vægilega, eins og oft vill verða
í orrahríð stjórnmálanna. En
liann naut samúðar og skiínings
konu sinnar í þeirri baráttu
allri, enda hefir hún alla tíð ver-
ið góður íslendingur og liugsað
hátt fyrir liönd lands og þjóðar.
Frú Sigríður var ágæt eigin-
kona og móðir, heimilisrækin
og stjórnsöm. Vafalaust hefir
hún ávalt kunnað best við sig
heima fyrir, en hún var áhuga-
söm um margt og lét því all-
mikið til sín taka utan heim-
ilis. M. a. bar hún réttindi
kvenna mjög fyrir brjósti, átti
góðan þátt í stofnun Kvenrétt-
indafélagsins og sat lengi í
stjórn þess. Hún studdi og
Thorvaldsensfélagið með ráðum
og dáð um hálfrar aldar slceið
eða lengur, mun hafa verið að-
alhvatamaður þess, að Bama-
uppeldissjóður félagsins var
stofnaður og lengi mestu ráð-
andi um stjórn hans og starf-
semi. —
Frú Sigríður misti mann sinn
25. júní 1915 og liafði heilsa
lians þá lengi staðið völtum fæti.
Þeim hjónum varð fjögurra
harna auðið og lifa þrjú þeirra:
Bergur, sýslumaður í Gull-
bringu- og Kjósarsýslu og bæj-
arfógeti í Hafnarfirði, frú Ólöf,
kona dr. Sigurðar prófessors
Nordals, og ungfrú Sesselja,
sem lengst af hefir dvalist með
móður sinni. Eina dóttur mistu
þau uppkomna, Guðlaugu pð
nafni.
Frú Sigriður var mikil fríð-
leikskona á yngri árum, virðu-
leg í framkomu og fór elcki hjá
þvi, að eftir henni væri tekið
livar sem hún fór. Hún er góð
kona, vinföst og trygg og gleym-
ir ekki gömlum vinum, þó að
fækkist um fundi. Hún hefir átt
við þrálátan lieilsubrest að
stríða síðari árin og má nú lieita
þrotin að kröftum. Munu marg-
ir minnast hennar í dag með
hlýjum huga, þakka forna trygð
og árna henni allrar blessunar.
P. S.